장음표시 사용
161쪽
ris GON Z. Subsiste uero sAULI, nec in te quae tam facilis responsu sit, tua talopere exultet oratio. quod casus in latina lingua, idem praepositio adiuncto articulo in Itala praestat. Vides quam facile me ex hoc laqueo expedierim. S A V L. Latebram uidebam. sed non est
ea, in qua popularis linguet ianobilitas possit
latere . nam nobis non de notionibus animi exprimendis, quam facultate esse in omnibus
linguis inter nos conuenit, est instituta disputatio, sed de illis compte & polite exprimendis , deq. utriu'. sermonis puschritudine &prystantia . quae pulchritudo in uarietate in primis posita est . ad quam nihil praepositio & articulus iste tuus pertinet. quin etiam decore di ornatu omisso, quod ad uim exprimendi attinet, quam parem in praepositione cum artiatulo & in casibus facis, paucos habebis assensores. Vtrum enim est elegantius ac praestabilius, notionem animi natura & ui uerbi, cui subiecta ea notio est, exprimi, an eAterno adiaminiculo uocem egereὸEst uero persimilis tua ista ratio, ac si quis eum , cui crura integra &ualentia sint, nihilo meliore conditione esse contendat illo, qui pedibus captus non aliter
ingredi possit, qua scipione innixus. GOm.
Non sentis sAvLI te simul cum Itala nostra lingua Graecam reprehendere, cui omnes lin- suae facile primas concedunt. articulis enimique ipsa ac nostra utitur ξ S A V L. Verum tu quoq. fac cogites GONZAGA multa esse in hac re in-
162쪽
re ingentia popularis sermonis uitia, quibii 'craeca lingua omnino caret. Principio Graecus sermo articulos ipsos et que ac nomina inflectit; articulos'. ad casuum uarietate in .omnibus tribus numeris ipsos quoq. uariates accomodat.
En graecos articulos uarie ac per omnes casus inflexos , uarieq. terminatos, quiq. uarietate sua notiones distinguant, minus q. aures isdat,& satietatem effugiant. at elegans hic noster popuIaris sermo sui ubique similis est, eodeq. uitio eademq. egestate in articulo, quo in nomine laborat, quem non magis' uariat quam nomen, aut casibus inflectit. Lo, Ia, ii, Ie in omnibus casibus. Deinde Grscus sermo articulis contentus est; at popularis noster cum
sentiat nullam uim distinguendi inter se casus articulum per se habere, quippe qui casibus ipses militer careat, praepositio: em illi addit di, da, a, qua articulus, qui per se iaceret, nitatur. ut tota oratio plena sit duabus uocibus mil
lies repetitis Io, Ia, de io, dela, a io, a Ia, da 'lo, data .rdem est in plurali numero . quare
163쪽
fit, ut articulus nomini sustentando adhibitus ipse adminiculo egeat . qua re quid excogitari possit deformius aut uerbosius ξ Accedit,
quod rem in primis continet, Graecum sermonem nihilominus ut articulis careat, per se acui sua stare; solaq. casuum in siexione & uarietate aeque ac latinu n sig aificantem esse. quod declarant Poets, apud quos rarus admodum est articulorum usus , Homerus quidem , id quod mox docebo, adeo ab articulis abstinuit, ut integrum eius librum sine articulis legas. quo fit, ut ornatus & decor articulorum usum in Grscam orationem inducat sine illis per se staturam; at in popularem Italum sermonem egestas & necessitas, qui nisi illis fulciatur, stare non possit. Iam uero quam grauis est illa reprehesio. quod in casibus rectis, qui praepositionis, di, a, da carent, ages a patiente discerni
non potest. Il Maestro ama it discepolo. Il Romano uince it Greco . qui hic in amate ab amato, aut uincete a uicto discernendo articuli ta-dem est ususὸ cuidem articulus in utroque sit Θmaid,quod non semper articulo popularis sermo utiturὸ Giulio ama Cornelio. amatem hic ab amato:non discerno, quod uitium in alia lingua clarius apparebit . Iulius amat Cornelius. G ON Z. quod in latino sermone casus facit, idem in Italo efficit ordo. S A V L. Cum manca & imbecilla lingua uestra uno articulo &pi spositionis adminiculo non fatis subnitatur,
aliud quaerit, quod est ab ordine, quo ne ipso quidem
164쪽
quidem satis fulta staret, nisi tolerabilia isthare necessitas faceret. nulla est enim alia sensa animi explicandi facultas. Deinde non semper ordo iste tuus agentem a patiente distinguit. Vt illud Petrarcae.
La uita it fine, ii di Ada tisierati item illud , Mnestore Alessandro tira uinst. item illud che d Homero dignisima θ d'Orpheo Stella commistoc. & sexcenta eiusmodi.
Sed cum in aliasArationis formas hoc. uitium saepe cadit, in interrogatione ita frequens est, ut perpetuum dici possit. in qua nihil omnino affert ordo, quamobrem patientem ab agente discernas. Chi ama Lucretia λ Chi accusa Cornelio Chi in giuria Fabio λ& sexcenta eius.
modi. Quomodo hic tandem ex ordine cognosces utrum rogeris amet ne, an ametur Lucretia ξ Accuseturne, an accuset Cornelius Faciat ne, an accipiat iniuriam Fabius Illud ad extremu accedit uitium, qδ est eiusmodi, ut mirer GON ZA G A, qui tibi uenerit in mente Graecε linguet mentionem iano facere, quippe, qui nihil afferre posses, qδ magis contra te faceret, magisque comparatione sua caussam tuam premeret . quae lingua quamuis articulis utatur, nihilo tamen :minus, quam latinus semmo, nomina casibus inflectit & uariat, ut sine . articulis per se stare & haerere possit. quam rem Poetae declarant, apud quos perrarus est articulorum usus . Homerus quidem, ut modo di-
165쪽
xi,illis fere abstinuit, ut in integro libro artic
Homeri carminibus oppone initium Italici
Poema is, Le donne, i cauallier, te arme , pli amori, Iecortese, is audaci imprest io anto. che furo at tempo , che passamo i Mori D'Astica it mare, e tu Francia nocquer tanto.
In quattuor carminibus octies articulus repetitur, bis prspositio. G O N Z. Etiam ne s A v L Ide clarissimo illo Italiae lumine datrahere non uereberis diuinumq. poema pervellere non dubitabis. SAUL. Dii meliora. Ego ne ut tanto me scelere Italiae patriae Diuini q. prope uiri memoriae obstringam quem immo omnium in primis suspicio , quo q. neminem prε- dicare soleo omnibus Poetices laudibus cumulatiorem, quippe cuius uersatile ingenium in omni fere poematis genere excelluerit . Non igitur Ariosti csleste prope ingenium perstringo, neque tam proiecta sum audacia aut impudentia, sed popularis linguae flagitia ins ctor, quae ille tollere, linguam ue mutare nullo modo potuit. Ad hoc genus pertinent tria illa, quae apud Graecos articuli sunt, & -Minoia appellantur, quod nominibus subiiciantur,
166쪽
eum superiores προτιμωα nominentur, praeponuntur enim latini nomina relationis uocant.
in quibus eade sunt quae in articulis , qui prς- ponuntur, peccata. Carcnt. n.& ipsa casibus , eoq. superioribus uitiosiora sunt, quod nullis omnino generibus distinguuntur, cum superiores articuli maris & taminet genere saltem sint discreti. lo. la. hic uero eadem est trium
omnium generum, Omnium q. casuum uoX.
Latinus igitur sermo per genera & casus has Orationis partes uariat. qui, quae,quod, cuius, cui, quem, quam, quod, quorum, quarum, quibus;magis uariant distinctioresq. sunt, apud
Graecos. at popularis sermo ab omni uariet tis elegantia perpetuo abhorrens tot uariata genera, totq. casus una eademq. uoce pronuntiat. qui, ii quale,quae, laquale, quod, ii quale, cuius,del quale,& dela quale, cui, at quale,&a la quale, quem, ii quale, quam, la quale , quod, ii quale, a quo, dat quale, a qua, da laquale, quorum, de liquali , quarum, delequali, a quibus, dati quali & da te quali. n
que leuia aut parua aut pauca uideri debent haec, quod tres tantum sint uoces, nam cum relationes sint,neque unius priuatae rei noti nes , sed in uniuersam orationem sese ui sua fundant, infinita existimanda sunt, ut infinitus est usus, cum nulla fere sit periodus, quae illis careat. Iam uero quam illud non ferenda est, tam articulum, quam, quod longe maius, nomen ipsum, atque adeo totum hunc po
167쪽
pularem sermonem uno e tribus generibus carere; marisq. dumtaxat & foeminae genus habere neutri expertem hic, haec, hoc . Il, la, pulcher uir, pulchra mulier, pulchrum brachium.
bello liuomo, bella donna, bello braccio. latet deformitas in usu. tolle usum, continuo apparebit. quid enim minus auribus ferendum,
quam pulcher uir, pulcher item brachius Postremo quantum illud est popularis sermonis& quam intolerabile uitium Θ quod comparandi nomine omnino careat ξ ut si alium alio doctiorem dicere uelit, non possit. Ad uerbio su. pletur ; inquis, facile defectus, piu dotio. non ego, quod ni fieret, quaerendus alius nobis prorsus esset sermo, sed non tollitur deformitas. quid enim est deformius, quam cum tam frequens sit comparatio, nomen, quod ut sua comparationem exprimat, hanc linguam non habere, sed in re tam necessarii & frequentis usus in alienam opem confugere ξ quod uitia magis apparebit alterius: sermonis similitudine. quis enim non mancam & inopem linguam Gallicam diκerit, quod nomine superlativo careat, ac pro doctissimo, pro sapientissimo, pro continentissimo, ter doctum, ter sapientem,ter continentem dicat λ quod idem in adverbiis facit, ut pro optime, pro iustissime, ter bene, ter iuste dicat. Inopiam & egestatem in lingua Gallica sentimus, at eandem in Irata noagnoscimus, quod aeque liberum non sit nobis
in Italico, atque in Gallico sermone iudicium usu
168쪽
usu oppressum. Ac ne illud quidem popularis
istius sermonis in nomine leue est uulnus, aut parum illum deformat, quod a nobis haudquaquam fuit praetereundum, quod eo nomianum genere caret popularis sermo, quae duabus syllabis ita terminantur , ludibundus, spectabundus, populabundus, moribundus. quibus nominibus quam scite quamq. commode ac significanter utatur latinus sermo, qui in il- lo non sunt rudes, plane intelligunt. cum popularis usque adeo illorum sit expers, ut qui la
tine nesciat, illorum notionem uix animo concipiat. Quae tam multa popularis linguae flagitia si quis mente tenebri* euoluta secum reputet, profecto barbaram huius lingus originem
agnoscat, eamq. ut rudem & degen crem auribus respuat, atque animo aspernetur: inscitiam q. atque adeo stuporem illam cum latina comparantium irrideat. Non necesse habeo singula minuta persequi . nam& hora urget;& altera quae restat pars, hoc est uerbum longioris & maioris est disputationis. in quo tot sunt ac tam insanabilia uulnera, ut nominis uitia, quae attigimus, quamquam nec leuia nec exigua sunt, ludum & iocum fuisse dicas. G O N Z. Iam posthac S A v L I , ut te audio loquentem, feno opus erit Itala hac lingua scribentibus & loquetibus. quod enim os belluarum lingua loquitur, ei non hominum cibus sed belluarum quoque pabulum conuenit.
Praeclare igitur se habent tot splendida ingenia
169쪽
quorum tam multa tam q. egregia ac pene Di - uina hoc patrio sermone tam soluta quam numeris astricta oratione extant scripta. S A V L.
. Neque ego Italam popularem linguam bellua
ruiti appello GON ZRGA, neque prsstantissimorum ac doctissimorum uirorum, quos dicis, Divina ingenia minus qua tu suspicio, aut scripta minus miror, in quibus latam eloqueri
itiae uim & copiam expresserint. sed quoniam illud pro disputationis nostrae fundamento sumptum est, quod mihi omnes dederint, sermonum praestantiam in eo uersari, ut a belluarum incondito sono quam longissime absint,n pn aliter latinam linguam populari Italae posseium praeferre, quam si popularem belluarum sol no propiorem doceo . quae res me cogit hoc uerbum saepe usurpare. Verum istud ad inuidia
trahere , non est GON ZAGA candoris tui:
neque debes tatam uniuersi odii molem ea do caussa mihi coctare. GON Z. Ne te moueat quod non serio dixi s A V L I . ego enim omnia tua in bonam partem accipio. quare disputationem de uel bo ingredere. S AV L. Ingrediar uero , dabis q. ueniam , si in eius uitiis collige dis tibi fortasse atrocior uidebor, quam in nomine visus sum. sed ueritas quamuis nonnihil interdum pungat, aequo animo ferenda est. Cum igitur omne fere uel bum duplex sit, du- plicemq. uim habeat, alteram agentis , altera patientis, ac propterea apud Latinos & Grscos duplici forma uarietur & distinguatur,quarum altera
170쪽
altera uim agendi ; altera patiendi declarat, ut amo, & amor. quid per Deum immortalem deformius & impersectius ex ςogitari potest, quam patietis uerbo popularem linguam omnino carere: atq. ita dimidiam uerborum partu tantummodo habereὸ qua re fit, ut in pati ediui personis, temporibus, modis haec linguarrorsus si orbata, ut manca & trunca plane dic Eda sit . quae res cum innumerabilibus formis - & terminationibus in latina lingua uarientur, omnibus iis formis priuatus est popularis iste uester sermo; ac pro omnibus j is uocibus,personis , modis, temporibus unam tantum uo'cem subiicit, hoc est patientis, quod uocant nomen participiu, uerbo sum, es, est, omnibus .uerbis addito. qua re quid rudius, magis'. absonum, aut egentius dici possit ξ singulos m dos strictim persequamur. ut egestas & deformitas huius sermonis magis appareat. Atque in modo indicantis, qui ordine primus est,animaduerte, quam res latino sermone personis& temporibus uarietur. amoliamaris,amatur. amamur, amamini, amantur. amabar, amabaris, amabatur, amabamur, amabamini, amabatur. amabor, amaberis, amabitur, amabimur,
amabimini, amabuntur. Duodeviginti formis modus indicandi variatur ita distinctis, ut simulatq. uox emittitur, persona & tempus nul-Ia re externa adiuncta ipsa ui uocis prolatae intelligatur. at in populari lingua una tantummodo est uox, amato, quae, uerbo,sum, adiuncto