장음표시 사용
41쪽
tia, aeternitateq; loquantur nemo negat: sin putant nullam constantiam penitus in homine reperiri sal luntur. Est enim constantia uirtus a iustitia non aliena: perpetua uero dicuntur , quae eodem modo uel
sunt,uel fiunt quoad esse, seriue licet. Illud est praeterea in hac descriptione animaduertendum, quod uoluntatem dicit esse iustitiam. Palam est autem philosophos omnes, uel scientias existimare uirtutes, quemadmodo crate proditum est memoriae , uel habitus,ut Peripatetici sentiunt; uoluntatcui nemo dixerit esse uirtutem Quo igitur pacto, quaveratione descriptionem tuebimur mempe si dicamus
geminam esse voluntatem, praeuenientem alteram, alteram consequentem. Praevenientem dicamus itilam,quae pro rerum concursione, uatietates mutatur stequentius in dies. Consequentem uero illam asseremus,quae confirmata habitum quendam expetendorum bonorum confirmat in animis, quam intelligit iureconsultus. Satius tamen fuerat habitum dicere, quam uoluntatem. voco autem habitum, quem ita appellant Graeci, sed in re uideor mihi numius uel perspicua,uel certe non admodum dubia, itaq, iustitia iam diuidatum altera est enim,quae poenis malos coercet: altera quae praemiis exornat, alii citq; bonos, utriusq; meminit Vlpianus l.prima.Ede
iusti.& iure,initio legis his ferme uerbis bonos nota. Morii γ: solum
42쪽
solum metu poenae, sed etiam praemiorum exhortatione essicere cupientes. unde constat non solum iustitiam bonos conseruare sui muneris,ossiciis put re, sed etiam malos ad uirtutem reducere, uel poenarum metu,uel adhortatione praemioru, constat etiamedium quoddam esse iustitiam, unde de ἀλαον imstum,&--πs iudicem appellamus. sed de iustitia sit hactenus excursum. ad ius reuertamur,quod a iustitia originem ducere Droses s m DESCRIPTIO IVRIL ExcvR. IIII.
ELsvs Iureconsultus ius artem boni, &aequi definiebat,interpretans uidelicet,lus ipsam disciplinam legalis philosophiae. Verum ius ipsum siquis definire uelit non artem dixerit,sed uim potius uel authoritatem, quam quis in aliquam re habeat. id enim habere quis iuris recte dicitur, quod iuste poterit adipisci. Verum proprie definire ius noqueas nisi diuidas,quod quidem in uaria significa tibus nominibus usu uenire consueui LItaq; si ius diuiseris,definitionis ut arbitror non egebis. diuid mus ius igitur primum in diuinum,& humanum. Diuinum ius aut in Deo est ipse,uel potius ipse Deus, definiturq; singulari amore, incredibili bonitate , summa clementia,eximia liberalitate, qua Deus omnia bona largitur hominibus,hominum erga Deum
43쪽
religione,piet teq; describitur. Est aute religio obseruantia,cultusq; diuinus . nam ea religiosa dicuntur,quae superis sunt dicata, uel quod relinquantur numini,uel quod frequentius legantur a relegendo dicta. Existimat enim Cicero eos,qui frequenter diauma legerent, a relegendo dictos religiosos, erat apud ueteres prouerbium religentem esse me uolo, religiosum nolo , quod ostendit religiosum anceps esse nomen, atq; in utramq; accipi posse partem. Est uero pietas affectio,amor,& cognitio diuinae magnitudini quae si uultu laeditur erga parentes, quid erga Deum cogitare nos decet S sed hoc ius & colatur diligetissime,& a sacerdotibus,theologisq; petatur , quorum est officium ius interpretari diuinum. Humanum uero ius notissima sectione diuiditur, in naturae,gentium,singularunas ciuitatum, quod ciuile
consuevimus uocitare. Docet enim natura ius certum animantes omnes,quod sequuntur, ac tenent:
unde a natura tributum, naturae quoq; ius dicitur. quod aute omnes homines acceperunt, seruadum duxerunt gentium ius appellatur. Ciuile uero,quod singulae sibi ciuitates constituerunt, quod etiam diu
vidunt inpia limim Ai -. ut sit publicum,
quod ad publicam rem tuendam, utilitatemq; pertinet,priuitum quod ad priuatorum spectat comem tu contractus,utilitates.Ambas has iuris serinas Vl-
44쪽
planus stud ii legalis positiones appellat, i. prima. .
Huius studii.ff. item de iust. & iur. Diuiditur etiamio senatus consuli leges plebis scita, decreta princi: pum, prudentium responsa, de quibus suo loco di seremus. Paulus etiam l.ius pluribus,initio legis,ius honorarium addit,quod praetorium est, quo d explicabitur etiam alibi. Idem d.l fAlia sigil ificatione locula quo ius dicitur tradit jus appellari, ut ab eo, quod dicitur locus, in quo dicitur nomen accipiat. His serme diuisionibus ius diuidi cernimus, descriptioliem uero iuris Ermas eomplectentem omnes dissicile reperiemus,quod in his experimur nominibus, Ut pa id supra dicebamus, quae uaria significare traduntur. unde longa disputatione quaerit Aristoteles primo sermone de anima omnibusvel partibus,vel sermi, vel potestatibus animi aptam,idoneamq; descriptionem,uisq; tandem per ea, quae Graeci nobis accidentia dicuntur ad suam, accedit difficilius autem in iure describendo uersabimur, quod&ipsum constat certum genus non habere,ad quod referatur. unde qui genus dicunt esse ius, quod nos etiam supra tradidimus minime descripserint, nisi uel habitu vel ' Mirarem dicant, quae destriptio altius admodum repetetur. Sed de iuris diuisioniabus, quoniam in promptu suntomnibus, satis dbstu videtur. reliqua percurramus.
45쪽
DE LEGE ET LEGIS LATORE. EXCVR. V.
MERiτο eum decet,qui de iure disputat,de le
ge quoq; tractare. Est enim lex iuris interpintatio;quod enim iustu est, id lege sancitur,& ut opti; me videtur existimare Plato,quae iusta non est, lex non est appellanda. Vnde palam est tyrannorum do creta leges non esse,neque censendas esse leges, quas populi principem vel male persuasi serunt,uel propriam, non communem utilitatem respicientes.Itaq; Lycurgi leges toto terrarum orbe celeberrimae, aequibusdam reprehenduntur, quod nihil praeter Iacedaemonis utilitatem spectare videantur. itaq; semper Spartani, quae patriae putauerunt utilia, & honosta,& legitima iudicauerunt. Videtur tamen Lycum
gus duo legum genera prouidisse; Alterum quod
communem omnium hominum utilitatem; Alteruquod singularum ciuitatum tractaret commoda. Superius illud Deum Opti. M . curare, qui omnibus consulit mortalibus, omniumq; utilitati prospicit; satis enim homini fore si reipublicae , quae utilia se rintabsoluerit, legumq; complexus corpore suerit, quem legum latorem exactum videtur Lycurgus existimasse. Illud autem in controuersiam venit, sitne aliquid utile omnino putandum,quod idem non sit honestum. Sed non est huius loci, nec propositae Τ ιὰ D nobis
46쪽
nobis rationis haec disputatio. Dicemus tamen inter maximos conuenire philosophos, neq; honestatem, utilitate carere , nec Vtilitatem honestate. Vulgo tamen homines vel praua opinione dum, vel consu tudinis errore decepti utile separant ab honesto.Sed ad ea veniamusquae nostri sunt operis. Dicebamus enim oportere leges quae iusta sunt interpotari, quippe quae ab ipse iure ducuntur,quam ob causam memoriae prodidit Plato leges eas veras esse, quae
nunquam mutentur,quae sint semper eaedem, neque aut antiquentur Vis,aut perperam conditae reperiantur , cuiusmodi & diuinae leges sunt, de naturae. Cur igitur quaeret sersitan aliquis in omnibus, de quibus nosse aliquid possumus ciuitatibus, dc crebror mutantur leges,& non temere mutatae creduntur Quoniarespoderi potest omnia quae ortui,atq; interitui sunt obnoxia, necesse est interdum mutari.Ita si,ut licetius suapte natura sit unum, eaedemq; leges existant, mutatis tamen hominibus, hominumq; rebus vi deatur esse mutatae. Quod ad se igitur attinet idem semper est ius. Mutari autem videtur propter nostrarum rerum Varietatem, de his tamen alia disputandi est facultas, alia disterendi ratio. Leges autem repertas est esse Cicero,& aequabilitatis seruadae gratia, de bonorum iustorumq; virorum inopia. Dum enim vir iustus sui t in stimulis ciuitatibus contende inter
47쪽
DE ORIG. IVP. LIB. I. πinter se multitudo aequabilitatis auida, ad illum unuconfugiebat, eius unius regebatur authoritate, quae fuit origo regnorum. Verum posteaquam 3c boni deficere coeperunt,&ambitione, potiusquam iust, tia regnari coeptum est, inuentae sunt leges, quae &cum omnibus pariter loquerentur,& aequalehac pares omnibus essent, eis ferendarum legum authoritate credita,qui optimi iudicarentur . quam sententia secutus Aristoteles,saluberrimu ait unius imperium, si quidem unus aliquis optimus reperiatur, si plures, plurium. Legem vero Cicero ait rectam esse ratiomem,a numineq; Deorum tractam,iubentem hon sta, prohibentem contraria. Papinianus vero libro primo definitionum,ut habetur l. I. isde legib. sen tusque consultis,sic legem definit. Lex est communeptaeceptum: virorum prudentium consultum: delictorum, quae sponte, vel ignorantia contrahuntur, coercitio,communis reipublicae sponsio. Martianus autem lege 2.ffeodem a Demosthene,& Chrysippo Stoicorum principe definitiones in haec verba m
A Demosthene sic ex priore in Aristogitonem. i
Hanc Bude in haec uerba uertit II. '
48쪽
CATA LEX EOS IN I. ILLex est,cui omnes homines decet obedire, cum pro p ter multa,& varia,t maxime quia omnis lex est imuentio quaedam,& donii Dei,decretum aut hominusapientum, correctio autem voluntariorum, & non'. Voluntariorum peccatorum,diuitatiS autem compositio communis, secundum quam omnes decet vive
re,qui in ciuitate sunt. Sed & philosophus summus stoicae sapientiae Chlysippus sic incipit librum, queficit De legibus.
Hanc Alciatus sic vertit. Lex est omnium diuinarum , & humanarum reruregina. Oportet autem eam praesidere & bonis, Semalis,& principem,& ducem esse &fec undum hoc regulam esse iustorum,& iniustorum, & eorum quae natura ciuilia sunt animantium et praeceptrix quidem
faciendorum, prohibitrix autem non faciendorum..Hanc legem propter eos qui Graece nesciunt veri re constitueramus, sed cum animaduertissemus es rissimos vertisse viros in eorum laborem non put luimus irrumpendum, fuimuSI contenti eorum e planatione: Longum esset omnes legum definiti
nes colligere, quarum quae dicenda de legibus constituimus in pauca conseremus, dicem usq; legum Z a s G latorem
49쪽
oiatorem Idaeam honesti, tanquam Helicem inter nauigandum spe lare oportere, unde quatuor fontes emanant ustitia,Prudentia,Fortitudo,Modestia, in quibus erudiendi sunt ciues, vitia legum latori 3c cognoscenda,& vitanda, docendiq; cauere ciues.dentique eum legislatraris scopii volumus, ut quam opibvii fiant ςiues, ad maximamq; utilitatem, quae ii nestati iuncta siliquam maxime aspirent.Sed ad lege per quam excurrendum nobis liberius suscepimus initio nouo suscepto reuertendum videtur.
A D ea,quae sumpsimus interpretanda maximu nobis videmur paraturi emolumentum, lucrums facturi,si paucis Romana Rempublicam descripserimus. Sic enim quae ad magistratus, iuras pertinent,& quae indagamus caetera facilius coseque
suit,qui tamen non plenum , neq; persectum uidem tur imperium habuisse.nam Senatum consulebat,& populum si Dionysio credimus Alicarnasho cub. ruus cogebant comitiis. Ait enim. Dionysius sacςr dotes a curiis legi solitos,aliast pleram per curias fieri consueuisse. Certe Reges secundu Romulum p pulus creabat, & iudicia capitis creditur agitasse. ' Marcus
50쪽
Marcus erum Horitius, qui cur toς occideretii;
geminos ex prouocatioΠe,cum sororem peremisset
ad populum certauit,estq; absolutus magis admiratione uirtutis,quam causae merito, iuuit tamen m
qnopere Horatis patris sententia, qui rure ciessem mliam iudicauit,quod iudicium Tullo Hostilio regna te transactum est. Unde colligi potest non absolvisi imperium penes Reges fuisse, quibus exactis uari uit Respublica a consulibus ad Tribunos militares consulari potestate creatos, priusq; ad decem uiros, quibus ferendarum legum tradita fuit potestas. Inde iterum ad Consules Dictatoribus interpositis, ut Reipub.dc bellorum ratio postulare uidebatur. sed in uniuersum, & Polibio, & claris authoribus, qui, sunt illu secuti,omnia sere Reipublicae a)minis ran-
die genera complexa Roma uidetur. Nam ut regiumittam dominatum,ut principes, qui libertatem publicam oppresserunt,libera ciuitate uel mnius certe principatum Dictator prasseserebat, cui ius uitae,necisq; tribuebatur in ciues, paucorum potentiam,sive Consules,& Tribuni plebis uidebantur referre. Optimatum vero dignitate,suetuebatur Senatus Rempublicam, siue populus exercebat; quanqua popularis quidem potentiae plura uidebantur esse genera : nam,&plebei magistratus erat,ut Aediles plebis,atq; Tribu