장음표시 사용
21쪽
E Issinias amicitias intelligo tum animi ratione, tum facilius eloquent Ia eom paratas. Ac me quidem diu cogitantem ratio ipsa in hanc potissmum sen tentiam ducit , ut existimem, s apientiam sine eloquentia Parum prodesse civitatibus , eloquentiam vero sine sapientia nimium obesse plerumque , pr desse nunquam . Quare si quis , omissis rettissimis atque honestissimis studiis rationis & ossicii, consumit omnem operam in exercitatione dicendi, is inutilis sibi, perniciosus patriae civis alitur: qui vero ita sese armat eloquentia, ut non oppugnare commoda patriae, sed pro his pugnare possit, is mihi vir& suis , di publicis rationibus utilissimus , atque amicissimus civis fore vi
Ae si volumus hujus rei , quae voeatur eloquent Ia , sive artis , sive studii , sive exercitationis cujusdam , sive facultatis a natura prosectae consi. derare principium ; reperiemus id ex honestissimis causis natum, atque optimis rationibus prosectum. II. Nam suit quoddam tempus , cum in agris homines passim bestiarum more vagabantur , & sibi victu strino vitam propagabant ; nec ratione animi quidquam , scd pleraque viribus corporis adminiistrabant. Nondum divinae religionis , non humani ossicii ratio colebatur : nemo nuptias viderat legitimas : non certos quisquam inspexerat liberos : non jus aequabile quid utilitatis haberet , acceperat . Ita propter errorem , atque inscitiam , caeca ac temeraria dominatrix animi cupiditas , ad se explendam viribus corporis abutebatur, perniciosissimis satellitibus. Quo tempore quidam , magnus vid licet vir & sapiens, cognovit, quae materia esset , & quanta ad maximas 'res opportunitas animis inesset hominum, si quis eam posset elicere, & praecipiendo meliorem reddere: qui dispersos homines in agris , & in tectis silvestribus abditos , ratione quadam compulit unum in locum , & congregavit. , & eos in unamquamque rem inducens utilem atque honestam, primo propter insolentiam reclamantes, deinde Propter.rationem, atque orati
nem studiosius audientes , ex seris & immanibus , mites reddidit & mansuetos
Ae mihi quidem videtur hoc nec tacita, nee inops dicendi sapientia peris
ficere potuisse, ut homines a consuetudine subito converteret , & ad diverissas vitie rationes traduceret . Age vero , urbibus eonstitutis , ut fidem c lerextum est. Aliqui artem veterem hane vocarunt. De his omnibus nihil magnopere retulerit
quodcunque retinere voluerimus in Nam de Rhetoricae certe artis praecepta his libris tr duntur , de ea inventionis, non collocationis ,
neque dispositionis , aut pronuntiationis . Et ante alios libros rhetoricos hoe siriptum a Cicerone eompos tum suille, dubium non et t.
Tantus est in hisce de Inveotione commentariis , εc libris ad Herexnium , tum Praece- Pr Onum & exemplorum , tum rerum ProPeotantum consensus, ut scriptorem utrumque, Ciceronem & Cornificium . non casu in eadem incurrisse vel igia , sed praeeuntem alterum . Hermagoram scilicee . dedita opera ia
culos esse, non temere possit amrmari. Pruseus.
Quintilianus, lib. iii .eap. s. Ipse, ait, hos
Iibros Cicero amyrobae. Et caP. o. Sune eurara velut res .... quas adolescens deduxerat Icho
la : o, si qua est in his culpa , tradentis est.... Sed C/eero quidem his pulcherrimos illos de Oratore μυιιuiuiideoque culpari, tanquam salsa prἀέ s. t. non 8otest.
22쪽
late, Ac justitiam retinere discerent, & aliis parere sua voluntate eoaideseerent , ac non modo Iabores excipiendos communis commodi causa , seditiam vitam amittendam existimarent ; qui tandem fieri potuit , ni si homines ea , quae ratione invenisse ut , eloquentia persuadere potuissent λ Prosecto nemo , nisi gravi ac suavi commotus oratione , cum viribus plurimum pol set, ad jus voluisset sine vi descendere: ut inter quos posset excellere, cum iis se pateretur aequari, & sua voluntate a jucundissima consuetudine recederet, quae praesertim jam n turae vim obtineret propter vetustatem. Ac primo quidem sic & nata & progressa Iongius eloquentia videtur ; & item
postea maximis in rebus pacis & belli cum summis hominum utilitatibus esia se versata . Postquam vero commoditas quaedam , prava virtutis imitatrix , sine ratione ossicii, dicendi copiam consecuta est; tum ingenio secta malitia , pervertere urbes, & vitas hominum labefactare assuevit. III. Atque hujus quoque exordium mali , quoniam principium bonI diximus , explicemus. Verisimillimum mihi videtur, quodam tempore neque in publicis rebus insantes dc insipientes homines solitos esse versari , nec vero
ad privatas causas magnos ac disertos homines accedere : sed cum a summis viris maximae res admini lirarentur , arbitror alios fuisse non incallidos homines , qui ad pλrvas controversias privatorum accederent . Quibus iacontroversiis cum stipe a mendacio contra verum homines stire consuese
rent , dicendi assuluitas aluit audaciam, ut necessario superiores illi propter injurias civium resistere audacibus , & opitulari suis quisque necessariis c Serentur . Itaque cum in dicendo saepe par , nonnunquam etiam superior
vitiis esset is , qui , omisso studio sapientiae . nihil sibi praeter eloquentiam comparasset, fiebat, ut & multitudinis & suo judicio dignus, qui rempubliacam gereret, videretur. Hinc nimirum non injuria, cum ad gubernacula reipublieae temerarii atque audaces homines accesserant ,' maxima ac miseris rimae naufragia fiebant. Quibus rebus tantum Odii atque invidiae suscepit et
quentia , ut homines ingeniosissimi , quasi ex aliqua turbida tempestate inportum , sic ex seditiosa & tumultuos α vita se in studium aliquod traderent quietum . Quare mihi videntur postea caetera studia recta atque hone ita , per Otium concelebrata ab optimis, enituisse : hoc vero a plerisque e
rum desertum obsolevisse eo tempore , quo multo vehementius erat retinenis
dum, & studiosius adaugendum. Nam quo indignius rem honestissimam derectissimam violabat stultoruin & improborum temeritas ct audacia , summo
cum reipublicae detrimento; eo studiosius & illis resistendum fuit, & reipublicae consulendum.
IV. Quod nostrum illum non fugit Catonem , neque Laelium , neque horum cui vere dicam discipulum Africanum, neque Gracchos Λfricani nepotes et quibus in hominibus erat Lumma virtus, & summa virtute amplia ficata auctoritas , & , quae his rebus ornamento , & reipublieae praesidio esset , eloquentia . Quare , meo quidem animo , nihilo minus eloquentiae studendum est , etsi ea quidam & privatIm , dc publice perverse abutuntur sed eo quidem vehementius, ne mali magno eum detrimento bonorum , dc A a
23쪽
eommunI omnium pernicie plurimum possint et cum praesertim hoc unum sit , quod ad omnes res di privatas , & publicas maxime pertineat ; hoe tuta , hoc honesta , hoc illustris , hoc eodem vita jucunda fiat . Nam hine ad rempublicam plurima commoda veniunt , si moderatrix omnium rerum praesto est sapientia : hinc ad ipsos , qui eam adepti sunt , laus , honor , dignitas conssuit : hine amicis quoque eorum certissimum ac tutissimum praesidium comparatur . Ac mihi quidem videntur homines , cum multis rebus humiliores & infirmiores sint , hac re maxime bestiis praestare , quod loqui postunt. Quare praeclarum mihi quiddam videtur adeptus is, qui, qua re homines belliis praestent , ea in re hominibdis ipsis antecellat. Hoc si sorte
non natura modo, neque exercitatione conficitur, verum etiam artiscio quodam eomparatur; non alienum ei videre, quae dicant ii, qui quaedam ejus rei praecepta nobis reliquerunt . Sed antequam de praeceptis oratoriis dica. mus , videtur dicendum de genere ipsius artis, de ossicio, de fine, de materia , de partibus. Nam his rebus cognitis , facilius & expeditius uniusti jusque animus ipsam rationem ae viam artis considerare poterit. V. cirilis quaedam ratio sa ' est , quae multis & magnis ex rebus consat . Eius quaedam magna & ampIa pars est , artificiosa eloquentia, quam Rhetoricam vocant . Nam neque cum iis sentimus , qui civilem seientiam eloquentia non putant indigere ; δc ab iis , qui eam putant omnem Rhea toris vi & artificio contineri , magnopere ditanti in s . Quare hanc orat riam saeuitatem in eo genere ponemus , ut eam civilis sesentiae partem esse dicamus . Ossicium autem ejus facultatis videtur esse , dicere apposite ad persuasionem finis , persuadere dictione . Inter ossicium autem & finem hoe interest , quod in ossicio , quid fieri ; in fine , quid ossicio cos veniat, consideratur: ut medici ossicium dicimus esse, curare ad fanandum apposite; finem , sanare curatione . Item oratoris quid ossicium , & quid finem esse dicamus , intelligemus , cum id , quini tacere debet , ossicium esse dicemus illud, cujus causa facere debet, finem appellabimus. Μxteriam artis eam dicimus , in qua omnis ars , & ea facultas , quae eonficitur eκ arte , versatur . ut si medicinae materiam dicamus morbos , ae vulnera , quod in his Omnis medicina versetur di item , quibus in rebus
sit in Rhetorum intelligendis artibus , Graecoruin Oe Lamiorum , studiose utiliterque versitus , crati ei ex ejus Quintiliano po-eest . Quci sane libro vix quidquam protulit haec aetas in Gallia excellentius. De quo ve- ne mihi existimare vident r. qui ajunt, tum oportuisse illum in lucem venire , eum libri excolendis hominum ingeniis usui erant, non
porticibus exornandis. Hie igitur cum earum sit artium homo , conventus a me , non recusavit . quin pro nostra necessitudine , de constanti sua voluntate promovendi bonas ii, teras, mecum illa communicaret, quae ad Ciceronis libros do Inventione annotata habe est . Ne tamen plus aequo Commentariorum hie delectus excresceret , saepe indicavit tantum , quo sui in Ouintilianum commentarii loco, Ciceronianum quemque nodum explic rit. Oti vetus.
24쪽
Versetur ars , di iacultas oratoria , eas res materiam artis rhetoricae nomianamus . Has autem res , alii plures , alii pauciores existimaverunt . Nati, Gorgias Leontinus , 3 antiquissimus sere rhetor , omnibus de rebus ora torem optime posse dicere existimavit. Hic infinitam , & immensim huio artificio materiam subjicere videtur . Ar illoteles autem , qui huic arti pluit ma adjumeuta atque ornamenta subministravit , tribus in generibus rerum versari rhetoris ossicium putavit, demonstrativo, deliberativo, iudiciali. De
monstrativum est , quod tribuitur in alicuius ceris persenae laudem, aut vituperationem. Deliberativum cs est, quod positum in diseeptatione , & consultatione civili , habet in se sententiae dictionem. Iudietate s63 est, quod positum in iudicio, habet In se accusationem 3c de sensionem, aut petitionem & reeusationem . Et , quemadmodum nostra quidem fert opinio , oratoris ars & saeuitas in hac materia tripartita versari existimanda est. VI. Nam Hermagoras 7 quidem, nec quid dicat, attendere, nee quid polliceatur, intelligere videtur ; qui oratoris materiam in causim & in quae 1iionem dividat . Causam esse dieit s8 rem , quae habeat in se controverasiam in dicendo postam eum per narum certarum interpositione ; quam nos quoque oratori dicimus esse attributam Nam ei tres partes , quas ante diximus, supponimus, judicialem, deliberativam, demonstrativam. Quaestionem autem eam appellat, quae habeat in se controversam In dicendo postam, sine eertarum personarurn interpostione, ad hunc modum Eequid sit bonum praeter honestatem. Verine sint sensus . Qixu si mundi sor-
33 Gorgias Leontinti, J Charinantidar saIius . Rhetor , Empedoclis discipulus fuit .
Cum Rhetorieam docero erepi let , non mianus, qua in centum minas a si nautis exigebat. unde tantum nummorum acquisivit , ut Delia
phis in templo statuetra sibi , de quidem av-xeam posuerit . Athenis , quo legatu cum Tisa venisse dicitur, de ratissae in Thessalia
diu commoratus est. Hune purpurei x vestibus usum Lisse testatur AElianus r nec desunt , qui scribant ejus orationes Athenientibus unque adeo admirabiles visas sutile , ut dies , quibus h'bitae sui sient , a υρνάς , de orationes ipsis Iampadas vocarint. In hune etiam tanquam patrem Phil stratus artem sophallarum refert . Hie , ut est apud Platonem εe Cieeronem, de omni re , quaecunque in discepi tionem quaestionemque vocaretur , se copiosissime dicturum profitebatur . Vixit Corgias annis centum & quinque , ut ait Pausis in rcentum de novem , ut Quintilianus , D: e mes . 3e Suidas scribuni r eentum de octo , ut Plinius , Lucianus , de Philostratus arbitrantur e tentum di septent , ut vult Cicero aquanquam loquitur ita , de Senect. cap. s. lentum . septem complevit a/endis , ut eum quas ostendat ad centu in de titio annos per-- eni e . Quo quidem teinpore tum d bilitate M. tam correptus , aliquantulum somna ccepisset , a necesario quodam rogatus , ecquida erer: somnus, in it , veκit , ut me irare Ommenaee s nee ita multo post media vi unis nivit. Coννautis . in Artis. eap. g.
lib. I. cap. r. Casperonerius.
' 3 Hermagoras 3 ploruit post Aristotelis
de Theophrasti tempora, ut ex Quintiliano . lib. a. eap. t. intelligi potest e fetasque , uti dein tradit , velat frostraam in Oratoriis in stitutionibus viam , ιν ampΔνimi securi sunt. Hie ipse est , qtiem eorrupto , ut opinor . nomine , Hermetam sepius vocat Cornificius ad Herennium. Priast v, . Vide Quintilianum . lib. q. cap. s. ubi ab Hermagora me contra
25쪽
nis . Quae si solis magnitudo . Quas qua iliones procul ab oratoris ossielcit emotas , facile omnes intelligere ex illimamus. Nam, quibus in rebus sum ma is genia philosophorum plurimo cum labore consumpta intelligimus, easse ut aliquas parvas res , oratori attribuere , magna amentia videtur . Quod si magnam in his Hermagoras habuisset facultatem, studio & disciplina eoma paratam , videretur fretus sua scientia , salsuin quiddain constitui ise de oratoris officio, & non quid ars, sed quid ipse pollet, exposuisse. Nunc vero ea vis est in homine , ut ei multo rhetoricam citius quis ademerit , quam philosoplita in coacesserit. Neque uo dico, quod ejus ars quam edidit, mihi mendosissime scripta videatur nam satis in ea videtur ex antiquis artibus ingeniose & diligenter esectas res collocat se ; & nonnihil ipse quoque novi protulisse , verum oratori minimum eii de arte loqui, quod hic fecit; mulisto maximum ex arte dicere , quod eum minime potui iste omnes videmus. Quare materia quidem nobi S rhetoricae videtur ea, quam Aristoteli visam e Rie diximus. VII. Partes autem hae sunt , quas plerique dixerunt , inventio , dispositio, elocutio, memoria, pronuntiatio. Inventio est cxo excogitatio rerum verarum, aut verisimilium, quae causam probabilem reddant. Dispositio est rerum inventarum in ordinem distributio . Elocutio c xa eth idoneorum verborum , & sententiarum II ad inventionem accommodatio . Mem xia 14ὶ est firma animi rerum ae verborum ad inventionem perceptio. Pronuntiatio i s est ex rerum & verborum dignitate vocis & eorporis moderatio. Nune his rebus breviter constitutis, eas rationes, quibus ostendere possimus genus, & ossicium & finem hujus artis, aliud in tempus differemus . Nam & multorum verborum indigent , & non tantopere ad artis descriptionem & praecepta tradenda pertinent . Eum autem, qui artem rh torieam seribat , de duabus reliquis rebus , de materia artis , ae partibus scribere oportere exiistimamus . Ac mihi quidem videtur conjuncte agendum de materia ac partibus. Quam inventio, quae princeps est omnium partium, potissimum in omni causarum genere, qualiS debeat eme, consideretur. VIII. omnis res , quae habet in se positam in dictione , aut disceptati ne aliquam controversiam, aut facti , aut nominis , aut generis, aut actionis continet quaestionem. Eam igitur quaestionem , ex qua causa nascitur , constitutionem appellamus . Constitutio I 6 γ, est prima conflictio causarum
ex depulsione cr7 intentionis 18 prosecta, hoc modo : Fecisti, non se-
c is 3 tintentia m) Των δανοιαν , vulgo des peny es s non autem νων γνωμῶν , quas vocamus sensentes , maximas cte. Latina vox utrumque signiscat. Vide Quintilian. Pag. 322.
Lot. . de pag. sos. not. r. a. 3. Idem is
Ora Intraiion. Id es accusitionis. sve actio
26쪽
es, aut jure seci . Cum facti controversia est , quoniam coniecturis causa firmatur, constitutio conjecturalis I9ὶ appellatur: Cum autem nominis, quia vis vocabuli definienda verbis est, constitutio definitiva ao nomina iatur. Cum vero, qualis sit res , quaeritur, quia & de vi, & de genere negotii controversia est, constitutio generalis tax vocatur . At cum causa ex eo pendet, quod non aut is agere videtur, quem oportet, aut non cum eo , quicum oportet , aut non apud quos , quo tempore , qua lege , quo crimine, qua poena oportet, translativa dicitur aa constitutio: quia actio translationis & commutationis indigere videtur . Atque harum aliquam in omne causae genus ineidere necesse est . Nam in quam non inciderit, in ea nihil este poterit controversiae, Quare eam ne causam quidem convenit putari.
Ac niti quidem controversia in omnla tempora potest distribui . Nam quid factum sit, potest quaeri, hoc modo: Occideritne Ajacem Ulysses . Et
quid fiat , hoc modo: Bonone animo sint erga populum Romanum Fregellani . Et quid futurum sit , hoc medo : Si Carthaginem reliquerimus incolumem , num quid sit incommodi ad rempublicam perventurum . Nominis controversia est, cum de facto convenit, & qimitur, id quod factum est, quo nomine appelletur. Quo in genere necesse est ideo nominis esse contro versiam, non quod de re ipsa non conveniat, non quod de facto non con/
set , sed quod id , quod factum sit , aliud alii videatur esse , & idcirco
alius alio nomine id appellet . Quare in hujusmodi generibus definienda res erit verbis , & breviter destribenda : ut , si quis sacrum ex privato surripuerit , iutrum fur , an sacrilegus sit iudicandus . Nam id cum queritur , necesse erit definire utrumque , quid sit mr , quid sacrilegus , & sua descriptione ostendere alio nomine illam rem, de qua agitur, appellari oporte re , atque adversarii dicunt. IX. Generis est controversia, cum & quid factum sit, e Invenit, & quo id factum nomine appellari oporteat , constat: & tamen, quantum, & cu
jusmodi , & omnino quale sit, quaeritur; hoc modor Iustum, an injustum rutile , an inutile; & omnia , in quibus , quale sit id quod factum est ,
quae actionis, qua crimen cuipiam intenditur. Foseiunatianus Rhetor pag. 39. Rher. Pith. καταφασιν appellat , hoc est , afrmatιonem . Idem. 19 Consiturio eoniecturalis 3 ' σιγασ-μου, ψ ςννα - , ου' ωα , λ 'ς δειω e ,
σοτελικη ςασι . Vulgo dicitur Ceuasio facti, vel da faeto. Vide Quintilian. Pag. 6 . not. 63. dc Pag. I 8 . not. 458. Alias dicitur infrialis , & da substantia , teste Quintiliano
cii Constitutio generatis A Latinis Rhetoribus vocari solet status qualitatis, vel qualitas, ου ποι TN. Apua nos quaestio juris vel de jure appellatur . Lege Quintil. Pag. Is s.
21 Tνanslatita dieitur Constitutis Quintiliano translatio , transsumptiva . transmsi eiva , graece αεναλνυς , di aliquando πσρ γραφη' , trasomptio ι vulgo dicimus excePllo nem jugieti vel seri declinatoriam . Lege
27쪽
quaeritur , sine ulla nomini S controversia . Huic generi Hermagoras partes
quatuor supposuit , deliberativam , demonstrativam, iuridicialem a 3 , negotialem. Qiiod ejus, ut nos putamus, non mediocre peccatum reprehendendum videtur : verum brevi, ne , aut si taciti praeterierimus , sine causa non seeuti eum putemur ; aut si diutius in hoc coniliterimus , moram atque impedimentum reliquis praeceptis intulisse videamur . Si deliberatio de demonitiatio genera sunt cZuiarum , non Possunt recte partes alicujus generis cauta putari. Eadem enim res alii genus esse , alii pars poteth ἐν eidem genus esse dc pars non pore si . Deliberatio autem & demonstratio generasiant causarum . Nam aut nullum cauta genus est, aut judiciale solum , aut & judiciale , dc demonstrativum, & deliberativum. Nullum dicere cau- ὰ esse genus, cum causas esse multas dicat, dc in eas praecepta det, amentia est. Unum autem judiciale solum esse qui potest , cum deliberatio , dc demonstratio , neque ips, si inites inter se sint , & a judiciali genere plurumum dissideant , dc suum quaeque finem habeat , quo referri debeat λ Reis
linquitur ergo, ut omnia tria genera sint causarum. Deliberatio igitur, dc demonstratio non pollunt recte partes alicujus generis causae Putari . male igitur eas generalis conititutionis partes esse dixit. X. Quod si generis causis partes non possunt recte putari , multo minus recte partis causis partes putabuntur. Pars autem causae, constitutio est omnis. Non enim causa ad constitutionem , sed constitutio ad causam accommodatur. Sed demonstratio & deliberatio , generis causae partes non possuntreete putari , quod ipsa sunt genera. Multo igitur minus recte partis ejus , quod hie dicit , partes putabuntur. Deinde si constitutio , dc ipsa , & pars ejus quaelibet , intentionis depulsio est; quae intentionis depulsio non est, ea nec constitutio, nec pars constitutionis est . At si , quae intentionis depulsio non est , ea nec conititutio , nec pars constitutionis est ; demonstratio , dcdel Iberatio , neque Constituti , ncc pars constitutionIs est . Si igitur constitutio , dc ipsa , & pars ejus , intentionis depulsio est . deliberatio , di de monstratio , neque constitutio , neque pug constitutionis est . Placet autem ipsi , intentionis non esse depulsionem. Placeat igitur Oportet, non esse conia stitutionem , nec partem constitutionis . Atque hoc eodem urgebitur , sive conititutionem , primam causae accusatoris confirmationem dixerit , sive de sensoris primam deprecationem . Nam eum eadem omnia incommoda se
Deinde conjectural Is causa non potest simul eκ eadem parte , eodem Iagenere & conjecturalis esse , ct definitiva . Rursus nec definitiva causa potest simul ex eadem parte , eodem in genere, & definitiva esse , & translativa. Et omnino nulla oonititutio , nec pars constitutionis potest smul dc suam habere . Zc alterius in se vim coutinere : ideo quod unaquaeque exie , & ex sua natura simpliciter consideratur : altera assumpta , numerus
Iurraticiat. m , n otiatim Duo haee & ad ipsius explicationem quaedam annotata Vocabula Tullius ipse paulo post explicabit . mu . Dcm.
28쪽
eonstitutionum duplicatur . non vis constitutionis augetur . At deliberativa eausa simul ex eadem parte, eodem in genere dc conjecturalem , & generalem , dc definitivam , & translativam solet habere constitutionem , &unam aliquam , & plures nonnunquam . Ergo ipsa neque constitutio est , nee pars constitutionis . Idem in demonstratione solet usu evenire . Genera igitur , ut ante diximus , haec causatum putanda sunt ., nou partes alicujus constitutionis . X l. Haec ergo constitutio , quam generalem nominamus , partes nobis vis
detur duas habere juridie talem , & negotialem . Iuridicialis est a 4 3 inqua aequi & iniqui natura, aut praemii, aut pcunae ratio quaeritur. N gotialis caso est , in qua, quid juris ex civili more, dc aequitate sit, comsideratur: eul diligentiae praeesse apud nos iurisconsulti existimantur. Ae iuridietatis quidem ipsa in duas distribuitur partes , absolutam , dcassumptivam. Absoluta est as) , quae ipsa in se eontinet juris de iniuriae quaestionem . Assia mptiva est sar quae ipsa eκ se nihil firmi dat ad recusationem . foris autem aliquid defensionis assumit . Ejus partes sunt qua tuor , concessio , remotio criminis , relatio criminis , comparatio. Concesso,
eum reus sag) non id , quod factum est, desendit, sed , ut ignostatur ,
postulat . Hate in duas partes dividitur , purgationem , dc deprecationem . Purgatio est, cum factum conceditur, culpa removetur. Haec partes habet tres, imprudentiam, casum , necessitatem . Deprecatio est as , cum de ecasse, de eonsulto peccasse reus se confitetur, & tamen , ut ignoscatur , postulat : quod genus perraro potest accidere.. Remotio criminis est o) , cum id erimen , quod insertur, ab se, dc a sua culpa, vi , Ac potestate iualium reus removere conatur . Id dupliciter fieri poterit , si aut causa , aut factum in alium transferetur . Causa transfertur , cum aliena dicitur vi de potestate factum. Factum autem , eum alius aut debuisse, aut potuisse sace
re dieitur. Relatio eriminis i 3 a ) est , cum ideo jure factum dieitur , quos Tom. L B alius
ille iuridicialis est de re iam facta , de actione jam perpetrata , ideoque praeteritum tempus spectat. Idem .c a AEqui ct imisui Vict. Man. Lamb. a sti. - νtiti narura . lotialis est 3 Τ. πραγυ-κον . .
sui tignificatiis in Quintil. pag. not. 3t . Status ille negotialis est de re laetenda , fi que ad suturum tempus pertinet. Idem . . 163 Absoluta o 3 AHIλωψιs . vel ἀν Δωωνική ςα c. Lege Quintil. pag. x8 . not. 463.
τόσu. Vide Quintil. pagi rgi. no . 468. A Nascimianio sol. ix. perperam vocatur κατ' ἀν Κασιι , ubi tamen mendum videtur esie typographicum pro uia Miτ' Grain a idque eae depravata lectione Quintili Mi i tontextus lib. . cap. 4. Pag. 4ῖν. ubi quiatim co-diees MSS. habent κατά di χασιν. Sed veramae genuinam lectionem astruximus ad Quint. pag. 4 r. not. 34. ubi excudendum curavimus .
18 ConeVia , eωm Reus 3 Συγγνώμπ. Alias dieitur venia de status venialis , itemque deprecatio . Vide Quintil. Pag. Is I. not. 462. Idem 1. 3 Dυνειatio est 3 Quam proprie aυγ- γ μων Graeci Rhetores appellant. Hie autem τὸ deprecario nrin idem signiscat , quod eav. o. ubi usurpatur pro depulsione , tive resutatione acculationis. Idem .c ro 3 Remosia criminis est 3 κ Maussa e Lege Quintil. pag. Igi. not. 468. Naseunω-nius. sol. io . perperam vocavit μιτιήλ ιν , ut
demonstravi ad Quintilian. pag. 3 no . 6s.
Quintil. loco mos indieato. uem
29쪽
alius ante injuria lacesserit . Comparatio est 3a , cum aliud aliquod si citum reetiim , aut utile contenditur, quod ut iteret, illud, quod arguitur ,
dicitur e se commi ssum. In quarta constitutione , quam translativam nominamus , eius constitutionis est controversia , cum aut quem, aut quicum, aut quomodo, aut apud qucs, aut quo jure, aut quo tempore agere Oporteat, quaeritur , aut omniuno aliquid de commutatione , aut infirmatione actionis agitur . Hujus conis si tutionis Hermagoras inventor esse, exi stimatur , non quia non usi sint ex veteres oratores Depe multi , sed quia non animadverterint artis scriptorescam superiorcs , nec retulerint in numerum constitutionum. Post autem ab
hoc inventam multi reprehenderunt , quos non tam imprudeotia salii putamus tres enim perspicua est in quam invidia , atque obtrectatione quadam impediri. XII. Et conlii tutiones quidem , & earum partes exposuimus t exempla
autem cujusque generis tunc commodius exposituri videmur, cum in unum. quodque eorum argumentorum copiam dabimus . Nam argumentandi ratio
dilucidior erit , cum & ad genus , & ad exemplum causae stati in poterit
Constitutione causae reperta . statim placet considerare , utrum causa stsmplex , an conjuncta ; & si conjundia erit , utrum si ex pluribus qua stioniblis juncta , an ex aliqua comparatione . Simplex est , quae absblutam in se continet unam quaestionem, hoc modo e Corinthiis bellum indieamus, an non λ Conjuncta ex pluribus quae Ilionibus, in qua plura qxuruntur, hoc pacto : Utrum Carthago diruatur , an Carthaginensibus f 33 reddatur, an eo colonia deducatur. Ex comparatione , in qua per contentionem , utrum petius, aut quid poti ssimum sit, quaeritur , ad hunc modum et Utrum exercitus in Μacedoniam contra Philippum mittatur , qui sociis sit auxilio; an teneatur in Italia ut quam maximae contra Anni Calem copiae sint. XIII. Deinde considerandum est, an in ratione, an in scripto sit contro
versi a s s . Nam scripti controversia est ea, quae ex scriptionis genere nascitur. Eius autem genera , quae sunt separata a constitutionibus , quinque
sunt acgo Comporaria st) H' α invi σσις. Vide
Prosa ditendum , ut vi αλπει evincit . Aldus tamen obtendit Pristiani , La P dum, & ran- declarum auctoritatem . Sed deeepit sc scribentes Ennii auctoritas , cujus est : Nossem qui feriet , mihi eria Carthaginiensiis . Nee cogitarunt, se Ennium scribere coactum m tri pausa , quod non recipit Carthaginensis.
Vossius, Cretamnat. l.b. . cap. .
Contra Philippum i Non Alexandri
Magni patrem, sed alium Macedoniae regem, qui tempore belli Punici secundi, stadus cum Annibale inierat s verum a Iaevino Praetore coercitus, cuia jam Italiae imi neret, in Ma- redoniam incensis ultro navibus se recipere eoactus est. Prusteus. 3sa An in raraone, an in scripto sit e-ρν ινδε Alludit hic Tullius ad celeberrimam veterum Rhetorum divisionem , qua oratoriarum quaestionum status dividuntur in
De his tu se Quintilianus agit lab 3. cap. s.ci ipse Cicero lib. ii. de Inveni. cap. 2. dc s. Omnis autem quae in scripto posita est controversia , flatus legatis. ideo vocatur , quia inter varii generis scripta praecipuum quemdam locum Lex δ - ωος videtur obtinere. Lege etiam 4 intillaia. pag. is i. not. 6 468. Casperoraver.
30쪽
stitit. Nam tum verba ipsa videntur cum sententia seriptoris dἱssidere, tum inter se duae leges, aut plures discrepare, tum id, quod scriptum est, duas aut plures res significare : tum ex eo , quod scriptum est , aliud quoque quod non seriptum est , inveniri ; tum vis verbi quasi in definitiva consti tutione, in quo posita si, quaeri. Quare primum genus, de scripto & sen tentia 36ὶ ; secundum , ex contrariis legibus 37 ; tertium , ambiguum s 38); quartum, ratiocia ativum 393 ; quintum , definitivum s o) nomi
Ratio autem est , eum omnis quaelso non in scriptione , sed in aliqua argumentatione consistit. Ac tum considerato genere causae, & cognita eon sit utioue , cum , simplexne , an conjuncta sit , intellexeris , & scripti , an rationis habe it controversam , vidcris , deinceps erit videndum , quae quaestio , quae ratio , quae iudicatio , quod firmamentum causae si di quae omnia a constitutione prosciscantur oportet. Quaestio est, que ex conflictione causarum gignitur controversa. hoc modo: Non iure sedisti: jure seei. Caus rum autem Eaee est conflictio . in qua constitutio constat. Ex ea igitur na. scitur controversia, quam quaestionem dicimus , hoc modo e Iute ne secerit . Ratio est 4r ὶ ea, quae continet causam, quae si sublata sit , nihil in eausa controversae relinquetur , hoc modo, ut docendi causa in facili, ik pe vulgato exemplo consistamus et orestes si aecusetur matricidii , nisi hoe dicat, Iure seci; illa enim patrem mcum oceiderat i non habet de sensionem. Qua sublata, omnis quoque controversa sublata st . Ergo ejus causae ratio est, quod illa Agamemnonem occiderit . Iudicatio a ) est, quae ex infimmatione di confirmatione rationis nascitur controversia . Nam sit ea nobis exposita ratio , quam paulo ante exposuimus . Illa enim , inquit , patrem eiderat. Λt non, inquit adversarius, abs te stio matrem necari oportuit a potuit enim sine tuo stetere illius factum puniri. XIV. Eu hae de luetione rationis illa summa nas itur controversia, quam iudieationem appellamus. Ea est hujusnodi: Rectumne fuerit ab Oreste ma
nitionem legalem , τὸν eρον vel e ρισυἐν νημμον, qui status proprius ac sperialis est Tullio ai. de Invent, cap. 16. Herenniano Rheto ilib. g. cap. ia. Vide uiantil. pag. Ιου I. not.Αοg. Idem
, Rei secundum Ciceronem . alit etiam ea parte Actoris vel Accusatoris secundu n alios, de quibus Quintilian. lib.3 eap. II. videt a repag. ao6. num. I. 6c . Idem .
413 Itiiuea/ιο δ aa κειν Masos. hrae est, id ipsum de quo judices ferunt . aut saltein semre debent lantentiam. Lege Quintil. pag. zo6.