Dissertatio medica inauguralis de constitutionis epidemicae doctrina

121쪽

INAUGURALIS.

demia immunes vixisse , qui intermittentem praegressam passi fuerant. Atquo ita adolescente anno sensim sensimque incalescens tem pus oppositam invehit diathesin, quam nerVOsam vocant, in qua, sanguinis vi stacta, nervorum summa potestas. Testantur hanc po. testatem malorum nervosi generis aestate vis et multitudo, maniacorum aestivis mensibus atri tus furor et phrenitis, delirium, hy. drophobia eo tempore provocata. Praeter hos orientalium et calidarum regionum morbos, adultae aestatis fervens coelum, imprimis si humidum pariter fuerit, putridam constitutionem generat, unde febres putridae et exanthemata assectusque eorum similes, qui in servida telluris plaga nascuntur. Hinc venae sedi ionis noxae summusque anti septicorum usus et eorum remediorum, quae volatili stimulo armata sunt. Decrescente post elapsum autumnale aequinoetium aestivo aestu, quum diurnum calorem frigus nocturnum eXcipiat, multoque humore madescat coelum, vi frigoris inde nocentiore facta, intermittentes iterum revertuntur, ast alius

prorsus ac vernales indolis, bilios , aut nervosi generis, inconstantes, pertinaces, saepe quartanarium habentes typum, quas plurima mala chronica insequi solent. Hae , vernalium instar, virium et conditionum oppositarum aequilibrium denotant, aesaepenumero grassantur, donec phlogistica hyemalis diathesis rc rum potiatur cs ). Hoc anni tempus plerumque febres remi tentes gastricae, biliosae, catarrhales ac rheumaticae et multiplex assectio chronica infestant, qui omnes autumni morbi, nisi temporum anomalia contingat, vitae torporem et debilitatem habent sociam atque a phlogistica conditione sunt remotiores.

122쪽

Quantum autem valeat acris καταστασις in morbis mutandis, optime docent illae Epidemiae, quae, a contagio, seu mi asmate quodam ortae, multas regiones eodem tempore infestarunt. Exempli loco sit Catarrhus ille epidemicus, sive In flueneta Anni 178a, Catarrhi Russici nomine celebris, quem A'. 1781 in Indiis Orien talibus ortum esse serunt, quique sequenti anno 1782 primo Mo coviam et Petropolin petiit. deinde Borussiam et omnes Europae oras ad Italiam et Hispaniam usque pervasit. In salubrioribus locis luijus morbi mite adeo ingenium, ut vix a vulgari catarrho distingui potuerit. In terris vero altioribus et montosis tum narium haemorrhagiae criti eae aliaque symptomata, tum antiphlogisticae medicinae prosper eventus inflammatoriam indolem declararunt. In depressis denique locis et huini dis in spuriam peripneumoniam vertit , ac sinistra in omnibus suit eXhaustae vis vitae significatio, 55 P. Vidit et nUXHAMUs febrim catarrhalem epidemicam pleuro- periplae umoniae naturam induisse per loca montosa et algida,

dum in humilioribus ad lentam, seu nervosam , quae dicitur, sembri in proXime accederet 56Quodsi praeter has tum sensibiles, tum occultas atmosphaerae proprietates cogitemus, quam disserat Vario tempore multarum rerum , quae ad communem Vitae usum pertinent, ratio , quarum singulis magna corpora mutandi vis est, quot et quantas vicissitu

123쪽

INAUGURALIS.

dines subeat altera illa melioris nostri partis vita, cmaa sui sint cui

que aetati mores, si ad ingentes illas rerum conversiones in hae terrarum orbe saepenumero factas adtendamus, si denique reliquas omneS potentias computem VS, quas nocentes vocant Pathologi , non est quod miremur, magnas seri naturae organicae mutationes, pluribusque ex his conspirantibus, communem quandam nasci ipsus conditionem , quae manebit, donec novus oriatur rerum ordo. Alultam videmus vegetabilium gentis Varietatem, cum pro locorum tum pro temporum natura, videmus et multam animalium. Cuique enim regioni suae sunt plantae, sua animalia incolae. Plantas nonnumquam videmus per plures annos continuos daetecrescentes et forentes, vitam degentes vere vitalem persectamque, per alios vero languidam vitam trahentes ac quasi Valetudinariam.

Quae cum in plantis observemus omni sensu expertibus 57

5 Non illam sensilitatem lite volumus, quam organicam dixit acuti si mus UICII AT , qua sola intelligi potest stimulorum cum quibusvis corporis vixi partibus nexus, scd sensum alterum illum , conscientiam junctim habentem , naturae aut mali magis adlincliti Neque enim nobis placet DAR XI ha pothesis, qui poeta magis, quam physiologus

plantis et sensus nostris similes et commune sensorium et voluntatem et V riuii amorem aliosque animi motus adfinxit. In qua quidem hypothesi analogico ratiocinio abusi sesse videtur DAR INUs. Observavit quippe animalia , ut sibi prospiciant , motus quosdam perficere, liosce vero a certis quibusdam sensationibus regi atquc moderari, quibus evitent noxia quaeque , salubria vero oppetant, tu similes motus licci ci numero et vi minores cieri quandoque vegetabilia; ergo et hic analogum quid ovi malit insensationibus horum motuum causa quin haberi debeat, non dubitavit. Sed rogatum hunc velim , num ad ratiocini viri analogicum una alterave suillitudo lassiciat, an nul la structurae vegetabilis simplicitatis habenda est ratio' Au disii cistos si usus statua1ti, cum ne vel minimum sive singularis , sive communis organi sensorii reperiam vesti sium 3 An consensuale illud commercium adesse dicam , ubi nullos nervos iuvenis, bi quamque sere partem suo more Viventem ac laclam imo lablotam video , obsque ut vegetabile corpus quid inde capiat detrimenti λ An ego inibi persuadeam , Dionactio, quam vocant, muscipulae motus ex distincta stimulorurn perceptione proficisci, clon eodem modo cadcin vi claudatur, si ipsi digitum admoveam , q a ii se nulli uocivulo interficit Z Saue si haec sit vera induistionis rutio, tiouue codem juru et Pisu: Dentem eamque rationalem tribuere possumus p

124쪽

in homine cujus tanta est scias litas haec fieri negabimus. Multum inter hominum temperamenta, quin intersit, dubitat nemo, quid quod et gentes hac ratione disset re inter omnes constat, an igitur absurdum videri possit, idem de temporibus ac generis humani stetatibus asirmasse , cum et in hisce carum rerum, unde haec proficisci creduntur, dispar sit ratio. Nonne et statui posset ad harum rerum modum quovis tempore commune quoddam fieri tempe ramentum, communem quandam diathesin vel et seminium, ac proinde commune quovis tempore morborum genus. Nascitur sic vulgaris et epide mica, ut ita dicam, corporum temperies stationaria, a diuturna quadam aeris caeterarumque rerum communium affectione inditista, qua ad certos modos componuntur corporum Vires variaeque partes, et partium consensus, ita ut eosdem quasi sonoscdant, dum par sit rerum irritantium perceptio. Atque inde et certa humorum suboritur crasis et ad certam valetudinem proclivitas. Phlogisticis temporibus irritabilitati robore juncto circulationis vigore notatis sanguinea temperies respondet , biliosis temperamentum cholericum , nervosis nerVosum et melancholicum nerflveum, pituitosis denique et autumnalibus phlegmaticum et melancholicum ab aegrotante abdomine et turbata circulatione abdominali epidemicum fieri solet. Multis tamen videri posset huic, qua usi sumus argumentationi, erroris quid subesse, cum endemicum illud, quod et corporum

naturas et temperies et valetudinem determinare diXimus, epide- micae illi morborum varietati repugnare videtur. Verum , s rem accuratius perpendamus, haud parvam reperiemus inesse utrique notioni similiti dii nem, Nam eadem et Epidemicae et Endemicae

Constitutionis origo. Quod autem haec regioni cuidam peculiaris

125쪽

st, id quidem idoneam ex communium rerum iuncta vi atque potestate interpretationem habet. Ab iisdem epide micis causis con tinuo agentibus Ende mica oritur Constitutio, quae nihil aliud est, nisi ipsa Epidemica Constitutio, quaecunque illa fuerit, in plures annos protrae fa tandemque certo cuidam loco propria ac peculi: cis facta. Illud itaque morborum genus, quod regionem prae reliquis exercet, indigenum seu endemicum dicitur. Quod tamen ron ita intelligi debet, ac si numquam aliud ibi populariter gra saretur, quin saepenumero accidit, ut mutata hac endemica conditione alius nascatur rerum facies, quae si brevior mutatio et breve erit peregrini morbi dominium, non ita diu post pristino rerum statu restituto ; et inde quidem facile perspicitur, quo paeto in regione quadam vel Endemica Constitutio mutari, vel Epidemica quaedam suboriri possit, quae tamdiu praevalebit, quamdiu Ende, micam vi superet. Constitutionis Endemicae mutationem in dubium vocabit nemo, qui vel antiquam illam Germaniam cogitaverit, de qua haec scripsit summus HALLERUs : is Rhenus. olim frequentissimo gelu coibat, ut Galli limitaneum flumen etiam hostiis exorarent, ne patiens dorsum praeberet transituris in mi- tiores terras serocibus Germaniae populis. Omnis aberat ais Germania vitium laetitia, et Alces denique, ultimi nunc fere,, septentrioni S incolae, saltus tunc incolebant Rheno finitimos. si Excisis inde vastissimis sylvis promotus est nivium defluxus, se diminuta vaporum ex terra halantium copia et ipsit in coelum ita siccatum atque mitigatum, ut non copiosiae solum vites, si sed generosae sint apud Germanos omniumque frugum se cari regio patientem praebeat. Quidni vero morbi genium desec- iant, si Jpse denique aer et coelum et anni tempestates Π

126쪽

DISSERTATIO MEDICA

tantur 38 2 V Epide micae Cons itutionis in Endemieum

omne ac vel in ipsos mores potestatem et multa alia probantct illud, quod de nostratibus scripsit HUXHAMUs in Proleg. i ad obfer, artiones suas de Aere et Morbis Epidemicis pag. Iet: se Nec incitat aliquid magis grave Belgarum Vulgus , quam rigiis dum diuque durans gelu, tunc temporis enim vel cum lepidisse simis Gallis festivitate concertant. V Nec rara est medicorum observatio, endemicum illud, unde nostris tot chronica mala evenire solent, hyberno tempore ab epidemica diathesi ita vinci, ut et hydropes illi et phthises pituitosae et scorbutus vel sanentur cito , vel saltem , tardo ingenio posito, acutam sormam adscis

cant.

Nec in hisce suos umquam discipulos fallit Natura, optima rerum magistra, quum pari side, qua arbores fronde ornantur et suo , tempore frui' us serant, et morbi sunt et laetae sanationes. In his enim nihil incompositi, nihil vagi reperies. Siquidem quaeque aeris diathesis ubique terrarum similes eosque constantes sortitur effectus. Ubi vis siccae frigidaeque tempestati, aut aeri elastic O,. electrico fluido gravi tonica et adstringens virtus. Ubi vis siccum calidum vim habet stimulantem, nervos moventem, atque diapho reticam. Sua semper frigido humido laxandi et debilitandi facultas, qua et perspiratio impeditur et patiuntur digestionis organa. Ubivis calida udaque tempestas veneni septici adinstar agit et pestilentium morborum mater est. Ubi vis denique mutabilis et inconstans temperies respiratoriis instrumentis noxia et membranis mucosis et muSculis catarrhalem ac rheumaticam morborum indolem gignit.

58 Praefationis ad uisoriam Morborum Uratulariensium Pag. b. et s. La .

127쪽

INAUGURALIS.

De electricitate autem idem adfirmari poteSt. Etenim recentiorum diligentia, quibus omnem hanc cognitionem debemus, coni portum est, nihili fere in rerum natura inveniri , quod tantam

habeat cum illo, quod vitae principium dicimus cognationem, unde multi utriusque identitatem, an iure quidem, haud ego dixerim , probare conati sunt. Id vero negari nequit, vix ullum esse osticaciorem vitae stimulum, certa lege omnes vitales motus incitantem augentemque. Testis est Cel. IIUPELANDUs : Insignisti praesertim enicaciae est electricitas, quae, quo major in corpore,, reperiatiar, eo major est vis vitae, stimuli recipiendi capacitas ,, et reactio, quo minore Vero corpus electricitate praeditum se est, eo debilior est vitae operatio, eo magis putridis et ner- ,, vosis morbis obnoXium est. Haec autem praecipua est ratio, se quare continuo siccus idio - electricus aer electricitatems, non abducit, sed humano corpori firmiorem substantiam tribuit),, semper ad morbos inflammatorios, continuo vero humidus aer ,, semper loco conductoris agit et electricitatem corpori,, nostro subducit ad morbos putridos ex debilitate corpus nos- trum disponit. Ideoque etiam sola electricitatis in humano cor- pore diversa conditio particulares morbos, vel et quando cau. sae generalius agunt, morbos epidemicos producere potest 592. 'Atque ex cognitis hisce, si ad incognita valeat conclusio, vero simillimum est, et ei, quicquid occultarum causarum sit, eandem subesse certitudinem, ulteriori forsan posterorum cXperientia vindicandam. Quo magis haec naturae virtus eluceat, collatis iiS, quae antea

128쪽

DISSERTATIO MEDICA

tea ex observatorum scriptis notavimus, nonnullas leges indagabimus , quas in epidemicis vitae principium sequitur.

Vitae motus cieri novimus, tum a viribus, quae in corpore in- sinat, tum ab eX ternis rebus, quae huic admoventur, quasque stimulos vocant. Ut autem horum cum internis viribus nexus rite

intelligatur, percipiendi quandam facultatem in corpore statuere oportet. Quoniam vero hi stimuli dissimiles saepe sortiantur e D sectus, quin dispar sit perceptionis ratio dubitari nequit. Nimirum pendet haec ab ipsius vitae conditione, quae a multis rebus assici potest. Haec autem vitae conditionis, quaeque hanc sequitur stimulorum perceptionis diversitas, vitae motus nunc cohibet nimis, nunc Vero, praeter sanitatis modum incitat, quae, si ad singulos homines restricta sit, sporadica erit, si vero ad plures simul pertineat, a communium rerum concursu nata, epidemica fiet: unde et certuS orietur reactionis, quae dicitur, ad stimulos modus, pluribus communis, epidemicus. Itaque ubi aer frigidus, siccus, elasticus, electrico suido gravis, verbo , ubi phlogistica fuerit atmosphaerae , haec tonica sua adstringente virtus te, imprimis si et res caederae conspirent, reactionem proVocambit , Validam, aeqUalem , tenacem, unde, praesertim in iis, qui natura sua in hanc diathesin proniores sunt, phlogistica nascetur constitutio, morbos inflammatorios producens, in quibus multa eaque fida ci hic a molimina. illi vero quibus infirmior est pa

tium compages optime . degunt, quique laxitate et morbiS eX torpenti vi vitae laborant, multo melius habent, nec raro sanitatem recupemni. Calido vero et sicco coelo vim vitae stimulanto, mor-

hi sunt acuti quidem, sed in quibus nec illa vitalis tenacitas, nee robur ille, aut virilliu vigor, nec tandem illa reactionis .con-

129쪽

inthi et crisium sides, quippe quae coeli temperies non alium sortitur essectum, quam illa, quae incitantia. dicuntur remedia, . quae vitae vim valide quidem, ne c.tamen diu incitent, quaeque et hinc recte volatiles stimulos nuncupant. Aer humidus, levis, non electricus, vi debilitante, . relaxato habitu et imminuto vitae vigore, debilem reactionem movebit et anomalam , multas in organismo turbas. concitantem. Humiditati calor si accesserit, humorum compagem destruit, solidis summam inducit laxitatem, ac sepsin promovet viresque exhaurit. Reaetio inordinata maXime, motus vitae celeres saepe ab adjuncto calore, sed incompositi, vagi, neque Ullius tenoris, hinc vel in ipso morborum principio magna virium jactura, quam mox triste satum sequitur. IIumi dum frigidum nervorum sensum sopit, opprimit, solidorum tonum frangit. Hinci circulationis et omnium motuum torpor, stimulos percipiendi facultas labefactata, reactio vi X excitanda, tarda, debilis, morborum ingenium lentum, pertinax, naturae vis medicatrix minima, cris es nullae fere aud imperfectae oppressa sensilitate, mobilitate vero languida, irritabilitate infracta. . Haec jam, pauca licet, quae longa eXperientia sida atque constantia comprobavit, spem iniiciunt, fore ut olim hae leges penitus cognoscantur et ex naturae judiciis interpretari possint. Quae, ut jure exspectemus , haud intermissum requiritur medicorum in omnibus telluris locis rei epide micae studium- ac plurimorum annorum fida experientia. Non enim nisi ex ingenti observationum sylva tantum opus perlici poterit L Sed illud, proh dolori artis nos- trae fatum esse videtur, ut, cum magni illi opinatores haud desint, raros invenias observandi studii cultores, qui, BACONEM illum Verulamium ducem secuti, veram naturae scientiae rationem per-

130쪽

II is

DISSER TATIO MEDICA

spectam habeant. Quippe plurimi sabulas quasdam componere atque ornare malunt, lepidas illas sortasse, sed parum utiles, ut aliis ingenium probent, quam labore improbo omne studium in

observatione collocare et ipsi sua Conserre, ut in summum generis humani emolumentum naturae historia in dies evadat persectior,

atque sic tandem absolvatur opus illud immortale, quod non ab ianius ingenio aut laboribus, sed ab omnium aetatum conatibus ex speetandum est. ,, Longe enim aliter, uti recte Cl. GREGORY, res se habet in naturae scientia, aut in arte medica, cum ista scientia adeo conjuncta , quam in artibus elegantioribtis, in quibus singulare ingenium, rarum illud naturae donum, tantum valet, ut in multis prorsus necessarium sit, et saepe, quamvis parum cultum, sere sussiciat et felices illos, quibus conceditur, ad miram excellentiam summosque in arte. sua honores

perducat. Ut sileam Homerum, qui solo forsan ingenio numquam aliis dato summam in poesi persectionem summosque ho- nores attigit, liceat Raphaelis exemplum proferre, qui felicissimo a natura ingenio donatus, quod multo studio et indefes- so labore colere et eXercere curavit, picturam si quis alius se ad summam persectionem perduxit. Tantam vero in illa arte excellentiam, neque posteri aemulari potuerunt, neque ipse aut praeceptis docere, aut proprio suo cXemplo discipulis suis im- pertiri potuit. Unusquisque vero scientiae cupidus seculorum praeteritorum praeceptis et inventis et doctrina numquam perituris exiguo labore potiri et frui potest eademque nihil immi nuta aut corrupta et saepe multis novis adjectis inventis locu - pletiorem posteris tradere, ut quisque discipulus magistros suos

, et quodque soculum nisii res adversae ceciderint supcriora