장음표시 사용
151쪽
qua re essicitur, ut hic noster patrius serm o arta te saltem nostra pretstatior latino sit habendus,quet tam multa explicare non possit. Tum s AvLIus finem sermonis esse hanc ipsam notionum animi declarationem & explicatione, quam dicis , nemo GON ZAGA negauerit rq usq. res propositum finem persectius assequatur, eas persectiores quoque esse, hoc quoq. tibi facile omnes dabunt. Verum duplex tibi datur responsio. primum hoc in illis latum ualere rebus, quarum aliae perfectius, aliae minus perfecte ad finem, quem spectant, perueniunt. qus regula in linguarum comparationem non cadit. si quidem nullus est sermo tam barbarus& agrestis, qui finem hunc non persecte asse quatur, quique non animi sensa, ita ut ab illius linguae gnaris perfecte intelligantur, declaret quo fit, ut si hac regula linguarum dignitatem& prs stantiam metiamur; nullus sit inter illas perfectionis gr*dus , quo altera alteram superest. alia est igitur dignitatis linguarum ponderandae ratio , ea nimirum, quam dixi, multiplex distinctaque uerborum uarietas ab illo belluarum uno semper & eodem neque
distincto oris sono quammaxime recedens . Altera est responsio; tuam ipsam rationem, quam contra me attulisti , mecum facere;
nihilque esse , quod scaussam tuam magis premat, quam hoc ipsum, quod tu ad eam sub leuandam protulisti. Longe enim perfectius finem assequitur,commodiusq. & clarius & ube
152쪽
rius atque elegantius animi sensa & notiones explicat latinus quam popularis Italus sermo.
In qua re magnum uersari errorem, teq. & reliquos qui ita disputant, labi docebo, erroremq. aperiam. Non enim perfectius finem a . sequi is sermo est censendus, animiq. notiones melius declarare, qui nonnulla priuatarum rerum uocabula habeat, quibus alter sermo , cui ipse comparatur, careat, ut in hoc nostro Italo sermone usu uenire dicis. nam hoc non natura aut ui sermonis fit, neque quod is sermo copiosior sit aut uberior, aut quod copia & ubertas linguae ex ea re sit spectanda, sed quod eae res, illarum q. usus, quibus noua sunt indita uocabula,apud latinos non erant. quo fit, ut res, qui omnino nullae essent, nominari non potuerint. quae si fuissent, nominibus suis profecto essent notatae. Sed sermonis perfectio in eo posita est, is q. sermo perfectius finem assequi est censendus, qui omnes animi notiones melius , clarius, distinctius, copiosus, magis proprie & elegatius declarat, eamq. habet uerborum & loquendi formarum copia& uarietatem, quq ad hoc faciendum apta inprimis sit. vi q. propria uerborum ualeat, ne que ope extrinsecus petita circuitibus q. & ambagibus egeat.qualem esse latinum sermonem dico, qua q. contra egestate popularem Italulaborare facile ex iis, quae dicturus sum, apparebit . Confirmari hoc potest lingue Gr caeetaemplo, quε omnium consensu copiosissima
153쪽
his ipsis uocabulis, quibus latina caret . quae
in Patrium sermonem Italum non uis ipsa se monis, sed res postea inuenis importarunt. Fingamus, enim sermonem aliquem inopem &egentissimum, quem ex altera parte Grico copiosissimo opponamus: eum l. esse Indorum
occidentalium aetate nostra repertorum, si modo is talis est . uerum nil prohibet id fingere ι an ideo copiosiorem illum Grico faciemus, quod sexaginta sint apud Indos rerum uocabula, quibus Graecus sermo careat Id enim non ubertate lingus fit, quam egentissimam ponimus, sed quod eae res, quarum ea sunt uocabula, apud Indos tantummodo sint, neque alibi illas ferat solum. Sermonis igitur perfectio, perfectiorq. finis assecutio, ex uirtute& copia ipsius linguae, non ex nouis exortis rebus
quς nouis uocabulis insignes sint faciendi, est existimanda; eaq. lingua, ut idem lapius repetam , persectius finem assequi est censenda,
quae omnia negotia, quae in usus & commemcia hominum communiter cadunt, melius, uberius, uerborum propria ui, qui aliena ope non indigeant, possit explicare, quamuis no- nullarum rerum uocabulis careat, qus cum is sermo copiosior, quem dicimus, uigebat, non erant in hominum usu, ac propterea nominari non poterant. Neque uero Caesar Ciceronem linguam Romanam ditasse ac copiosiorem fecisse ideo dixit, quod is noua rerum nouarum
nomina in eam importarit, nam id quidem
154쪽
perspicue falsum est, sed quod linguam loquendi formis uariarit & locupletarit ad notiones animi copiosius & maiore cum dignitate explicandas aptis. Quam rem, qui non uidet , is neque scire distinguere, neque acute in rebus uidere est censendus, neque in quo ubertas &diuitiae ac perfectio linguae posita sit, intelligere: tardusq. proinde & hebes, neque recte aut acute de rebus iudicare posse est existim adus. Ex iis, quae modo disserui, sequitur, ut ait ra mihi sit addenda linguarum commendatio. ea est haec ipsa ubertas ; uerborumq. & elocutionum copia . que animi notiones sensaq. omnia uerbis propriis neque aliunde petitis possit declarare. ut ea lingua haud dubie prε- stantior sit, quae ditior & uberior est ; contra ea quae egens sit & deficiens, inferior sit habenda . egestas enim ut in ceteris rebus omnia bus,ita in oratione in malis ponitur; contra diuitit & copia in bonis. Duabus igitur his robus figis & stabilitis linguarum nobilitatem &praestantiam uarietate& distinctione, quae illas a confuso illo, & immani belluarum sono quam longissime remoueat, tum autem copiadi ubertate in primis contineri, dico latinam linguam duabus hisce rebus populari Itala longe prs stare, ac proinde nobilem, splendidam, magnificam, copiosam, locupletem, distinctam, politam, comptam, elegantem & esse,& uocari debere: Contra popularem ignobialam, obscuram, confusami humilem, inope,
155쪽
rudem, incomptam, absonam . quam rem cain omnibus orationis partibus, si quis singulas
expendat, apparere affirmo , tum uero perspicuam esse in duabus illis, quae nur tro maxima partem in oratione obtinent, atque adeo totam fere illam continent, hoc est in nomine &in uerbo. Recte enim Plato, cui Plutarchus asia sentitur, ex his duobus tantummodo confici orationem putat. Cuius sententiam quod ea
ad disputationem nostram in primis pertineat, non pigebit summatim referre, nisi forte id tibi Pr lacte molestum fuerit. Hic BONCOMPA G N v s Molestum narrasὸ Que id tandem gratius mihi aut iucundius facere possis, quam tantos uiros, omnisq. elegantis doctridie Antistites de praeclara re disputantes inducere Θquorum sentetiam nolo te summatim, ut dicis, perstringere, sed diligenter explicare ac dilatare, eoq. gratior oratio tua hac in re fuerit, quo prolixior . Tum S A VLIus morem tibi geram Praefecte, nec laborem praesertim iucundum detrectabo. Asfirmant igitur summi uiri uel res nomini &uerbo tantum tribuisse, ceteris orationis partibus neglectis, ut quod nun cpronuntiatum siue effatum a Glcis πρότασις at
nonnullis etiam appellatur,quod e nomine & uerbo solis constat simhocerior tio nem uocarent, quas ex duabus his tantum rebus nomine &uerbo constet oratio . hoc
praedicatum, illud subiectum, ut scholae uerbis
utar, Dialectici appellant. quod effatum simu-
156쪽
Iatq. pronuntiatur; uerum uel falsum indicat. Cum haec enim audimus, Socrates disputat, Imperator pugnat, continuo nihil praeterea requirentes notionem animi ea proferentis cognoscimus, effatumq. aut uerum, aut falsum intelligimus . Constat enim orationem & uocem articulis distinctam eo repertam, ut actiones,& qui agerent, item animi permotiones , &qui permoverentur. inter se significare & exprimere homines possent. Verbo autem & nomine lolis res commode significantur & explicantur . cuius significationis caussa orationem diximus repertam; Reliqua uero non ut nomen& uerbum significare putat Plato, neque necessariam significandi uim habere, sed astititiam quandam, quς maiorem uim sermoni insignificado addat; orationemq. uariet. quemadmodum qui spiritus& quantitates litteris annotant, ii non lit ras, sed affectiones & accidentia ac differentias litterarum uariare dicendi sunt. Non igitur ex ceteris partibus, sed pereas partes oratio conficitur; neque dissimi Isres est, ac si quis, cum dicatur medicamentum ex cera & galbano confici, captiose obiiciat, ignem & uas omissa esse, sine quibus illa misceri non possint . ita oratio non ex reliquis sex partibus conficitur, sed earum opera, ut sine illis confici non posse uideatur. QSi enim uerberare aut legerc dicit, aut uerberari ac legi; item qui Socrates, aut Caesar, is aliquid intelligendum profert. non item si quis quidem, v aut s
157쪽
a ut, per, enim, ab , ac, cum, seorsum pro nuntiet. nihil'enim his uocibus auditis animo percipimus, nisi cum uerbo & nomine una pronuntientur. His enim uel omitibus coniunctis nihil nisi inanes sonos proferimus: nomine autem cum uerbo constructo continuo fit oratio, quae animi notionem declarat, ut non iniuria hae duae solae partes orationis putentur: ex quibus confici orationem constat, ex rei i-
quis sex non confici orationem,aut illis cotisti re, sed per illas confici dicendum est . quibus 'etiam rebus oratio *pe non indiget. quod Romanam litiguam' declarare addit Piutarchus, quae praepositiones paucis exceptis sustulerit, neque ulli omnino utatur articulis, quod Ho. merus etiam fecit quii perpaucis quibusdam 'nominibus articulos tamquam poculis ansas ae galeis cristas adiecit ; in cliis uero infinitis 'omisso articuIo neque perspicuitati neque decori quidquam detraxit. confirmantur hic insigni exemplo, quod neque animal ullum ,
ullumve instrumentum aut armorum genus,
aut res ulla alia partis suae alienius detractione pulchrior sit, aut gratior & efficacior; oratio 'autem colunctionibus ademptis pulchrior eua 'dit, maioremq. habet ad mouhndum uim . ut 'vultu, uoce, manu, gestu, impuri hominis cotumaciam fresisti; & factum est hoc tua dili- gentia, uigilantia, consilio, auctoritate.&illa adest, instat, hortatur, urget. Recte igitur Rhetores eam figuram commendant qui cor i in
158쪽
ijqn Ones Orationi detrahit. quibus qui reIi-
.Fiole semper utuntur, ii orationem essici uot plerumque languidam a c.molestam, quod uariatione careat. Dialectici certe, qui coniunctionibus maxime opus habent, non partem orationis coniunctivnem putapi, sed colligan
pili uelis lorum oneris, ac gluten libri p*rtem
eue. Sed & reliqua non magis quam coniun- ctio orationis partes aut elementa sunt dicenda. nam pronomen perspicue nominis est spe- .ci participium appellatur, mixtum quiddam est ex nomine & uerbo xemporum ratione uerbum , casuum nomen attingens . Praepositiones frustis fragmentis q. uerborum similes sunt, quas festinandi oratione q. comtrahendi studium induxit. Quibus rebus docent, unamquamque ceterarum partium usum aliquem orationi praestare, partem autem & elementum eius non esse ; hunc enim honorem
solis nomini& uerbo deberi, quae primum iblum connexum ericiunt, in quo uerum aut falsum locum habet . quem, ut paullo ante diximus, alii προτασιν, alii Plato orationem ipsam uocat. Que o Plutarchi Graeci hominis ac prauissimi uiri eiusdemq. scriptorum mea sententia Principis testimonio apparet, Romanu sermonem Graeco proculdubio neruosiorem yai'usq. languidum esse . quippe qui a coniunqionibus longe magis abstineat, illis q. non nisi rar' admodum utatur, cum Gret cus sermo V a eisdem
159쪽
eisdem refertus sit, easq. passim inculcet. ut integram pagellam legere no possis,in qua millies non reperias coniunctiones μεν, δι quarem ueluti per transennam attingendam esse haud ab re duxi. Verum ut ad institutum redeam , fit ex hac Platonis a Plutarcho explanata & dilatata auctoritate, ut latinu sermone si is in duabus his rebus popularem lingua infinito interuallo antecedere demo strabitura onge illa praestantiorem esse,fatendum sit. qcy ne
longius fiat, sigillatim nobis de illis est disputandum δε presse agendum, resq. enucIeanda. Veniam autem mihi abs te dari postulo Praefecte, si in rebus in speciem minutis, & exilibus; quaeq. minimum habeant splendoris , tuaq. audientia uix dignae uideantur, ac pueriles magis aures postulent; Grammaticorumq. scho-ls potius sint, nimium fortasse me esse,res ipsa coget. Prius igitur GON ZAGA de nomine, in quo cum omnia apud latinos distincta & uaria sint, quid tandem est absurdius ac magis barbarum, & ab omni polite loquendi modo magis alienum , quam nomen in lingua populari casibus non uariariὸ neque rectos casus ab obliquis; neque obliquos inter se esse distinctos sed omnes uno modo terminari; ut ab audientibus internosci non possint; neque
animi notio possit percipiὸ Quinquepartita est apud latinos casuu distinctio, quae res duo, efficit, .nam & linguam uarians pulchriorem illam & elegantiorem, ab horridoq. illo bel
160쪽
Iuarum neque distincto sono dissimiliorem facit, & notionem animi uisua explicat & aperit . qua utraque re popularis sermo, in quo
omnes casus eodem exitu terminantur, plane caret. Quantam porro partem ad pulchritudinem rerum augendam & commendandam
uarietas teneat, cum omnes artes, quae Opus
suum uariare in primis student; ipsaq. loquendi & scribendi facultas, quae nulla in re aeque laborat, tum dictatum illud uulgo acceptum
Mapprobatum declarat, rerum uarietate naturς pulchritudinem in primis contineri. Quare uobis popularis sermonis assertoribus, si linguam istam uestram illustrare& commendare cupitis,a delectatione, quae ex uarietate capitur , animi & aures hominum sunt desiue faciendae; nouaq. delectandi lex est inducenda. Caussa autem ne linguae huius deformitas ita appareat, diuturnus est & assiduus usus, quo aures assuefactae & corrupis sunt . a quo usu dissicile est, ut iam diximus, cogitationem seuocare. In alia igitur lingua hanc turpitudine fingamus, in qua lingua nullus corruptus usus mentis & cogitationis uim labefactet. Iulius amat Fabius, quomodo tandem hic amantem ab amato dignosces Hsc res est Iulius; Dohanc rem Iulius; Huc ades Iulius: accepi de Iulius. quae cum in alia lingua absurda & non ferenda auribus sint, cur talia quoque in populari sermone non uideatur, unus usus facit.