Gerardi Noodt, ... De forma emendandi doli mali, in contrahendis negotiis admissi, apud veteres, liber

21쪽

io GERARDl Noon Ttabulis, ct circumscriptio adolescentam lege Lae

toria , ct sine lege judiciis in quibus Ex flde bo

na agitur. reliquorum autem iudiciorum haec verba maxime excellunt, in arbitrio rei uxoriae

Melius aequius: in stacia, ut inter bonos bene agier. uuid ergo aut in eo quod aequius melius est, potest ulla pars inesse fraudis: aut cum dicitur , inter bonos bene agier, quidquam agi dolose, aut malitiose potestὸ dolus autem malus ulistione 9 dis mulatione, ut ait Aquilius, continetur. Idem de Ulpiano dicam: qui quamquam in d. l. I. g. a. probet Labeonis definitionem : tamen in d. l. 7. g. 9. D. de pactis utitur ea quae est Pedii, atque eadem Servianae. Ita fit mihi verosimile, & Labeonem & Ulpianum magis pertendere ad explicandam Servii mentem, quam ad refellendum aliquem ejus errorem. Atqui Ulpianus ae L I. g. a. Labeonis, inquit, sententia vera est. Sed non idcirco vult, Servii falsam csic. satis intelligebat, Vcteres passim qualibus qualibus uti rcrum descriptionibus: raro accuratis & justis definitionibus. Fuit igitur utrique, tam Ulpiano,

quam Labeoni, negotium, monere , Captanda non esse Servii verba; sed sano sciasu accipienda. N cc est: quod offendat loquendi for

22쪽

DE FORMA EMEND. DOLI MALI LIB. IIma , Labeonis sententia vera est. non enim est Veteribus inusitata: & occurrit talis aut similis in Lult. D. Si servitus vindicetur: quae est ex Labeonis lib. i. Pisbavon a Paulo epitomatorum. In ea sane lege ait Labeo , Si qua aqua nondum apparet, Has iter ductus constitui noupotest. Et mox subjicit Paulus. Imo puto, iri circo id falsum esse: quia cedi potest, ut aquam

quaereres, se ivventam ducere liceret. Nec tamen quidquam improbat Paulus. nam eamdem esse utriusque & Labeonis & Pauli sententiam, quis felicius meliusque ipso ostendat paulo Θ atqui is in I. io. D. defervitutibus praediorum rusticorum eodem prorsus ore loquentem facit Labeonem. Verba Pauli, si quis desideret, haec sunt. Labeo ait, talem servitutem constitui posse , ut aquam quaerere,& inventam ducere liceat: nam si liceat, nou- dum aedificato faedificio , servitutem constituere , quare non aeqtie liceat , nondum inventa aqua eandem constituere servitutem y ct si, ut quaerere liceat, cedere postsumus, etiam ut inventa ducatur, cedi potest. Exposui meam de doli mali definitione sententiam . nunc caetera exsequar.

23쪽

. 12 GERAR Di Noo TCApuae III. Summos infimorique Bris Interpretes in quaestione de forma coercendi doti mali in contrahendo admissi, jam huc decurrere: ut existiment, fricti iuris contractus in quibus detegitur δε-lus malus, Me distinctione valere ipso jure, sed actione, vel exceptione, dui infirmari: in bonae autem fidei contractibus interesse, utrum dolus malus det contractui causam, auin contractum incidat: illic ipso jure nullam esse contractum : hic non est', hed actione bonae fidei, vel doli mali exceptione , emendari. Eam doli mali distinctionem non videri

veram. nec magis constare rationem formae,

ex ea traditae negotiis bonae fideLSaepe quaesitum est ab egregiis Juris Interpretibus, qua ratione soleant veteres dolum malum, in contrahendo bonae fidci, vel stricti juris, negotio admissum , in foro Romano expungere. Et quidem in stricti juris contractibus sine discrimine placuit, eos Ualere ipso jure; sed actione, vel exceptione, doli mali infirmari. in his autem qui bonae

fidei

24쪽

fidei appellantur, itum est in sententiam existimantium, duplicem venire dolum malum: alium qui contractui causam det , alium qui in contractum incidat: illum dici, cum quis,

ultro non contracturus , ad Contrahendum dolo malo inducitur : hunc, Cum alias Contracturus, Circa rem, aut circa aestimationem,

dolo malo circumscribitur: illic ipso jure nullum esse contractum , nec parere actionem, nec egere rescissione: hic valere, sed actione bonae fidei, vel exceptione doli mali, emcndari. At ea sententia, etsi jam omnium calculis recipiatur , meo probari ac retineri in republica literaria, salva Juris Civilis diligentia, non potest. Me tuo tamen, ne promptae Videatur audaciae, hominem unum, & mediocris ingenii, nec magnae eruditionis, abrogare sectam, tot illustrium virorum periculo &fide a pluribus seculis subnixam. Sed pudorem meum vincit magna ratio vindicandae Juris prudentiae ab errore, non minus molesto, quam deformes Primum mihi persuadeo, illam celebrem doli mali distinctionem, cum in rni praesentem venitur, nullo Veterum testimonio liquere. ubi enim aut nota

s 3 ejus

25쪽

nec causa occurrit, imo nec color vel probabilis, quo adjuvetur. etenim si in bonae fidei contractibus ab initio , ut decet, quam turbona fides qua illi maximo sustineri dicuntur L ii 6. D. de regulis juris: quidquamne est, cur dolus malus qui in talem contractum vel circa rem vel circa alimationem cadat, non aeque, atque is qui contractui causam det, a bona fide removeatur Θ nihil vero tale exstare, tam mihi certum est, quam simulationem, dissimulationemque , cum mera simplicitate

pugnare. hoc plus postulo, mihi ostendi, cur magis in bonae fidei, quam in stricti juris,

contractibus dolus alius in contractum incidere, alius ei causam dare, dicatur: aut curea distinctio , si utrique conveniat generi, non in utroque adhibeatur Θ cum praesertim Imperatores, Diocletianus & Maximianus, i. q. C. de obligationibus , actionibus, cuidam Licinio sine discrimine rescribant, Bonam sdem in contractibus consederari, aequum esse. Quid, si praeterea dicam, dolum qui in perficiendo contractu circa rem aut pretium consistit, contractui causam dare adhuc in il dixeroa ratione alienum. quotus enim quisque dolo

26쪽

DE FORMA EMEND. DOLI MALl LIB.lo malo ad contrahendum, nisi alicujus spe utilitatis, quasi qua esca , inducitur Θ atque id Ρlautus observat, Rudente, act. q. s. 7. vers 9. verbis sequentibus. In crate hominum plurimae Fiunt transiennae, ubi decipiuntur dolis. Atque aedepol in eas plerumque esca imponitur. uuam si quis avidus poscat escam avariter, Decipitur in transenna avaritia sua. Ille qui consulte, docte atque astute cavet, Diutine ei uti bene licet partam bene. Licebit igitur Juris prudentiae , integra ejus forma, deinceps carere illa decantata non in academiis tantum, sed in foro quoque, fabula de distinctione doli mali qui det causam contractui bonae fidei , & qui in eum inci

dat.

Nec minus temere atque inconsiderate jactatur, bonae fidei contractum esse ipso jure nullum , cum ei causam dat dolus malus:& valere, cum in eum incidit , sed actione bonae fidei, vel doli mali exceptione, emendari. Aut enim me decipit animus meus, aut in hoc quoque articulo aliquem audio verborum sonum, sensu nullo. De exceptione agam primum. dic, obsecro, quid verius pronuntiem

27쪽

16 GERARDI Noo D Ttiem ac simplicius, quam bonae fidei contractum ob quem incidentem in ejus ingressi

dolum malum, non valere ipso jure: si volumus , cum doli mali cxceptione infirmari pnimirum constat, exceptiones, quia insunt

bonae fidei judiciis , bonae fidei contractum ipso jure evertere. Jam ubi idem dolus dicitur corrigi actione bonae fidei: licet circum vento sic enim in inferioribus demonstrabo ea , si velit, a toto contractu Judicis ossicio discedere Θ hoc vero quid rei est: nisi is contractus vel sic irritus atque inutilis ipso jure habeturὸ nam alioquin ut optime Symmachus, . lib. a. Epist. 87.) Vox juris ac legum est, bonae st- dei contractum non postie rescindi. Rursus e di-Verso, cum nullus esse dicitur contractus cui causam dedit dolus malus : inepti simus; si Putemus , nulla prodi Juris Civilis remedia quibus ille in bonae fidei judicio inutilis atque imperfectus declaretur : sive deceptus a

deceptore conveniatur : sive ultro adversus eum CXperiatur. ea porro remedia quae sunt,

praeter exceptionem doli mali quae inest bonae fidei judicio, aut actionem bonae fidei qua de dolo actio continctur ρ hoc sensu Cicero, lib.

3. De natura Deorum c. 3 o. Inde, inquit, tot

28쪽

DE FORMA EMEND. DoLI MALI LIB. I

Ddicia de sis mala, tutelae, mandati, pro socio , fiduciae, resiquo quae ex empto , aut vendiato , conducto , aut locato contra sdem sunt. Sisimus inita ad Ciceronem ratione: ubi distinguit dolum malum qui incidat in contractum bonae fidei, & qui ei praebeat causam Θ nusi quam . ait tamen, quae Contra fidem fiunt in bonae fidei contractibus, verbi gratia, emptione aut venditione, judiciis de fide mala, id est, actionibus bonae fidei, ut empti aut venditi, sine discrimine expungi. Jurisconsulti quoque illi veteres quorum hoc in opere investigamus & mentem & usum , habent exempla in quibus dolus malus, etiam Cum Causam dat bonae fidei contractui, bonae fidei actione coerceatur. sed nec desunt apud eos documenta in quibus dolus malus bonae fidei contractum sine distinctione infirmet ipso jure. Quod si est: putemus, sententiam illam pervulgatam Interpretum non regi Juris ratione certa & aequabili: sed vago, lubrico, &praecipite labi itinere: nec quo vestigium tuto moveat, valde disternere.

29쪽

lo malo, magis deberi subtilitati fori Romani, quam simplicitati pris Gentium. usu hujus ori in judiciis stricti juris vindicatum pa non fuisse dolum malum ante Edictum C. A- ρυilii Galli: post id Edictum in his coercitum quidem fuisse, verum Praetorio Dre. Igitur ut distinctius certiusque intelligatur nobilis, sed perplexa, quaestio deforma Castigandi doli mali, in contrahendo admissi: non praeteribo silentio, quod ea quaestio minime servit simplicitati Juris Gentium, sed

debetur subtilitati, fori Romani. Non utar multis: summam rem complectar. naturali&ratio qua una Jus Gentium censetur, non facit contractus alios bonae fidei, alios stricti iuris. Contra putar, omnes bonae fidei esse. ideirco bonam, fidem quam Ambrosius lib. a. De inclis c. Io. non minus commode, quam Proprie atque ex arte, veritatem simplicitatemque indigitat) in omnibus desiderat: usique adeo, ut contractum m quo non hanc

30쪽

DE FORMA EMEND. DoLI MALI LIB. ,9 reperiat, sed dolum malum , quem Veteres praesertim simulatione aut dissimulatione alterius circumveniendi causa dcfiniisse, supra di xi) nullius momenti esse existimet. hoC vero aliter se habet in foro Romano: in quo Contractus quidam bonae fidei, alii stricli juris, dicebantur. & in his quidem qui bonae fidei,

erant, qualiscunque dolus malus non dicam humanitate damnabatur , sed Judicis ossicio ipso jure coercebatur: quippe cum contrarius esset bonae fidei, quam in his contractibus non modo ratio, sed & Jus Civile, semper exegit. at in stricti juris contractibus dolus malus, etsi ratione apud bonos viros improbaretur, tamen in foro, praeterquam adjecta de dolo

stipulatione, aut minore circumscripto, non magnopere vindicabatur ante praeturam C.

Aquilii Galli: qui primus doli mali actionem exceptionemque in Edicto proposuit.. C a CA-