Datiana historia ecclesiae Mediolanensis : ad anno christi li. ad CCCIV. vel anonymi Mediolanensis qui circa annum DXXXVI scribebat ad s. datium episcopum liber de primis episcopis Mediolani olim de situ civitatis Mediolani nuncupatus

121쪽

servitus miserabiliores quibuscumque lixis, inhonestis famulatibus Subjugatos, et peccatorum neXibus alligatos effecerat. Multa si quidem se detineri

molestia, cur tanto carerent gratiae munere qui totiuS pene Orbis muneribus decorati i, Cunctarumque rorum domini putarentur, palam cun Cti S VOCO

libora satebatur. illud jugibus Votis,

illudque se nocte dieque precari, Ut uni saltem eX omnibus Augustae di

gnitatis Principibus, Dei veri ac vivi

concessa fidelitate per Dominatorem omnium quod Spe certa, si de inte

versorum in hoc sacto laetificarentur corda Fidelium, confusa, velut de Cet,

simis temp0ribus in Parasceve sive Feria VI. ante Paselia sole inniter supplicat pro haerelicis et schismaticis - pedissequa pro pedisSequit S. 4 into carerent gratiae dono, qui totius orbis munerib. decorali. Haec sumptu videntur ex Aetis s. Pontii Mart. qui Philippum Imperat. ad fidem adduxisse traditur. Ibi enim Pontius legitur dixisse Imperatori: Cum a Deo nobis collatum sit augustum in homines Imperium cur non eum potius adoratis a quo tanto aucti e3lis bene sicio Z2 Orationes seroi sui exaudiret Ouiri pote HS... Philippus primus eae Augustis Christi jugo ... Philippum christianum fuisse, privatim tamen, multi auctores iique pr0batissimi e0nfirmant, nsempe Eusebius in chronico: Philippus primus omnium eae Nomanis Impertitoribus christiu-nus fuit: item in Ilist. Eccl. l. I. e. 27.: tum Hieronymus Libro de Viris Illustribus in OD gener tum Vindentius Lirinen Sis Commonit. Idv. haeres. 23.; demum Or0sius sua in Historias. Augustino dicata Lib. XII. c. 20. Iam vero quaeritur qua ratione Λuetor noster Philippi

conversionem s. Monae precibus asserere nun

dubitaverit 3 Causam hujus assertionis intern scere in Aetis s. Pontii MartTris ego mihi videor. Pontius ei vis romanus a Philippo Augu-Sto praefectura urbis a uetus et sumiliariter ituli obitus est, ut p0 tuerit christianam d0etrinam

e Venit, ut Secundum quod Psalmi graphus vates de Deo nostro ait OmH- falem timentis Se faceret, et orationes serui sui exaudi et Omnipotens.

Nempe, ut serunt, qui illud paterna

nosse traditione potuerunt, O Ctogonarius serme eo erat tempore, quo Phi

lippus christianissimus imperator primus ex Augustis Christi jugo i sua

colla submittere, et crueis trophaeum δRomani Imperii decrevit soro munimentum. Sed si quis mirum ducat aut credibile putandum dissuadeat,

quinque tantum nil ea usque tem

pora Mediolanensi Ecclesiae 4ntistites Praefuisse, quum in Romuli a Sod

illi aperire et insinuare, et ad fidem atque haptismum, Fabiani Pontificis manu, perducere. Credibile est Pontium, quo se liciter ei tantae c0nversionis res Pederet, Se precibus commendasse sanctorum Episcoporum, et praecipue Mediolanensis qui et stirpis nobilitate, et sedis gradu et sanctitatis sum a Romanis notus esse debebat. Credibile est etiam, Ionam persi nanotum suisse Pontio; quippe qui ad oram Ligusti eam praedia aut villum habuisse videtur, ubi demum Imp. Gallieni perseeutionem fugiens se receperiit. Aeta Pontii a B illundianis quia ad substantiam sincera asseruntur ad diem l . Maii. Cueterum Auctor exauditus quidem narrat pre-

eeS S. Monae, non tamen caeterorum e Xelusit.

mentum. Hic sensus s. Ambr0sii Orat. De obitu Τheodosii: scipienter Helena crucem tu es 'ite Regum collocavit . . . Ronus clavus 3 0mani imperii qui totum regit orbem: recte in capite clavi x, iit ubi sensus est, ibi sit praesidium. Philippus tamen publiee religionem christianam nun est professus: nam eum laudem Constantino inter romanos principes primo omnes Putres tribuunt. S. 4mbrosius praecipue hac eadem Orat. distens: Constantinus quod primus imperatorum credidit, et post se haereditulem

fidei Principibus dereliquit, insequi meriti lo

cum reperit.

122쪽

6 4 vigesimus post Apostolos tunc temporis degeret vir Deo fidelissimus Papa, et Martyr Fabianus, perpens et quicumque ille est, Oc ullum et in- v stigabile dispensantis Dei judicium cur istis prolixiora vitae curricula icontulerit, illis vero breviora. istos ad suorum prosectum Fidelium, licet

inferioris gradus, diutius re Servatos longo conflictu adsues ens ad triumphum, Victorum agmini sociarat ad ultimum; ut emeritorum in horum Se nus, multi S posto modum eSSent norma Vitae, eXemplarque militibus: illos Butem, Summos videlicet primates, ac duees spiritalis certaminis, quanto

sortius in procinctu Christianae Fidei dimicantes, tanto ad coeli palatium

ocius properantes, vi triet laurea redimitos secuiti perenniter regnure Con- COSSerit. Neque enim aliter decuit

praecellenti Pontificalis Cathedrae

throno, quam ut vicissim Continuatimque sibi succedentes Eecle Siae totius Rectore S universum suis Orbem monimentis replerent; e quibus et

1 Prolixiora Dilae curricula. Castricianus sedit anulis 42. Cali merus 53. Monas 59. Maternus autem 52. ut videbimus. Ne eui mirus Videatur uniuscujusque eX istis praesulibus an nurum numerus cogitet, his di mei libus temporibus, quibus quum tuti pene Liguriae pust 0ralis sollicitudo exhibenda esset, in Episcopis vigor non uni mi solum sed et corporis necessarius erat, electos suisse praesules aetatis si irentis, scilicet circiter annorum triginta, aut triginta quinque, sicut Apostolos et sicut Timotheum et Titum. Deinde xero l0nga exitutem his regionibus fuisse e0munem, teste Plinio Hist. Natur. lib. VII. c. 50. n. 3. 4ccedunt eaeperimenta et eaeempla recentissimi census, ptem intra quadriennium imperatores CueSares Vespasiani, puler lilius

certandi audaciam, et praedicandi constantiam, triumphi quoque reportandi fiduciam ceteri sumerent Ecclesiarum principes et Magistri.

Et quum quis ad liquidum, humani

lance judicii, causam tanti examinis

trutinare nequiverit, e X lamet neceSSeest cum Apostolo, et dicat: O altitudo diuitiarum saPieriliae et scientiae Dei, Plam incon vehensibilia sunt judicia WHS, et inuestigabiles citi eytisi Vu-rum tamen ut certo certiuS noverit, integram nos annorum S Piem PI Be-

Sentis de prona Sisse paginu materiae, sciscitet veterum Scriptorum Annales

diligenti indagine, eorum, qui Olym

piades ' priscorum temporum, BCtu S'que Beatorum solicite descripserunt, et inveniet me non aliter quam quod in his compereram posuisse; alioqui tacere, quam sal Sa dicere decrevisSem. Non solum vero istiusmodi miranda superni arbitri dispensatio apud antiquos qu0sque, ac primae christianitatis cultores, verum etiam apud modernos pari libra frequentius acci

que, se HS OreS este rurit. Jec Sunt omnia vasaria

archiva, excutienda: mediae tantum partis, inter iapenninum Pa dumque ponemuS finempla. Centum Diginti annos Parmae tres edidere, rixelli unus CXXV., Parmae duo CXXX., Placentiae unus CXXXI., I Uentiae una mulier CXXXV., Rouo uiae L. Terentius Marci silius, Irimini vero M. uponius C. et L.s Pertulla CXXXVII. Circu Placentium in collibus 0ppidum est Veleiacium, in quo CX. annoS Seae detulere, quatuor o L, unus CAL.2 Olympiades. Eusebii Chroni eum a s. Hieronymo latine Versum, in quo per olympiades chro uologia digeritur, huctor prue manibus habebat: ideire0 huc voce et ipse utitur.

123쪽

disse patenter agno Scitur, dum et in Romanae arcis Pontificibus brevioris VitBe curSus, et vixdum ad primi Pa

Storis mensuram 1 pertingen S decerni

tur: et Mediolanae Urbis Praesulibus perrari r adscripti sunt, quibus non

usque ad grandaevitatem terminus vitae praesenti S decucurrerit. Age ergobujus, quem quinto P0St primum locosuisse R in praefata Urbe Signa Vi, cujuS

1 Viaedum ad primi Pastoris men Suram. Pri-m0 Ρastori Petro quotam unnorum menSurnm Auctor assignet, non liquet; neque item utrum de mensura annorum in Sede Romana loquatur quam, ex dictis pag. 49. nota 1., brevem suisse innuerat in an de mensura totius praesulatus ubfiscensione Domini ad mortem Petri. Illud vero notandum maxime hoe loco est, Auetorem, dum brevem in pontificatu Vitam Romanos epi-S Op0s egi SSe mem0rot, tr3dit aliquos ex his ad Petri mensuram pertigisse. Ultim0 puto monendum, Lactantium, qui scribebat initio saeculi IV. virum auctoritate nulli secundum, in Libro de n0rtibus Persecutori in cap. 2. Γeferre, Ap0St0los, p0St D0mini Λseensionem quam cum Patribus vetustioribus consignat inno aerae Vulg. Vigesim0 non0ὶ diversos e3se per omnem terram ad Malugelium pruedicandum' et per cinnos XXV. N Sque ad princia

pium Neroniani imperii coepti die J3. Oetobr. anni 54.ὶ per OmneS provincias ei civitates Ecclesiae fundamenta miSisse; cumque jam Jero imperasset Petrus Romam ad e-nisse. a Fortasse, notat Balugius ad hune loeum, ex his Diuintiquinque anni3, qui ad praedicationem omnium Apostolori in ex aequo pertinent, orta est opinio de 25. annis quos quidam veteres et innumerabile recentiorum Ogmens. Petro Apostolo tribuunt in Sede n0 manu. DCum Battigio c0nsentit Pagius in notis Haronii ad ann. 43. n. III. Bliique non pauci. 2 Mediolan. urbis Praestit. perrari. Vide Di sertat. I. cap. IV. ubi de annis quibus Episcopi

n0stri sederunt.

δ 0uintum post primum loco. Id est, omisso

primo nempe S. Barnaba qui non considerandus est tamquam epise0pus residens, sed tamquam sundat ir et missi0narius ap0stolidus, M0 nos in

cte, Sed plena Veritate digessi, quis

vigationis expeditio, si ante clementius

austro, ad destinatas Per Veniat Ora S. Igitur agnita, ut Praei tu S Sum,

christiani Augusti AE, Fidei plenissimae

perceptione, BuatiSSimus Antistes, admodum laetus esicitur, et dans laudes immensas Deo, his, oculos lacry-

ordine episcop0rum medi0lanensium quin tu 3 est.

4 Christiani Ἀugusti. Philippum Augustum

fidem christianam, licet clam, pro sessum sui SSe, tradiderunt historici jam pag. 63. n. 2. citati, quibus adde et s. Ioann. Chrysostomum H 0- mil. 2. in s. Babylam, aliosque quos citat Iluetius in Orissentanis et Τ ille montius Histoi edes Enipereurs, et in Notis. Equidem eum anno V. imperii ejus, compleretur Millesimus un-nus Natalis Romae seu Urbis conditae et Saeculum Decimum, sesta omnium solemnissima sueta sunt, ludique magnifici exhibiti, maxime serarum, scilicet leonum, ligrium, cervorum: attumen, inquit Orosius, udscensum fuisse in Capitolium, immolatusque a Philippo in eae more ho-3lias nullus auctor ostendit. Quod si numismataliae Occasione cusa praeserunt idola, et templa

pr0sana, nomenque Philippi, id non satis refellit, inquit M0rcellus De Stilo inscrip t. sub Epigr. 4l8. in argumenta eorum qui Philipp0sauqq. christianis imperatoribus adnumerant. Pontilices fortasse, quod jam mos erat ut Omnia opera publica Principem auctorem p G ferrent, Philippi auq. nomen saedibus vel si a tuis de0rumi inscribi jusserunt: c jus rei memoria, eae veteri praescripto, nummis etiam consis Hala est. Caeterum certum est, Philippum christianis valde studuisse, optimasque pro b0nis moribus leges tulisse. Philippi essigiem exhibere placet e X numismate argenteo huius plutei

124쪽

66mis suffusus, sermonibus infit: O mi a olentia Creatoris i O Praeferenda pietas Redem lorial Cuius nutui cuncta facultas Subest, cuius uelle fecisse est. I Plesti Domine Iesu, ιν od te indubitata fide sedultis exorabam; in testi, LPtod te cito in letu iam

tuis sae issime clienti lis De Domillebam: in lesii ιβιod me se medicentem Persidorum uesania de Mobat. Iam nunc laetus mOVlem OPPeriat quae, ut Polliceri dignatus eS, Vitae Porta silet Sine sine mansurae eis, qui te Dominum Ptina mente dilexerunt et VHaeSie Hiit. Et conversus discipulis assistentibus ait: Laelamini inquiens, carissimi, et folia Piae oocis Detim nostrum liaudate PraecoHiis, quia usu est oblittis orationis Hostrae, Sed SHae clemens antitiis familiae. Ο ouerilis arilem maximam in hoc facto Chiri uelitini nominis ortam inimicis inoidiam 1; quin etiam lolius bonitatis Gemillum grai mi S atque atrocissimissi oris tintini stimulis concilia lum, et ea SHScitalis Parnm furiis illico bel

sexilia Christifidelibras atrocitis solito, et Sulli a VHam credi Potest, HSius

Equidem Dedius Philippi successor traditur in christianos tantum exeruisse odii eo quod Philippus propitias illis munus dedisset. Hieronymus De I iris Illustrib. in Ori Vene ait: Decium inrelisionem Philippi de3aeviisse. Orosius autem Histur. I ll. 21.: Decius continuo, tu quo Seclesiam incendia, mille nocendi armies a sitim Magister excitatu Hs est; sed uelocius extinguenda, ingruente

des ver rore coeleSlia misericordiae.

Ouumque pauxillum conticuisSet, perpendit astantes pro his, quae di-Xerat, non modice perturbatos; ac

flexo in orationem quia id loci eos Stare contigerati poplite, aliquandiu

precibus incubuit, pro Suorum Constantia filiorum Patrem Domini Jesu interpellaturus. At hi, qui praesentes aderant, plurimum ObStupuere, quod sermonis ipsius ossicaciam nulla interruperit rei gestae dissonantia a Ex illo δ enim non solum venerBriam plius, aut excoli a credentibus, sed etiam insuper metui ab incredulis coepit, qui eum non sine divino numine tantam praedicendi sutura obtinuisse fatebantur scientiam. Nam et ob id eum Magno Deo Apolline satum a Strue re non dubitabant, eo quod esset totiuS Prudentiae, excepta christianitate, perspicuus inquisitor. ΑΡLΤ XX.

De obitu s3neti Monae Mediolanensis Episcopi.

Erat enim vir Domini omnibus ad se convenientibus ita affabilis, ut esset mitibus simplicibusque dulcis as satu, blandus alloquio; solertioribus

ellom ob hoc Philippos interfecisse doenit, ad persequendo3 inter sitiendosque christianos . feralia di/persit edicta. 2 Sermonis nulla. . . rei gestae di3Sonantia. Id est: qu0d postea Vere evenerit qu0d Sermone pr0phetico praedixerat. 3 Ex illo: scite. dono prophetiae.

125쪽

vero solertissime disertus, atque ad opposita irrefragabiliter prudentissimus. IIoc ipsum quoque orationis loco ducens , si infirmis fratribus opem suae exhortationis tribueret. Sciebat namque, quia Sicut PraeCeptum est, ut diligamus Dominum Deum, ita praeceptum est, ut diligamus pr0Ximum. Quae duo, quamdiu in corpore mansit, ita in convulseretinuit, ut eamdem usque Bd Senectam divinis ossiciis vigilantiam, eamdem Suorum necessitatibus si atrum ad ultimum usque momentum Vitae curam impenderet. Sicque per Bu- nos circiter LIX. i pastorale onus pari mentis et corporis constantia Sui serens, numquan a Sibi commisso vacavit Obsequio, foenerando videlicet auditorum mentibus credita sibi talenta , et sum elicis gregibus verbi Dei pabula ministrando. Et jam tempus aderat, de quo SI-pientissimus Salomon ait: Tem usmittendi laseides, et tem VS recoli ςendi: tempus, inquam, ei di, quo aedificium illius coelestis Hierusalem

redintegrandum, vivi lapides, qui per

i Per annos circiter LIX. Hunc numerum confirmant Catalogi omnes. Λmbrosianus: Monas 3edit annos. lxmi: item Metropolitanus: Νcs Ronas sedit ann. lVIIII. Landulpitinus C0dex,

auHOS XLIV., ast mendosus habendus.

2 ad anuum Philippi septimum qui et vitiamus. Recentes criticae inquisitiones repererunt regnasse Philippum annus SeX tantum, OcciSumque suisse a Decio successure circa medium Octobrem anni 249. Verumtamen historiei untiqui sere omnes, annos septem Philippo tribuunt: in completos quidem; sed ita ut vixeritusque ad Aprilem anni 250. Ita tradiderunt Eusebius in Hist. Εeel. et in Chr0nico: Hiero-670rbem dispersi erant tetr3gonum recollecti viritim, et angulari lapidi re-ConSignati, Semper mansurae Dei domui, aeternae in Coeli S Compaginarent ut , numquam amplius dispergendi. Quod vir Deo dilectus intelligens satagebat pro viribus purissimam sui

cordis ossicere margaritam, Cupien So ius dissolvi, et esse cum Christo.

Siquidem ad anuum usque Philippi septimum, qui et ultimus ', cujus

paulo ante meminisse contigit, ad multorum prosectum suerat reseruntuS. Convocatis ergo filiis in Christo et si a tribus, indicat resolutionis suae diem a P PropinquBSSe, et ut Secum oratio nibus comitarentur admonet. Cum quibus orans, flectensque genua, velut in Soporem, ita resolutus eSt in mortem, vel magis in vitam, quae Soln VCP

vita dicenda est. O ineffabilis gratia

msi riti l o admiranda vocatio Pro Perantis i Nam ne sorte gloriosi senis anima tempestate turbaretur post Paululum Sequutura, solemnitatem δε Domini, quam diu praeStolata suerat, laetanter vidit, ut ingredi meruit. Tunc universi, qui aderant, admi

nymus in Chronico. Orosius Historiar. lib. VII. 20.: Philippiis mansit tu regno annis Septem. Zonaras qui nil verbum sequitur Dionem nunc deperditum, Ἀunal. l. XII. c. 19. Φιλιππος έβα-

κατα μέν τινα, πεντε ένιαυτους, καθ ' ετέρου:

die 25. Martii anni 250., qui suit Philippi ultimus juxta citatos Aucti res. δ S0lemnitatem. S0lemnitas, Vel Solemnitass0lemnitatum ab antiquis appellabutur per excellentium Paschatis sestum. Cum autem Monus 0bierit pauc0s dies ante Pascha, Auct0r innuere

126쪽

68 ratione maxima habiti de tam subitaneo beati Viri obitu, in extasim poene delapsi Sunt. Videntes eum,

cujus ante modicum spatium benedictio no solita, dulcique Osculo Pa cis, quod indifferenter quibuscumque do Clero vel plebe libare solitus erat assidue), refocillati quodammodo, ac

jucundati suerant, inopinatu VOCB-tione sublatum eX corpore: quid mi

rari, quidve dolere, quid etiam gau

dere deberent, anxiis poetoribus haesitabant. Tamdem aliquando in lacrymas resoluti, mixtis interdum singultibus ingemiscentes, tollunt Patronixi detur M0nam perrexisse ad coelos hanc Solemnitatem jam proximam celebraturum gaudiis melioribus, imo solemnitatem perpetuam paradisi. Pascha h0c anno 250. indidit in diem T. Λprilis. Decii autem secula post patitulum tem

pestas Sive persecutio coepit primis mensibus ejus anni 250., una cum morte S. Monae; adeo ut occulte corpuS ejus Sepulturae mandari necesse fuerit; ut Austior jum dicturus est.

locus u Sque nunc manet incoquitus. Sciebat quidem Austior Ioeum sepulturae s. Monne, Dempe Coemeterium Praedeces30rum, sive Philippi, ubi et s. Gaius sepultus et ad aliquod tempus etiam s. Cali merus, ut serunt, depositus: sed nesciebat lo eum loci, ut dicitur. Locus autem iste Auctori in eo gnitus, Deo re elante, Dotu Ssaetus est sub initium saee. XI. uti constat ex

mediolanensi Ilistoric0 Arnulpho qui sere eodem tempore vivebat, Lib. l. e. 20. urnulphus ΙΙ .iarchiepiscopus sacerdotuliter Xuam regebat Ecclesiam, clerum fovens ac populum, Si iSqHeplane vacans negotiis. Hujus beatitudinem plura ecclesiis tradita commenda ut benesicia. Il- ius tempore sancti Confessoris nonae revelatae sunt Reliquiae, ut pergunt MSS. aliquot) juxta 3. Nuborem, sive nasilicam Philippi.

Factum tunc Translati inem fortasse ob Heri-berio Λrnulphi successore) ad Ecclesiam s. Vitalis, eumque IV. idus Oetobris, sive die l2., constat ex antiquo sae erili XIII. Kalendario

sui sun iis recens, et illud Praedecessorum ejus tumulis adjungunt. Qui

locus usque nunc mortalibus manet

incognitus 3, pro eo maXime quod tunc ob nefandas persequutiones, SanCtO

dabant. Unde accidit, ut longe laten

tibus annis loca venerandae memoriae

Fidelium exciderent ', tantoque sunt celebritati mutuae clariora, quanto non humana, sed divina suerint indagine revelata. Obiit autem vir Domini memorandus Praesul Monas VIII. Kalendas Aprilis 3. Fuit autem tem

poribus Severi, Antonini, Macrini,

Neerologico Ecclesiae Metropolitanae s. Τeelae

apud Frisi in m. di Moneta T. ΙΙΙ. n. CLVΙΙΙ.), ubi legitur: IIII. idus Octobris: translatio scinione epi. Catulogi omnes sic habent: nonas depositus ad sanctum Vitalem. Translationemoliam splendidiorem peregit s. Carolus die VI. Febr. anni 157 6. quando, diruta s. Vitalis Ee-elesin, s. Monae ossa in cathedralem intulit, et sub altari majori reposuit. 2 Loca memoriae Fidelium exciderent. Vide Iride nil nutata Sunt n. 2. pag. 44. Ita evenit de mediolanensibus martyribus Gervasio, Protasio, Nagario, Celso, item de s. Castritiano et c. qui fortassis adhuc laterent, nisi divina revelatio

tumulum eorum manifestum fecisset.

tiunt eum hae chronologi ea nota omnes Cata-

l0gi, excepto Landulphino, qui signat obitum ipsis Kalendis Aprilis. Item Kalendaria antiqua

Monae assignant VIII. Kalend. Aprilis seu 25. Martii una cum Festo Annunciationis B. V. Mariae; quae dies cum in ei dat aut in Quadragesimam aut in pas halia sestu, id ei reo s. M0nae memoria celebratur die 12. Octobris quo laeta est saec. XI. Bieliquiarum Τranslatio, ut supra monui. Obiit autem Monas anno, ut dictum est, 250. Coss. Decio Aug. I l. et Grato, initio anni VII. Philippi Imp., annos natuS 83. Vel 84. Nam cum A uetur asseruisset Octogenarium ferme Monam quand0 Philippus christianus laetus est, cumque hoc evenisse initio anni

127쪽

Aurelii, Alexandri, Maximini 1, Gordiani, et Philippi Principis, qui, ut

praefatu S Sum, primus ex Augustis christianum nomen Su Scepit, Ser VBVit, ct coluit.

Ouo non pOSt multum tempori Suelut quodam nitido Augustalium primitiarum manipulo ad coeleste horreum delato, et selici nimium dignitate de terreno et volatili ad supernum et perenne Regnum ira SVecto,

exhorruit inimicus humani generis, tantaeque praerogativae cumulo invidit. illico Romani agri superficiem sterili et urenti replevit urtica, qua

ingrave Scente, Spiritalium agricolarum quaquaversum incedentium eX urebantur vestigia, et quieti operam dare nequaquam patiebantur.

Emersit enim post Philippum ve-

Urbis Millesimi Christi 248. vel , juxta sustos

Varronianos, 247. in probet Baronius : consequitur suisse Monam octogenarium initio anni 248. vel 247. Cumque vixerit adhuc usque ad diem 25. Martii an. 250., complevit unnos 83. Vel 84.; quOrum quinquaginta 0eto et menses treS transegit in episeopali munere, xiginti quinque vel sex

1 Severi, antonini: scite. Septimii Severi: Antonini Carae illae: Macrini: Aurelii ueliogabali: Λlexandri Seueri: Maximini I. etc.

succeSSOr essectus. De eius perfidia et crudelitate Philippos patrem et filium oppugnaxit et occidit. Duare Orosius: ambo Philippi Decii fraude interfecti Aunt. - Vesanus: Laetantius De Mortib. Persecut. c. IV. Extitit post ann03 plurimoseaeecrabile animul Decius qui vexaret Ecclesium.

69Sanus Decius, per tyrannidem Caesaris successor essectus η, qui sui decessoris odio stimulatus toto conanime Dei

domum conatus e St standi tu S e Vertere.

Primum nempe non quoslibet Chri-Stianorum, Sed ipso S maxime ecclesiarum Praesules jussit interfici δ. Tum deinde vario poenarum genero OXOSam, Coelo terraque perturbare Christiani nominis religionem, deorum templa restitui, Dei ecclesias destrui, altaria sacrosancta pro sanari ac pollui.

Putares ipsam Imperio, Dei AE cessisse

Majestatem, et suis ultra vernaculis subvenire non pOSSe. Extemplo a Pa

ganis, Christi cultores diversissimis

tormentis proteri cernentibus, insultari ubique et succlamari videres: Ubi est Deus eo tim' Sed Deus noster in coelo

nipotenS, non paSSus est diu despicia persidis. Quinimo coelestem ubi voluit pharetram exeruit, et Sui nominis inimicum non totis duobus annis diu male praerepto principatu eXactis,3 Sui decessoris odio si initi latus ... EccleS. Praestiles interlici, etc. - Euseb. VI. c. 39. Decius prae odio adoersu3 Philippum perseculionem intulit Ecclesiae: in qua pei Sectiliones obicinus Romoe martyrium pertulit: in Pa loestina ulexander Hierosolymor. episcopuS: Antiochiae Episcopus Babylas, etc. S. Dionysius Alexandriae torquetur, etc. 4 Dei. Male Murat. eiu S. 5 Jon totis duobus annis. Decius juXin recentes criti eos regnaVit annos duos et aliquem

mensem: ast Eusebius refert duos In nos non implevisse. Seribit enim : ὀυδ' ολον δυοῖν ε τοῖν χρονον επικρατήσαντα, quem, cur1ι νιsu toto diι0rum annorum tempore regnasset, Subito cum

liliis occisum, Gallus sequitur. Hist. Εeel. ΝΙΙ. l. Eadem in chronico.

128쪽

70 cum siliis pariter enecatum, B Omano apice vitaque privavit. Suediso i radicitus per divinam se

curim inutili si utice Decii, qui se

rina rabie, ac vi perino livore turgidus innumeras sub brevi tempore inenarrabilium poenarum clades Christi

cultoribus evomuerat, adeo ut eXtinctis maxime Pastoribus Ε clesiarum, nec dumtaxat Praesulibus et Magi stris, sed dispersis quoque, Secundum quod consequens fuerat, gregibus

universis, heriles caulas se eva CunSSO

ac destituisse putarit), immensas pio defensori Christo Domino laudes Fidelium ubique per orbem populus, ore licet gemebundo, profudit. Et quoniam non modo quamlibet Europae,

di plagas saevae persequutionis turbo depopulari ad horam vi Sus est, multis, ut sertur, diebus clericalis Ordo,

et sacerdotalis cathedrae successio Cessavit

Verum de nato malitiae hujus incentore, quum Gallus Romani Imperii dignitatem Suscepi SSet, quam Vi Set ipse insanus, attamen paulo mitius

1 Succiso. Ante hane vostem in MSS. Λmbr. est vox: in illis diebus: sed superius extra lineum inserta videtur. Decius occisus est ineunte Deeembri anni 251., eique successit Gallus. 2 Europae Hisperiaeque: scite. Europae et speciatim Italiae, quam Virgilian0 more uppellat Hesperin m. δ Multis diebus sacerd0lul. cathedrae Suc ceSSio ceSgavit: scite. cathedrae mediolanensis; quae Vaca it mensibus viginti et uno, a die 25. Martii anni 250. usque ad Gallum imperio p0titum circa initium uiani 252., quo temp0re S. Ma

erga Christianos agen S, Coepere mox credentium animi ConSurgere, et recreari AE quodammodo qui paulo ante

per latebras occultati visi fuerant titubasse. In visunt, Si qui Supererant, derelicta ovilia Pastores, et dispersa S metu luporum Oviculas ad Sua S quique caula S redueunt.

ni St Irum malius evaserant, ad Philip peam recollecti Basilicam conveniunt, expurgantes idolatrium spurcitias, quae injectae fuerant, et ad Coel O-rum Dominum suppliciter inclamante S, ut Suae mi Sereatur de cetero hereditati, ejusque perditionem non ultra dissimulet. Praeterea Pastoris, jamdudum cum Christo sociati, diutina absentia viduatam plebem graviter Suspirantes, quid sacto Opus es Set, invicem Sciscitantur. Sacerdotum quidem, nemo erat hujusce honoris dignum, Vel potius oneris si aliquem la-4 Quum Gallux. . . animi recreari. Haec brevi narrat S. Gregorius Nyss. in Vita s. Gregorii I haumat. Eaetincto Decio una cum silio, Vib. Trebon. Gallus in Dasit imperium, siliumque Volusianum uugustum creavit . . . . Primo tem pore horum imperii Ecclesia Dei a persecutione quievit. . . . Qui delinebantur in carcere Conse330re3, vinculis soluti, liberi abire permissi Sunt.b Pum: Mombrit edidit ut, evidenter pro sum. 6 Dignum vel potius oneris aliquem lasorem capacem dicens. MSS. Ambros. et Mumbr. ha bent: dignus vel oneris capuae lalorem cspacem

129쪽

torem capaeem dicens: quanto minus

clericorum quorum vis inferioris gradus. Quem ergo eligendum, quem sibi praeponendum, Cui Sila S PI CCUS,

Suaque Vota Committenda Censerent,

diligenti trutina perpensantes, diem

impasti, nocte Sque per Vigiles comitantur. Tarndem uni ex consacerdotibus, quem longae Va Senectu S, et meritorum gratia insigniebat, per ecSta SimSanctus nuntiat Spiritu S, quem e X Omnium collegio superni censura Judicis ad Sacerdotale pondus nequanimiter subvehendum, quem Ve in procinctu temporis aptum viribus i , sortem animo et corpore de Signanter elegerat.

Erat enim per idem tempus in Ordine prae satae Ecclesiae vir quidam

dicens; Papebrochius expungenda ratus eSi verba latorem capacem dicen3: Muratorius ea expunxit. Altamen levi mutatione θας capsae ins liquem, recte omnia quadrant. Λuctor enim non asserit: Sacerdotum nemo erat dignus vel creain; sed nemo ex populo erat dicens aliquem Sacerdotum dinum vel capacem latorem oneris.1 In procinctu temporis aplum viribus. Iam monui pag. 64. n. l. temporibus istis non s0lum animi sed et corporis vires necessarias suisse, ideoque episcopos aetate forentes electos suisse. 2 Primicerius Lectorum. De voce Primicerius vide nolam 2. sub pag. 23. Lectoris ossicium jum iertio saeculo institulum fuisse docet

Epitaphium S. Latini Episcopi Brixiensis qui

circa hue tempus floruisse putatur:

Tertullianus de Praescriptionibus c. 4 l. primus

reverentissimus doctor et Primicerius Lectorum η, virtutem nominis dulcibus e X primens moribus, Cognomento Maternus 3. Qui omnibus Clericis ita ca-rUS erat, Ut pro pietate multimoda, et benignissima caritate, quas in Convulse suomet in Sertas pectori, bene prodigus aliis, Sibimet reservabat, universi illum nimio amore diligerent,

et ipse maternum circa Omnes assectum impenderet, Sic COS s VenS, monen S, et Corrigens ut filios, Sic ab eis amatuS, ample atu S Semper, et expectatus ut mater. Hunc Orgo BP-prehensum Senex ille canitie ac meritis venerandus protrahit ad medium, et cunctis circumstantibus Voce qua potuit exclamavit: Ouem ex ectati, ' Adest occρ PaStor Vnem civilis.

est qui h0e ossistium recolat perstringens haereticos apud quos hodie Diaconus qui cras Leci 0r, hodie presbyter qui cras laicus. s. Λmbrosius loquens de Lectoribus eos nobis saepe repraeSentat parvulos: De Excessu Fratris l. 61. quantus fuerit, hodie per vocem Lectoris parvuli, Spiritus Sanctus expressit, etc. Vide ibi notam PI'. Maurinorum. me Leetore adolescentululoquitur alia Brixi ensis epigraphe, apud Bru- nati: Sulle Epigrasi cristiane antiche di Brescia, Lettera at Card. nai.

Lectores caeterique min0res clerici in Ecclesia Mediol. sub cura Primi sterii vel Diaeoni degebant. Paulin. in Vita s. ambr.

ternum conici p0test ex gradu quem jam tenebat in clero hujus Ecclesiae.

130쪽

72Mihi crediter iste coelesti Praeelectus examine, et Praesenti gregi Prae-eSse, et mPis ualet circumlatrauliabus Praei alere, diuino fretus, Hl CDedo, jus amitte. Nolite, inquam, Hic fuere, Hec PaStorem PDOPrium extilianis ovilibus an litis o Perii l. Luhab iis Materniam sanctisSimum, d ginum in cnnctis de ostii Patroni Pi lutum g ad HS uicaritim. Jam SL ut Elias Elisaetim reliHqtieHS, liet oi luto i dilauit, ita et cele- Dandae memoriae Praestit eximitis Monas nate utim ' cor ore, non fide deSHI HS, gemmum Praebuit haered fariae uirtutis citigmentum. Itaque his, atque aliis optimi senis qui aderant

animati sermonibus annuunt divinae revelationi, ac virum Domini Maternum, ut PaStori S Obsequium non Contemnendum ducat, Supplices depre

cantia P.

Ille, quia erat piissimus, et ad postulata proclivior, utrum preci cede-

pite 2. Ver. 45.2 Aonas naternum. Et hoc testimonio confirmatur series chronologi ea jam asserta episcoporum mediolanensium, nempe Monae Mu-

3 Flesit in lacrymons. Mombritius, flevit non

lacrymons. Fortasse lectio genuina suerit: uete- it non luci mons, quae esset phrusis Virgiliana exprimens animi statum subito magnae calamitatis nuncio perculsi. 4 Cessit. Circa mensem Martium anni 252. Initio pontificatus Materni Ecelesia Romana adhue urebatur scandalo Novatiani primi Anti- papae et haeretici , qui illustriores Eeelesias Orientis et Occidentis conatus erat adtrahere sui iii communionem schismatis. Maternum pro Ecclesiae unitate stetisse infra innuetur. b Persecutio 3ucceden lib. miniStris. Hi suere, an Obniti congrueret, diu vixque deliberans, flevit in lacrymans δὴ et attonitis in medio constitit auribus. At vero clerus simul et populus insistunt precibus; iterum atque iterum, ut sibi non obsistat, flebiliter ingeminant. Quis valeret denegare, quod tantopere Fidelis caterva Deo inspirante petebat essit ergo clementer intelligens divinae praedestinationi S eXa

men, Suorumque ConsΓBtrum neceS-sariam non renuit functionem.

S. Maternus criniam gerit de Confessoribus Galli In erat. De Secutione Percutiise adsidem Plurimos

Perducit. Quoniam autem servor adhuc SuccenSae Per Decium persequutionis necdum suerat extinctu S; Sed Succe-

bolicis , ae suae Vesaniae s mitem Suggerentibus, atrocior si subinde perrunt Gallus et Volusianus Augusti: qui persecutionem excitaverunt circa Iulium anni 252., ocensione, ut quibusdam videtur, pestilentiae quae universum late orbem depopulabatur; ad quam avertendam cum christiani diis supplicare nollent, hostes imperii declarati ad mortem rapiebantur. Hae e pestilentia per ann0s XV. GraSSata est: quo tempure tam ea lamitoso virtus enituit episcoporum s. Cypriani, s. Gregorii Τhauma turgi, s. Di 0nysii filexandrini, multorumque aliorum: opinor et s. Materni.

Maurinor. Bd s. Cornelium Popam, hanc persecutionem appellat pugnam non talem qualis

fuit illa quae transiit, ded graviorem et ferOci0rem; ad quam pugnam Epist. 57. in nou singuli milites sed lota simul castra christianorum i pr0 dierunt. ΙΙ0e anno 232. die XVII LKal. Oct 0br. s. C0rnelius martyrium se eit.