장음표시 사용
151쪽
emissas, sed prava naedicorum cura, igne subdito, protrusas fuisse, alii et lans naturae, non artis esse perhibent. Opti me autem has lites composuit diligens Epidemiarum studium. Namque inde novimus et his suas esse aetates, suo tempore nasci, adolescere, senescere, mori, cuivis aetati suam esse formam suosque mores. Scilicet varias in hoc vitae curriculo patiuntur metamorphoses, ita ut adultum morbum totum mutatum
ab illo videas, qui suerat, cum primum oriretur, et Omni venenati ingenii culpa liber cum esset, nunc, contagiosa laeta, ingemtes per omnes strages edat c9y. Hanc rem illustrare liceat exemplo a sporadicis morbis petito. Ponamus quemdam hominem vivere corpore debili, scorbutico, in putridam diathesin prono, qui neque sanus dici potest, nec tamen aegrotat, sed in limine quasi morbi ac sanitatis positus est. A pravo victu ac aere in scor-butum incidat. Jam in verum morbum erupit seminium, nec tamen periculosum valde, aut venenatum. Accedat denique calida humida tempestas, jamqtie acuta specie induto morbo, putrida febris orietur, quae omnem corporis compagem solvet et aegrum certo exitio dabit, dum in summa hac morbi vi venenum parabit corpus, aliis infestum, quo latius et latius serpente malo, epidemica febris set, putrida et contagiosa, saevissima sutura, si anni tempestas caeteraque faveant. Atque in mula isopi demicis, licet natura sua haud contagiosis, tres illae, quas memoravimus aetates notari possunt. Dysenteria ex communis circumfusi acris vitio nascitur, primo diarrhoeae, colicae et simi
les affectiones epidem ice regnant, morbi suturi necdum formati
152쪽
initia. Haec postea in veram dysenteriam adolescunt, quae In aetatis vigore propagandi acquirit sacultatem Nec dispis est scarlatinae et sebris flavae ratio. Quin etiam catarrhi exemplores probari potest. Primo enim in atmosphaera nascitur catarrhalis constitutio, cujus Vi hominum corpora ad suscipiendas c tarrhales affectiones in opportuna stilat. His jam epidemicis faectis in ipso corpore contagium evolvitur quo catarrhus ad caeteros omnes permanat vel prospere Valenicia Nec dissimilis et eorum morbbrunt origo suisὶ videtur, qui κατ' contagiosi dicun--tur,. nato nimirum a , mulistrum rerum conspirantium. vi novo contagio novaque et incognita morbi contagiosi larina quae, no vae vegetationis instar, varias ariates agit, germinal, essiorescit, moritur. Ast veluti phuatae aliae: breVi, Pereunt , aliae annuae sunt, perennes aliae , ita et novum hoc contagium vel brevis, aevi est
desinitque, ubi desiere, quibus, natum suit, conditionibus, uti in plerisque epidemicis. fieri observamus, vel perennat, nullis
externarum rerum mutationibus delendum, quales perennes et alios contagiosos videmus et imprimis variolas in orbillosque et ii em Veneream ci I De hac disciplinae nostrae parte, quae circa Epidemiarum con tagiosi generis, versariar cognitionem, magna sunt SYDENHAMI meri- 1 o) Contagiosam esse huius morbi indolem negant sTOLI roes et alii , multi adfirmant; ab utrisque Observatioues et experimenta multa adseruntur. Mihi videntur et hi et illi vera scripsisse. Scilicet si d1senioria, ut sunΕΝΠΑMus vidit, ipsa febris fuerit introversa et visceribus incumbens, hujus naturae particeps exit, quae si putrid ieontagiosas contagium quoque habebit dysenteria , quo carebit, si febris suevit instori inatoria legitima. Ipse intestinorum catarrhus, germana db senteria STOLLIO dicta, quin aucta morbi potestate et saevitia contagiosus subinde siexi possit, jure dubitari nequit.
153쪽
rha, qui, cum in hisce observandis imprimis omne studium collo
caverit , carum Pleniorem multo reliquit historiam, quam antea fuerat, docuitque, quo pacto et cum caeteris morbis et cum Epi-demica Constitutione cohaereant. Quum enim suo tempore medici in eam lapsi essem opinionem, validissimis aleXipharmacis con . tagii vim obtundi debere, aut stimulantibus diaphoreticis per cutim expelli venenum, quibus, si augeretur morbus, malignitatem accus ibant, ipse, quoties hujus praejudicatae opinionis aegrotantes poenas luerent, sentiens, vigente inflammatione et variolas et morbillos et pestem ipsam antiphlogisticis auxiliis tentavit, eventu consiliuni
probante . Ergo immortali huic .viro acceptam reserimus meliorem
quam habemus, contagiosae labis notitiam, atque hoc auctore ΠUXuAMUs, s TOLLIUs aliique observando didicere, quid inter cujusque temporis febrilia exanthemata, quidque Vel inter . pestem ipsam intersit. Novimus inde, non alias his deges dixisse naturiram , quas . caeteris quibusvis dixerit. . Nam et ipsa exanthemata cum communi S epidemicae, . Luna. propriae uniuscujusque hominis. conditionis rationem seqlluntur: . Itaque, si variolosum contagiun: corpus ostendat plethoricum , robustum , . aut insana maioria fuerit almosphaeraci constitutio, inflammatoriam concitabit febrim, atque omnibus ad naturae modum se habentibus aptaque medicina facta
magnus erit caestantium pustularum laeteque rubentium proVentUS, .
suo tempore multam laudabilis puris copiam secernentium. Qiuodsi febris lenta nervosa hute comes se junXerit, et tarda erit et malae variolosa secretio, pustulae pallidae, crudae, depressae in cute delitescent quas, vixque maturescent; non sano pure, sed crudo ichore plenae . . Si denique contagium in putridam inciderit dia-
154쪽
febris autem petechialis, haemorrhagiis, quas vocant passivis cimaculis lividis veram indolem prodens; non aliter ac plantas in salubri ad re locoque sertili laete Crescentes videmus, pulcerrima
florum prole ornatas, quae in arida siccaque terra sub coelo stigi do, ingrato languent et ViX ess Orescunt, ut, quae ejusdem sunt speciei, penitus diversas crederes, ita et eXanthematum pro varia corporum conditione coeloque vario dissimilis facies, codem licet semine nata Neque aliunde peti debet epidemi eorum manthematum saevitiae et malignitatis ratio, quam ex pravo hoc popularis morbi conso tio. Quodcunque enim, quin ipsum pestis contagium ejusdem semper benignae est naturae, nec mortiferae. Hoc etenim, si sporadice tantum unum alte mairve hominem inficiat, mite reperiri solet et sacile expellendum, si vero a favente epide mi eo vitio 1 - 'Veatur ac propagetur, an ore ala, saepe multaque prava adsciscit sym- plomata aegris perniciem inserentia, quo epidemico vitio idoneis auxiliis sublato et anomalia ista et omne a morbo discrimen tolliatiar; quapropter jure suo sTOLI 1Us in vari olis morbillisque anomalis solam febrem cpidemicam curandam esse monui . o Nempe Videram, inquit, et leviculta in vulnus et non magni momenti ulcus D mo
123 Εps demi ei stii dii neglectus CULLE ,l in hi rorem ditiasse videtur , de quo tu practicis suis uel onibus liaec monere solebat acutissimus PARADISIUS. ω Quoad va-n riolarum decursiim errare videtur CULLEUs, qui iii NOsologia duas tantum singil- D lis morbi scenis dies adsignavit, cum febris Variolosa simplicissimo ut pcrsci'.ssimo D suo decursu spatio duodecim dierum absoIvitur, intra quos peragitur sobris, iustam n matio, suppuratio , exsecatio , ita ut tres dies unicuique liiijus Processu3 parti adsς- D nari debeant. Tillis autem, qualem Cur LENUS memorat decursiis minime natur iis P cst et tunc praccipito observatur, quando regnans Conlii tutio Epidemica intermit- B tens tertianaria citaracterem suum morbo arioloso imprimiti id quod nec ignora m a at 5YDENRANUS.
155쪽
43' ,, mores pravos inducere atque ob flabris popularis societatem be.,, nignae indolis prorsus oblivisci, neque alia ratione res posse in , is integrum restitui, nisi eo consortio diremto et opidemico vitio, sublato, quidni eandem quoque Vim Variolosis ulcusculis Epi se demia intentet 2 Quidni intel ratam arceamus eodem modo, et illa tam propulsentias Τ Quae animo conceperam esse ciet nulla autis vix ulla variolarum ipsarum aut morbillorum ratione habita, totus ,, quantus in eo eram, ut in febrem popularem inquirerem, si ,, complicationem ejusdem cet signis superius recensi cis conjectarem se eique mederer non per ambages, sed e directo. Hinc phleboto, miarum, purgationUm, Vomitori Ortam, Vesicantium, antiphlogisticorum, anti septicorum, Optatorum &c. is mihi usus in variolis
se et morbillis fuit, quem ipse epidemici morbi genius eo in ho-- ,- .mine sibi poposcisset, si nullae aut variolae, audi morbilli fuisse sent complicati a 3 , Liquet inde, quid de celebri illa a svDLNil AMI ina primis temporibus mota quaestione tenendum , utrum videlicet calidum an frigidum regimen in variolis prosit. Interdum enim, . Ut HUX- D HAMI Verbi S utar, sYDEN HAMI , . interdum MORTONI conVenire pot- ,, est methodus. . Breviter quilibet casus, singularis singularem re-ri quirit, methodum i atque medici attenti est, ut ejus judicium justa c,, harum rerum dispositione declaret. VNec minor dod trinae nostrae in inflammationum diagno si et cura . utilitas. Pleuritides reputemus. Quanta morborum diversitas communi hoc nomine dicta. Protopathicum thoracis vitium a sympathico exi gastrica labe quam dissert, et ipsa primaria pleurae
156쪽
pulmonumve affectio, quot varias causas habere potest. Ecqui l spasticum nervosi generis vitium cum vera vasorum phlogosi, et ut catarrhalis stimulus cum utrisque commune habet 8 Nec tam semper in morbi principio facilis tam marii mali distinctio. Saepe enim pleuritis ex gastrico sis mite suborta inflammatorium imitatur vigorem, saepe quam ex dejeeta Virium conditione a nervore causa natam augurares, summam inflammationem junctam habet, Tanguinis mole vim vitae opprimente, i saevissimam inflammatoriam febrem cruptura, qUam primum vasa, onere Venae sectione adle- ato, omnem Vim suam ekserere poterunt P. Incipientis morbi natura ex perspecto epidemico vitio haud raro intelligi po- test, quam rite cogno ViSse, quanti ortis eis intersit, ille novebit, qui ratione et experientia opportunam sanguinis detractionem suininum esse in vera inflammatoria pleuritide curanda remedium didicerit, cujus suo tempore Deglecti sero medicum poeniteret. , quo vero intempestive adhibito, gastrici, aut nervosi generis vi- rium certo augebitur, augebitur etiam rheunaaticiana, nisi phlogistica conditio accesserit, 'solo cantia aridum stimulo expellen cum i5J. Neque certam Ten per esse en cephali phlogo se os diagnosin dodet, quae nec a biliosa phrdnitide abest delirii ferocia, docent et alia symptomata similia. Quicunque Vero et communis et propriae constitutionis habuerit rationem, et anni tempus cum morbis ipsis comparaverit, is prosecto haud imparatus ad artem accessiirus videtur. Legat, qui dubitat, ipsam haem opto Pn sub
157쪽
aestivae febris regno, sanguine ex pulmonibus prosiliente, a sagacissimo sTOLLIo prudenti audacia emetico quam felicissime sanetatam. se Laetus recordor, inquit, juVenis quondam Turcae , nuncis sacris Christianis initiati, qui in ense Iulio anni 1776 ex febre se biliosa et largo sanguinis sputo decubuit. Cum homini fluxumis sanguinis ex pulmonibus actu patienti emeticum praescriberemis idque in praesentiarum facto opus esse adsererem, qui mecum ,, fuerant, me quasi aliena loquentem intuebantur et quis rerum se laret exitus clam avidentissime exspectabant, heaud clementius se forte actum iri cum aegro rati, quam ut purpuream una cum se bile animam evomat. Sed en, evomuit aeger multam is et sanguinis ne stria comparuit, jugulata febre . Vulgatior post- ,, modum observatio admiratione carebat i 6). Inter Epidemias magnam malignitatis famam acquisivit dysenteria, de cujus natura et sanandi ratione tam parum inter medicos convenit, ut tot sere contrarias reperias sententias, quot scriptores de hoc morbo pervolveris; tantum vero remediorum dissimilium prorsus mi erum, quorum quodque splendido antidysenterici specisci nomine ab inventore fuit celebratum, ut auxiliorum non inopia, verum abi dantia artis cena de consilio capiendo incertum saciat, quod nisi ex epidemico studio neglecto explicari nequit,sia nullam Auctoribus gravissimis sidem habendam esse statuamus. filiosam dysenteriam evacuanti medicina optime salameris, instaminatoriam antiphlogistica, rheumaticam opto et leni diaphoresi. Parum accuratam igitur hujus morbi notionem habere videntur, qui, cum ejus naturam in tenesmo deo illo cruento, aut mucoso
158쪽
alvi suxu ponant, hunc quam citissime sistendum esse opinantur, quod, si validissimis adstringentibus sedulo perfecerint, se morbum ipsum sanasse existimant; ast moenibus inclusus hostis eo certius
parabit exitium. Nec tamen dysenteriae vaga notio. Etenim germanam hanc intestinorum catarrhum diXit STOLI IUs. Utriusque
astectionis analogiam docuit anni temporis observatio, quo pari passu incedebant ac mutata saepius facie altera alteram reserebat, vel et hujus et illius conjunctas habebant notas I7 . . Neque etiam aliis auxiliis dysenteriae eXpellebantur, quam iis quae catarrhali labri essent idonea, quae ipsa, cum non semper secum consentiat, sed mine phlogisticam, nunc nervosam, aut gastricam complicationem habeat, pro hisce disserat oportet curandi methodus. Ab his com plicationibus, praesertim si et mala curario accedat, frequens morbi discrimen repetendum est, qui natura sua benignuS, nec pertimescendus. In simplici morbo prae aliis opium juvisse legimus, quo stimulus catarrhalis obtundi ac vasorum strictura spastica, omni vitali motu suffocato, intestinorum mortem provocatura, solvi videtur. Haec qui tenuerit, neque vernalem dysenteriam, . inflammatorio catarrho intestina petente, opto in gangraenam mutatam lugebit, nec biliosa materie autumni tempore, sub Epidemici aestivi protracto imperio, neglecta, male sano adstringentium usu spuriam eamque pessimam inducet phlogosita. Confirmant variam morbi indolem observationes, quas collegit Doct. ON TYD , in egregia sua Dissertatione Inaugurali de morte si varia moriendi rationo,
pag. 2Ia. M Dysenteria, quae Anno 176a in Anglia epidem iceis fuit grassata, erat bilioso - inflammat0ria, illa tamen, si satis
159쪽
,, cito iusta adhiberetur medela, paucis fuit funesta: dysenteria se biliosa, quae Anno IZ76 Viennae regnavit, nisi cito caveretur, se transitum in putridam amabat: hujus loci videtur quoque esse
se illa dysenteria, quae Anno 1783 in Getria aliisque hujus Rciri publicae provinciis saeviit, dum et ista ad putridam diathesinis vergebat: dysenteria, quae Alano Ι777 in Austria grassiatari fuit, demum erat inflammatoria putrida, illa inultis praecipueri debilibus et cachecticis suit lethalis, quum neque antiphlogi-
stica cura, neque emetΟ- catharsis, neque involientia malum ,, sanare, aut temperare valerent
Ac sΤOLLIUM si audias, ne ipsa quidem convulsiva tussis ide:n semper morbus haberi poterit, sed modiscatio tantum et lusus quidam, quae eandem cum epide mica aegritudine petit curationem, cum eadem et causae morbisicae indoles et sedes 19J. Hinc
is) Cissi ibi citati Auctores. Quantum autem pendeat a vulgari vitio hujus morbi
natura , ct aliorum , et Miami ZIMMERMANNI observabio docuit, qui in aureo illo aevere Hippocratico libro de fontoria, quae ΛΟ. 1765 inter Helvetos vulgaris fuit, initio c. I H. haec habet: v SungsuΑM s bekannte Aninerkung, VOuidem Zusa en-v hang der Epid ieen eines Jahres , besand sicli in dieini Jahre volt hominen Mahr. D Aus eine erstaunendo Mense Faul neber sol gio die init cinem Faulneber heglei telon Ruhr. Quam si uilitudinem , comparatis utriusque morbi Phacnomenis , egregie Pro havit. Videtur autem haec dysenteria fuisse indolis biliosae putridae. De Varia ip-lius natura variis temporibus caudem, quam sTOLLIUs profitetur sententiam. D IchD hin uberZeuget , dass man diese Icranklieit bald ais eiu Ent Zundungssi er , hald aisi eiu galliclites oder fauilendes Fleber, hald ais eiu aus Eutgundiiug und Fit ulnis zu-D Dioniungeseletles Fieher, Lald ais otii bosartiges Fiebor , und bald ais eiu galliclites o Fieber init blosson Zus illen von Bosartigheit hebcinde n muss. I. I. c. X. P. 526. 19ὶ t. l. P. II. p. ia a. seq. css. ipsius Praelectiones iu dicemus morbos chron τω, Vol. I. pag. 29o. seqq. v Satis qui doni superqite, ita Cel. LENTIN , tussis con-n Vulsivae uaturam cognitam habere nounulli contendunt; verumenimvero sciant hodin saltem, non quamque ea nilcm csse , nec eadem semper remedia sust .cere. Constitutio D enim generalis ci lcmpestatuiti et anni temporum diversa qualitas e nata porticuldrum D moxbi constitutionum semper quadantenus mutat.) De aere et Pilae genero Crau ina'
160쪽
Hinc vere venae sectio, aestate emeticum, autumno, praemisso emesico, cortex Peruvianus tussim convulsivam sanabit, . quae, si ob consuetudinem per vices redeat, desuefacient syStema nerveum ab irregulari hoc motu optata, in Oschus, Castoreum, hyoscyamus, cicuta, nicotiana, camphora, gummi ferulacea et cortex Perii vianus. Et quamvis tusses conVulsivae pleraeque sint stomachi
cae sto nihilominus nullam tussin esse, cujuscunque illa originis fuerit, contendit sTOLLIUS, quae in corpore plurimum irri. cabili, quale infantum, puerorum et mollicularum semellarum esse solet, non posset esse aliquando conVulsiva, atque eaprop)ter tam varias sibique oppositas methodos therapeuticas huic mor-hO. auspicato admoveri. A quo, licet pleriquo dissentiant Auctores, negari tamen nequit, multiplicem pati posse hanc tussem complicationem. Cel. HUXHAMUs exinde, quod et febres intcg- mittentes et convulsiva tussis eodem tempore invadere soleant, atque par. in Utramque conveniat medicina, et communem hebeant periodicam accessionem, ad utriusque morbi conclusit analogiam . . se Nobile namque, sic habet, opp. V. I. pag. 77. Post commeta' se datum in hac tussi Peruvianum corticem hoc Indiae pharmacum, cortex Peruvianus scilicet non solum lentos attenuat humoreS, . ,, sed et totum systema fibrarum confirmat atque sic utraque faculis tale agendo febres intermittentes discutit. Atqui periodica hujus pertii. si s Rccessio haud midus cxrta saepe, quam Vel intermittenis tiUm
20ὶ Ita et ΠύxΗΑηΠs: o Tussis, inquit, partim saltem est a stomacho , ut m - , nuit olim WALDsCHMIDT, nam vix unquam cessat tussis c0nVulsivae Poro F us, . , , antequam irritans pituita tenax voimitu rejicitur. imo tanta saepe est illuvici ch ,, pia , ut Vomitionem torve quaterve proritare necesse sit. P. V. I. I'Μ. 76. . . Lond. Tussin coavulsivam a vitio primarum viarum. ortam obserYa it uti m. LENTIN l. l. ι bidem