Gerardi Noodt, ... De forma emendandi doli mali, in contrahendis negotiis admissi, apud veteres, liber

41쪽

3o . G E R A R n a N o o D et de aequo ageretur. Nolo, hic meam sequaris fidem. intercessere utar Varrone : is sic pergit. Nam in eo et diis vides dici, Sponden' tuam gnatam stio uxorem meo φ quod tum praetorium jus ad legem, O censerium iudicium ad aequum aestimabatur. Quid Varro λ vult, Praetores olim legibus , Censores aequitati, servi isset igitur Prietores tum, si quis per jocum respondisset interroganti, jus ex legibus dixisse; etsi aequitas rosisteret: tantum quia sponsor sponte locutus diceretur; idque legibus lassiceret. addit Varro joci exemplum : ut si quis in comoedia spondeat. Ita olim fuit. at deinde &Ρraetor coepit de sponsu sic jus dicere: ut, si jocandi causa dictum esset, spondeo , daret quidem actionem Civili Jure: verum adderet

exceptionem; eaque opposita, obligatio per jocum contracta, etsi Civili Jure valeret, tamen Praetorio Jure pro nulla haberetur. At

que hoc praesertim invaluit post introductas ab Aquilio de dolo malo formulas: scilicet. ne cui dolus suus per occasionem Iuris Civilis

prodesset contra naturalem aequitatem I. I. g. I.

D. de exceptione doli mali. obtinuit vero eae XCeptio , non modo si quis cum aliter eum convenisset obligari, aliter per machinatio

42쪽

DE FORMA EMEND. limi MAL Lis. f Lnem obligatus esset; sed & si nullus stipulantis dolus intercessisset; verum ipsa res in se dolum haberet: ut si sine causa stipulatus sit,

R deinde ex ea stipulatione experiatur. Nam etsi ab initio nihil dolo malo admiserit; cum tamen litem contestatur, dolo facit qui perseverat, ex ea stipulatione petere l. a. g. 3. D. eod. tit. 9 l. 36. D. de verborum obligationibus.

Et hoc Varro vult; cum subjicit, Itaque qui ad id quod rogatur, non dicit, non respondet, ut non respondet illi statim qui dixit, dondeo, si iocandi causa dixit, neque agi potest cum eo ex sponsu. itaque quisquis dicit in tragoedia. Meministine te despondere mihi ζnatam tuam φquod sine sponte sua dixit, cum eo agi non potest exsponseu. Quod Varro in fine dicit, cum eo agi non posse ex sponsus de effectu accipiendum est: quia opposita doli mali exceptionc fit,

ut nihil intersit, utrum quis ab initio non habeat actionem; an habeat, sed ea per exceptionem infirmetur L ita. D. de regulis iuris. atque eo quoque sensu accipi debet Ρaulus I. 3. g. ult. D. de obligationibus 9 actionibus.

Satis dixi de forma castigandi doli mali in contractibus stricti juris.

43쪽

Gasti Aquilii, aut alius Praetoris, providentia. Cicero iterum vocatus ad partes. avulsam a l. s. C. de rescindenda venditione esse l. s. C. de in integrum restitutione minorum haec lex obiter emendata. illa utri que conjunctione explicita. l. 3. C. Communia utris que judicii collata cum Corpore Gregoriano. uterque locus expostus. in hoc Θ lacuna adducta. alis.

Transeo ad bonae fidei contractus: in quibus longe aliud jus est, praesertim inter

Contrahentes. qualiscunque enim dolus malus ab eorum altero in contrahendo admissus sit: is non de dolo actione aut exceptione e X A

quilii Edicto, quid enim opus Θ) sed officio

Iudicis ipso Civili Iure corrigitur. ejus rei erit aliquanto certior ratio: cogitantibus, ho-nae fidei contractum non alias perfici Civili Jure

44쪽

DE FORMA EMEND. DoLI MALI LIB. 33Jure consuevisse, quam si bene, ut inter bo-

nOS, ageretur. nec intererat, utrum in con

trahendo dictum promissiamve esset, Ex fide

bona; aut, Ut inter bonos bene agier; aut, Dolum malum abesse, ablaturumque esse; annon esset l. 68. g. I. D. de contrahenda emptione.

id enim quia solebat conveniri, etsi omissum esset, pro adjecto habebatur l. 3 I. g. 2 o. D. de AEdilitio Edicto: propterea quod in bonae fidei judicio, in quo magis de bona fide agitur, quam de apicibus juris l. 29. g. q. D. Mundati, tantumdem valet Iudicis omcium , quantum in stipulatione nominatim ejus rei facta interrogatio l. 7. D. de negotiis gestis. g. ult. Inst. de obligationibus ex consensu. Inde tradit Ulpianus L Isa. g. ult. D. de regulis juris, Bonae fidei contractibus doli praestationem, vel bonam fidem, inesse: item , 'Bonam fidem sustinere contractum bonae fidei I. 116. D. de regulis juris. Cicero quoque illo ex fonte , si in contrahendo bonae fidei contractu quid fiat dolo malo, quia fit adversus bonam fidem, impcr-fectum haberi contractum , judicioque bonae fidei expungi dolum malum, non minuS Commode, quam diserte , nos docet De ossistis lib. 3. Ue, in quiens, dolus malus etiam legibus E erat

45쪽

3 GERARDI Noon Terat vindicatus: ut tutela MI Tabulis, se circumscriptio adolescentium lege L aetoria: ct sine lege judiciis, in quibus Ex fide bonamadditur. reliquorum autem judiciorum haec verba maxime excedunt; in arbitrio rei uxoriae , Melius aequius: in siducia, Ut inter bonos bene agier. uuid ergo/ aut in eo quod melius aequius, potest ulli pars inesse fraudis aut, cum dicitur, Inter bonos bene agier , quidquam agi dolossaut malitiose potes/ Cicero quod dixi indicat, Civili Jure intelligi , in bonae fidei negotiis agi semper: ut a contrahentibus invicem bona praestetur fides. quod si quid malitiose aut dolose fiat, ipso Jure vindicari: non quod de hoc rogata &jusia lex sit; sicut de pupillorum& minorum circumscriptione cautum est lege Duodecim Tabularum & lege Laetoria: sed quia ex fori disputatione ex qua venit Jus Civile l. 2. g. s. D. de origine jurisin placuit Jure non scripto, dolum malum in bonae fidei judiciis in quibus jubetur Judex judicare ex fide bona, vel quod aequius melius, s nam eorum formulae talis , aut smilis, inserebatur clausula) sine praetoris opera ac beneficio, mero Judicis ossicio coerceri: eo quod est contrarius bonae fidei. Ita congruit Ciceronis sen

46쪽

DE FORMA EMEND. DoLI MALI LIB. 3ytentiae, bonae fidei contractum, verbi gratia, emptionem & venditionem , contrahentium

consensu, non quali quali, sed integro ac puro a fraude & dolo, Civili Iure perfici: usque adeo, ut in bonae fidei judicio nullo Iudicis officio negligi, rescindi, atque infirmari, pos-st in quod bona fide consensum sit: volente ratione Juris Civilis , a Judice ex bona fide

servari quod fide bona Jurc Civili perfectum

est. caeterum si in contrahendo intervenisse arguatur dolus malus : tum utcunque inter Contrahentes consensum esse dicatur, tamen

quia non est ab initio ita, ut oportebat Jure civili, actum fide bona, obtinuisse in bonae fidei judicio: ut perinde, ac si consensum non si, imperfectus atque inutilis intelligatur contractus, & officio Judicis, ex fide bona cognoscentis, ipso Civili Iure resolvatur. Quamquam quid Ciceronem cito ad testimonium p cum aeque liccat mihi, uti fide Impp. Diocletiani & Maximiani: qui eadem plane forma ad Libellum cujusdam Rufi in haec rescripserunt verba l. e. C. de rescindenda vendia

tione.

47쪽

GEa Aa Di Noon TSi dolo aduersarii deceptum venditionem praedii te fecisse Praeses provinciae animadvertet sciens contrarium esse dolum bonae fisi, quae in hujusemodi maxime contractibus exigitur,

rescindi venditionem jubebit. Vuod s jure

perfraZa venditio est, intelligere debes, consensu mutuo perfratam venditionem restri non posse.

Haec sunt legis verba : non tamen integra, mea sententia. extat certe pars in l. s. C. de in integrum restitutione minorum. indicio mihi utriusque cum Inscriptio, tum tenor. est enim

utraque lex Imperatorum , Diocletiani ct Maximiani, ad Rufum: & perseverat in posteriore sermo qui in priore coepit. Sed malo, hoc ipsius legis, quam meis, verbis intelligi. Verba legiS. Minoribus in integrum restitutio in quibus se captos probare posunt , etsi dolus adversarii non probetur, competit. Ante impletum etiam

quintum ct vicesimum annum de bis in quibus se captos existimant minores, posse in integrum restitutionem implorare, certissimi juris est. Sic hactenus editur: nec dubito , an male. nam bis idem dicitur : quod Imperatoribus

minia

48쪽

DE FORMA EMEND. DoLl MALi LlB. 37 minime fuit propositum. constabit sensus; si pro etiam legatur enim vel etenim. sic adfertur priorum causa: quod res postulat. totum igitur Rescriptum, nisi quis doctior dissentiat, Conjuncta utraque lege sic restituam. Si dolo ahersarii deceptum venditionempraedii te fecisse Praeses provinciae animadvertit: sciem contrarium esse dolum bonae Mei, quae in hujusmodi maxime contractibus exigitur,

resecindi venditionem iubebit. suod s jure

perfecta venditio est, intestigere debes, consensu mutuo perfectam venditionem resistnon pie. Minoribus in integrum restitutio in quibus see captos probare possunt, etsi dolus adversarii non probetur, competit. Ante impletum enim quintum 9 vicesmum annum de his in quibus se captos existimant minores, posse in integrum restitutionem implorare, certissimi juris est. Species haec est. Rusus quidam ad quem rescriptum est, alicui vendidit praedium. Is Rufus sensit, esse se illa laesum venditione. igitur ex more illius temporis de quo egi alibi, adiit Imperatores per libellum: potens rescindi, id est, ut ego interpretor, improbari, sive negligi, sive pro nulla declarari, venditionem

L 3 qua

49쪽

38 GEn AR DI Noo DTqua se pati damnum opinabatur, perinde ac si facta non esset. Ad eum libellum rescripserunt Imperatores hoc sensu. Aut tu , Rufe, major es quinque & viginti anniS, aut minor quod si major sis: tum si probaveris provinciae praesidi, te adversarii dolo malo quali Dcunque is sit: non enim distinguitur) deceptum praedia vendidisse : jubebit praeses, venditionem rescindi: id est, ut dixi, negligi, aut pro inutili haberi, & quidem Civili iure. quia enim scit, contrarium esse dolum bonarsi dei quae in hujusmodi, id est, in bonae sidci contractibus, Iure Civili maxime necessaria est: habebit venditionem in qua demonstratur dolus malus , pro imperfecta, id est, Civili Jure invalida, sive nulla : teque, etsi major sis , quam quinque & viginti annis, Judicis officio ordinario illo jure adjuvabit a. C. de actionibus empti 9 venditi. l. 3. C. uuibus ex causes majores. Sic, Ruse , si quis arguatur dolus malus. Quod si nullus intervenit: intelligere debes, venditionem mutuo consensu persectam , ita uti Jure Civili oportet, eo Jure tenere; neque facile officio Judicis resolvi, id est, ut dixi, negligi, sive improbari , sive nullam atque inutilem existimari; etsi

50쪽

DE FORMA EMEND. DOLr MALI List. 39 imprudentia tua aliqualiter laesus sis. primum, quia hoc patitur natura ejus contractus l. 8.c. de rescindenda venditione. deinde rationis

est, venditionem lurc Civili perfectam, Civili Jure servari. Sic Rufe; si sis major quinque& viginti annis. at si te minorem probe S, atque aetate lapsum esse: aliud dicendum est. nam minoribus, etiam cum nullus intervcnit

dolus malus , & emptio persecta est Civili Jure, tamen si sic captos esse probare possiat, ejus rescissio non quidem Civili Jure ossicio Iudicis , sed per in integrum restitutionem

extraordinaria cognitione favore aetatis Jure Praetorio competit l. I. g. I. 9 l. 24. g. ult. D.

de minoribus. Quod si est, ut est verissimum: liquet, Diocletianum & Maximianum Velle, bonae fidei contractum in quo accusatur dolus malus, in contrahendo admissus, sine discrimine esse imperfectum Civili Jure : ideoque ipso illo Jure rescindi; vel quod idem est, in judicio bonae fidei ipso jure nullum esse. qUO- modo Ulpianus l. 9. D. de contrahenda emptione, Sive, inquit, in ipsa emptione dissentient; sve in quo alio, emptio imperfecta est. Si igitur ego me fundum emere putarem Cornelianum , tu mihi te vendere Sempronianum puta-