장음표시 사용
101쪽
ficultas sconciliatoris opinio de causis periodo νοῦ , quae D. u
duas patituris scultates a is generat.
ne duo necessario concumrunt humidi
l. incholia,qus, adhuc magis inici inittens, Lbrem excitat quartanam, qua 'rcpetit de quarto in quartum. Sed haec se tuentia praeter alias difficultates habet has duas, quae maximi momenti sunt. Prima quoniam contingae posset, ut vere contingit frequentissime ex malo victu, naturali temperie, anni tempore, & reliquis, melancholiam superare copiam pituitae, & bilem pituitae, & pituitam sanguinis, & tamen etiam si fiat lacc transumptio, numquam mutantur Periodi ; quoniam melancholia quantumuis abundaos quartanam facit, & non tertianam 3 & bilis tertianam, non autem quot dianam,& scdereliquis. Secunda quoniam serie*de multitudine humorum allata a Tralliano certa non est uten in .suo loco dicemus, humores abundant, iuxta rationem victus. r. Conciliator Periodos aissignat Stellis; ut quotidianam Lunae, tertianam marti, & quartanam saturno i quae sententia ab ijs, qui astronomiae fidem adhibent, recipitur, non tamen a Medicis, qui particulariores causas perquirunt. AueZoar, quem sequuntur sere omnes Arabes, causam Periodorum aptitudini humorum assignat ad putrescendum; ea ratione, ut qui naturaliter sunt humidiore Gad putrescendum sint faciliores, & quia omnium humidis sina est pituita de die in diem accendi ur i siccissima vero melancholia, non nisi de quarto in quartum bilis vero, quia medium locum tenet de tertio in terkium repetentem Periodum facit . Sed haec sententia arduas quoque diis euitates patitur. Priamo etiam si concedatur in statu falubri humiditatis graduatio allata ab AueZoar: in statu tamen insalubri vera non est ; nam posset bilis multo sero esse perfusa,& pituita congelatione exi cata; Orngsso congelatur, inquit Philosophus,ri di Pili utrescit. Secundo falsum est, in ancholiam siccissimam esse, nam Galenus assignat summam siccitatem ipsi bili. Tertio, quoad Putredincin medicam , nullus humor ectita aptus ad putrefactionem, quam bilis si unde Hypocrates docet, experientia confirmat, plurimas subres esse ex bile. Quarto Galenus, aptitudinc in ad putrescendum non ex sola humiditate, sed etiam ex calore deducit; unde lica verbi gratia pituita
102쪽
ea, ratione humiditatis ad putrescendum sit aptissima, ratione tamen frigiditatis ineptissima esset. Galenus,qui ex professo de hac re edisserit,adscribit causam Agi p.
Periodorum determinatae transmissioni de membro ad membrum . quod probat exemplo Ophthalmiae,quae toties fit,qu
ties sanguis determinato tempore a membro aliquo conssuit ueniunt, in ad oculos, concurrente ad hanc transmissionem robore partis
mandantis,& imbecillitate partis recipientis. similem senten- πχ'
tiam sequi videtur Avicennas, superaddens tantum proprii talem occultain ipsorum humorum hoc pacto,ut ideo v.sefiat quotidiana, quia de die in diem transiliittitur de membro ad membrum pituita,cui inestantrinseca aptitudo,& proprietas, ut moueatur de die in diem; sic etiam de bile de tentio in teratium, melancholia de quarto in quartum superadditur autem ae ab Avicenna haec proprietas , quoniam etiam si bilis de die in diem moueatur, non quotidianam, sed duas tertianas facit;&melancholia, licet quotidie putrescat, non quotidianai , sed triplicem quartanam.)Neque hoc est praetermentem Galeni,
qui asserit,melancholiam ex propria natura facere quartanam, com. o. timorem,atque ins stitiam.
Vertim quia sententia haec optima est, utpote omnium pro- Sememia c. habilissima. a meconfirmabitur. Ad cuius tamen expilii alion praemissis,quod proprietas occulta non se aliud,quamintrinseca quaedam inclinatio unius maiorem rei ad unum esse tum potius, quam ad aliud; Adhoc ut aliquis humor suam periodum sacere possit, multa requiruntur. t. Et primo, ut sit humor deteriminatae species, Ut ad quarta Qtia nos anam sit melaiicholia,&non pituita. rura oc τι - Secundo requiritur, ut sit naturalis; nam compertum est ex
bile aliqua praeter naturam squalis est vitemna,prasina, erugi- notiti Gunosa,&glastina tertianariam Periodum non fieri, fieri tamen ex flauabile naturali; hoc est non permutata in aliam speciem, antequam putresceret. Sic etiam ex pituita naturali fit exqui-sta quotidiana: exalijs vero notast ; nam ex silia fit febris ar-d cnsspuria, ex acida veto, seu vitrea Ephyala. - Tertio, Putredo requisitur,probauimus enim humoribus ratio.
103쪽
T riodorum ratio proprie in t occultam uinca est.
destinatis ad Periodum, nullam iacere nῖ si putrescat, Quarto determinatus linis ; ex humoribus enim putrescen. bus in magnis venis fit febris syim , &sane Periodo ut Auctor est Galenus qui asserit ex bile puti cistente fieri sobremiaidentem, & delata per corporis larabitu fcbrem tertian in m- termittentem Constat autem,scbri ard nwm esse de gcdcrς synocatum,ut apud piarestatum G lci Vm est , ei ς Quinto requiritur determinata quantitas, nam sicut iam quaelibet quantitas putrescibilis humoris apta est ad facienda subrem: ii a nec quaelibet ad Peliodum suffici a i Sexto,ut sit in vivente, nam certum est in cadit re,nec terr.tianam, ncc quartanam caecitari, etiam si bilis, & melan holia
. Septimo,debent humores Periodum esse in homine, inaman putresccnte bile in leone,aut Paldo fiat tertiana non est a Medicis obseritatum . h 'timo desideratur determinata pars inandaras, & re .Piens ; vel saltem quia potest quodlibet meinbrum hul ibit c crementa gignere,&coaceruar requiritur vi adsit huiustio icoaceruans membrum.
di Atque his pranmissis dissicile non erit probare, Periodorum rationem tribuendam esse proprietati inpria lyae, odi entili praeter alia linc demonstratis B'δtinii Illapperatio tri buenda est proprietati oάultiresia pins pittali Misyb quouis temperamznto,aetate, regione cxp habitii, ic r liquis At talis es Petiodicario in humoribus: ergo. Maior nota est, nam 3 illa operatio deberet adscribi alicui qualitati manifestae; qualitate illa permutata,operatio non fieret, sicuti victi intia,quia cateiactio calorem consequitur : eo actu, aut potem ianon ςSistente, calefactio non sit. Minor obseruatione certa est ; frueenim bilis putrescat in tem ramento.s rigido siue calidoisue hieme,siue astate, vel in habitu pleno, aut gracili, & in quavis regione,&quolibet sexu, tertianam facit, sic etiam melancholiam quartanam; & hoc m0nuit Hyps rates, dum ait,signa, Teoremata Medica craesse in Libia,in Scitia,&an Delo. ,
104쪽
septimanae, nGnanae; In quibus. Notandum primo, quod quintana febris a Galeso obscvid V, ὰλγύ f.
nam nec manifeste, nec obscvie obsiciuauit; licet de his men- tio fiat ab Hypocrate. Notandum secundo, Galenum non sellini septimanam,& i CP ac Latonanam non vidisse: sed etiam negare illas,quoniam non ha- biaisda L, berent humores, a quo fierent, nec signa aliqua Patognomonica, quibus demonstrari possent. Notandum tertio, quod apud eos, qui saluant has Peri potadum s. dos, sola quantitas susticit,cum determinata parte humoris, re-
liquisque conditionibus dii iis ; Vt sit quintana, si verbi gratiabitis, quae tertio die deberet coaceruari, coaceruetur die quin- to, sicutiti, de non anas Et quartana in septimanam degenerat, quando melancholia , quae debebat moueri die quarta, desectu ρquantitatis moueri non potuit: sed expectauit diem septimum. In autem Lbris annua detur inccrtum est; licet multi, eam obseruasse scribant; si tanacia admitti debeat, adscribenda est cer ais inembrisdiu mores acetuantibus, determinato tempore.
Derigore, horrore, ω refrigeratione. FEbies intermittentes omnes cum aliquo refrigerationis genere incipiunt, ut Auctor est Galenus. Dicendum ergo quid principia haec sint, quomodo inter sedisserat,&quas
Quoad primum,definitur rigora Galeno,quod sit iniucundi frigoris sensus,cum iii aequali totius corporis concussione. laret '' Requiritur igitur ad rigorem exquisium primo sensus, an
autem sit formaliter, an causaliter ambiguum est; constat tam4 'S' rigorem non fieri, nisi sentiamus aliquid, a quo rigere , ct tremere cogamur . Requiritilr secundo, sensus stig Iris nam ex calore non rigemus: sed potius insanam amur. Tertio frigiiscit iniucundum, tiun quia morbo non est praeter naturam, tum Ctiam quia tre mere cogimur, non fieret autem tremor, si frigus non citet nrolestitanum. Quarto in rigore est inaequalis totius wrporis concussio, quia eadem est cum tremore.
105쪽
cuidsit tre. Est autem tremor ut ibi lem a Galeiit, habetur symptorna et, in gei remotus voluntarij deprauati,o naturali,& praeter Quodsi 11 e. naturali mixtum; Fit autem tremor dum Natura conatur membi a substinere,dum morbosa causa ipsa mei grauata uti conti gere videmus ijs, qui magnum aliquod onus baiulatu. D sinitiabor Horror definiri potest, quod sit iniucundi stigoris sensus cusolius cutis inaequali fiigiditate. E st ergo primo proprium horroris inuadere tantum partes culaneas motu inaequali, undet, praeter cutis stigiditatem, videntur pili erigi. Rese stratio Reirigeratio est iniucudi sigo iis sensus in partibus extremis. sine ullo motu . Differunt ergo restigerationes primo ratione Refriger' i' subiecit; Subici tum cnim rigoris sunt omnes partes sentientes, 2'. quales sunt musculi, membranae, & quaecumque ex neruis con-νat, O iqμο stant. Horroris subiectum est cutis, hoc est spatium illud quod Πης' - est intercutim sphermaticam,&excrementiam. Frigefactio in musculis cclebratur, & in cute, non tamen totius corporis, a.d dg Db. Dd extremarum partium. Secundo differunt secundum magis,& miniis ut Galenus A luctor est; Est enim rigor sensus. motusque vehementiori restigeratio lenior: horror medium locum tenci. Et haec quoad sccundum. Quoad tertium, rigor, ut fiat multa requirit; sine quibus vel non fieret, vel non est et exquisitus. ' cm Requiritur primo humor, qui dclaratur Πr corpus , nam si .n2ha, T. in parte consisteret, amicitiam cum ipsa mei contraheret , nul-Pram. lanultae molestiam inferret. via. Et aduertatur, quod conditio haec necessaria iudicatur , ex Galeno, ctiam si rigor ab externa causa concitetur; quod con- qingere potest triplicitcr. Primo cum partem aliquam ulcera- SciunA. tam ungue, ferro, ligno, aut linamento attingimus. Secundo ex ambu late stigore,propter quod rigor stequentior est hieme, Tertia. quam in ali js temporibus. Tertio, cuin sumus in ambiente calido, ut in balneo, & stigida aspergimur. Sectinia νι- Secundo requiritur, ut humor ille sit molestus nam conssu ut et si ' humores nutrimenti iij ad mebra,& excrcinent iiij ad sua vasa, nullo subsequente rigore;quoniam nulla molestiam inserui: inferret aut, si putresceret, vel ex dictis causis externis agitaretur. Tertio
106쪽
Tertio, ut motus ille sit celeriti ruiς,& maximus: nam si hu- T rt. - .imores lente tardoque motu moverentur rigor esset longe tot rabilior, quam reuera est. Et aduertatur obiter, errare illos qui credunt, rigorem necesse in genere doloris, nec ad cum excitandum requirimam prPterquam quod experientia constat, multos magis affligi a ligo-
re quam a Lese subsequenis, Confirmatur,quia cum dolores fiant corruptiua alteratione sensibili partem inuadente, negabit profecto nemo,eum vel esse dolorem, vel non sieri sine dolore. Quarto desideratur partis sensus; si enim partes vel frigus altariδ.
non sentirent, vel grauitatem humorum per corpus translatorum, nulla esset dolorifici rigoris, ac tremoris occasio.
Et aduertatur, quoad grauitatem, quod ad rigorem non requiritur grauitas positiva, de absoluta; illa scilicet,qtiae nascitur a re graui, atqui sequeretur ex hoc, pituitam, & melanch liam maximum rigorem inducere, quod tamen falsum est: sed grauitas respectiva, quoad imbecillitatem videlicet membri: inam,ut testatur Galenus, non fit rigor, nisi natiuo calore resum Lue. t. 'giente a partibus. unde subsequitur refrigeratio,& membri imbecillitas,& impotemia ad substinendam humorum confluentium praesentiam. In horrore fere eadem desiderantur ; excepto tantum, quod Adserrore humores, qui horrorem faciunt crassustuli sunt, hinc cum nec per membra deambulare possint, nec percutim transpii are, vel I 28 4tur consistunt iuxta ossa, de Peri ostia, vel lente agitantur in utram- ιηrque cutem; unde post horrorem sentitur ab aegro, veluti ossa es.sent perfracta, & ex confricatione cutis maximus dolor adest.
Trigrafactio exigit solum praesentiam iniucundi frigoris in pam
te aliqua extrema: non desideratur autem motus, quoniam humor, qui delitescit in parte extrema, vel per se, vel per suos va- terti pores crassissimus,& corpulcntus est. Ex his, verum esse dedu- 'citur, quod Galenus in explicadis febribus putridis, tamquam
principium assuinit, rigorem esse proprium tertianae, horrorem
quartanae, I frigcfactionem quotidianae. An autem postrigorem necessario debeat subsequi febris, sibi em .d
107쪽
rrera: r i. controuersia est inter Medicos. Hypocrates agirmat uerelD- 'hi' b. Verbis. Porro unum est necessarium morbum post mose Lib. a inaq. bum fieri, ut po2 rigorem febrem. Galenus vero contrariami iς, defendit opinionem, non esse scilicet necessariuim Vt post: Δὰgs b. rigorem stiperueniat labris, excplo uxoris Epycratis, quae post
. rigorem triduo infibrem incidit.
ἡ .' Breuiter dicatur, quod si rigor exquisitus fuerit, vix intelligi Quo pacto potest quomodo post ipsum non debeat subsequi febris. Fit
q VJ en iniexquisitus rigor, delato humore per carnes, nec potente ' ' propter crassitiem , vel multitudinem transpirare, putrescit, χfebrem facit. Si vero exquisitus non fuerit facile contingere poterit, ut humor, qui per carnes deserebatur,duin transfertur transpirare insensibiliter possit. Nota circa Circa rigoris speculationem tria sunt, quae in consideratio rigρ εος - nem venire posthini. Vnum est, in quo videtur contradictio' M0εμ Galenum, & Avicennam; ubi Galenus etiam s. cum ipso pugnat. Galenus ad rigoris generationem concurrere alty copiam humorum,acrimoniam, motus velocitatem, & facultatis debilitatem : Vettim tamen expresse contrarium huius habet Avicennas; qui docet, vehementem ligorem fieri a valida virtute expulsiva. Immo Galenus lib. de rigore cap. . hanc ponitInqμ' η s disterentiam inter tremorem, & rigorem, quod ille virtute im-
ἴ 'becilli, hic a valida fiat.
. Secudum, quod in cotrouersia venit est, an rigor fiat, no tam a causa frigida,quam a calida; Ratio huius controuersiς est desa frum sit inpia ex verbis Aristotclis, & Galeni. Aristotelesξ .sec t. pro 6'ώμη - io.testatur, rigorem fieri sempera causa frigida; Contra: AtaV stm Galenus lib. de rigore manifeste dicet, tigorem effici,' tam a causa calida, quam a causa frigida. Nams hsire Tertium,quod considerandum est; s rigor fiat tam a causau frigida,quam a calida; num maior a frigidam, & intensior fiat, quam a cal da. R alio dubij est,quia videtur controuersia interim μ' Galenum, & Avicennam: Fatetur enim Galcnus, maiorem ti rigorem fieri a causa calida, Auiccianas vero a causa frigida. Pro prima controuersia enodanda. Dicendum est, Domini,
108쪽
facultatem expulsivam considerari posse secunddin duas Op Focat rationes; Vel secundum resistentiam,quam ficit a causis noxiis. 'suad QUVes secundum expulsionem. Et ut hoc intclligatur animo per- Pendere oportet, quod virtus expulsiva quando stimulatur pri- con resistemo conatur resistere, ne stimuletur: post itiam resistere non notest insurgit ad expellendum id, quω stimulat. Hoc ita constituto, dico, veram esse doctrinam Galeni, & Avicennae ; nam si . consideretur virtus expultrix quoad resistentiam, cum resistcre non potuerit, inualida iudicata est,& debilis: sit vero conssideretur, quoad expulsionem, proiecto nisi vehemeiater expelleret, Rigor minime excitaretur. Quando crgo Avicennas asserit, cescurrere ad rigorem iacultatis validitatem,ccsiderat facultatem pulsivam in primo sensu,ti est,quoad expulsionem; Et tandem Galenus cum modo robustam, debilem modo aliquando 1acultatem considerat, de utraque virtute intelligere voluit pro celebrando rigore, quoad resistentiam videlicet, & quoad c
sulsionem. . - - ἰ Sed contra instabit aliquis Hypocratis auctoritate munitus, O . . qui contestata profert; Rigor si superuenerit virtute exictenre . Abhor. 4saebiti, lethale, ergo aperte videtur asserere rigorem fieri clim tvamite debili. . I
. Cui obiectioni occurrentes, dicimus Hypocratem ibi loquutum fuisse,non de facultate naturali: sed de vitali, quasi diceret rigor superuenerit, & facultas vitalis debilis fuerit lethale . 'multum enim consert ad praesagium comparatio virtutis vita lis cum morias; unde. Galenus inreeth praesagiendo diccbatyoportet peritum, doctumque Medicum morbi ina nitudinem cum ir aegrotantis comparare; mura si morbus viros superat ad imalum est praesagiendum, si vero contra ad bonum. DV Erat secutrita dubitatio, num rigor fieret, tam a causa Digi-
da, quam a calida; Pro cuius resolutione breuibus statuantur tuine modirita; Priam immediato,neque a causa calida, neduea causam- ροῦ rigores fieri;quia causa immediata rigoris at cosluxus humorum acrium, vel vaporum velociter motoruim. Alterum sta- necessario refrigeratas esse corporis aliquas partes ue di hoc voluit Galanus, cum probat Platonum rixoris
109쪽
Lib. dares ignorasse naturam rigoris . ὶ
Noe ο ρ Tertium, quod a nobis statuitur est, mediatam causam rigoris posse esse caliditatem,& frigiditatem, eo quod humores in datas , qui & impetu seruntur, possunt esse, tam calidi , quam frigidi. Erat tertia dubitatio, an rigor fiat intensior ubi humorcs
.ce. at L sunt frigidi, an vero ubi humores sunt calidi. Avicennas in cag ς se opinione est, quam sequitur Aueri oes, ab humoribus viscidioribus, & frigidis fieri vehementiores rigores. Huiusmodi est qua argumentum Averrois. Tale quid est intra corpus nostrum, . i,1 .m externo: sed sic est, quod in externis a calido get c. . horrescinnis,subfrigido ligemus; ergo videtur maior rigor fieria causa frigida, quam a calida. Et A vicennas tunc magis re trahitur calor, quando fugit maius inimicum: sed magis inimicum calori est stigus, ergo a frigido magis contrahitur calor, &consequenter maior rigor sequitur. Pro resolutione huius dubij stabilem hanc conclusionem fismo, quod datis caeteris paribus, rigor maior semper erit, qui sequitur humores calidos,quam qui sequitur igidos,& haec suita. H θmpto. clarissima sententia Galcni. Et ratio est, quia datis csteris pastin per maior acrimonia est in materia calida,qua Digida. Ad dissicultates supra propositas, & ad primam Averroistra fi*rapae dicunus ; . Verum esse, quod sub aere externo calido horrcnautan autem rigemus, quia nuquam potest aer ad talem gradum
bilim conuis caliditatis peruenire, ut mordicet, di faciat rigorem; Ucrumta- siqnem rc eis e simile exemplum de calore interno, atqicXte οἰiresi es Hri quonia calor internus ponitur in materia acti; Ita ut pollit mo rem Meria ca dere, & stitnulare virtutem expultri in; Calor auteni extermispositu 3 est materia benigna est non mordaci, & acti. . a frigida. Ad secundum Avicem ae respondemus,calorem natiuum eia se positum in quadam mediocritate, quae mediocritas duo habet extrema . Vnum est frigus, & alterum est calor vchemcns , i. &summus . Glor positus in hocmedi dico,quod magis sibi inimicum habet summu calore,quam externum stigm, quia ci-tilis extinguitur calor natiuus noster sub calore si inmo, quam i o dii sub Digure summo a nam a calore summo subito comburii mir, a uigore
110쪽
a frigore vero nemo statim interit. Sed concedamus Averroi, i frigus esse magis inimicum naturali calori, quam calor praetc r .i naturalis sit , Dico quod ratio non valet, quia ad rigorem em ciendum non sollim req uiritur, ut calor infra reuocetur: sed requiritur etiam , ut vis expultrix excitetur maxime ad expellendum: maximd autem excitatur ab humoribus calidis: minlisas rigidis, eo quia maior acrimonia copulatur calidis, quam si Lsidis . Sed quid dicemus indefensionem Avicennae ξDico primo, contextum illum duobus modis legi I legitur octo frivno modo viscidior, Alio modo mordacior; ita quod si legamus mordacior, larum est Auicinnam consentire, & veritati, R Galeno; dato etiam quid legendum sit viscidior, dico, Aui- unam posse defendi; propterea quod non est necesse, ut ma- 'teria viscidior semper sit frigidior,quoniam si misceantur bilis,& pituita, materia erit viscida, non tamen stigida; Ves diccre possumus, Avicennam ibi loquutum esse in eodem genere materiae, quasi diceret, quod ubi humor faciens rigorem est viscudior, quod & rigor si vehementior: non vehementior, eo quod materia sit visci hi, scd quod sit magis pertinax. Ratio assignatur, quia iacultas expulti ix maxime laborat in expellendis humoribus viscidi si & cum magis laboret, fit necessario motus Vcherinentior . Vel tandem dicatur, a frigido humore fieri ma-aorem rigorem, extensive: a calido vem intensive . .
tionibus Febrium .FEbres, de quarum temporibus sumus loquuturi,duo habe
re tempora ab omnibus pro comperto habetur; Aliud univcrsale, Particulare aliud; lParticulare, seu particularia tempora sunt quatuor ille in lationes, quas Febris subit in unaquaque acccssione. Principium scilicet, Augumentum, Status, & Declinatio. uniuersale tempus cst, totusam bitus omnium paro Mo-e in a principioinorbi totius usque ad finem. Propter tres causas, se excogitasse Galenum haec tempora, A uctores unanimi-H a ter
culare aliud. Quodnam stempus particulare seu topora particuis