장음표시 사용
351쪽
domus, & Is amittatur, amitti d Icitur per eulpam latam . SI Ipsum relinquas in cubiculo tuo, sed ostium non claudas, amissio libri , si contingat, dicetur per culpam levem. Si tandem ostium quidem cubiculi claudas, sed manu non pulses, ut experiaris an sit bene clausu in nec ne , amisso, seu jactura libri dicetur per culpam levitanam ὐ Culpa lata aequ7pariatur dolo , textu aperto L. I. T si messor fossum modum dixerit - Lata culpa plane d In comparabiIur - : qui dolus a Labeone L. i. f. Dolum T de dolo malo recte definitur esse omnem calliditatem, DIIuciam, machinationem ad cis cumoenire luis , fallenduis , decipiendum esterum adHBD- - . Quibusdani placet adjicere culpam latiorem , & latissimam . Latior nihil aliuo est nisi dolus praesumtus : puta si sciens , & volens impedire, non impedias tamen .
quominus lur rem aui erat apud te depositasn . Latitana vero est verus .
propriusque dolus, & manifestus e puta si ex ossicio rem alienam custodiena dormias , vel dormire fingas , ut faciliorem latronibus accessum praebeas is Culpa juridica potissimum locum habet In contractibus , & infert debitum restitution Is . Si contractus cedat in utilitatem solius accipientis, ut in commodato, tenetur quis de culpa nedum lata, & levi, sed etiam de levissi-ina, textu expresso in Iure sive civili, sue canonIco - In rebus eorumod
ris ictiis diligentia praestanda est, qualem quisque diligentissimus paterfamiliarsuis rebus adhibet, it aut tantum eos casus non praestet, quibus reni non possit - L. I 8. ff. CommodaII vel contra - . cim gratia fui Iantum quis commodattim accepit , de lavi sima etiam culpa tenestir - Extra De commodato cap. unico . Ratio est e quia, sicuti apposite scribit Gahriel Antoine de justitia Ac jure pari. 2. cap. g. q. f., aequitas naturalis postulat, ut is, qui gratis utitur re alterius in suam tantum utilitatem, maximam diligentiam a hibeat, ne pereat, vel deterior fiat. Si cedat contractus inutilitatem utriuseque, ut in locato, conducto &c., tenetur quis de culpa lata & levi, non autem de levissima L. Si ut certo q. a. ff. Commodari - Sed tibi utriusque utilitas vertitur, ut in empto, ut in Iotato, tit in dote, ut in pignoro , ux is societate , ct dolus, di culpa praestatur - . Ratio est , ut subdit Antoine proxime citatus, quia cum res aliena alicui conceditur in ejns utilitatem, equitas postulat, ut eam valde diligenter custodiat, non tamen ad tantam diligentiam teneatur , ad quantam si In sui tantum utilitatem accepissee. Quare ad nihil tenetur, si fecerit quod diligentiores faciunt in simili re prLFria conservanda Hinc artiseeg, qui laborant in re aliena ob stipendiuinct doniestici , quibus Incumbit ex octicio cura custodiendae rei domestidae,
tenentur resarcire damnum ex eulpa etiam levi secutum . SI de inum conistraehus cedat in utilitatem solius tradendis , ut in deposito , tenetur quis duntaxat de dolo , de culpa lata, non autem de levi, nec multo minus de
352쪽
ρνaestatur βIur - . Ratio est, quia aequitas postulat, ut DI habet rem alἰ nam in commodum solius Dom in i , non teneatur ad majorem diligentiam . di custodiam , quam passim adhihere solent in rebus su is homines , quum nullum commodum inde percipiat. Nota hic quod in jure prxsertIm civili culpa lata plerumque vocatur dolus , levis dicitur culpa , & levius ina appellatur diligentia , seu omissio diligentiae . Hisce expositis tamquam necessariis ad pere piendum Authoris respon- sutri, nihil de Serem ipse adjicere , praesertim quum super quarto Dubio se cundi Articuli hujus Considerat Iouis iam multa dixerim, quae potes reco'Iere . Adjiciam nihilominus quod de Advocato Ignaro scriptit Sanctus Ray-
mundus apud Genneltum de septimo Decal. praecepto cap. s. q. s. - In se Lundo casu , scilicet cum per imprudentiam, tenetur secundum leges laeso iaquantum bonum & aequum videbitur religioni judicantis L. illi. de ν riis extraordinariis eooIII nifus . In judicio tamen animae crudo idem ,
quod in primo casu , scilicet quod teneatur ad rest tutionem ; in culpa enim fuit cum scivit, vel scire debuit se insuffcientem, Ze tamen judicare talem Causam praesuinpsit. Et idem si erat svisciens quoad scientiam , si voluisset Ithros revolvere, & studere ; sed quia tuit negligens , & noluit studere , quem debuit condemnare , absolvit , & e convcrso - . Ratio est subdit Genneltus ibidem, loquens de Advocatis, Procuratoribus , Notariis, Medicis , aliisve artem aliquam publice profitentibus quia ut plurimum eorum opera quis non uteretur , si non existimaret eos munere suo recte det uncturos e cum praesertiin ex ipso Octicio quodammodo teneantur esse
solertes . diligentes, de capaees in exercenda arte , quam publice profitemtur. Addi potest, quod dum illis offertur , & ab illis acceptatur ali uod
opus taciendum, fit aliqua cum eis tacita conventio, quae mutuam contra
hentium utilitatem respicit. Et supra dictum suit, quod in hujusmodi convent Ion bus tenetur quis restituere ob culpam etiam levem. Hic casus expressim continetur in cap. ult. Extra de rejuriis o damno
dato alias jam recitato, & numquam satis in medium producto - Si tu satia datum est damnum , ves irrogata injuria , feti aliis irrogo Mus cpem fodire tulisti, aut haec imperitia tua, sive negligemia eoenerunt: jure super his satisfacere re oportet; nec ignorantia te excusat, si scire de tyli ex ficto itio et uriam Oerisimiliter posse contingere , ves iacturam - . Imperitis culpae adnu'meratur- L. I 31. T de disersis regulis juris antiqui , & Institui. de ιere Aquilia g. 7. - Si mogister novis sine ρtisereatore ra flumen naveis immis'
rit, is tempestate orta temperare non potueris, ct navem perdiderit : pes res habebunt adversus eum ex Iocato actionem - L. Bem q. a. ff. Locaii condam - α a non intelligitur , si navem peritam te ore navigauenis tranἔ
353쪽
t Oxtrata obIjstus est, di titigae pectasse aliquid istetistitur , lues per ἐπ' prudentia. : ideo videtur γasi ex maleficio teneri , ct in quantum de ea re aequum religiori judicantis videhitur, paenam fustinebit - Iasii tui. de s/Ij ιIovibus, quae quasi ex delicto assctintur , sub initio . Idem legitur servato ipso litterarum cortice ff. de extraordinariis cognitionibus L. ult. Quid sit litem facere suam exponit Glossa inquiens - LDem suam , idest controversiam , vel litigiuis , ut in id reneatur Ipse, in quo Lesu siliquem : θ δoe quodo
per ignorantiam , vel imperitiam, ut ibi sequi or . Nam si diis , tunc nouisuheι iocuis hie tutius, sed ex malaficio tenetur - . Praetereo alias leges b nemultas, quae in Iure passim reperiuntur hac super re.
DECIMuri Dua Iu M. Utrum artifices, qui faciunt,& vendunt ea , quibus uti quis potest ad damnum proximi, teneantur
Respondeo. Quaedam sunt res , quibus uti quis potest& bene & male , puta gladii, lanceae, vestimenta , & h jusmodi : & talia artifices licite facere possunt , & vendere . Arguitur 23. q. s. Cap. De occidendis: etiamsi illi, quihus talia venduntur , uterentur eis in malum : dummodo vendentes non credant, nec habeant probabile motivum credendi, quod ementes velint. eis uti in malum . Quoniam si hoc crederent , peccarent tunc mortaliter , scienter vendendo , vel qualitercumque dando talibus : & omnia mala , quae sequerentur , eis imputarentur. Arguitur Σ. q. I. cap. I situm, & II. q. cap. Praecipue , ct I s. q. 6. cap. I. in fine. Quaedam autem aliae sunt, quae ad maIum inducunt, ad perniciem corporum . vel animarum , ut venena quaedam mortifera , vanitates ad luxuriam provocantes, ct hujusmodi S talia facere, vendere , vel quomodolibet alienare Pecca tum mortale est ; immo vendens de omni damno inde secur
tenetur iis , quibus damnum fuit illatum . Arguitur dicto cap. Praccipue , ct cap. final. Extra de injuriis damno dato.
Et pro hoc facit L. Euod sepe g. Meneni mali T. de
conuabenda emptione, quae vult , quod rei, quae nullo modo adjectione alterius potest esse utilis , vel bona usui humano , nec emptio , uec mandatum , nec societas valere Potest.
354쪽
Cores ID. I. ARTI c. III. 3 is potest . Facit etiam L. unica C. de fumoses libellis, quae dicit , quod , si quis invenerit libellum famosum , debet eum
destimere; aliter tenetur. Arguitur I. q. I. in multis capitulis: & his concordant Hostiensis , Iunocentius in cap. RNe Clerici, vel Monachi, & Petrus Casuel tit. Restitutio. qui cum Hostiensi addit picturam virorum , & mulierum . nisi hoc fieret unice propter conservandum amorem matrimonii , I hujusmodi . Simile etiam judicium serendum est de illis, quibus homines communiter utuntur in malum , licet aliqui bene iis uti possint: quia jura non considerant quae raro duntaxat eveniunt L. Nam ad ea T. de legitas. Quantum autem in hisce casibus restituere quis debeat, Scquando, relinquendum est arbitrio Consessarii, qui bene attendet , quanium fuerit efiicax ad damnum , vel non
338 Ante omnia duas leges audiamus hic ab Authore indicatas Vexeni maIi quidam purar non eοnrrahi e Iionen I qtita nec societas , σαν mandarum stultissae rei ullat viret habet 3 quae seMentia potest oera videri de his, quae nullo modo, adjectione riterius materiae, usu nobis esse possunt. Ne bis vero , quae mixta risis materiis adeo nocendi naIuram deponunt, ut ex his ontidoti , is alia quaedam salubria medicamenta conficiantur , aliud dis potest - L. Suod saepe I. a. ff. de contrahendo emptione Si quis famosum tellum stoe domi, De in pustico , veI quocumque Ioco ignarur repererit, aut corrumpar pri quam sIter inveniat, aut nulli confiteatur inventum . Si vero non νγιiis easdem chartulas vel eorruperit, vel igni consi ferit, sed vim
eorum manifestaverit : sciat se quasi auctorem δέ modi delicti capurii femtentiae subjurandum C. de fumo sit ItbeIlis L. unica.
Legibus auditis placeat audire S. Antoninum, & S. Bemardinum egregios Theologiae Moralis Magistros- De lacientibus , vel νendentibus gla-ἀios, lanceas, balistas, venena, & hum smodi, quibus homines vel laedum tur , vel moriuntur: utrum sit licitum eorum opus, & lucrum. Nota se cucidum Raynumdum distilictionem . Primo quoad intentionem eorum, se cundo quoad ipsa opera. Quantum ad primum sciendum est, quod si tales haec taciant, vel vendant propter hoc, ut homines talibus abutantum: vel si scienter vendant, & donent talibus quos scIunt, vel credunt abusuros, mor. taliter peccant , & gravissune, & omnia peccata, quae occasione illarum rerum ab aliis perpetrantur , sibi imputantur, & rei sunt apud Deum omnium animarum, quae propter hoc pcrgunt, I s. q. I. cap. 'scisae. Q. q. a. cap.
355쪽
Si tu absus. Item cum sint cooperatores omnium scelerum Inde commissorum, ideo debent pro omnibus i cenam sustinere, E. q. I. cap. Nortiis In fine. Si aute in dicant se habuisse boaam latentionem, quia scilicet credebant alium emere talia propter aliquem licitum usum : vel habe us animum indifferentem nihil super hoc cogitabat: vel ignorabat quod esset illicitum talia lacere, vel vendere e tunc subdistinguendum est . Quia aut illae res sunt, quae ad humanum usum possunt esse utiles , ut arma tu bello 3usio , cultellus ad inc dendum panem . Quaedam etiam venena apponuntur a Me dicis in quibusdam medicinis, vel etiam in coloribus aptandis , & hujusmodi . Aut ad nullum usum utiles sunt nisi ad peccandum, scuti quaedam venena mortifera ad nullum usum bonum utilia . Et in primo casu non dico ipsum peccaro , dummodo non habeat latentionem corruptam , ut dictum est, nisi torte ex qualitate personae , vul temporis cognosceret, vel probabiliter sibi die Laret conscientia, quod Ille non quaerit illam rem, nisi ad malum perpetrandum ; tunc enim non debet sibi vendere contra talem consciemtiam 23. q. s. cap. de occi DNdis, & s. q. s. cap. Non omnis . Ita secundo a tem casu peccat faciendo, vel tenendo, vendendo, vel alias alienando res tales a r. q. I. cap. I. , de consecratione disti s. cap. Lucare. Arg. de libello famoso, quem uota debet quis o tendere , sed deliruere ; alias peccaret graviter s. q. r. per totam , α eit optima lex ad hoc F. de contrahenda einptione L. Σιςd saepe, ubi poa itur talis regula , quod flagitiosae rei , quae
nullo modo per additi em alterius rei potest esse utilis usui humano, nec empt o , nec mandatum, nec societas valere potest. Et omnia mala, quae
inde sequuntur, possunt isti imputari . Concordant in praediciis Thomas,
Hostiensis , & Ianocentius - . Ita S. Antoninus pari. a. tit. I. cap. 23. q. II. Fusius S. Be Iardinus T. I. serm. art. r. cap. a. in haec verba -- Quaerunt
Doctores, quid de his, qui iaciunt, vel vendunt venhnum, aut toxicum sarcus, sagittas , gladios, lanceas , & similia ad homines occidendos Vel faciunt Decios, vel tabularia ad ludendum ad fortuitos ludos, vel faciunt capillaturas pro capitibus mulierum , vel fucainenta ad ornandum, seu si - nienduin vultum earum, vel auri figia, vittas, seu fasciolas , armillas, &coronas i loridas ad lasciviam provocandam , pieturas vanas , atque lasci vas in cameris, & lecticis, & quibuscumque aliis locis, & cuncta consi milia , quae nihil valent ad utilitatem humanam , sed tantum ad interiture animarum λ Videtur enim, quod nullus labor , nec aliquod ossicium de heat approbari, nisi valeat ad commodum humanae vitae, cum Geu. g. d cat Dominus - Is sudore vultus xtii vesceris pane tuo - , quasi dicere velit, non labores, nec desudes , nisi in opere illo , quod valeat ad laciei dum panem tuum , hoc eth ad sustentatio te in vitae tuae . Ad quod dicet dum , quod in tripIIci genere dc bent di tingui artes , dc manuales operationes . Primo sunt quaedam nccetariae , secundo quaedam indifferentes , tertio quaedam peruiciolae . Pximo enim sunt quaedam artes necessariae ad humanum
356쪽
manum usu in , licet homines illis abuti possint, & saepius abutantur, sic ti sunt agriculturae, lanificia, ars Architectorum, sutorum, textorum, &consimilium . Secundo sunt quaedam artes, quae multum sunt indifferentes, quia his utplurimum abutuntur quidam, & quidam uti possunt eisdem bene, sicuti sunt gladii L lanceae, tormenta bellica, sagittae, quibus homines utuntur ad bellum justum, atque injustum . Similiter etiam quaedam venzna, quibus homines ad sanitatena corporis uti possunt , insuper etiam ad hominis necem . Item fieri possunt auri figia , & vittae , & consimilia ad mundi vanitates , & Ecelesiastica ornamenta . Similiter tabernae , & hospitia ad perniciem & necessitatem , & sic de aliis . In omnibus supradiciis in primo, & secundo casu , & consimilibus eis, ad intentionem iacientis,& vendentis recurrendum est . Et in hujusmodi distinguendum est , quia quandoque homo' non peccat, quandoque peccare potest , quandoque autem peccat. Primo enim si homo credat hoc alicui necessarium fore , vel utile, vel animum habuit inclisserentem, seu de hoc nihil cogitabat, quia rationem cogitandi non habebat, non peccat, etiamsi illo talis abutatur a I. q. s. cap. De occidendis, ubi Augustinus ait - Absit , si ea , quae propter δ tum , ac licistim faci-t, otii bubeinus, si quid per haec praeter noram τι hintatem eniquum mali acciderit, visis i uterur . Atioquin nec ferrumenta domestica, o agrestia scint habeηda, ne quis eis te I Je , ves esseruis intersemai : nec artor, cur rems , ne qua Ie inde suspendat --. Secundo autem modo peccare posset, si ei conscientia dictaret, quod ille hoc ad abusum acquireret, vel hoc dictare deberet ratione requirentis personae . Ad hoc s. q. s. cap. Non omnis Augustinus ait - Ptilius esurienti punis tellitiar, si de
cibo sectirus justitium negligebat, . quais esurienti panis frangitur , tit itiUAriae fedoctus atquiescat - . Tertio vero manifeste mortaliter homo peccat, si hoc scienter facit , vel vendit, vel quomodocumque aliter alienat, ut alius abutatur, & omnia mala, quae inde sequuntur, imputantur ei a. q. I. cap. αμ, II. q. cap. Psecistie , I s. q. 6. cap. I. ad finem , ubi scriptum est
Nee tunitiis attendeaeda ovi quae fuat, quantum quo animo fiant. A sius autem respicit Deus ad cuiIstiones, o spontaneas volantares , qaam ud Eoi, qui per simplicitatem, sus per necessitatem fiant . Tertio autem sunt
Quaedain artes perniciosae, quae ad nullum usum humanum utiles sunt, pisi ad perniciem corporum, & animarum , sciat sunt quaedam venena inortitera, & ad nullum usum humanum utilia . Facturae etiam superliuae, M sumptuosae cortiaarum, & linteaminum , & camisiarum , quae in decuplo plus valent, quam tota camisia . Decii, tabularia, tabulae, carticellae inarius , galeae, seu mitrae pro capitibus muIterum, fucarnent a carum , Cor nae floridae, & lascivae picturae ad vanitatem , seu luxuriam concitantes , di consimiliar tunc inortatim me peccant talia exercentes, faciendo, tenea.d , vendendo, donaudo, vel quomodocumque alienando , & omnia peccata, & mala, quae perpetrantur illarum rerum occasione, cis Imputantur, di om
357쪽
& Omnium animarum pereuntium occasione rei senue apud Deum . Exi de rejursis is dumno dato cap. finali. Ad hoc etiam iacit optime lex diltia-guens inter venenum bonum & malum, dicens quod flagitiosae rei , quae nullo modo per adjectionem alterius rei, sive mattriae potest esse utilis usui
humano, nec emptio, nec mandatum , nec socictas valere potest ε. de con-
rrrienda e Iione L. Suod saepe . His condordant Raymundus, Innoce eius , & ΗΟItiensis Extra Ab Gerici pes Monacbi cap. r. Immo si quando, licet raro , contingat, quod aliquas praedictarum aliquis ad licitum usum indu
cere possit, tamen secundum Chrys. , ut reteri Thmaas 2. 2. q. 4 a. art. a. In
fine, tales non sunt tolerandae. U. ide si operibus alicujus artis ut pluries aliqui male uterentur, quamvis de se non si ut illicitae, sunt tamen per Oificium Principis extirpandae a Civitate secundum documenta Platonis . Non est autem necesse extirpare a Civitate ea, quae venialia sunt, sed quae sunt In animarum, & populi detrimentum, sicut diversi sortuiti , di perniciosi iudi, superfluae vanitates, curiosae inventiones, & similia . Nec supradieii Per ignorantiam excusantur , ex quo sciunt , quod communiter pro majori Parte homines talibus abutuntur . Propterea quilibet obligatur scire de arte, cum qua victu in lucratur, utrum sit licita, vel econverso. In hoc quoque debet multum vigilare Confessor , cum poenitens venit ad euin , si latali exercitio, vel officio, sive arte sit, in qua possit salvare animam suam. Aliter ex ignorantia, vel negligentia non excusatur ipse Coatessor, si paenitentem per absolutionem reddit securum, cum exerceat artem, cum qua anima sua periclitatur, Extra de injuriis θ dawno daIo cap. SI cu a . Uade ambobus accidit quod Dominus Matthaei Is . ait - cicus p caeco ducarum praestet, ambo in foveais cadunι - . Hactenus S. Bernardinus . Pene si milia leguntur apud Asteianum lib. s. tit. 8. art. II. versus finem.
UNDECIMuM DUBIUM . Utrum , cum animal alicujus
damnum dat in plantis alterius , in pratis, & hujusmcdi,
Respondeo secundum Doctores in cap. final. de injuriis ct damno dato triplex est actio . Una , quae dicitur legi Aquiliae : de hac actione directa tenetur quicumque liber
homo damnum dederit sua culpa, indirecta autem , vel utili tenetur , quando suum animal, vel suus servus damnum dedit culpa sua , aut negligentia: puta si equus te instigam te recalcitravit, vel eum in segetem misisti: vel erat animal serum , ut sunt lupi, leones , canes mordaces , equi indo Diuitiaco by Corale
358쪽
C o u s 4 D. I. ARTI C. III. 3Is indomiti, & hujusmodi , quae communiter tentant nocere, di tu ipsum tenebas in publico ligatum quidem , non tamen taliter ; quod nocere non posset, vel ipsum. tenebas in domo , & aliquis illuc a te missus laesus suit. Qualitercumque igitur quis fuerit in culpa , propter quam datum est damnum , tenetur . In soro contentioso multum interest inter habere actionem directam , & habere actionem utilem . vel indiresiam : quia actio directa solum datur , quando verba legis directa sunt ad eum , cui lex voluit actionem dari , sive detur ex Iege , sive nascatur ex contractu vel quasi , sive ex delicto vel quasi . Relio autem utilis , vel in directa tunc datur , quando deficiunt Verba expressa legis , sed tamen voluntas, vel sententia , licet tacita , exigit actionem dari. Verbi gratia: si quadrupes pauperiem iecerit, agere poteris actione directa per legem Si quadrupes c. , si vero pauperiem secerit biges , ages actione utili, vel indirecta . Ratio est : quia non verba , sed mens legis attenditur, ut T. Si quadrupes pauperiem fecisse dicatur L. prima , '& ultima. In conscientia tamen nihil hoc interest, &pra. sertim quoad casum praesentem , ut patet ex cap. final. de in uriis damno dato . Et ideo qualitercumque datum sit 'damnum ex culpa sua , sive a libero homine, sive a servo , Gue ρ animali, tenetur. Et quia tenetur actione Aquilia, iccirco tenetur ad totum damnum , si hoc potest compensari , nec liberatur dando animal damnum passo, nisi tantum valeat, quantum est damnum datum . Secunda dicitur actio de pauperie : & hac actione quis tenetur, quando sine sua culpa animal suum praeter consuetudinem damnum dedit alicui. Puta bos non Cornupetit , nec equus recalcitrat secundum consueredinem suam . & tamen praeter Consuetudinem calcitravit , & percussit. Si Dominias in hoc casu non fuit iu cu, Pa , ut supponitur, dando animal liberatur , nec tenetur ad am-Plius , etiam damuum datum excedat valorem animalis .
359쪽
31O CONs ID. I. ARTI c. III. Quod si nolit dare animal, tenetur tunc ad satisfactionem damni, ut in dicto cap. finali . Tertia dicitur actio noxa-lis: & hac actione tenetur quis, quando servus ipsius damnum dedit alicui sine culpa sua. Tenetur etiam hic aetione de pauperie, ut dictum est. De his vide Glossam , &Dcuctores in dicto cap. final. , & in L. I. ss. Si quadrupes pauperiem fecisse dicatur , & Institui. eod. titulo , scilicet Si quod per pauperiem Sc c.
tar Materiam bane inter alios dilucidant Ioannes Pontasuis ver. Restitutio Casu reto. 7x. 371. x73. 37 . , & Genneltus de sept. Decal. praece PtO cap. s. q. 3 . ἶs. 36., & in omnibus cum Amthore conveniunt, tametsi rem ipson iustori calamo exponant. Ne pigeat audire Genneltum, qui doctrinam suam legibus communivit, & legentes instruxit , quid juris , si leges , & quid si conicientiam spectemus . Quaestio Nonne Dominus animalis , quod damnum attulit proximo absque ulla Domini culpa , tenetur ad resarciendum tale damnum R. Dicitur quide in In Decretali Si ctilpa de injuriis c damno duro cap. ult. Si aniwalia tua nocuisse proponas, nihilomisus ad DII allionem teneris , nisi, ea dando passis damnum , velis liberare rei tiw- Ex quo sequutur , .tale damnum debere resarciri a Domino animalis , etiamsi Dominus non sit incuIpa. Verum quaeritur, utrum dictus Dominus teneatur sponte,& ex se ipso hoc damnum compensare , aut possit expectare sententia in Ju- die is λ Et videtur, quod si absque Domini culpa damnum accidit, lex naturalis illum non obligat ad restituendum; ac proinde cum solum obligetur ex legibus humanis tum civilibus , tum canonicis , expectare potest tuta conscientia , ut petatur hujusmodi damni compensatio ; praelatae enim leges Ideo stabilitae tuisse videntur, quia semper praesumitur , quod aliqua raum, ni intervenerit culpa, vel negligentia, & ut hujusiriodi apposita poena cautiores Domini fiant in custodia suoru in animalium, ne proximo noceant. Quaestio 3 s. Quando damnum illatum ab animali potuit, & debuit impediri a Domitio, tenetur ne tale damnum resarcire R. Si damnum accidit ex culpa, vel negligentia Domini , in hoc ut ia
que casu tenetur etiam de jure naturali resarcire omne tale damnum iuxta
verba Exodi H. v. 36. inserta in Canone Extra de iniuriis st damno d to cap. Si Bos Si boi aIienus cornupeta fuerit ab heri , di nudius territis , o non custodioli eum Dominus suu , reddet bovem pro bove , cI cadaver . iure rum accipiet - . Qui scilicet sibi imputare debet damnum culpa sua iti
Id confirmatur ex alio Iuria Canonici loco cap. ult. eod. tit. , in quo
360쪽
C o v s I D. I. ARTI C. III. 3 et I
se habetus - Si aniwaIIa tua noctiisse preponas , nihilomisur ad fati furi nem teneris, nisi , ea dando passis damnum , velis hierare relisiam . Suod tamen ad Isserationem non proficit, si fera animalia , deI quae consueverum πο-cere , fuissent , quam debueras non curasti diligentiam adhibere - . Et haec restitutio damni iacienda est sponte , non expectata Proximi querela , nec Iudicis sententia . Certum etiam est, quod Dominus animalis, quod nocuit, tenetur de
iure naturali restituere omnem aestiinationem commodi, aut lucri, quod ex damno illato percepit , licet absque ejus culpa contigerit, nam , ut habetur in lege ff. de eonditione indehiti L. t. . hoc matura aequum est, nemi nem cum alterius detrimento fieri Iocupletiorem - , & de Iure Canonico R gula 48. de regHis seris in Sexto Locupletari non debet aliquis eum aheritiς iniuria, me factura . Unde si animal foenum, aut aliud ad proximum pertinens comederit, Dominus animalis , qui sic liberatus tu it ab expensis iaciendis pro dicti a Imalis sulfentatione, tenetur, quamvis Id acciderit sinetilla sua cuspa, restituere iustam aesti inationem talis commodi ex damno sis
hi provenientis. Sed si Dominus nullam admisit culpam, & nullum com modum percepit, non videtur teneri ad resarciendum damnum a suo animali illatum, aut illud damnum passo tradere, nisi secuta Judicis sentei ita, juxta dicta superius . Paestio l6. Dum servus Intulit damnum proximo, tenetur ne DomM: damnum resarcire λR. Quoad veros servos , qui vix inter Christianos reperIuntur. servanda est dispositici Iustiniani Imperatoris Institui. de noxalibus actionum sub initIo his verbis expressa maleficiis servorum , veluti si furtum fecerint , aut fons rapuerIυ , aut injuriam commiserint, noxales actiones prodirae sunt, quisur Domino damnato permittitur , aut litis aestimationem scissem , cur VDm fominem noxae dedere - , Idest servum tradere, & donare damnum passo. Sed quaeritur quid de famulis, & famulabus Utrum Dominus dati naah eis illata rusarcire teneatur Primo certum est, damnum, quod i ferre possunt famuli extra domum heri, & dum rebus ad illius famulatum spectant bus non sunt occupati, non posse Domino imputari, si non sit Itrculpa. Tunc enim juxta dispositionem Canonicam poena culpae authorem te
et . Quod ei iam statuitur in jure Civili toto titulo C. Ne fIitis pro patre ,
peI paιer pro filio emancipato , peI liberatur pro patrono, vel fervus pro Domino conperiatur. Attamen si famulus effuderit, aut projecerit aliquid per Domini fenestras, & sic alicui noceat: tunc juxta legem civilem Dominum tenetur tale damnum resarcire ; tu lege enim sc habetur ff. de his qui effuderint. L. a. sub initio Pade si in eum laetim, quo vasto iter fiet, vel in quo coU Ietur, dejectuis , vel e Uam quid erit: quotum ex ea re damniam datum , facttimque erit, in eum, qui risibilaverit, iη duplum judiciuis dabo - ,