장음표시 사용
181쪽
s, ceu, tamquam, ut, uti, uelut, ueluti, scut, sicuti, quemadmodum. Vnus item, aut alterest in populari sermone intendendi modus, grandemente, astat, at in latino complures. inultum, ualde, magnopere, impenso, longe, prorsus, omnino, plurimum . Eadem ratio est illius generis adverbiorum cito, celeriter, propere, raptim, festinanter, propediem,quam primum. quae quamquam ad unum genus rcferuntur, diuersam tamen inter se uim subi ectam habentia diuersis quoque inter se uocibus su gnia esse debent, neque in unum nomen cor
fundi,hoc est, presto. item illorum, subito, illi co, statim, continuo, mox, extemplo, simul ac, euestigio , actutum ; item illorum adhuc, hactenus, hucus'. Paucis his contentus ero in primo hoc genere, ne longum faciam . Ins cundo genere non quidem adverbiis caret popularis sermo, nam alius prorsus sermo qua re dus esset nobis, sed omnia adverbia ipsa, quam infinita sunt, uno eodemq. exitu terminat, cliapud latinos exitus tot fiat, actam uarii , quot adverbia ipsa docte, caste, salubriter, salutar L. ter, callide, celeriter, aspere, caute, iuste, amanter, periculo se, egregie, continenter,recte, praue, bene, male. Vides GON ZAGA extremam
dictionis partem siue unius, siue duarum Nilabarum, in quas quod accentum consequantur, exire dictionem recte dixerimus, quam multiplex, quam q. uaria sit; quot CXitus, quamq. uarios io nos efficiat. qui satietatem nitem, &uarietate
182쪽
uarietate delectent. at in populari sermone omnia adverbia huius generis qualitatis duabus eisdemq. syllabis eodem exitu, eodemq.
sonoeterminantur, hoc est,mente, dottamente, castamente, aspramente, cautamente, di sic
Omnia. Quid igitur tanta sermonis latini uarietate uenustius aut elegantius ξ quid contra popularis egestate & satietate ieiunius, aut languidius aut stomachosus qua satietate & egestatem si quis in consuetudinis patrocinio latere defendat, puto te ipsem intelligere G O N-ZAGA, quam is misera & perdita defensione. utatur, qui a re & ratione desertus ad consuetudinem confusi at,quae non turpitudinem tollat id enim sola ratio & ueritas efficere potest
sed dc formitatem tegat ; ab eaq. contemplanda ac sentienda & animum abducat, & aures auocet. quod consuetudinis patrocinium si suscipitur, iam nullus posthac erit sermo tam rudis, tam incomptus , tam agrestis, qui non ad decorem Atticae linguae elegantiam q. reuocetur.Videmus enim rudibus & indoctis sus cuique patriae sermonem maxime pulchrum esse; eoq. in primis illos delectari. usque adeo , ut uidere liceat mulierculas dirusticanos Ligurer, si forte exteri per Liguriae fines iter facietes illos perunctentur sermone hetrusco ea, quae u- suum necessitas postulat, irridere ac quaerere, cur non exteri quoque, quemadmodsi ipsi, bona lingua utuntur, mala illa abiecta; linguam uidelicet suam , quam rudem & absonam esse,
183쪽
ne nos quidem Ligures negamus, ceteris ant ferentes. adeo consuetudo ignaros homines
in quemq. linguae primas dare copellit.Quid,
quod in hoc ad uerbiorum genere idem est utitium , quod paulo ante in nomine tantopere reprehendimus desideratur enim hic, ut ibi, uox comparandi. neque enim amantius, iustius sapientius dicere popularis sermo, ut latinus potest . quo incommodo in ceteris quoq. adverbiorum generibus no nihil laboratur propius , longius, celerius. Reliquum est tertium genus, quod uel a uerbis, uel a nominibus ipsis per se stantibus, neque adlisretibus manar. quo egentissimus iste sermo caret omnino, qS ad animi sensis explicanda, ad orationemq. uenuste uariandam, mirum est quantam uin habeat, quantum q. sermoni addat ornatum. Vt cursim, .strictim , gradatim, saltim, subsultim, aceruatim, punctim, cssim, ductim, ictim, im- 'bricatim, cateruatim, pagatim, & innumera eiusmodi. in eorum. locum popularis sermo
ab egestate sua didicit uel nomen cum praepositione subiicere, di punia, di lagito, uel participium, correndo, saltando. claudicat igitur in adverbio popularis sermo. Quid λ in ea orationis parte, quam coniunctionem uocant, commodius consistit, aut eum locum melius tuetur in illa uero longe maiora sunt uulnera: sordidaque inopia magis apparet. Cuius coniunctionis complures species cum in tota orationem usu ac vi sua se se fundant, milliesq. re
184쪽
petitae eam fere totam occupet; neque ulla sit, non dico periodus, sed ne ullum quidem colu ac comma, quod careat coniunctionibus, orationem quae, sine illis res quaedam diuulsa est, ac dissipata neque cohaerens esset, copulant & continuant, ac ueluti conglutinant, &coagmentant. QSocirca ad satietatem uitandam, quam tam creber usus necessario gignit, decoremq. & uenustatem orationi addedam, uariam in primis esse decet hanc orationis partem, ut cum eadem notio millies in sermonem cadat, nominibus uariata minus ab auribus fastidiatur & aspernetur. quam rem egregie praestat latinus sermo, qui unamquaq. coniunctionis speciem multis uocibus uariat, cum popularis una aut altera uoce speciem una appellet. singulas igitur species strictim ac breuiter pom sequamur. multiplex est appellatione apud latinos copulandi species, &, etiam, ac, atque, quae, quoque, cum, tum, at apud populares una&simplex, Et, non ullis locis anchoo qus uox, Et, in omni fere periodo repetita quid uitii habeat, quantam q. aurium offensione, si minus hae ipsae aures usu deprauatae, iudicium q. consuetudine corruptum sentiunt, periculum eius rei in latino sermone aliquis faciat, neque ulla alia uoce, quam, Et, in copulando utatur, tum deformitatem deprehendet. Nec prs clarius se habet, quae consequitur disiungendi species apud latinos uaria, uel, ve, aut, seu, suc, apud i populares una. O. minus peccatur in tertia ad-
185쪽
uersendi specie , quamuis longe latino in li e
quoque popularis de uarietate concedat. sed,
uerum, uero,at, atqui, etenim, tamen, uerum- Laar en, quamquam, quamuis, licet, tametsi- haec latinus. popularis, ma, benchriquantunque, se bene.At in specie caussae & rationis reddendae, quam quarto loco ponimus, maxime perspicua est popularis sermonis inopia . quippe , quod cum hoc genere coniungendi nullust apud latinos uocibus ditius, nullum cohira est apud populares egentius, unam enim tantum habet vocem,perche, aut quam nonnulli addunt,percioche, at latinus innumeras nam, namque,enim, etenim, quia, quod, quonia, propterea quod, quando, quandoquidem,si, siquidem, quippe, utpote, uidelicet, scilicet, & alia non pauca. In eadem egestate in iisdemq. sordibus iacet ea pars, quae quid ex dictis sequa inr , & unde aliquid nascatur ,& deducatur,colligit ieiuna plane & inops. duas enim aut sum- um tres habet uoces, ad unque, Onde, per liche, at latinus seimo innumerabiles. ergo, igitur, ideo, itaque, idcirco. quare, quam O brem, quapropter, quocirca, proinde.Exigua sunt haec, & minuta, specie, quis negatὸ uerum re S usu magna & plurimi facienda. acquem admodum in symptioni acoru choris vox grauis& ad imum depressa minime quidem speciosa uidetur, fundamentum tamen totius harmonis siue concentus estIta patuis his particulis tota or tionis dignitas no in postremis niti. tur,
186쪽
tur, fine quibus oratio ipsa uaria, distincta, o
nata,co osa,ampta, nitens, splendida esse non potest. Age, ut e Grammaticς scholis aliquado exeamus, & per Rhetora spatia excurramus, eraea sit orationis laus uel maxima , ut quam paucissimis uerbis iisdemq. significantibus animi sensa & notiones exprimat, quod homines ita fere sint a natura facti, ut longiorem oratio nem moleste ferant, animoq. celeritate sua ad exitum festinanti odiosa sit omnis mora, ac proinde omnes fere eorum hominum consuetudinem uitent, quorum sermo paullo est pro Ixior, superuacaneumq. ac negotiis impediamento st, cunt rem breuibus possis transgere longa oratione illam extrahere, audientiumq. tempora uariis multis q. occupationibus districta morari, Dii immortales quanto interuallo ea commendatione latinus sermo est iu i u stro populari anteponendus. qui eIeganti breuitate ac dilucida omnia pronutiet, minime sit ob longitudinem audientibus grauis au*odiosus, cum contra popularis Italus ab inmpia vocum significathim atque ab egestate sua
cogatur fere longo uerborum ambitu uti. Vin aut altero exemplo rem ab luam, Io mi cro
a , che lodo uessi fare, quam uerbose praelatino,iacturum credidi.Io eca staro di parere, che si dou esse lassare andare. dimittendum cisueram. duobus tantum uerbis numero, ean
dem , & aeque persectum nullaq. re plane imminutam sententiam exprimit latinus sermo, qua
187쪽
possit, remitto hoc tibi, ne meam uicem ggreferas . quomodo hoc populari lingua imiteris, uix reperias, innubere, en ubere, iniicere, eiicere, coniicere, abiicere, reiicere, deiicere, proiicere, subiicere. irrogare, abrogare , erogare, amandare, ablegare, clegantes uoces, quibus caret popularis sermo; peruincere, quod non facile nisi multis uerbis populari sermone exprimas.Peruicit remis, ut promontorium superaret.intorquere, detorquere, ' extorquere, item eXprimere, quorum duorum uocabulorum ea notio, quae per tras lationem
fit, hoc modo, expressit hoc ab illo necessitas, item si eam opinionem a uobis ueritas extorquebit , elegantissima est, qua plane caret uulgaris sermo. aspicere, respicere, prospicere, despicere , suspicere, infundere , cffundere, profundere, confundcre, offundere, excidere, adigere, abigere, adhibere, redhibere, in hibere, exhibere, aberrare, adiudicare, abiudicare, annuere, abnuere, innuere, renuere, accedere, discedere, abscedere, recedere. adi se, abesse , inesse, subesse , aduolare, inuolare, avolare, euolare,praeteruolare, acclamare, conclamare , proclamare, abdicare , adscribere, describere, assingere, allicere, illicere, elicere, arripere, abripere, proripere, attingere, pertingere, contingere, aduehere, auehere, inue here, euehere, prouehere, circum uehere, praetervehere , influere , effluere, circumfluere. abiurare, eiurate, eripere, immergere, eme
188쪽
gere, effodere, incurrere, excurrere, exorare, perorare, peragere, effugere, confugere, perfugere, diiugere. peruadere, amouere, dimou re, semouere, oppugnare,propugnare, seced re, seducere, seligere, seponere, includere,excludere, secludere, recludere, avocare, se uocare, seducere , pervius, inuius, auius, deuius, combustus, ambustus, praeustus, semustus, &sexcenta id generis, quae uno uerbo integram sententiam atque integrum effatum, comprehendentia cum a populari sermone pluribus uerbis longisq. ambagibus sint explicada breuiorem, significantiorem, elegatiorem, orationem faciunt. quae in primis res Graecu sermonem commendat. quippe qui ad plures uoces in unam componendas felicissimus sit. Iam uero cum tot aperuerimus popularis sermonis uulnera, unum illud, quod mox detecturus sum, illum maxime deformat, atque insanabile est omnino. nam cum illud sit praecipuum omnis sermonis munus, cuius'. adeo caussa sermo ip te repertus est, ut senis animi clare & dilucide ac distincte explicet ; idq. commodius fiat ab ea lingua, quae omnes res, quascumque tulit natura, quaeq. in usus quotidianos cadui, omnesq. hominum actiones& officia suis propriis uocabulis inter se distinctis habet notata, omni dubio procul ea lingua, quae hoc possit, infinitis partibus infinit . laude erit illi sermoni anteferenda,qui egens&ieiunus multas atque inter se diuersas res uno eodemq. uocabulo
189쪽
bulo cogitur appellare. Ecquid habes ad hoc GON ZAGAὸ GON Z. Expecto quo evadas. S A V L. Superioris generis esse affirmo latina lingua, quae diuitiis suis id, quod dixi, essiciat,
in posterioris generis sordibus iacere mancum istum & inopem popularem uestrum sermone, innumera exempla proferre possim . nec ullus sit modus, si omnia, quae infinita sunt, persequi uelim . atque adeo totum latinum Dictionariust euoluendum. Perpaucis aliquot ero conitatus. Verbi gratia animi illa permotio, qua uO- Iunias in res placitas fertur, amor generis nomine uocaturiat oes quicumque latine sciunt, intelligunt, quam uariae & diuersae inter se notiones huic generi subiiciantur, dilectio, ben uolentia, charitas, uolutas, pietas, indulgetia, studium, quae diuersae notiones diuersis nominibus a latinis distinctae omnes generis nomine a populari appellantur, hoc est, amoris . neque ab hoc genere abest stomachari, irasci,
excandescere, ite succensere. quae uoces quaquam eandem animi perturbatione declarant,
eleganter tame simul q. ad significandum apte illius remissio & intensio nominibus distinguitur. Praeterea his generibus timori, dolori, laetitiae, variae diuersaeq. inter se species subiiciuntur a latino sermone, ut par est, uocibus distinctae, timori, timor, metus, terro pavor, formido, horror, consternatio, trepidatio, quae uox non ab homine posita, sed simul cum re uidetur nata. dolori, dolor,moeror, tristitia, aegri- Aa a ludo,
190쪽
tudo, angor. laetitiar,laetitia, gaudium, hilariatas, iucunditas, exultatio, iubilatio. Verum haec eiusmodi multa alia alatini sermonis rudi-
. bus minus animaduertuntur. Q uid illa ξ quae non modo gnari, sed rudes quoque sentiunt eQuis enim serat, socium, collegam,comitem, sodalem, aequalem, uno nomine, cum res tam diuersae inter se sint, a populari sermone nuncupari similiter uitium, flagitium, nequitiam, ite malitiam, improbitatem, scelus, nefas,prauitatem unum habere uocabulum ξ item peccatu, delictum, crimen, noxam, piaculum ta discrepantes inter se res, quamuis ad idem genus rouocari possint, una uoce a populari sermone nominariὸ in quo genere illud nullo modo potest ferri, criminis nomine & criminandi uerbo re in quotidiano usu ac fando tam frequeti popularem sermonem prorsus carere.Eiusmodi sun queri, expostulare, lamentari. quae tantam habent inter se differentiam, ut no specie, sed genere pene distinguantur, cum tame uno eodemq. uocabulo a populari sermone sint notata . item hostis, inimicus, item conari, niti , item cruor, sanguis, item sanies,pus. item inuenire, reperire, nancisci. item abire, discedere.item adire, accedere, appropinquare.quq diuersa fere genere ipso hoc uerbo accostarsi uulgaris appellat sermo. item, ire, ambulare, ingredi, incedere. item fessus, lassus . item petore, poscere, pollulare, quaerere, rogare, percunctari. item loqui, fari, astari. item dico, aio, au