장음표시 사용
591쪽
precario usus est l. i. f. eodem sis. alterum per consequentias primi, d. l. 3. f. ait nator, ut is qui itinere utitur, reficere iter possit: neque enim alias uti potest itinete vel actu, quam si resecerit, ait d. l. 3. f. utilitas, ubi observa quod ait, Consequem erat eum qui itinere utitur interdictum proponere , ut reficere post. Ergo interdictuin propositum est in gratiam ejus qui utitur, & hoc ipsum ideo probare tenetur. Ceterum chm hoc interdicto de reficiendo itinere is qui utitur agit, rem ipsam consequitur, id est servitutem, perinde ac si confessoria actione in rem ageret,&nil amplius quaerendum relinquitur: hoc enim commune habent omnia interdi cha,
quae proprietatis causam continere dicuntur, ut cum his agitur , totum finiatur, ut
loquitur d. ι. i. g. vlt. f. de aqua quotid. ct ast. Interdictum autem de itinere reficiendo hoc habet singulare, ut qui hoc interdicto agit, possessionem & usum probare teneatur. Sed non ideo cum D. Cujacio in Paratis. Cod. hoc tit. generaliter Mindiistincte admittere possum, omnia interdicta quae proprietatis causam habent, causam quoque dc quaestionem possessionis habere ; nulla esse interdicta de proprietate tantum, sed esse de poliessione, Sc proprietate simul. Si hoc verum esset, teneretur is qui agit interdicto quod proprietatis causam habet, semper probare possessionem, quod merito negant veteres interpretes ', nec ullo, quod sciam, loco roditum est, hoc unico excepto quo D. Cujac. utitur. Sed hoc ratione propriam oc interdicto obtinuisse plusquam manifestum est; quia per consequentias usus
philtis, Accursius, &Cujacius adiectum asserunt; quia licet interdicta sint viplurimum de possessione, aut quasi possessione, sunt tamen quaedam quae proprietatis, aut quasi proprietatis quaestionem continent, in quibus principaliter ὸe proprietate quaestio versatur, non de possessione nisi per consequentias, sicut in actione inrem: ut interdictum de aqua castellaria, id est ducenda aqua ex castello, hoc est dividiculo aquarum publico, perimi Si Principis; quo reddito finitur totum, id est tota quaestio adsignationis,l. i. g. vlt.f. de aqua quot id. s est. interdictum de locis sacris& religiosis, i. a. f. r. versic.sed est illa, f. de interdict. interdictum de mortuo inserendo , t. η3. fiunt persona .f. de relig. Ur sum'. 'ner. & d. l. 2. g. quadam , Τ. de interdict. Denique interdictum deliberis ducendis, quasi proprietatis causam contianet, velut jus patriae potestatis, t. f. de rei vindic. Vnum tantum est, in quo speciali quodam jure de utroque principaliter agitur , id est tam de proprietate, quam de possellione, nimirum de itinere actuque privato reficiendo, l. 3. g. hoc alitem,ss . de itinere actuque priv. Sed dici etiam potest hoc verbum, maxime, additum, ut interdicta separentur a ceteris omnibus quaestionibus, in quibus Praetor vς-tare, aut jubere solebat; imo & quod jusserat contrario imperio tollere, l. quod
g. I. Summa autem di visio interdictorum haec est, quod aut 'bi prohibitoria sunt, aut restitutoria, aut exhibitoria. Prohibi- uis
toria sunt, quibus vetat aliquid fieri: veluti vim sine vitio poc indici. sidenti', vel mortuum inferenti, quo ei jus erat inserendi, Vel in sacro loco aediscari, vel in flumine publico ripave ejus aliquid fieri, quo peius navigetur. Restitutoria sunt, quibus restitui aliquid jubet, veluti bonorum possessoripossessionem co-xum , quae quis pro herede, aut pro possessore possidet ex caDiqili co by Cooste
592쪽
49o INSTIT. D. IVS TIN. LIB. IV.-hereditate : aut quum jubet ei qui vi possessione fundi dejectus sit, restitui possessionem. Exhibitoria sunt, per quae jubet exhiberi: veluti eum
cujus de libertate agitur': aut libertum, cui patronus operas indicere velit, aut parenti liberos, qui in potestate ejus sunt. Sunt tamen qui pu-Xant proprie interdusta ea vocari, quae prohibitoria sunt, quia interdicere est de nunciare & prohibere: restitutoria autem & exhibitoria pro- .prie decreta vocati. Sed tamen obtinuit omnia interdicta appellari, quia inter duos dicuntur.' UELUTI VIM sINE VITIO possIDEMTiJ Interdicto ne vis fiat ei qui in possessionem missus est, non vetat Praetor vim fieri possidenti: sed ei qui in possessionem missus est, qui nec possidere, nec quasi possidere dicitur. Malε igitur Ac- curs. censet de hoc interdicto haec verba esse accipiendat, nec felicior est Theoph. qui nescio quod interdictum comminiscitur promissum l Praetore ei, adversus quem quis minas jactavit, quasi ingressurus possessionem. Verissimum est quod D. Cujac. observat, haec verba pertinere ad interdicta uti possidetis, & utrubi; quibus Praetor vim fieri vetat nec vi, nec clam, nee precario ab adversario possidenti; & quasi
possidenti, in interdicto de itinere actu veprivato, l. I. f. eod. tit. haec enim sunt no- tissima possessionum vitia; Tertullianus adversus Hermogenem, de alieno Uus, aut precario usus est, qua egens ejus, aut injuria, qua praevalens ejus; his enim tribus modis aliena sumuntur, jure, beneficio, impetu ; id est dominio, precario, vi, dominio non suppetente. VELUTI VIM sINE VIT Io p os s I DENTI J Vt interdicto uti possidetis, in quo vincebat is, qui tempore redditi interdicti possidebat sine vitio, id est
nec vi, nec clam, nec precario, quae sunt tria notissima possessionum vitia. Sed cum Iurisconsulto in I. I. g. vlt. & int. a. f. uti possidet, addere debemus, alter ab altero;
quia non indistinctε omnem vitiolam possessionem Praetor condemnat , sed eam quam quis habet ab adversario suo, g. . verse. sed interdicto, infra, hoc tit.' EVM cv I vs DE LIBERTATE A G I T v R Facessat hoc quoque loco interpretatio Theophili, quia pugnat cum l. 3. 6 plane , s de libero homine exhibendo. Agitur enim hoc interdicto de libertate tuenda liberi hominis, id est ejus cui nemo facit status controversiam; nam si, ut fingit Theophilus, servus esse dicatur, non potest procedere hoc interdictum. EVM CVIvs DE LIBERTATE A ci TvRJ Si vera est Theophili interpretatio, pugnat e diametro cum hoc plane ,st. de libero hom. exhib. quo loci Vlpianus docet non esse locum interdicto , sed agendam libertatis causam, cum dubitatur utrum liber an servus quis sit. Sed ut recte monet Cus actus hoc loco, in Nerbo de libertate,& lib. I9. Obs eap.r . hic agitur de libertate tuenda ejus quem constat esse liberum, cui nullus facit status controversiam, ne invitus retineatur; quo casu interdicto opus est, d. g. planὶ, atque ita rejicienda est omnino Theophili
g. II. Sequens divisio interdictorum haec est : quod quin Ex PAEM Adam adipiscendae possessionis causa comparata sunt, quaedam 'ri:
retinendae, quaedam recuperandae.
g. III. Adipi siccndae possessionis causa interdi etiam accom- -ἰ-δ-S-modatur bonorum posscsseri , quod appellatur, Ouorum bO d. i . di norum: ejusque vis & potestas haec est, ut quod ex iis bonis Diuili od by Corale
593쪽
quisque, quorum possessio alicui data est, pro herede aut pro possessore possideat, id ei cui bonorum possessio data est, restituere debeat. Pro herede autem possidere videtur, qui putat se heredem esse. Pro posse Gre
is possidet, qui nullo jure rem hereditariam M, Vel etiam totam hereditatem , sciens ad se non pertinere, possidet. Ideo autem adipiscendae possessionis vocatur interdictum, quia ei tantum Vtile est y, qui nunc primum conatur adipisci rei possessionem. Itaque si quis adeptus possessionem, amiserit eam, hoc interdictum ci inutile est. Interdictum quoque quod appellatur Salvianum , adipiscendae possessionis causa comparatum est, eoque utitur dominus fundi de rebus coloni, quas is pro mercedibus
fundi pignori futuras' pepigisset.
Acco MMODATVR BONORVM PossEsso RrJ Hoc interdicto suos tantum successbres, id est bonorum possessores, Praetor tuetur, & non heredes; ut constat ex interdicti verbis quae extant int. I. Τ quorum bonor. quam tamen sententiain infirmare videtur, quod est in l. I. Cod. eod. hoc interdicto possessorem constitui eum, qui se defuncti filium, Zc ad hereditatem vel bonorum possessionem admissum probaverit : ex quibus verbis dici potest accommodari etiam heredibus hoc interdictum. Sed ut recte monet Cujacius, in Paratis. Codicis, haec duo , ad hereditatem , vel bonorum possessionem, pro eodem sumuntur, ut in l. 3. g. hereditatis, fde bonori pessus cum non sit novum in jure , hereditatis appellatione bonorum quoque post cssionem contineri, de intelligi, i. Is 8. Τ. de verb.sD. Hoc autem interdictum, sicut& petitio hereditatis, quam ordinat & praeparat, datur in eum tantum qui pro herede, vel pro possessore possidet rem heredit aliam, licet minimam. REM MEREDITARIAM J Custodite rei, & non juris mentionem facit Iustin. quoniam lichi petitio hereditatis detur adversias juris possessores, Ly. rex lariter, F. de petit. heredit. interdictum datur tantum in posses res corporum, I. ωρ. Τ. quorum bonor. Cujus differentiae ratio, quia petitio hereditatis jus omne persea quitur, quod defunctus habuit tempore mortis: interdictum autem corporalem rerum possiessionem: interdictum pollestionis causam continet I petitio hereditatis causam juris.' 7 Ei TANTUM UTILE EsTJ Videtur secum pugnare Iustinianus, clixti ait hoc interdictum ei tantum esse utile, qui nunc primum conatur adipisci possessionem; cum jam in principio S. dixerit, illis tantum accommodari a Praetore, qui bonorum possessionem acceperunt cum re, id est cum effectu, quod indicant hae everba I. I. Cod. quorum bonorum: Si te defunctissium esse, ct ad hereditatem, vel bonorum possessionem admissum probaveris; & in t. a. C. eod. si integrum negotium est, id est post agnitam bonorum possessionem nemo hereditatem jure civili evicerit ; & in Irincipio d. l. a. Od. eod. hereditatem petiturus, id est de adipiscenda possessione rerum ereditariarum acturus, judicibus allega de fide intentionis , id est proba te esse fi lium, proba te bonorum possessionem agnovisse: si jam agnovit bonorum possessionem, frustra conatur eam adipisci. Sed dicendum duplicem esi h possessionem, juris, & facti: prima datur ex edicto de bonorum pol sessionibus, i. 3. f. Kereditatis, fri bonor. posses altera ex interdicto quorum bonorum , ei qui juris possessionem jam adeptus est, ex edicto d. l. r. f. quorum bonor.
594쪽
talis 3c scientiae nomen significat, in Ly certi juin, Cod. de locata ct conducto, ut docet Cujac. ad i. 4. f. de pactis . qua etiam de causa, Servianam actionem competere docuit supra Iuttin. in s. item Semiana, de actions. Et ut ad exemplum Servianae, quasi Servianam de rebus quorumcumque debitorum inductam vidimus: ita etiam interdictum quasi Salvianum adversus debitores, qui res suas ex quacumque causa obligarint , l. i. C. de precario ct Samiano interd. quae videtur pugnare cum l. I.f. de Samiano interdicto, quoniam in ea Iulianus, adversus emptorem pignoris viale interdictum reddi oportere asserit; Imperator autem Gordianus in d. l. r. cessante interdicto adversus emptorem pignoris, exercendam esse ait Servianam actionem ivel quae ad exemplum ejus constituitur, utilem, id est minus solemnem, & quae datur deficiente directa, t. s C. si res aliena pignori data sit. Sed dicendum videtur diversas esse species illarum legum; Iulianus enim de colono loquitur, adversus quem datur directum interdictum, & adversus illum qui ab eo emit, utile: at Gordianus non de colono agit, sed de alio quocumque debitore, qui utili interdicto tenetur quamdiu possidet; sed si alienaverit, cum ad illius similitudinem aliud non sit jure introductum, sequitur decurrendum ad actionem Servianam, quae cum iarem sit, sequitur possessorem. vide Cujac. lib. 3. Obs cap. 2 . dc ad lib. y Pauli Senia
tem. tit. 6. de interaisi. g. vlt.
g. I V. Retinendae possessionis causa comparata sunt interdicta Vtipossidetis, & Vtrubi: quum ab Vtraque parte de pro prictate alicujus rci' controversia sit: & ante quaeritur, uter ex litigatoribus possidere,& uter petere debeat. Namque nisi ante exploratum fuerit, Vtrius eorum posse iasio sit, non potest petitoria actio institui: quia & civilis & naturalis ratio facit, ut alius possideat, alius a possidente petat. Et quia longe commodius cst possidere potius quam petere : ideo plerumque & fere semper ingens existit contentio de ipsa possessione. Commoὸum autem pol sidendi in eo est, quod etiamsi eius res non sit, qui possidet, si modo actor non potuerit suam esse probare , remanet suo loco possessio. propter quam causam quum obscura sunt utriusque jura, Contra petitorem judicari solet. Sed interdicto quidem Vti possidetis, de fundi vel aedium pota sessione contenditur. Vtrubi vero interdicto de rerum mobilium possessione. Quorum vis ac potestas plurimam inter se differentiam apud veteres habebat. Nam uti possidetis interdicto is vincebat , qui intcrdicti
tempore possidebat: si modo nec Vi, nec clam, nec precario nactus fuerat ab adversario possessionem, etiamsi alium vi expulerat, aut clam abripuerat alienam possessonem, aut precario rogavcrat aliquem , ut sibi possidere liceret. utrubi vero interdicto is vincebat, qui majore parte ejus anni, nec Vi, nec clam, nec precario ab adversario possidebat. Hodie tamen aliter observatur. Nam utriusque interdicti potestas quantum ad possessionem pertinet in exaequata est, ut ille vincat &in re soli, S in re mobili, qui possessionem, nec vi, nec clam, nec precario ab adversario
litis contestatae tempore detinet. ' DE PROPRIETATE ALI cvivs R E i J Interdictum yti possidetis esse
595쪽
praeparatorium actionis in rem, his verbis indicat Iustin. vi & regulariter omnia fere interdicta sunt praeparatoria vindicationis; quia viplurimum de possessione dantur, ut appareat cui adjudicanda interim possessio sit, quamdiu proprietatis quaestio pendet. Iudicium enim in rem proceaere non potest, nisi sit qui possideat,&qui a possidente petat; illud enim numquam ultro possessori datur, ut diximus supra in g. aquetit. de action. de quia maximum est possessionis commodum, is qui deastinavit rem petere; an aliquo interdicto nancisci possit possessionem , ut melio rem conditionem suam faciat, debet animadvertere, t. 24. is qui destinavit, f. de rei vindic. Possesso autem ad tempus apud eum constituitur ; nam si victus fuerit in causa proprietatis , illam victori restituere cogitur. Differt ergo interdictum uti possidetis a rei vindicatione; quia rei vindicatio est de donunio, interis dictum de possessione. Et qui agit vindicatione, videtur fateri adversarium esse possessorem : qui verd i nterdicto experitur, possessionem suam tuetur. Vnde vulgo docent , & indubitati juris esste existimant interpretes, eum qui egit vindicatione, non posse recurrere ad interdictum V ta possidetis, cum interdicitam retinendae posse iasonis non detur, nisi ei qui possidet. Ei autem quem possidere constat vindicatio non datur; quia finis illius est ut possessio restituatur , l. 9. cium, Τ. de rei vindie. quod non potest desiderare qui possidet. Quae tamen sententia explodenda est;
quoniam Vlpianus manifestE reclamat in I. II. g. I. F. de acquiri possά. cum asserit non denegari ei interdictum uti possidetis, qui coepit rem vindicare: non enim viis detur postestioni renuntiasse qui rem vindicavit, cum nil commune habeat proprietas cum possessione. Igitur etsi egero vindicatione quasi non possiderem, quia non eram certus de possessione mea; cur non meo jure melius cognito, licebit mihi tantisper dilato illo judicio, mutata serma & actione, uti possidetis experiri, ut docet Cujac. lib. 7. Obs cap. 38. & in recitationibus ad d. l. Ιχ. f. nil commune, 1. de ac
quis. possessg. V. Possidere autem videtur quisque, non solum si ipse IN 'possidcat, sed & si ejus nomine aliquis in possessione sit, licci is ,οῦ ejus juri sub)ectus non sit, qualis est colonus & inquilinus. Per eos quoque apud quos deposuerit quis, aut quibus commodaverit, ipse possidere videtur. Et hoc est, quod dicitur, retinere possessionem posse aliquem per quemlibet, qui ejus nomine sit in possessione. Quin etiam animo quoque retineri possessionem placet, id est, ut quamvis neque ipse sit in posse Dsione, nequc esus nomine mus, tamen si non derelinquendae possessionis animo, sed postea reversurus inde discesserit, retinere posscssionem videatur. Adipisci vero possessionem per quos aliquis potest, secundo libro exposuimus. Nec ulla dubitatio est, quin animo solo adipisci possessionem nemo potest.
Pos SIDERE AvTEM VIDETVRl Possessionem retinere generaliter possumus per quemlibet, qui nostro nomine sit in possessione, veluti procuratorem, hospitem, amicum, colonum, Ly. generaliter, j. de acquir. ξο . alieno enim corpore, & animo nostro rem possidemus. Imo animo nostro sine cujusquam ministe
rio possessionem retinemus, ut dc animo solo eam amittimus, ι. 3. f. in amittenda, f
eod. sed animo solo non acquirimus, i. 4. C. de acquir. ct retin. possessione. Nec obstatu
596쪽
I. 8. quemadmodum , f. de acquir. possess. quia, ut recte notat Cujac. intelligenda iri ea est particula fere, ex eodem Paulo in I. fere q3. f. de reζjuri quam interpreta tionem confirmat utriusque legis inscriptio, utraque enim est ex libro 63. Pauli ad
f. VI. Recuperandae possessionis V causa solet interdici, si quis ex possessione fundi, vel aedium videjectus fuerit. Nam ei proponitur interdictum Vnde vi, per quod is, qui dejecit, cogitur ei restituere possessionem, licet is ab eo, qui defecit, Vt, clam, vel precario possidebat. Sed ex constitutionibus sacris, ut supra diximus, si quis rem per vim occupaverit, si quidem
in bonis ejus est, dominio ejus privatur: si aliena, post ejus restitutionem c tiam aestimationem rei dare vim passo compellitur. Qui autem aliquem de posscssione per vim dejecerit, tenetur lege Iulia de vi privata, aut de vi publica: sed de vi privata, si sine armis vim fecerit, sin autem cum armis cum de pota sessione expulcrit, de vi publica. Armorum autem appellatio- Ex Lamiane non solum scuta, & gladios, de galeas significari intellegimus, sed & fustes & lapides.
citer dicitur, vel quod restituat opus, vel aliud quodcumque factum est, ut constat ex titulis, quod vi aut clam, ne quid in sacro loco flat, & aliis pluribus, in quibus de operis restitutione agitur : vel quod restituat possessionem, qualia sunt duo interdicta de vi, de quibus agitur in tit. de vi, ct de vi armata. Primum est de vi quotidiana, quae sine armis fit: alterum de vi armata, quae coactis, & armatis ad hoc hominibus. Inter quae interdicta plures affert differentias D. Cujacius in Parat. f. Coae quae maxime observanda sunt. Non est omittendum de vi dupliciter quaeri posse, civiliter, dc criminaliter: civiliter per interdictum unde vi: criminaliter legibus Iuliis, i. i. g. a. .st . de vi, ct de vi armat. l. 4. si de possessione, Cod. unde vi, I. υn G, Od. quando civilis actio eriminali praejud. Cum de vi civiliter agitur, de restituenda possessione quaeritur; cum criminaliter, non agitur de possessione, clim nil commune habeat possessorium judicium cum criminali, l. si quis, Cod. ad i. Iuliam de vi publica er priυ. sed de ipsius criminis vindusta, vide C ac. lib. s. Obs cap. IS.
g. V II. Tertia vivisio interdictorum' oaec est, quod aut Ex I. a simplicia sunt, aut duplicia t. Simplicia sunt veluti in quibus talter actor, alter reus est: qualia lunt omnia restitutoria, aut exhibitoria. Namque actor est qui desiderat aut exhiberi, aut restitui. reus est is a quo desideratur, Ut restituat, aut exhibeat. Prohibitoriorum autem interdictorum alia simplicia sunt, alia
duplicia. Simplicia sunt, voluti quum prohibet Praetor in loco sacro, vel in flumine publico, rapave ejus aliquid fieri. Nam actor est qui desiderat, ne quid fiat; reus est qui aliquid facere
conatur. Duplicia sunt, Veluti uti possidetis interdictum, MVtrubi. Ideo aute in dupli vocantur, quia par utriusque li-
597쪽
C ΑΡ. X V. De interdictis. 49 stigatoris in his conditio est, nec quisquam praecipue reus Vel actor intellegitur : sed unusquisque tam rei quam astoris partes sustinet.
TERTI A Div Isio IN TE R DICTOR UMJ Interdicta dicuntur simplicia eadem omnino ratione, qua quaedam judicia simplicia, in quibus unus actor , alter reus qualia sunt omnia restitutoria, & exhibitoria, & quaedam prohibitoria, ut docet hic Iustin. & Paulus in I. 1. f. hoetit. Duplicia autem eodem etiam modo,qu. actiones quaedam duplicos nuncupantur, quia par est conditio utriusque parris, nam uterque est actor, uterque reus : dc talia sunt interdicta uti possidetis, dc Vtrubi. Prohibitoria, & retinendae possessionis causa comparata, in quibus, ut ait eleganter Theophilus, Praetor media quadam enuntiatione utitur, sermonem dirigens ad utramque partem conjunctim, non ad alteram tantum partem : in quibus eadem est omnino utriusque intentio. Quae clim sint extra omnem dubitationem, merito C acius verba legis i. g. vlt. hoc tit suspecta mendi habet. SIMPLICI A s v N T , A vT D v P L Ic IA J Haec tertia divisio proponitur a Paulo in principio I. 1. Is hoc tis. Simplicia ait esse Iustin. in quibus unus actor, alter reus est; qualia generaliter esse ait omnia restitutoria, quae lunt tam adipiscenis dae, quam recuperanda nossessonis; itemque exhibitoria. Duplicia vero esse interdicta, retinendae possessionis, uti possidetis,& utrubi; quia eadem est utriusque intentio, dc Praetor interdicendo, ut eleganter Theoph. air μεση ἰγυπιτο -υλια.
media quadam enuntiatione utitur, mi possidetis , non uti possides; &in interdicto Vtrubi, ut bt v strum &c. ne ad unum sermonem suum dirigere videatur. In ceteris interdictis, qui desiderat aut exhiberi aut restitui, actor, reus vero est is, a quo desideratur ut exhibeat, vel restituat. Nec ullum dari potest interdictum vel adipiscendae, Vel recuperandae possessionis, in quo liquido non distinguatur intentio ejus, qui adipisci vult possellionem quam numquam habuit, aut recuperare quam habuit, quocumque jure nitatur, ab intentione ejus qui possidet. In his vero interdictis quae d retinendam possessionem pertinent, eadem omnino est utriusque intentio: &hoc est quod vetus auctor Francicus Summae Ruralis ait, En complainte chacun sentendu demandeur, ear charan allegue de sapart la possession de lachme contentiose lust
Quae cum certissima snt, merito suspecta sunt praestantiss. Cujacio posteriora
Verba d. t. a. f. vlt. Sunt interdicta, ut diximus, duplicia tam reciperanda , quam apiscenda possessionis. Et primum tentat verba illa tam reciperanda, quam viscenda posseρ si ris, tamquam fugitiva retrahenda esse, & rejicienda in I. 3. quae sequitur, ut sciliis Cet ita legamus, In interdictis tam reciperande, quam apiscenda possessionis exinde ratis habetur fructuum ex quo edita sint, non retis. Sed cum animacivertisset illam definitionem non habere locum in interdictis recuperandae possessionis de vi, & vi arm ta, tandem concludit illa, tamquam spuria, & supposititia esse delenda, lib. 4. Obscap. I i. quia inepta est Accursit interpretatio, nec proprie, adleg. 3. pertinere possunt.
Sunt qui putant dari posse interdicta quaedam recuperandae , & adipiscendae pos.sessionis, quae duplicia sunt; non ideo duplicia, ut Accursius voluit, quia sunt tam recuperandae, quam adipiscendae simul possessionis,quod ridiculum est, sed quia sunt quadam recuperandae possessionis, in quibus utriusque eadem est conditio ;& sunt quaedam adipiscendae possessionis, quae eadem ratione certis calibus duplicia dici possisnt: & hanc esse vetam Pauli mentem. Quod procedere non posse unicuique fi olet erit animadvertere, si diligenter excutiat omnia interdicta restitutoria,in quibus
598쪽
496 INSTIT. D. IUSTIN. LIB. IV.
fieri non potest quin is qui restitui desiderat actor appareat, is i quo desideratur
reus. Ideoque non dubito hunc locum cubare in mendo, quod votissimum esseCujac. animadvertit, & deesse hanc vocem, simplicia; sicque hanc clausulam esse restituendam : punt interdim, ut diximus, duplicia; interdicta scilicet uti possidetis, quae sunt retinendae possessionis r simplicia tam reciperanda quam apiscenda possessionim, utpote omnia restitutoria. Dixit enim in principio d. l. a. interdicta quaedam esse duplicia, quaedam simplicia: in fine ver b proposita altera divisione interdicto rum, quaedam esse adipiscendae, quaedam recuperandae, quaedam retinendae; docet interdicha retinendae, de quibus vltimo loco exempla proposuit, esse dupliciar simplicia vcrd, tam recuperandae, quam adipiscendae, quae sunt omnia restitutoria :nominatimque in principio d. l. i. omnia restitutoria dixit esse simplicia. Ineptus Librarius hanc vocem omisit, sortε existimans duplicia quaedam aici polle; quia non solum sunt recuperandae, sed etiam adipiscendae possessionis.
g. VIII. De ordine & vetere exitu interdictorum supervacuum est hodie dicere. Nam quoties extra ordinem 3us dicitur squalia sunt hodie omnia judicia in non est necesse reddi interdictum: scd perinde judicatur sine interdictis, ac si utilis actio ex causa interdicti reddita fuisset.
NUNC admonendi sumus, magnam curam egisse eos, qui jura susti
nebant, ne facile homines ad litigandum procederent, quod S nobis studio est. Idque eo maxime fieri potest, quod temeritas tam agentium, quam eorum cum quibus ageretur, modo pecuniaria poena, modo jurisjurandi religione, modb infamiae metu coercetur.
Co E R C ET hic titulus temeritatem, audaciam, & improbitatem temere litigantium, quae urbanarum esse maledicta litium M. Tuli. ait Philippica i . hunc autem ad civiles , & pecuniarias causas pertinere plusquam manifestum est. Plectitur quidem calumnia, non solum in pecuniariis causis, sed etiam in publicis criminibus, actione in factam, quae datur adversus eum qui ut negotium faceret, vel non faceret pecuniam accepit I. Τ. de calamiato bus. Et in publicis criminibus tenetur quoque calumniator solemnibus poenis propositis in tit. de calumniatorib. lib. 9. C. sed ab iis titulis longe distat hic titulus, qui propriE pertinet ad actorem, qui male& temere civilem actionem intendit; & ad reum qui inepte inficiatur. Et verissimε Martinus olim contra Iohannem , Bulgarum, Hugolinum,& Azonem, in pecuniaria tantum, non in criminali causa surari de calumnia asseveravit. Et male Accursius in ι. cum quidam, C. de fide instrument. sententiam Iohannis defendere conatur : vult enim d. l. eum qui petit instrumentum exhiberi, quod postea falsi arguere vult, hoc calumniae juramentum praestare. In judicio ergo civili ad exhibendum, non in iudicio criminali, in quo sussicit accusatoris subscriptio, t. vlt. f. de furiis. Et quod Iustin. ait in L 2. C. de jureyurando propter calummam dando, In omnIbus
599쪽
C A P. XVI. De poena temere litigantium. 497
bus litibus, in omnibus caulis; accipiendum eme de pecuniariis, de civilibus causis liquido constabit ex sequente nora. IusTINIANV sin hoc ritulo enum etat, ex quibus temeritas, audacia, &litigantium improbitas coercetur, clim civiles & pecuniariae actiones temerε pro ponuntur . nam ad publica iudicia hic titulus non pertinet, sed ad eos qui litibus alios malitiose vexant, & qui pecuniamaccipiunt ut negotium faciant, aut non faciant, de quibus agitur in rit. f. de caIumniat. adversus quos prodita est actio in quadruplum, quae modb mixta, modo poenalis est, ut constat ex l. 3. j. vlt. ct L s. in prisc.1f. de calumniat. Pertinet autem proprie hic titulus ad eum qui temere actionem civilem proponit, vel qui improbε inficiatur. Neque hanc sententiam infirmat quod dicitur in I. i. C. de jur An propter cal. danda. Iusjurandum de calumnia, de qua agit Iustin. in hoc rit. in omnibus litibus, & in omnibus caufis esse praestanis dum, unde videretur sequi hunc titulum ad causas criminales posse referri. Sed dicendum legem illam elle intelligendam de omnibus causis pecuniariis tantum , uoude criminalibus.
g. I. Ecce enim jusjurandum omnibus, qui conveniuntur, ex constitutionc nostra' defertur. Nam reus non aliter suis allegationibus utitur , nisi prius juraverit, quod putans sese bona instantia uti, ad contradicendum pervenit. At adversus inficiantes, cx quibusdam causis dupli vel tripli actio constituitur; veluti si damni injuriae, aut legatorum locis venerabilibus relictorum nomine agctur. Statim autem ab initio pluris quam simplic stactio. veluti furti manifesti quadrupli, nec manifesti dupli. Nam ex causis his & aliis quibusdam, sive quis neget, sive fateatur, pluris quam simpli est actio. Item a choris quoque calumnia Cocrcetur. Nam etiam actor pro calumnia jurare cogitur ex nostra constitutionc . Vtriusque etiam partis advocati jusjurandum subeunt, quod alia nostra constitutione comprehensum est. Haec autem omnia pro Veteris calumniae actione introducta sunt, qua in desuetudinem abiit: quia in partemdecimam litis actores mulctabat, quod nuinquam factum esse invenimus. sed pro his introductum est & praefatum susjurandum,& ut improbus Iitigator,& damnum S impensas litis inserre adversario suo cogatur.
Ex co N s TIT vT I o N E N O sT R A J Meri id dubitati potest , an hujus juramenti primus sit auctor Iustinianus, quod Paulo adscribere Tribonianum in I. 4. inter, g. qui famulast. 'milia strisc. D. Cujac. refert in Parat. e. de jurejurando propter calumniam danda. Nam dc ante Iustinianum hoc juramentum in via sitisse docet idem Paulus lis. 1. Sent. tit. I. Deferre, inquit, jusjaerandum prior actor potest: contrariam .tatem de catamnia jusjurandum reo competit, quod praeuare quoque tenebatur, qui stipulationem damni insecti postulabat, L I s. g. qui damni, A. G damno infecto. Sed obtervandum est in his omnibus casibus, cum similibus, unam tantum partem hoc iuramentum praestare teneri; quod ita amphavit Iustin. hac constitutione no- a, ut ab utraquae parte, actore, & reo, hoc juramentum in omnibus litibus censeat esse praestandum; non ut olim tu quIbusdam, de in una ramum parie. Et hoc est, Dod aeu, in omnibus causis, civilibus nempe: quia olim in quibusdam civilibus mura locum liabuit. Ceterum juramentum hoc ex ipsis Atheniensium ritibus ba
600쪽
498 INSTIT. D. IvsΤIN. LIB. IV.
stum fuisse eonstat: apud illos enim, ut Pollux docet in onomastiso, in usu fuit ex
parte actoris met, ex parte rei αὐ-WMα. I quamvis & ex parte actoris αί----
na dicatur, ut ex Isocrate, Platone, Laertio , Harpocrate, Moscopulo jam annotatum est. Ex eodem quoque jure fluxit cautio decimae litis, ut observare licet ex eodem onomastico ,sib. 8. cap. 6. dc observandam est hujus cautionis usum te vocasse
g. II. Ex quibusdam judiciis damnati ignominiosi fiunt: veluti su
ti, vi bonorum raptorum, injuriarum, de dolo, item tutelis, mandati, depositi. directis non Contrariis actionibus , pro secio, quae ab utraque parte directa est: &ob id quilibet ex sociis eo judicio damnatus, ignominia notatur. Sed furti quidem Τ, aut vi bonorum raptorum, aut injuriarum, aut de dolo , non solum damnati notantur ignominia, sed etiam pacti , ω recte. Plurimum enim interest, utrumcx delicto aliquis , an ex Contractu debitor sit.
DIRECTIs NON CONTRARI Is Ac TIONI Bus J Directa actio dicitur illa quae principali personae datur, contraria quae minus principali, quae non potest esse famosa; quia in illa non de perfidia agitur, ut in directa, sed de calculo, 6. funi, 3. Mi.Τ. de his qui notantur infamia; id est de suppuratione impensarum agitur, & ut sumptus resiarciat is qui illa pulsatur, quod laedere nequit existima
' SED FURTi oe IDEM J Non tantum qui proprio nomine ex delicto est condemnatus notatur infamia, sed etiam qui pactus, i. q. g. D.j. de iis qui notantur infam. quia intelligitur confiteri crimen qui paciscitur, l. s. f. eod. Quod de simplici confessioue intelligendum, non de consessione in jure, quae pro damnatione habetur , l. II. de confer cum dicatur simpliciter illum haberi pro confesso, non pro condemnato : nam si pactio pro confessione est, & pactio fit extra jus; consequens est illam consessionem extra ius factam intelligi. In judiciis autem quae ex contractu proficiscuntur, tametsi damnati notentur infamia, non tamen pacti, l. 7. in actionib. . de his quinat. infans. quia nemo infamis fit quod contraxerit, sed quod ejus dolus malus & perfidia arguatur: perfidὰ autem, vel fraudulenter & dolose egisse eum non constat, qui pacto alite discedit. Atque ita plurimum interest utrum quis ex delicto, an ex contractu sit debitor: quia cum hoc mitius, quam cum illo, agi aequum 8c bonum est.
s. II I. Omnium autem actionum instituendarum principium ', ab ea parte edicti proficiscitur, qua Praetor edicit de injus vocando. Utique enim imprimis adversarius in.jus vocandus est ad eum qui jus dicturus sit. Qua parte Praetor parenti- επι bus M patronis, item parentibus liberisque patronorum & pa ' i 'tronarum hunc praestat honorem, ut non aliter liceat liberis libertisque eos in jus vocare, quam si id ab ipso Praetore postula Verint, de impetraverinti Et si quis aliter Vocaverit, in eum poenam solidorum quinquaginta constituit.