장음표시 사용
111쪽
'βδε γ' ter conueniunt: Propter artem pro nosticam videlicet, proriterium difὰ . ictiun in aegris inlii tuendum , non enim unus victus seni perra sib xcc- debetur morbis; nec in omni tempore parti ratis accessionis, et g - ' , quale hoc in loco accomodatissima mihi videtur Histo- Η 'oria. ita filiae l)hylonis recitata ab Hypocrate, cui cum large e nai L sanguis fluxisset,&ea ratione seruari deberetcbi;t,quia i teinpestiue cena uerat. De temporibus particular s accessionis verba primo facitamus, deinde ad uniuersalia morbi tempora nostra tranSteretur
Omnis Febris motus est, cum si alteratio, motus autem Cin-1 5.iaria. ni tempus supponit, quo mensur uret mensulatur a uicin ex butu e. 33. actione causae morbosae in naturam, & contra ut docet Gale
L 2 ---α sicut omnes moibi lassicicnter diuiduntur in matellabis ih math les, & in immateriaics; & materiales, diximus a materia fouea VH m' ri, immateriales vero a sola causa procatartica; ita durati Iti bi macri morboi um materialium pendet a dulatione actioms materiar ιriries qui di- Morbi vero immateriales a duratione actionis causae procata - th loquimur de actione causae procata ticae, non quoad Idis. 1 ., actum secundum, sed quoad impressionem, siue habitum. primo nume- temporibus morbolum immaterialium quatenus opus Q of ,.m i fuerit loquamur cap.de hectica febre: quoad morborum mate-τnde sit am rialium, & specialiter febrium: Aduertatur primo, discordiam esse inter Vesicos,unde au- ad , stac spicanda sit numeratio dierum aegrotiationis,&omnes fere se-hi lasi ' quuntur Elium, qui asserit numerari non a dccii bitu: sed adicII fu sensibilis is sionis, tempore scilicet, quo aeger indiget dccubitu,
quia ordinaria opera exercere non poIest; nam ante hoc icim- erat tempus morbi: sed salutis, vel neutralitatis. P/QnOct. Advertatur secundo cum Galeno,& Hypocrate, die, intoi . gros, hec hebdomadas integras , nec menso intcgros esse su- Vis, ibis a mendos; non enim dies Medicus continere debet spari muti litiet spartu horarum,sed paulo amplius viginti duabus horis. Ad quod
V ciendum coacti filerunt Medici, ut saluarent, vigesimum di cm
iam ii esse finem tertiae septimanae, non autem ιgesimum primum M Hris p umerat autem Galenus dico computando duos menser luna
112쪽
id liciiquutanu est de valitur ilibus xi ibi temporibus ag
l Aduertatur tertio, Priticipiti in inorbi tripliciter sumi posita t. Auctor cst Galenus. Primo pro primo atquc indivisibilin Dibi initio . Secundo pro primis tribus diebus, quibus AEgy- 'rincurium pii; prohibebant, ne Medici in ius primis tribus diebus quicquam agerent, ut dicit Aristotcles, idco vero, ii quid agebant ter sim ur. Medici in his diebus, suo pericul9 agebant. Hanc legem imitati suiu illi Medici, qui sectantes Testatum a Galeno frequenter iDiatritarii vocantur. Tertio sumitur pro tempore distineto ab alijs, sic etiam sumi possunt tempora talia, &ex bis i cilc Dr- ) sinantur. Si enim cx actione causae in naturam tempora su. 'arritor imuntur, Principium erit, quo causa incipit in naturam agere; Augumentum, quo actio haec intenditur, Vigor cum causa ad iu 2 priis summuaa agit; Declinatio cum non sollimaelio haecdelistit: sed ς p uq od ianatura cui dentur contra morbum insurstit. Et materiam Principio cruda est ; non tamen. ea cruditate, tu5,6T iclι- qua opponitur coctioni, de contumax cst tam coctiici, qua in 'l' Hac in loco oritur mittemplatio ciui Avicennas dicion Prin si semper crucipio non apparere signa coctionis, nec contrarium cpistioni de
113쪽
ri 'argi mento cedit cuidcnter utrique ac propterea incipit in ur ira apparcre Hyristasis. In statu codilici tota. facta est obe . dictas ct propterea eo tempore urinae apparent coetae. Indecli. natione facultati expultricia hinc pia ter γ' stasim apparent multae aliae euacuationes, ut per sudorem, per urinas, per es:ui ' sccessum, & simit a. εCaeterum h1c discutienda videtur difficultas, quae recenti 2 in Heli- res Medicos sic maxime torquet; num an dcclinatione natabi: - possint. Galenus interdum etiam a sim in risi piri: dcclinatione perire docet; verum ut haec doctrina vobis nota sit, Di crisi i Domini, Declinationum aliam csse uniuersalem, aliam particularemi idest declinationem, quae est pars totius plex φ morbi, de declinationem, quae est pars particularis paroxismi ;ς p 'VM Vniuei sali declinatione aegros non perim,rei ratio postulat, zzziz is & ex auctoritate Galeni deducitur, quia caraetcr propriuSd clinationis morbi est victoria ipsus naturae supra naorbum: Inae det is declinatione vero particinari, multos perijsla ipsemet Galenus coe partic lin testatur; Sed notandum hic, Galenum loqui de inua declina- 1 b. . - tione, quae semper obseruatur cum viribus imbecillis s Auem
VI ios fides danda est γ Ves dicamus in declinatione morbi fieri e
hq φρ ρ roes, qui aegros interimunt,& tunc moriuntur ipsi,auctore prς-cit. no in declinatione: sed in principio morbi causati ab error .m ur, Post hanc multae aliae sequuntur difficultates dignae extan
Im riisllum Prima cst,an inteluallum, & spatium, quod inter it inter ηθ' - fibrem & sebrem, sit potius tempus sanitatis, an morbi. Et re- A se spondetur sanitatis, quia mei es Medici in interuallis nut- fc rt si ne tere soliti erant aegros ad consuetas operationes, quasi iudicaa ἐν 'i g tempore, eos esse potius sanos, quam aegr , Q. etiam aduertentes legislatores sanxerunt ut i quart labo ' i ' rant, se se cx lammequatit in diebus interualli, quominus vo-ωνι ariste. caton licium inparcant . ' , Secunda dii sicultas, quae proponiturest desumpta ab Avicenna,qui de temporibus morborum particularium loquens,&
114쪽
praeespue de statu imorborum, asserit, statum non cognosci niti postquam abierit, ad quod ergo tot regulae ad cognoscendumitatum, tot documenta pro instituetula vietus ratione in statu , quae ab Hypocrate,&alijs classicis tradunturὸ Ad solutionein dissicultatis dicendum est Dona ni, Tripli. cem esse cognitionem, aliam coniecturale in , quae saepe fallit; aliam certam,quae quandoque sallit; certissimam ultimam qus D , nunquam fallit; Cognitione hac certissina non posse cognosci
statum, docet Avicennas, nili postquam abierit, & docte qui- Gyn tionem dem,cum nulla res,quae in medicina tractatur cotissima cognitione cognosci valeati non negat tamen Avicennas, posse statu i . eis a ct certa cognitione cognosci, ut attestati sunt etiam Hypocrates, ceresima Oct Galenus, quibus & ipse as entior. Gai ivx Sed ob j ciet fortasse aliquis,quod Galenus loquens de statu, ob in b.
de eo eertiatina in cognitioncm haberi asserit, ergo conuit do- ι. de crisibus
ctrina supra allata demente eiusdem Auctoris: Non corruit Domini, non corruit; quando Galenus sua lingua loquens ut gis., veteres interpretes annotarunt certa cognitione cognosci do- suo u GaIeceat statum: non certissima ut salso in lacini expositores vcm '
Est aliud discussione dignum quod ab Avicenna, Galeno, & Coctionu e Hypocrate desumitur; nuincoctio celebretur m statu, an potius se sit in statu persecta sit; sunt enim aliqua,quae suadent:aliqua etia, quae desuadent; nam celebratam esse coctionem, cum lympi cta sit mala maximh vigeant,impossibile viritur ; quod symptomata vigeant in statu,doctrina est Hypocratis dicentis, clica princia pia,& finem omnia sunt mitiora, in statu vero grauiora; Probabilius tamen concluditur, fieti in statu ex eodem Hypocrate Io ob apiar. qui attin Aphor. Dum pus conficitur ibi dolores & fibres magis,quam iam confectuin. l. Pro resolutione dissicultatis dicatur Domini, ct ficii coctio nes in statu, &celebratam coctionem supponere statum; & ita Ructores supracitatos bene loquutos fuisse. Et ne vide tura Cocto ira me gratis huc eburetum,intelligatis oportet, coctiones habe-
re rerminos unustii quando incipit: secundum quando fit . ter-xium quindo consimata est; similiter status tria liabet tempo-
115쪽
pit concoqui materia ; in medio perficitur, in ultim, iam pertrecta supponitur; Hac posita distinctione omnia argumenta sultiuntur, omncs Auctores secum ipsis conciliantur.' Diximus, statum posse praecognosci cognitione certa ; Icli quum nunc est, ut vidcamus,quae sint ea signa, quae nos docere si mru cista possunt huiusmodi statum. & alia tempora morborum, di praeda sisent febrium. ' Signoni in duo sunt genera, qusdam praeapparentia voca post pirco tur, quaedam post apparoatia. o ita, si 'Praeapparentia sunt signa illa, quae apparent ante appari- a aappa tioncm temporum, vel in codem piutino temporis: Postappa-νe ta, V q ' i cntia,quae manifestantur postquam praecesserunt. Pi aeapparentia capiuntur a multis sortibus, a specie morbi inti H vρ- videliccet, a tempore, & ab accessionibus. ος- P specie morbi intelligatis velim acutiem, vel tarditatem
intcssigρής Acuties dignoscitur, vel tarditas morbi a motuia materia, a facie aegri, Ua viribus. Si enim febres celeres motus habent, tui, vς si num est esse acutas,& ideo statum proximi futurum habere,
' Vetti, dii - Sta hic notadum est,ili Gire morbum acutum a breui,quia mi η'ρη - ,rcuis ille dicitur,qui cito finitur, siue silethalis, siue saltabris, o ' 'in' habetis de Ephymera , aequidem febri mox V Qui morbM in brcuis,ntin tamen acutus. Morbus cit enim acutus ille,qui b μ conditiones ι quid videlicet celeriter moueatur, μὴ quod moueatur cum periculo , & quod comitem habeat s
zis 4. . A materia quoque cognoscinii , & acuties., & tarditas mota, q ir' bi; si enini bilis praedominabitur, acutumcsse morbum,&citoia Zaiz: terminaturum docet Galenus inultis in locis, & praetatim sebi AE mitteria cundo crisi; Contra fore morbum longum ostendet cinnities, 'tcnacitas materiae,pituitosae scilicet, vel nachancholicae...
' VI, 22 A faeie aegri tandem desumitur acuties, varditas, si
bi a 'mitur cito facies agri consumitur, acutum esse mortium ostendit, &consequen- statum accelerari; si vero non consumitur,tata
116쪽
dum esse morbum, & statum fore remotum. quod explicatur ab Hypocrate,qui testatur, malum ess s facies micon va-rur quam oportet, vel nihilco amatur quoniam alterum mortem, alterum indicat morbi longitudinem.
A viribus ultimo desumitur cognitio speciei morbi, quia si ci , , si .
vires subi to collabantur,signum dit, fibre in acutissimam esse, si cie orbiti Fvires sub moibo durent validae, inorbum fore diuturnum sanu 'sicat. SU Obijciet aliquis, vires validas sacere Paroxismos bre- Mectis. uiores, imbecilles vem longiores, ex Galeno: ergo falsum aD ' θsertum . Cui obicinioni satisfacicias dico,quod si vircS validae obiectioni ,
'coniungantur morbo paruo, sane semper indicat morbum tam sta darer Ucin; sin aetatem vires validae coniungantur morbo valido nre-
tuenda est sempor morbi longitudo. Contra si vires infirmarcopulentur moibo magno, sane necesse est, ut cito res finiatur; Et hic cst primus fons pro cognoscendis morbortim tomporibus uniuersi tibiis. Alter ias capitur a tempore, & hic complectitur constitutionem anni, Regionem, aetatem,&tempus pulsationis pulsuS. Aconstitutio anni calida, &ficca, uti aestas morbos breues ne, 2b, b., Ostendit; Hiems fir sida, si humida latiuos longos demostrat; fMμ' stioircuquod voluit significare Hypocrates, cum dixit, Aectivae qua
rara. e magna parte breues sunt, ritumnales longae, o maxi- uphor. t. a Ime, quae hiemem attingunt. .
Regio item poterit tempora morbi diuidicare , nam in calida,& sicca regione, ut est Arabia,& Hyspania,moibi acuti excitantur, qui cito ad statum properant. Contra vero sub pla, qui is P. gis septentrionalibus,in regionibus frigidis, & humidis fetues mmantur i. diuturnae fiunt,&consequenter status tardatur.quod similiter is .i his, ' is significare voluit Hypocrates, quando dixit, eos, qui habitant 2 212πinterortum, &occasum hiemalem non tentari Pleuritide, P ' ripneumonia, neque alijs morbis acutis. Ab aetate quoq; capiuntur argumenta temporum febrium, bli-cutis ex. quia ita aetate iuuenili febres xet plurimum acutae fiunt, & cel ras iudicis, quae cito augentur,&ad statum perueniunt; In se- , οἱ M. nili vero nequaquam. Inde Hypocrates, senibus autem pa- I rum
117쪽
rum calissi innati inest; paucis propterea rimitibus egent. Lucetiam ob causam febres peracutae senibus non ι unt, figidum
enim eorum corpus. quae respiciens Celsus, Aetas media bait ιυ-tilbi ma est, quae nec a iuuentutis calore, neque a senectutis frigore infectatur.
A tempore motus pulsus sum utur etiam indicia temporum febrium, nam pulsus magni, celeres,& frequentes, acutam esse febrem ostendunt, Tardi vero,& rari longam, &cronicam. Signa,quae capiuntur ab accesssionibus haec sunt, quo ui accessiones magnae sint,& coniuncta secum habeant uchementia accidentia, signum est, statum adcsse, sin autem minorantur Patmi sui,& simul etiam minora fiant symptomata ,signiritem est, statu finiri & propcrare declinationem; si accessiones anticipent, signum est augumenti morbi. Sed dicetis hie,quae est causa breuitatis & longitudinis Paroxismorum Z Dico alias esse causas internas, alias eX ternata Causa interna est corporis temperatura nam si qui febre laborat,densa textura fuerit, meatus angustos habuerit, is prosccio non de lacili a febre,& cito liberabitur: Ratio est,quia conclusus calor, qui non potest cηpirare,diu durat, & exciear.cta non habent viam, per quam effundi possint. Externae causae breuitatis, & longitudinis Paroxismorum sunt praeter rcgionem,&acrem omnes errores, qui in sex rebus non naturalibus committuntur. Atque de signis praeapparentibus satis.
Signa postapparentia. Alia sunt critica, Alia coctionis,&
Critica ea sunt, quae cum euacuationibus apparent vel ur nae. vel sanguinis, per secessum, per vomitum, per sudorem,&similia. Haec signa, vel in principio morbi apparet, vel in progressu: Si in progressu, semper signiscare solent statum adesse ἱsin autem appareant in principio morbi, obseruadum erit,an iant morbum, nec ne : si finiunt moriam signa sunt status, nam ut supradicimus sunt aliqui morbi, qui velociis me ad si tum perueniunt: sin autem huiusmodi signa critica non fini ut morbuiexpendendae sunt vires aegrotantis,quia si validae sunt, signum
118쪽
signum est morbum suturum diuturnum: sin vero infirmae, indicium manifestissimum mortis propinquar. Signa coctionis,&auditatis obseruantur in sputo, in urinis, & alijs ex Sinentis. in quibus quotiesciniiq; apparuerint in prima die morbi, gumentum ostendunt proxime suturum statum; nam preceptore Hypocrate Coctio scinpertu dici j celeritatem significat. Atq; haec signa sunt temporum uniuers lium morbolum S sebrium. Ex quibus parti aria etiam tempora facile cognoscumiui ; licet sua propria,& ipsa sigila habenti quae de Patognomonica dicuntur,& assidentia. Patognomonica exempli fratia in principio sibi is erunt contractio pulsus, restigeratio partium extremar una, de virium debilitas, quia si ut cum sebre inuadunt. Aisidentia vero sunt Pandiculationes,mutatio coloris, grauitas sermonis, Tinnitus aurium,&similia; & dicuntur alli- deluia ab Avicenna, quia cum sebre non semper inuadunt, &a febre separari possunt. Augumentuin duas habet partes ex Avicenna cit. Vnam quando calor incipit augeri, nec non pulsus maior fieri. Alteram quando frigore penitus sublato,calor non modo accensus dicitur; sed per uniuersum corpus dissunditur. Status signa sunt accidentia vehementia, sitis videlicet, . Inquietitudo, spiratio undequaque difficilis , &crebra; Pervigilium, destrium, capitis, & renum dolor ingentissimus,& similia I Aes ealor diminutus fuerit, acci . dentia omnia remissa, &. mador apparuerit
sum corpus, iam persectae declinstionis signa
119쪽
De natura, causis, signis, praesagis, in curatisve febrium speciatim i l
Ntequam particulares,curationes percurramus, uniuersalia documenta colligemus,quibus facilitis,&securius ad reliqua progredi irceat; Et ommissis quamplurimis Phylosophiae locis, quibus didici ab uniuersalibus ad particularia 8. Vesbodie. pNgrediendum es te; docet Galenus, non licere medicar artis finem nancisci, nisi per uniuersalia Theoremata incesserimus,& in particularibus exemplis exercitati suerimus;Et ipse quo Ars medica que alibi dixi; Artem medicam duplicem Alam habere, qua , .ha; 4 V ut d propriam gloriam, aegrorumque utilitatem; Η ationem molai ad pro scilicet, ct experientiam ; quarum altera in uniuersa libris pra ceptis; Altera vero in particularibus cxemplis versatur. Et alteram appellat Galenus methodum , & alteram Piaxim . ii em silli, Et primo,
rientiam, 'id sit Methodus. D sim semὸ IIJ Ethodus definita a nullo est: sed quatcnus graeconomi- inp/r IV1 ne significatur, & a Phylosopho, & a Galeno nomen . hoc usurpatur definiri possct, quo sti breui sima, ct aperti picantur. ma via. Dcbet igitur Muthodus pri md iste brest Ubi na, & ra-- a , .l est, quoniam ut diximus versatur circa v niuei salia, quae se breuis a. paucissima sunt, & propterea, dum in tradianda Methodo Galenus exempla particularia adducit, non ad confundendum, ut multi male sentiunt sed ad maiorem utilitatem ficit Tunc enim maxima lux auditoris in animo innascitur, cum auditis generalibus piaeceptis ad particularia descenditur. Hebet etiaritia fusi ei flaveritissima, hoc est care te obscuritate; si enim obscurita-
vertisma. rem contineret,non esset praemittcnda; nam quantum obscuritatis contineret, tantum etiam a vera instructionis rectitudine
decliuaret: Est Labitus non est,cum sit compendium
120쪽
Lectis es de Febribus. praeceptorum uniuersalium, quibΗ breuiter itur ad particul
sit Praxis. ἄPRaris actionem,uel potius factionem significat:sed in prς-
senti potius exercitationem; Quae definiri possct, quod sit signficat in particularibus versatio artificiosai debet itaque primo esse Π partieuiaribus cui monuimus ex Galeno, & ante ipsum do- D, koniscuit Phylosophus debet esse versatis,seu exercitatio Mo non ine significatur opus, quod Artifices in materia derelinquut; Tamdelia artificus, quoniam ut per belle idem Phylosophus in praedicto cit prosin. Metaph. testatum reliquit) Experientia Mfecerunt Artem, Inexperientiae vero fortunam. Est enim ars, Quidest aμι. Habitus cum ratione coniunctus adfaciendum idoneus , Foliuia fortueta si inna vero sine ratione est, excitato Phylosoph. & Hyp0crate; Qui itaq; Methodum cum experientia copulant, bietiissimam D, d Dc.in Artem faciunt, excit. Galeno:Qui vero soli experieritie;ait un- , tur, ita longam artem faciunt,ut ad eam acquirendam integra e i s. Vita non suificiat: teste Hypocrate, qui ait, Ars longa, vita ' brevis. At quoniam sermo est de Methodo medica, qua scilicet instituitur morborum curatio, &haec Methodus non est aliud, quam artificiosum quoddam compendium indicatio- Ilum, quibus remedia inueniuntur, de his breuiter, de dilucide in praetenti agendum est.
id sit Indicatio. I Ndicatio definitur a Galeno, quod sit Iuuanis
us cum compraehensione nocentis, sine obseruatione, es 'ratio. sitis cap. a.
cinio. Significat autem definitio haec, Indicationem non esse aliud quam illum nostri animi motum,quo a morbo ferimur id iac uis remedia; in quo motu nulla requiritur ratiocinatio, iti nulla obseruatio, licet ambo requirantur ad particulatia remedia usurpanda: nam Auctor lib. de medicamentis, est,medicam c-ta ratiune esse inuenta, experientia vero comprobata; Vallo saud ιβ I-sius breuius, ct clarius docet, Indicationem esse insinuationem Pgcndorum, hoc est admonitionem quandam eorum, quae a Medico