장음표시 사용
31쪽
Vt iustam pedis Regi longitudinem inquirit, adeat Castelletum, vel domum cuius insigne Esrito re Theca scriptoria, reperiet eni in Ba duodecies repetitam aequalem esse Hexapedae; quam vulgo lquae diuiditur in s pedes Parilientcs, seu regios pedis autem pars dimidia i , qua ruriunt in s partes diuiditur, qualis est C D, vel DE quam pollicem, ve inia iis digitum appellamus, ut sint duodecim in pede digiti, vel unciae, de quibus postea Digitus autem DE in i particulas sub diuiditur, quas voca- a re solent lineas sed cum sculptor non secerat istas diuisitones aequales,a quouis iacile suppleri possunt , cum enim DE sit duodecima pars pedis regi j diuidatur Di in Ia partes aequales, ut exactae accuratae lineae habeantur; qua ratione pes diuidetur in I lineas. Cum autem expertus sim duodecim arenae grana minutissima, qualia sunt Stapulensia, sese tangentia i in cetum disposita via lineae aequali a sequitur 1 a huiuscemodi fabulones, seu arenae grana pedi aequalia esse. Dixi minuti ima, si nudum oculum applices, quippeii microcos io illa pervideas, lapidum instar varias figuras habentilia appare 9 QEod tamen non contingit dum eadein respicis arenae grana varijs malle contusa, diuis quc motibus quibus speculorum, vitrorumque Politores ut vin tu , ea siquid cara adco minuta sunt, nullum ut inter c , discrimen apparcat, cita ita corporis continua videantur quod nempe granum quodvis id plura minorum granu-l urtim millia diuisa sint , quae quorumlibeti, iciliorum capacitat ira longe superesti: ta nque de retinae fibris, seu tulis, ne quidem lxilio microcos pii appareritibus, dici potest, licet enim inter se fila, seu fibrae ingulae i.
stinguantur, id oculus , ouantiam uis adiutus
32쪽
Pes Romanus quem in nostra Bibliotheca Parisiensi transumptum habemus ex parietibus Capitolinis, experimur nostro pede regio i lineis minorem esse, ad quem se habet via 4 ad I 3o,vel in murimis numeris, ut a ad si proxime. Qu'd hic cernitur in dimidio pede Romano GH, qui lineia semipede regio F deficit Linea IN idem est semipes Romanus, cuius diuisiones ΚL digitos ostendunt , quales sunt octo in semipede , ras in pede I vero est pedis uncia, seu pars duodecim, quemadmodum I palmam scupalmum ostendi , qui quater repetitus, pedem efficit. Superest diuisio digiti LM in partes a queses, quas si lineas C
care placet, pes Romanus in o lincas diuid c tur, quae sint incis nostris longiores.
Alia linea PQ imidium pedem Romanum, ex Congio Farnesiano sumptum a Villat pando, rescri, qui nostro pede minor est Cuius comparationem facile quis possit nitituere cum pede Capitolino, d cum nostro, cum haec figura dimidiam partem trium praedictorum pedum exacte reserat, de circini apcrtur GH, vel P ii- per A transsata differentiam tribuat. Ri unciam pedi Congianis. 5 m erodigitum Ostendit. Pes vero Rhintandicus, quo Bataui pluribus in locis . Nopcribus Vtuntur,&quem antiquo Romano putant aequalem nostro pedesso lis 6 tineis, seu pollicis dimidio minor est. Reliquos pedes Germanicos, Anglicos, Hispanos, c. non com- incinoro, quod illos non fuerim expcrtus, satisque mihi visum suerit nostri pedis veram longitudinem oculis sub ij cere, qui reliquis sacem praeserre poterit, ut sit mensura certa, qua deinceps omnia reuocentur ad examen , eo modo quoad caligeri an an periodum ρῖ aliae Epochae reducuntur. Porro si cubitus Hebraicus sit Romano sesquipedi ci erit aequalis GH,vel P QIer repetitaetallum vocantic braei ammah, qui palmos contincta palmum illi dicunt tophac zu Calamus, cuius Ezeclii et toties meminit, uti cap. qo. v. quem appcllant Kenchm p constat sex cubitis. Hinc facile quispiam omnes Hierosolymitani templi mensuras agnosce . Omitto Palinum, quem maiorcm faciunt utpote dimidio cubito aequalem, quem volunt per L creth EXod. 28. IT Ezech. p.
g. i . . signiscari, quod Septuaginta viri per cre;
alij dicerent αλ nos vel pauime, quam menturam sumimus in expensa manu ab cxtremo pollicca cxtremum nata
digiti, quando maior esse nequit intercapido inIciduas istas pollicta,
33쪽
& minii ni digiti seminitates. Alias palmi significationes nucio nullo.
Hic autem palmus dodrantem pedis exaequat, des o a Vitruviol. 2. c.I.&Plinio .3 s. c. I . more Graecorum appellatur, quippe laterem sesquipcdalcm , D, vocat. Sed palmum deinceps intelligo, cui tres pedis uncias Romani tribucre quomodo scripturae p. lini, ni cogat aliud explica adi: Golumellam l. ia. c. 3s intelligunt, curn ait ad palmum , hoc est ad quartam partem decoquere. Sunt etiam maiores aliae mensura quibus utimur, nempe pertica, quaera. pedibus constat, qua finitores, seu Agrimcntores iugera metiuntur Iugeruin vero Patilicias centum auiuscemodi perticas .abet, quae in quadratum redactae dant aro pedes, hoc cit decem perticas. pro latcre iugeri qua di .ui, quod 8 o pedibus quadratis constat.
apropter nostrum Arpen Auna Romano iugero maius est , quod pe- dc Romanos et 88O complectebatur Romanorum agrorum metatorcs funem nactatorium a Misenium appellauere , Graeci μυμ νολι. Funes scia cathenas longiores, aut breuiores taceo, quibus Decempedatores iuxta lucriarum prouinciarum consuetudines in v. gerationibus utuntur, ut aduertam plas leucas etiam conita reped,
bus, nam in plerisque locis annum Leugae , vel Leuca anni continet Iso oo pedes, hanc Banlieue vocamus quam Turonenses, Andegati enses 5c Cenomani mille rotae gyris me inintur, cuius ambitus extimus ei ris pedum. His etiam ipsum terrae radium leucarum azyE, eiusdem circuitum roo, talia quae uis nactiuntur; quanquam in maximorum huiusce mundi corporum gratiam ipso terrae radio, veluti pede ad compendium utamur ut cuia dicimus solem a nobis distare ita terra semidiametris, siclias veroo oo adiminimum. Ad nostras mensuras redeo, quas inter vina constat tribus pedibus,' dis itis --. qua in cubito, aba in alijs mensuri coiri. parare possis. Nam lux lem Capitolinum cubitus Hebraeus pedem unum, digitos 3 ii, cas liabet Calamus vero constat 4edibus, sesqui ito Brachii in Fliircntiae ad pedem nolirum esse,ut 3 ad et duci i lima ducit motibus corpo tum in Harm nia Gallica, ubi noli u .n drinidium pcdem attuli.
VM 'rue i ii .e rinas tangentia,' in rectam li- impcia aequalia, ex hoc cubico numero numerus arcnarum, quae terreni globi magnitudi-
34쪽
nem, aut quamuis aliam molem adaequant, idque non ex suppositione magnitudinis arcnarum Archimedaea, sed ex veris, quandoquidem numerus ille Ira ductus in Iso oo dat arenas aequales leuca tiostrae in numerus inde productiis per I7ro multiplicatus dat arci nas terreno ambitu aequales, ex quo reliqua sequuntur, 3 ipsis naterra pondus in serri potest, si quis grani arenae pondus nouerit. quod sequente prop. dabulaus.
V neque tactus, nec oculi sit in obiectis suis deprehendendis, notandis illarum different ijs infinita subtilitas, d pec- spicacitas, naicum e dc siderandum est illud inpedibus exhibendis exactum, seu κυ quod Geometra requirunt quis enim percipere possit num, verbi causa, pes regius noster Assi, quem antea dedimus, sit adeo iustus, vi nequidem millesima pars unius lineae desit qu.imne lynceus oculus deprehendet, neque minus duas lineas sibi aequales iudicabit, siue nihil eis, siue pars illa millesima ni cst: neque facile est definire quam tandem differentiam sensus nostri primum incipiant adnotare.
Si quis varia nomina cupit habere, si ibus Hebrae mensuras suas
nostris respondentes appellarunt , quarum generale nomen a ita, men uira,&particularia pax eisbah, digitus, chebet funiculus italia, consulat vas crum l. i. de mensuris continuorum, ubi pallum, stadium, militare, iter sabbathi iugerum cum reliquis annem erat.
CVRIIν Μ, ad quem templi mensuras exactas fuisse credit Iudaeus eruditus , quem illustris Hugeni, S. Michach Equitas beneficio accepi, nostris pollicibus respondere cxperior, de ovi pollicis a duobus pedibus nostris deficiat ' Romanos pedes duos, duosque digitos,&granum, quod est , digiti, contincat. Sed cum suo scripto Iudaeus ille velit cubitum istum 6 palmos continere, constat eum non loqui de Romanis, quippe continet 8 palmos Romanos& digiti granum ille cubitus quem solis ue palmis constiti ue
35쪽
putat, cluni vasis templi adhibebatur quae ciuin unici R. I inihi vel Thalinudis autoritate fulciat, ubi nequidem palmi, vel digiti longitudo satis exacte significatur, vix est ut quidquam eae illa cubito
PROPOSITIO SECUNDA.Liίram Gazicam ponieralem , ei que diuisiones explicare o quam habeat cum libra Romana , alijs
QVεMADMODUM publicus pedis regij moduliis in Castelleio
seruatur, ita Monetarum Curia Marchi modulum bseruat, qui duplicatus libram efficit, quae diuiditur incis uncias uncia vero subdiuiditur in 8 drachmas, vel roscrupulos, seu denarios; drachina siquidem tribus conita denariis, de in 7 grana secatur,
Quapropter uncia constat granis, ut libra setis. At auri Examinatores, vulgo Esset reurs examen tam accuratum instituunt in auri probanda bonitate, ut ipsum granum in si particulas dividant, sum enim expertus bilances D. Toisseti regiae monetae Probatoris 4rani suum aequilibrium amittere, adeout uncia ea ratione diuidatur in II 796 8 particulas cumque grani, o ad minimum arena granis aequi ponderet, ut experientia constat, s quitur nam arenae granum esse pondo est grami unciae. Quod ad libram Romanam attinet, diuiditur in duodecim vncias uncia ina drachmas, scu24 denarios, Velinc I grana Romana nostris granis inaequalia Enimvero laminam aeneam 3 granorum Romanoruin ac me Roma missam nostris granis ad summum aequalem reperi; cumque septemdecim huiuscemodi laminae Romanam unciam perficiant, cquitur grana nostra 33 aequari Ro-rnanae unciae, atquc adeo nostram via iam granis nostris 375 constantem Romanae praeponderare, nostris 4 granis. Dixi ad summu is , quod praedicta lamina non excedat grana nostra i sed ut sim paulo liberaliori, unciae Romanae granum integrum potius addam, quam dimidium detraham, sit haec uncia granor una nostrorum Is ut lamina praedicta iit granorum i se, vel exacte i hac enim ratione calculus noster ponderi Congi Romani quadiabit, quod P. Galiqudus in obscruationibus accuratissi-
36쪽
mus assi a se reperisse librarum nostrarum 6.& unciarum 3 . Vnde neglecta fractione constituit unciam Romanam 3 granorum Parisiensium Quocirca Romanus Congius erit 6 3 et granorum nostrorum, cum decem libris Romanis constet aqua conssium implens .Libra vero Romana granis nostris sqI aequabitur. Iam vero tentemus num idem pondus ex pede Romano possit licti sitque propterea pes Romanus ad Parisiensem ut 1 ad i , qualis est. pes Villalpandi congialis erit igitur pes aqueus Parrisiensis cub cusad Romanum ut ira ad 33i hi nempe sunt cubi radicum Ia&II scd cum pondus aque pedis cubici nondum inuestigaueruntas, qua 'doquidem accuratissimi viri credunt se suis experiem iis euincei cyz-dem illum esse librarum o , alij a duntaxat, nobis aulcm expcrientiae suadeanuesica brarum huic dissicultati locum inscriOrem seruabimus.
Hic igitur sum ciat agnoui se Remanam unciam o nostris granis a notira deficere,in drachmam Romanam esse, granorum nostrorum, quam drachm. nostra quinque granis superat. Libram vero Romanam aequalem esse nostris undecim unciis, ni drachinae in uni denario , siue denariis , quae sextam uncia nostrae partem consciunt. Quod eo fuit aduertendum accuratius quo plures contendunt Hebraica pondera ad libram Romanain expendenda, quibus peculiaris propositio tribuctur. Aliarum etiam Pro uin clarum, quas sum expertus, uncias res ero,
Anglicam primit in quam de Troci appellant, quae nostram superat granis nostris de celan estque in usu apud auri lices sed libra a dun
taxat habet uncias; cum ab libra, qua nisi catores Angli vulgo utuntur,siit is unciarum; uncia vero librae istius o nostris granis a nostra superatur Est agitur par iacia Romanae; de libra haec nostris unciis a .drachmis in gram o respondet. Cum autem uncia prima Anglica nostram granis dccem superat' i, constet granis 8ο Anglicis, cimum est- illorum grana nostris grauiora, utpote es quiquinta cum in vitaque nra uncia gieiusdem pondcris, tantur, libra. 1 Iiacirco vociis constans aeqv. ιιιι unctis rois. Vncia Batauorum diuiditurin et Anglicos, Anslicus in et grana, constatque uncia Hollandica granis 64o vndclequitur haec grana nostris esse leuiora, quandoquidem uncia nostra illorum aequalis unciae minorem habet granorum nostrorum, nempe τε nil mesum, quio superatura 6 o. atque adeo granum nostrum proritiae Ba- uico praeponderat. Porro dimidiam unciam Batavam d. midio gr. no nostra semuncia grauiorem experior.
37쪽
Hispanicam libram, utpote non expertus, omitto, quam dicunt no stris unciis fac denario, seu a granis respondere , alias de qui biis Lucas a Burgo consuli potest. Petrus Petitus, qui solet accuratissimus esse in suis obseruationibus, quippe multarum Prouinciarum libras, pedes,& alias mensuras inconstructionis instrumenti partium anteloquio reseri, nil enim allirmare velim quod non fuerim ex
Placet autem assis diuisiones librae nostrae tribuere, ut tam Romani quam alij perspiciant quot granis partes librae,vel unciae nostraria tes cognomines si brae, vel unciae Romanae superent. Itaque libra Parisiensis, de qua prius , is uncias, seu grana sat complectitur; sitque iam instar Allis, cuius De unx, unciae I seu grana 84 8. . Dcxtans, unciae I 3 seu granalogo.
Dodrans, unciae la seu grana 69Iet. Bes , uncia io et Picu grana dii 4. Septunx, unciae seu grana 346.
Semis , unciae seu grana 38 o.
Sextans, unciae a. seu grana 3 4. Vncia drachmarra seu grana 376. Quibus addo veteres unciae diuisitones ex quibus sicile concludetur quantum uncia Romanae partes ab uncia nostrae cognominibus P-rribus superentur. Itaque semuncia Odrachmas, seu grana a 38 Complectitur estque libra nostrae . Duella tertia pars unciae, denaxior . seu grana tyr estque librae ilicus quarta pars unciae, drachmas et, seu grana estque libro Sextula , unciae sexta pars A denarios. seu grana sis est, Hi librae Scrupulum, vel scrupulus
idem est cuin denario, qui cum et granis constet, est librae Dimidium scrupuli et habet grana, quae sunt fi librae. Cum autem omnia reduxerimus ad grana nostra, superest ut discutiamus qua ratione pondus grani nostri cognosci possit, quippe si
minimum in quolibet genere debeat esse reliquorum omnium mensura granum veluti minimum in pondelibus habeatur; licet totidem, quo uncia, vel etiam libra partes habere possit, quemadmodum linea tam recta, quam circularis tot partes habet, quantumcunque paseu sit, ac alia linea quantumuis magna, sed haec dissicultas sequente propositione agitanda.
38쪽
DIVISIO librae es assis in partesia .ita veteribus placuit, ut pedem suum,&iugerunt,& alia sere omnia diuiserim in partes totidem, teste Columella, l. s. c. a. aurisconsulti haereditatis partesia faciunt. Quyd4 Vitruvius pedi accommodat, . q. c. 7. dum late culos . pedis uncias longos bessales appellat:& nos pedis dodrantem y digitos seu pollices appellamus. Qua etiam ratione circulum quemlibet 3ε partibus, seu gradibus constantem diuidere possumus;& praeterea quamlibet ex istis diuisionibus cuipiam accommodare rei & numero, licet illam solam diuisitonem habeat exempli gratia,bes numeri ternari , id est 2 continet & senarius sextantem, trientem,&semissem, im S bessem habet . facileque pedis nostri lineis vel pedis eiusdem quadratis mei scio 736 imo cubicis 298398 . eadem diuiso tribuetur.
re, G cum multis herbarum granis, ethmmitu comparare. UIX quispiam credat quanta sit in pranorum uncialium iusto
pondere constituendo, vel inueniendo .ffcultas, nisi fiterit expertus grana iisdem bilancibus examinata,& iuri publico ad commercium exposita Vix unquam inter se aequalia hinc fit ut Libripeu- dentes Monetari in eadem ossicina monetaria laborantes sua grana minime reperiant aequalia, cum ea bilancibus Hiarte grani suum aequilibrium amittentibus explorant. Sed, contigit minutam neam 36. granorum Romanorum ad me Roma missam a R Patre Niceron , quam exaeti bi lancibus examinari cum nostris 36granis, quae ad eum illa de causa miseram, comparari curauit, granis a mea laminula aeneas granorum nostror deficere, quantaurifex egregius,5 omnium seret risiensium accuratissimus examinarat, ac praeparauerat med cum bilancibus monetariis, granis usualibus osticinae monetariae Romanam laminam experirer, leuior
-pparuit granis 3 - , quibus a nostris granis superata sunt 3 grana Bomana, quippe quae nostris granis 3o; responderent. Inueni etiam duo grana Romana, quae laminuta coΩtinebat, o
39쪽
strum duorum granorum esses, seu dodrantem, quae omnia studiosis ponderum, cum opus erit, ostendenda ctiamnum asseruo. Cum autem in illius diuersitatis rationem penitius inquirerem, quae non poterat in bilances, aut in varias aeris dispositiones, vel nicorum qui bilantes sustinent , vel erigunt, halitum rei)ci, quibus aequilibrium turbari posset, agnoui varietatem e ipsiis ponderum modulis archetypis, quibus reliqua pondera solent examinari, quaeque seruantur in Curia monetarum, oriri quandoquidem tres moduli,
quorum maxi .nus citis q. medius minimus Is marcorum, seu
librarum 3 a. is. ω8. non ita sibi persecte cspondent , quin disserant quibusdam granis, adeout uncia unius non sit alterius uncia. Sed ne custodum, vel eorum qui pondera constituunt negligentiam
temere arguas, dico vix, ac ne vix quidem fieri posse ut ea pondera quouis modo constituta, etiamsi forent adamantina, modulum illum accuratum, quem ab initio habu cre, perpetuo conseruent. Sint enim . verbi gratia duae librae aeneae, qualc esse solent sibi, quantum industria sic ri potest hominum, aequales, haec aequalita, diu, vel semper seruari nequit, cum enim saepenumero ad cas prouocetur,
ut aliae librae sua te explorentur, quolibet tactu deteritur aliquid,&qub una mouebitur saepius co leuior euadet, unde contigit gregio Libri pendenti Semillardo,ut spatio duorum an uorum suum mar-
cum seu librae semissem 3. granis imminutum repererit; cui propterea spatio 2 oo annorum 3 oo. grana, tandemq32. annorum spatao vncia integra, seu grana 376. deterentur.
Diccs vero duas illas libras monetales archetypas in quibusvis controuersiis hac de re motissimul esse tangendas, ut tantumdem una quantum alia minuatur, sed praeterquam vix fieri potest ut semper aequali motu, &contactu terantur agitentur, ut illis qualibet vice partes aequales deterantur, quis certo nosse possit quantum primo tactu, quantum no, Vc saeculo detritum illis iuerit Concludamus igitur nil adeo hac in parte constans,quemadmodum nec in aliis pluribus requirendum. nobisque puteinus abunde satisfactum, cum duae librarino vel altero grano solum inter se discrepabunt, & nulla plebi, reique publica hinc inseretur iniuria quid enim i ea. geometricum nobis in rebus humanis,4 in mechanicis ignotum, impossibile requiramusὸ Porro monetari grana, quantum scri potest, exae a sibi fabricabunt, si postquam in 16. partes aequales libram diuiserint, iterum qualibet partem decima insextam, seu uncia in in et q. partes, seu denarios sub dividant, rursusque quemlibet denarium inci . particulas aequa
40쪽
les, quae grana sutura sint quod fieri potest lamina aenea, vel argen te tenuissima, d satis longi, quae possit in . quadratas lanis nullas diuidi sed lana ina tenuitas ubique debet aequalis esse quod ali malunt innio ferreo, vel rene perficero. Vtpote magis aequali , itan quam si rurius luminalia aequalitatem requiris frustra labores pars enim illi quae pitu, per loramen transiliit, enis magnitudinem tantisper auxerit, adeo ut sequens crassus, atque adco ponderosius euadat: aliam in .equalitatem bilancibus exploratam etia in s lima, vel particulae detractic ne corrigas, ria tu geometricam alitatem consequeris, vel castillata conicius cis poteris. Iam vero grana p. antarum varia comparatus eram cum perspexi eadem grana tatim ia .. X leuiora ob pulucrem adiacmcntem . vel aliquod alii . tu ilia hi illis adhaer c 5 dccxvariis aeris disse positionibu i ii cc n. quas ropici hunc a inutilem reieci. in ibus ad lo papyracra aenea vel iam criae ob humi duin illisaci suam nutare es t MN aliquandos fiansibile, dii. acti bi . Acibus cxp r, sed longe saepius absquc senius iciti nitamo, propter ad titionis aut ac adi ionis paruitatem.
rum noli rorum proxime granis Romanis aequales, S unam 36 grano iuni KQmanorum , quam prae me habeo, quaeque cxdcc res in vincla Romana continetur , ii 376. granis Romanis constet, pol ius se dimidii aurei . seu dimidi Iuli argente Romani, tituli denarior uin miccim igitur nostra 76 grana Romanis 688. aequi ponit crant : quod notandum cst ob neque litem illorum usum, cum de nummis agendum erit sed de numero granorum unciae Romanae vide praefationcm.
midio ad mimum ara par esset rcpcita est unde fit ut ali quid in praedictis sit c ndum, quod tamen neminem turbare debeat, quid nim in artificias operibus humanis adeo iustum 4 diligenter asseruatum i d mutationi non sit obnoxium 3