장음표시 사용
171쪽
tot ac tam uarias notiones subiectas habet. Iosono amato, tu sei amato, colui e amato. Nolsi amo amati, uoi late amati, coloro sono amati. Idem in reliquis temporibus Io era amato. Io sero amato. quam deformitatem &egestate non ferendam usus tegit; at nos illam ratione& comparatione uerbi agentis detegamus. quis enim eam linguam ferret; atque non emortalium uita exterminanda diceret,quae uerbo agentis careret , ac pro eo in omnibus personis, modis, & temporibus nomen participium addito uerbo, sum, es, est, subiiceret .
quam rem amabo ita mecum considera amo , amas, amat, amam RS, amatiS, amant. amaba, amabas, amabat, amabam us, amabatis, amabant. amavi, amauisti, amauit, amavimus, amauistis, amauerunt. amaueram, amaueras, amauerat, amaueramus, amaveratis, amau rant. amabo, amabis, amabit, amabimus,amabitis, amabunt. en latinae linguae diuitiae triginta formis distinctus est modus indicantis, quae personas, numeros & tempora distinguunt. finge nunc id quod est in populari patientis uerbo ; idem in agetis & pro illis modis omnibus
hanc uocem amantis, addito uerbo sum,es,est subiice, ut sum amans, es amans, est amans . Sumus amantes, estis amantes, sunt amantes is Eram amans, & cetera, quae consequuntur in omnibus temporibus. quis tam deforme paupertatem n6 aspernetur ξ Q uar ut clarior sit, in hac ipsa populari lingua comparatio eade inducaturἰ
172쪽
ducatur. Io amo, tu ami, colui ama. noi amiamo, uoi amate, coloro amano. Ioamaua . Ioamai. Io amero. & ita in omnibus personis . quis nunc ferat, pro tam uariatis & distinctis numeris, temporibus, personis, nomen unum participium subiici. Io sono amate,tu sei amante, colui e amante. noi siamo amanti, uoi si te amanti, coloro sono amanti. Et sic in ceteris temporibus,Io era amante. Io fui amante. Io era stato amante. Io saro amante. ab hac manifesta deformitate & egestate uerbi aretis mentem & cogitationem ad eandem in uerbo patientis conuerte, tum ea apparebit,& detegetur , quae nunc in usu latet. Sed ad ueritatem
inuestigandam eo ingenio nobis opus est, qui mentem, ut diximus, & cogitationem ab usu possit abducere . iniam quam quid ego ingenium aut cogitationem loquor Θ rem ipsam exemplo explicemus, ut turpitudo no iam ingenio , aut cogitatione, aut ratiocinatione deprehendatur, sed sensu ipso manifesto tenea- tur . quam deteget uerbi agentis ex altera parte respondens coparatio hoc modo. Io ui prie go Signor mio, che uo gliate accellare Giulio a servitii uostri:& state sopra Phonor mio, chetro uarete intuituita quella sede&diligentia,che in servitore possiate aspellare maggiore;&conoscerete con hesperientia, ch'io nel met, terio con uoi ho hau uto non men o riguardoal seruitio vostro, che al ben suo . Finge nunc sermonem popularem uerbo agentis carente, i; Υ atque
173쪽
atque in illius locum participium cum uerbosum, es, est, necessario subiicientem hoc modo. Io uisono pregante Signor mio, che sate uolente, essere accellante Giulio a uostri seruitii,& state stante su l'honor mio, che fareterro uante in tui tutia quella sede & diligentia,che da seruit ore state possente essere aspritantem aggiore, & sarete conoscente con l'esperientia,cheio in essendolo stato metiete co uoi, sono stato hauente no minor riguardo at vostro seruitio, che at suo bene. Cuius tandem aures sic loquento ferantὸ Hic BON COMPAGNvss AULIUM interfatus enimuero, inquit, non iam ingenio, sed sensu plane carere existimandus sit, si quis pudendam deformitatem non sentiat. S A VI. Ab eadem deformitate uerbum patientis sola consuetudo uindicat, cuius tanta uis est, ut sensum iptum opprimat, neque aurium modo, sed, id quod multo magis mirandum est, oculorum quoque, qui longe acrior est, atque adeo omnium sensuum acerrimus , qui q. res menti altissime imprimit
atque infigit. quam rem uestitus huius si culi Europsorum hominum declarat, quo nihil uiri grauitati magis indecorum, magisq. ab honestate abhorrens fingi potest, qui q. obscoena specie sua leuitatis plena omni Asiae a que Africae ri sui & uituperationi merito est. Quid enim deformius aut magis pudendum excogitari possit exteriori curtissimo sago, qS nobis pro toga est, uix dimidiam corporis partem
174쪽
tem tegente, cum tenuissimus pannus, quo crura &foemora ambiuntur, ita arcte corpori adhaereat , milleq. fibulis superiori toracid uinctus ita adductus sit & contentus, ut non modo crurum & foemorum ipsorum exprimat formam, illa q. ueluti nulla re tegente nudata& aperta praebeat inspicienda, sed natiu quo, que & ipsorum uirilium obscoenam prominentem formam matronis & uirginibus ipsis palam contemplandam obiiciat. Vt omittam septuplicia superinducta foemoralia instar culcitrarum tanta ui tomenti inserta, itaq. turgen-nia, ut expassis cruribus homines ueluti ual-gos incedere cogant, ingressumq. tardent' Vt etiam silentio praeteream interiores arctissimas tunicas & multiplices toraces mille locis temere lancinatos & fenestratos, quibus nugis mire ornari uestitum dictitant. qui toraces innumeris ipsi quoque fibulis adducti humeros
atque artus ita constringunt & comprimunt,ut usum membrorum interdum impediant.quam tamen obserenam atque incommodam ac morionibus potius, quam grauibus & honestis uiris aptam speciem mens adeo non cernit comsuetudine caecata & oppressa, ut contra hoc uestitus genus elegans in primis & concinnu, uitiq. dignitati decorum iudicet. Verum ut eo redeam unde digressi sumus, Ab eadem deformitate, ut dicebam, uerbum patientis sola consuetudo uindicat. nam rationem quidem nemo erit, ni fallor, tam caelesti ingenii acie prP. Y a ditus,
175쪽
ditus, qui non dico comminisci, sed somniare ullam possit, quae patientis ab agentis uesbo diuersum faciat r turpiusq. esse loquendigςnus ostendat, io sono amante, quam io sono amato. Ceteros modos persequamur. Ecce modus imperandi. amer, ameri S, am tur , amemur, amemini, amentur. & futurum tempus eiusdem modi, amator , amantor .
quibus omnibus modis caret popularis sermo. Idem in infiniti modo, amari effere amato. In iisdem uitiis, ne longum faciam, uersantur reliqui modi. si amarer, si amareris, si amaretur, . si amaremur, si amaremini, si amarentur. Seio lassi amato, se tu lassi amato, se colui ius. se amato, se noi iussimo amati, se uoi foste amati, se coloro suffero amati . Ut semper aures
nostrae duabus uocibus amato, amati, & ue bo sum, es, est, personent. Iam uero cum uestra ista lingua popularis in omnibus personis, modis, uerbi patientis tota deficiat, ne in agedi quidem uerbo integra est, sed multis locis
manca & trunca. inittis enim in modis caret personis & tempori sus . ut in modo imperan di amato , amatote, amanto . futurum quo omnino caret, a modo indicandi mutuatur .
am erat, amerete. Cum amem, cum ames, cu
amet, conciosa ch'io ami, che tu ami, checolui ami. caret hic personis, quas idem exitus inter se non discernit. Cum amauerim, amaueris , amauerit, & quae sequuntur, con
176쪽
eo. Si amauissem , & ea quae sequuntur. S'io hau egi amato. Si amauero ; & ea quae sequuntur. mutuatur hic quoque futurum a modo indicandi . Caret etiam gerundio linguatiestra; infinitique modo pro illa utitur, amandi gratia,per cagione di amare. a supino etiam deficitur, cuius locum obtinet ille ipse infiniti modus. Visum, visu. Io vado a uedere, Io uengo da uedere. Participio quoque futuri temporis tam in agentis, quam in patientis uerbo orbata est . amaturuS, amandus . per do uere amare, per do uere essere amato. quae omnia apud latinos scite & eleganter distinct , clariorem & pulchriorem sermone faciunt. Et adhuc non pudebit rudem istam &informem popularem Italam linguam cum politissima & decora atque eleganti latina c5femre aut quisquam erit integra mente utens, qui tantam popularis sermonis egestatem cum
uberrimis latins lingus diuitiis conferat ξ qus
egestas praeter deformitatem illa quoque duo uel maxima habet incommoda, qu9d satietatem affert uerbo illo sum, es, est, in singulis pagellis millies repetito; & uocibus longo adminiculoru ambitu egentibus longiorem orationem necessario facit. Contra latina lingua uocibus ipsis sua ui nulla ope externa petitarem declarantibus elegantem & perspicuam habet breuitatem. G O N Z. Vide,ne non, modo Italorum, sed exterarum quoque nationum odia tibi irrites. quorum sermones iisde
177쪽
iunt in erratis, eademq., cuius tu Italum nostrum arguis, laborant egestate. S A V L.
iniasi uero plus Galliae & Hispanis debeam ,
maioreve sim uerecundia, quam Italiae obstrictus aut non Hispani & Galli aequo animo ferant , ipsorum sermonem a me damnari,quem uideant, patrio non parcere Θ Iam uero in uerbo quanta illa est popularis huius linguae egestas, quod cum quattuor sint uerborum fommae , quas Grammatici nostri coniugationes uocant, quarumq. nonnullam ess giem aliquibus in locis popularis sermo habet, ut in modo infiniti, in quo perspicua est distinctio, amare, uedere, leggere, udire, non eandem elegantem uarietatem in omnibus modis & temporibus retinent λ Id quod latinus sermo facit. Vno exemplo, ne longum faciam, ero contentus. futuri indicatiui en prima coniugatio amabo, amabis, amabit ; en secunda docebo,docebis, docebit. tertia legam, leges, leget. quarta audiam, audies, audiet. uides latini sermonis uarietatem & elegantiam uario uerborum exitu, & terminatione satietatem fugientem. at in populari idem est omnium uerborum exitus cademq. forma. Io amero, tu amerat, colisi amera. io uedro, tu uedrai, colui uedra. io leggero, tu leggerat, colui leggera. io udi-ro, tu udirat, colui udira. Egentissima lingua eodem modo uerba semper claudit. Ad hoc
quanta sunt illa ac quot popularis linguae in . hoc ipso uerbo dehonestameta, qJ cum qu
178쪽
dripartitum sit apud latinos uerborum genus, quae quadripartitam uim habeat, quattuor animi notionibus exprimendis sigillatim aptam. primam qu e actionem ipsam puram & simplicem declarat . ut lego. alteram, quae eandem actionem frequentem exprimit, ut lectito. tertiam, quae actionem uel incohantem uel procedentem ac crescentem demonstrat, ut calesco. quartam, quae desiderium & conatum quendam ostendit, ut parturio. quattuor
his generibus ac formis Itala lingua prorsus caret, ut notiones illis subiectas, quae uno uerbo exprimit latinus sermo, longo uerborum ambitu, minus q. significanter a populari explicentur. GON Z. Sint ist quae dicis s AvLI, Iatinusq. sermo casibus&uariato uerborum exitu sit Italo nostro distinctior & multiplicior . uerum iis c uarietas non maius interuallum in ter humanum sermonem, & belluarum horribilem sonum constituere uidetur . neque siquis aciem mentis intendat, in hac in primis uarietate huius dissimilitudinis caussa inest, sed in eo, quod ex hac uarietate ac ueluti amticulis distincta locutione sensa animi & notiones exprimuntur. quo fit, ut ad hanc similitudinem inducendam parum omnino in hac ua rietate ponendum sit, modo sermo is ipse mi nus uarius ad notiones animi declaradas sque aptus sit. in qua expressione uis omnis hum*ni sermonis a belluaru clamore secernendi po
sita est,aliud igitur quidda ad hac dissimilitudi
179쪽
ne inducendam maius esse censeo)S AVI .Hue& illuc te licet uerses GON ZAGA eo de reuolueris.na uarietas, ut docui,ad animi sensa liquidius & explicatius exprimenda ualet. quam rem contendis sermonem humanum a bellu is in primis distinguere. uis l. ipsa exprimendi ut supra docuimus, in primis vocibus, quae cas bus, temporibus, personis distinctae sint, sua sponte & per se inest nulla extrinsecus petita ope. & lingua praeter hanc ipsam a belluis disia similitudinem ab ipsa per se uarietate mire ornatur & commendatur: satietasq. uitatur, qI uitium est in omni re uel maximum, aures i. in primis offendir. Duabus orationis partibus quae sermonem fere continent, nsemine & uer-bo,de quibus talummodo disserere constitueram, absolutis confecisse me plane puto quod intenderam, hoc est, sermonem latinum populari It lo dignitate & pulchritudine infinito
interuallo anteponendum esse. Verum tenere
me non possum , quin de reliquis quoque orationis partibus, non tamen omnibus , ne sim nimius, nonnulla strictim attingam; locaq. tantum indicem, quae maiore quis otio possit dilatare. quam rem sine ullo omnino operae pretio fore non puto. Ac primum de adverbio, cuius usus post duas illas partes, quas caput esse orationis posuimus, est frequentissimus. in quo dabis niihi GON ZAGA, ut Grammaticorum
regulis in praesentia omissis, quod ad disputationem nostram pertinet, tres adverbioru iam.
180쪽
mas triaq. genera mihi liceat ponere. primum est eorum, quae per se suaq. sponte existunt,
neque aliunde deducuntur, ut clam, non, etia,
pene,& sexcenta eiusmodi. Alterum genus est, quod qualitatis a Gramaticis appellatur, quod a nominibus secudis seu adiectis, quaeq. adminiculo alterius nominis nituntur, trahitur. qd infinitum est, ut infinita sunt ipsa nomina, a quibus adverbia manant, quorum nullum fere
est, quod non adverbium ex sese gignat.Vt docte, caste, iuste, suauiter, sapienter, pulchre, di eiusmodi innumerabilia . Tertium genus est, quod a uerbis ducitur, uel a nominibus ipsis non adiectis, sed per se haerentibus & statibus. Cursim igitur in unoquoque genere uideamus popularis istius sermonis, quem tantopere amplexaris, flagitia. Atque in primo nonnullas species attingamus. nam omnia persequi mfinitu fuerit. En adverbium affirmandi, & asseuera-di, quod una aut altera uoce in oratione est insigne, si, certo. at in latino innumeris,etiam, ita, certe, ne, quid ni Z profecto, sane, planc,
utique, nempe, nimirum, prorsus. quae uoces praeterquam quod sermonem uariant, uarian- .doque ornant, & satietatem uitant, uarias
quoque subiectas in hoc affirmadi genere habent notiones , quas suis singulas nominibus notari, uerum fuit. idem uulnus est in adverbio similitudinis una aut altera uoce explicato, quasi, come, at latinus sermo quamplurimis' uocibus adverbium hos ad ornatu uariar. qua Z, si, ceu,