장음표시 사용
201쪽
Adde et, vit tus illa qu e immutatur a erat rar ij et de diuersis immutatIonibus .e preb tipsa diuertiς actionibus,quia ite eoprehidit pro at immatatur, sed immutatur diuersis i m i tationibus: qa unu im nutat sicut habitus, de alter u ut priuitio: i itur una artione seri. sui no po erit diuersa sentibilia percipere. οἱ A lle adbuciquia lie at e t de diuersic si libris re*ectu vatus celibilis,lie de uno sensu respectu diuersorii sentibilis, sed diuersi sensus nopollunt comprehzndere una sentibile actione v aa: ergo unus semus diuers, sensituli a per
unam actionem no potest cognoscere. maior patet per conuenientem similitudine , minor
raue eit manifesta. Propter has rationes fuerunt aliqui dicentes. 23 virtus comPre ens contraria percipit ea diuersis actio albus, quia eo modo se alitiquo moto agit,sed agit diuersas actiones: igitur 6c per diuertas actiones quoque sentit .set i ta opinio eth filia. quia eum ita te habeat tensus ad sensibilia. vii intellectus ad intelligibilia. ut docet 'rist s. de anima. sed intellectas intelligit diuerta unica actione, ut pater componando, de diuidet do. igitur &c. Praeterea sequeretur Punum subiectum simul hiberet diu 'rsa accidentia eiusdem speciei sisto numero disserentia, nam omnes operationes eiusdem potae sunt unius speciei. & sic si si nul ageret diuertis actiones, sequeretur illud impol sibiletquod est contra Α r. s. metaph. huius Opinionis est Auer. lib. de lenis Ic sensato dicens cp virtus sensita comunis. fili,est una Drili at d uersa iudicio uno. Et noli ' hoe esti eculiare de sensu comuni. licet nonnulli su illent reperti Philosophi, qui de sentibux particularibus etiam hoc asseruerua , inoli ex hoc.quia ii lenius particularis cogno est suam propriam operationGut visus vili nem, & sic de alij sicuti sensus communis. qui cognoscit operationes iens uas articularium. propterea iudicat diuersa uno tu licio. hoc iletii facere pol sensus particu
iris. autem particularis sensus. pura visus cognoscat suam operationem. probant Quo si aliquis sensu cognoicit operationem visus, ille sensus hibet operationem aliquam, nuest clarum. Jc aperium: aut ergo coga scit eam, aut non, si cognoscit eam, ead in ratione visus cognoscit suam operatio aem, cum omnis sensus sit virtus organica. rc in magnit dine, non Vr ergo ratio, quare unus cognoscat suam operatio aem.& non alius. sed ἰui do.
cipiuntur valde,qm illud quod coga Olmur a visu debet aliquid agere in visum , cum mitis te conlistat in quolim pati a sensio ili. sed visio, aut aulitio nihil pol agere in visum. quia anus no agit in suam proprium subiectum, visio autem est actas visus, igitur numqua poterit visus ad tantum opus eleuari. η Et confirmatur, quia sens us particularic non cognoscit nisi sentibilia propria, aut coia perse, set videre non est aliquot sensibilium colum, nee sensibilium pro ui otii. quia omne sensi, te pro ritu ea de genere qualitatis, videre aut taactio. aut pastor igic salsa est haec opinio. ro adducta est nullius momenti, quia iam n proceditur in infinita in iplis pol js eog ait tuis, tuae ipse intellei ius o ortet ut ut cognoscitiuus omnium inferiorum virtutum. 'c operationum suarum, It cognoscit etiam propriam operatione n , cuna sit immaterialis, quare ratio ex seipsi se interimit, ni fi vellemus diceris, sensus particularis cognoscit priuationem cognoscendo se non immutari a sentibili. rivisus cognoscit tenebram,cognoscendo se non immutari a lumine, M auditus cognoscit ε. lenitum cognoscenda seno a immutari a sono, de si con aliiς. cuius signum est. v, si aliquit homo habeat oculos clausos, δέ ducatur ad locum tenebrosum . ipse qi iamdiu tenebit oculos claust, , non cognoscet an sit in tenebris. vel in lumine, e ilati in si aperiet oculos percipiet se esse in tenebris, P non videtur seri nisi quia visus cognoscit tenebra cognoscendo se non immutui a lam ille, sed non immutari a lumine, cognoscere non pol, nisi cognoscat. aut cognouerit se immutatum suille', quia negatio non cosnoscitur nisi per assirmatione aliquomodo, de sic cum immutari a lumine sit operatio vitus, sequitur P visus cognoscat sua operationem, non tu ex hoc sequitur 9, cognoscat suam sensationem scilicet visionem, quia risio luminis non est sor militer. dc ellentiat uer ipsa immutatio visus alumine, ut omni riatis patet 'unde sequitur tantumodo sensus cois unica act. ne cognoscat contraria, vildiuersorum generum sentibilia, ut dictu est . Et ad rones principales rndendo dicimo P prima ratio nihil concludit. quandoquidem intellectus pol fimul intelligere diuersa νώca actione, lub ratione conueatentiae. rei dissetentiae. ac per modum vvia , ted non per dum plurium. Ad secun sim dicimus P cum v numquodq. contrarioru immutat se
er po iam propriam. tunc facit immutationes contrarias quodammodo, Mi
202쪽
In tertium Librutra de Anima. rog
ere sat immutationes omnino, sia unam sub ratione conuenientiae, vel LTerentiae Adulum .m uegamus similitudinem. quia diuel si tensus restediu nullus sensibilis pollunt habere operatio aera nam, qria ad unitatem operationis requiritur unitas virtutis operanti sed vauc sensus bene pol habere unam actionein respediu diuersorum sensibilium in uno coicantium, dc ratio eii. quia semper virtus iubetior potentior est in seriori, contiat amenas, se usus eois est iuperior , εc nobilior sens bux particularibus , di ideo poterat cogooscerecbiecta ip orum partacularium sentuum, licet diuersi partieulares lenius non Polita. Petrst cognolcere unum Obicctum, ex quibus patet solutio dubitationis motae.
VIA in hoc quaesto multa interponuntur de sensu communi, & prirespuε Iadesinitione phantasi q i di, 2, eli motus, idest operatio cautata a sensu sim actu. nomine sensus in actu non to luna venit intelligendus sensus exterior, sed etiasensus eoi . quaero literincultatam quandam , num somnus lit passo ipsius, an alicuius alterius lenius , quandoquidem aliqui fuerunt dicentes Iemnum non est e passione tensus cois, si qui dein illius est patito somnus,quod primo immobilitatur : quia pas ito debet assignati prisco subiecto. νt scribitur in Posterioribus . num aut sensus cois non primo immobilitatur in somno, quia trimo deprimitur caput, dc pollea clauduntur palpebret, di immobilitatur oculi, S tu aceti toninus perseeius: non igitur erit passio ipsius sensus coir. lyraeterea tomnus non est passio illius, quod operatur in somno, quia illud debet immutabι litari. uod somno premitur,sed tensus eois operatur aliquando-somno, siquide in in somno iudicamus nos videre, oc audire, de sic de alij ,de hoc con sit nisi per sensum coem: quom a illius est de operationibus particulariti sensu ii lii dicare. x t patet in hoe lib. 'I Adde ei iam, quia i nus est pastio illius, a quo calor, de spiritus trahuntur, propter hoc enim redditur immobi e illud, cuius somnus est passio. sed a corde, ouod est primu tu biectum, non retrahitur calor,x spiratus immo ad ipsum retrabuntut: sequitur ergo somnum non rite pastionem lentus cois. rio veritate huius dissicultatis, est iciendum 9, iadormiendo ligantur.& ima obilitantur oes particulares sessus, quia fi in lomno non immobilitarentur oes tensus, in mo unus, aut plures operarentur, tunc iam liciter dormiens esset vigilans simplicuer, nam operans siti unam virtutem sensitivam, est si inpliciter vigi-Ians, cum iit sentiens simplic Her, dc sic priuatiue oppolita limul inestent eidem simplicitero: gano: tu i omno enim si inpliciter immobilitati sunt oes exteriores sensus Est etiam scicndum quod somnus est ita potentia sentiendi propter excellum vigiliae vel v t ali j di tu est immobilitatio Icniuu , qui non potiunt exercere proprias operationes , respectu sen, bilium exteriornm hine sequitur,lomnus est impotentia detinens adium rerum existentium: quia licet in somno sensus bene moueatur a simulacris interius existentibus,non tu subniinistratur ei a sensibus qui sunt extra, inamo ex alia parte ligati , di immobilitati sui, di eum sit quoque somnus ligamcntum sensuu cum eonsortatione eorundem, sicut vigilia est solutio invium sensuum , cum debilitatione eorum: semper enim lensus in operando indigent spiritibus dissu sis, de dispersis ad exteriora' 'de in operando conlumintur Euiu modi spiritus de deperduntur continue. dc cum sint finitae virium , tandem omnino defice. rent , nisi animal quiesceret ab operatione lentiendi, de ideo oportet huiusmodi animal qui ulcere, di huiusmodi quies est somnus,& tunc fit quaedam reparatio spiti tuum ex subti- Iissimo nutrimenti . actione caloris digeientis de causa remota eius eii evaporatio quae Eleuata fuit ad Grebium. εἰ ibi infrigidata, de ingroslata, Ic descensu suo re8ellit spiritus, de prohibet Abin erioribus ad exterior a d. st indi. & haec dr causa politi ua, i remota. causa vero propinqua est priuatis influxus spirituu ad organa sensuum, do sic inde do. Ad quωsitum principale dicimus P somnus eli pallio lenius cois, quia somnus est passio illius quo immCbilitato oss sensu, particulares immobilitantur. 5. non econuer:O,lid sensu comi mi immobilitato, immobilitant2r CC, sera us particulares, quia ab ipsa est influentia virtutis in omnibus4 casibus, ta non econuerso: igitur dic. Ad i oues in contrarium di dc ad prinum quod somnus est pallio illius quo pruno immobilitatur causalitato,& natura, modo quamuis primo appareat Humobilitatio, dc ligatio partium exteriorum , in hoc causatur Cc x ex 2.inim eulto
de somno , euini est passio. Primo post. Tra. u.
203쪽
ex priuatione in uxus a sensitivo communi ad eas. primo . n. evaporatio in frigidata debilitat terminos sensuit, & tunc cadunt partes exteriores graues , ut caput, & palpebret, quia calor reciprocatur ad intra, tandem oppilatis vijs spirituum priuatur influxu spirituum, ocfit somnus persecte. Ad secundam dicimus P in sbmno semus communis non operatur circa sensibilia exteriora, nec ab eis immutatur mediantibus sensibus particularibus, sed bene immutatur a simulacris sensibilium interius reseruatis, Ac illa sensario sensus cois, qua iacit cum immutatus est ab imaginibus interius reseruatis. est obiectum sesus cois,le quid spirituale. s. imago rei interius reseruata.'Ad ultimam dicimus Q, non oportet somnum esse pastione illius a quo retrahuntur spus, sed illius ad qd retratiuntur: quia illud fit impotens moueri a sensibus exterioribus, eo et, sensus particulares spiritibus priuati, non polliunt ipsu immutare. vide Alb. de senis, clea sili tradi. I. cap. 2. de Averr. d Iib.cap. 3.
V AE RO ei rea hane disputation num verior sit opinio Au Iesiae,qua D.Tlia
inter quos est altercatio de numero sensuu exterioru de νῆ s probabilior sit Datio Auie. & Alberti, qn quidem ultra sensum coem,Sc phantasiam, δc cogitativa,& memoriam, debet elle reminiscentia, non loquor modo de extimatiua,quam ponit Avicennas. 8c de qua currit cois opinio. 2, autem debeat poni haec virtus quae di r miniscentia, probatur rone, quia erubescimus, cum sine ratione loquimur, reminiscentia clarum est, P non est sensus cois, nec phantasia, nee cogitatio, ut patet ex earu distinitionibus. P et non sit memoria, se suadeo, qn quidem illae virtutes non sunt eaedem , quae Lentdiuersas operationes, ut ait Ar. sed memoria de reminiscentia sunt tale se igitur dec. probatur minor : quia actus memoriae est reseruare aliquid sub ratione praeterita, Ac actus remianiscentiae est in uestigatio alicuius, ql excidit a memoria sin seipsu. Et confirmatur quia illet virtutes sunt diuer'. quarum una inuenitur in aliquo, in quo alia non inuenitur nam una, Sc eadem vilius non inuenitur in aliquo sine ipsa, sed memoria inuenitur in bruti xtraret, reminiscentia non inuenitur. ut ait Ar. igitur habeo st, non sunt eaedem. Adde ιν fiallae virtutes ellent eadem pota, tunc hens bonitatem unius haberet bonitatem alterius: et hoc est falsum , quia aliqui sunt memoratiui, sicut tardi, qui in sunt male reminis cuiui, de econtra, aliqui sunt bene reminiscit tui, de sunt male memoratiui,ut subtiles: distinguitur igitur reminiscentia a memoria . Propter has rones aliqui dixerunt hi virtutes non sunt e dem, Zc hoc de mente D. Th. quia memoria non est vis discursu a. de inquisitiua sed reminiscentia est discursiua ab uno in aliud, de se non est eadem virtus, dc hanc opinione tenuit D. Th. in lib de memoria. de reminiscentia. pace in horum dixerim, hoc non reputo veru, quia S. Th. in oposculis suis expresse ait. p ipsa reminiscentia est ipsa cogitativa, e ius est discurrere in particularibus intentionibus, quia virtus cogitativa est aliqua ratio, ut ait Averr. a. de aia, ita P sicut intellectus ratiocinatur in intentionibus uniuersalibus , sie
proportionaliter cogitatiua rocinatur in particularibus intentionibus. Siquidem memoria
in remitii scendo prς lentat in reationem, de imaginatiua praesentat imaginem rei, Sc copossitio in te titionis cum imagine fit per copitatiuam . verbi gratia, volo reminisci quid audiui nudius tertiuς. incipiam per artem reminiscendi ab aliquo principio a quo consueui ad plura moueri, sicut inea Uia a consideratione lactis, dc tune,ppter consuetudine statim occurrit mihi nix, quae est ei sinitis inalbedine, de ulterius considerata nive, statim occurrit mihi frando pp ali i propinquitatem in causia gnationis, quae est frigiditas , dc post comprehentone grandinis occurrit mihi comprehensio tonitrui, quia solent fieri propinque adinvicem. modo in illo actu reminiscendi, imaginatiua virtus praesentat intentionem tonitrui in se reseruat de memoria praesentat intentionem quanda tonitrui, scilicet auditione eius praeteritam, Se cogitativa facit compositionem hauc: audiui grandines, ergo erit tonitrusedc sic cogitativa vocatur ro particularis, de valde auxiliatur memoriae locali, quam ego sipe expertus sum Bononiae, Venet ijs, dc Neapoli recitando aliquando plusqua centum argamenia, dc longissimas orationes, Sc praedicationes, de in paruo tempore illa memoriet mamdaui, licet fuerim quoque usus pulcherrimo medicamen to. haec est una via non multiplicia
ci stasius interiores. i Est etiam alia via dic ei, se remiuiscinda est rata eii memoria quia ad ea ad
204쪽
In tertium Librum de Anima. et os
ad eandem virtutem pertinet principium,& conclusio , vel discursus ad aliquam eonclusio. nem, & ipsa conclusio: nunc aut reminisci est quidam discursus, qui ad memoriam termi natura ergo pertinet ad eandem virtutem cum actu memoriae, & cum memoria pertineat ad memoratiuam virtutem, reminisci pertinet ad eandem,Sc iam patet ut reminisci pertinet ad reminiscentiam: ergo reminiscentia est eadem virtus cum memoriae tu etia quia eadem virtus est, quae reseruat aliquid, & quae inquiri t de illo per illud interius reseruans, nee est in. conueniensim memoria in hominibus propter sui colunctione cum superiori virtute pos si t in aliquam operationem , in quam non pol in brutis, quia ibi non est coniuncta supe Mori virtuti, quae est intellectus. unde superfluum est ponere plures sensius interiores ipsis qua tuor supra nominatis. Ad rones in contrarium dicimus.de primo ad primam,m illae operationes sunt ab una pota, 5 distinguuntur sicu i componere, de discurrerα Adsecun da dicimus 2 non est eadem memoria in hominibus , dc in brutis quia in hominibus su seruit cogitatiuae, g, non facit in brutis . Ad ultima dicimus P illa diuersitas actissiti pter diuersos actus illius polin, dc propter diuersam complexionem hominum, lege de hae materia Aureolum 4. seu t. dissi qet. dc Mirandulanum in tract. de memoria Iocali.
VIA hie inuestigatur natura intellectus possibilis,de qua disputat Aueri commeo. s. huius libri praecipue contra Theophrast. qui eum audisset ab Ar. intellectum posibilem esse nullius natur ,putauit nullam persectionedicere,quia si . --d exprimeret aliq persectionem tuc est et aliquis actus ed hoe est salsum, quia vel esset actus sensibilis, vel intelligibilis, sed neuter esse pot: non sensibilis. qnquide tunc norosset recipere formas uniuersales 3c abstractas, quia recipiens Zc receptu debent esse pro 'portionata: non actus intelligibilis, siquide tunc esset intelligens Sc intellectu quocunque alio ei re scripto, qil est absurdu, quia ad hoc ut sit intelligens, oportet ut adsit phantasma, di per spm intelligibilem fiat in actu .utebac de alijs ronibus, inter quas sunt ille que adducti sunt ab Auctore in sua quςst. I Sed hςc opinio est falsi quia siue dicamus eu illis qui potiunt intellectu possibile identificari cu aia intellectiva, siue cu illis qui sustinent intellectu eise accidens ipsius aiae, senip sequit l intellectus sit quidam actus . qui si intellectus identificetur alet, quae est actus.sequitur non est simpliciter pura pota:si vero sit accidens eius. ex hoe ipso minest ei, sequitur P sit quidam actus, dc sic non est pura pota ut materia pri 'a. sed in tali genere, scilicet intelligibilia, quemadmodii dicimus,m oculus est pura pota in genere coloru. & no simpliciter, quia est actu diaphanus, re sie intellectus est pura pota sed non simpliciter, sed in ordine rerum intelligibiliu,quia nullu immediate receptiuuae cidentui spiritualiu est simpliciter pota, sed intellectus hostibilis est receptiuus accidentiuspiritualiu: ergo dce. Maior paret,quia subiectu accidentium non est pura pota simpliciter Minor probatur, quia intellectus recipit spem intelligibilem, actum intelligendi, de habimi sinentificos, quae ola sunt accidentia. Praeterea, pars alae non est pota limpliciter, sed intellectus est pars anima , ut ait Ar. in ala sunt duet partes,quarum una est recipiens,& alia Diae. Item . nullum distinctum a materia est pota simpliciter, sed intellectus postabilis distinguitur a materia,cum collocetur in genere entiu supra materia: igitur &ας liεoultu impassibile est pota limpliciter . sed intellectus possibilis est impassibilis : igitur dee.' Rursus, suum nomen ostendit, a, non est simpliciter pota, quia intellectus significat vim cogno licuiua: unde necessario deducitur,si sit quida actus:eo magis, quia esse intellectu inuenitur in primo principio,in quo nulla est pota passiua: propterea eoncludendu est,ipsum intellectu no esse pura ae simpliciter potam, nisi cum hac clausula in genere intellisti boliri sitie immateriali iam. & siquis diceret, id quod est omnia fieri, est pura, ae simplieitsi potentia, sed intellectus possibilis est huiusmoA: igitur occi Praeterea, illud cuius intellistere est pati. est simpliciter pora, sed intellectus possibilis intelligere, est pati: igitur S ci et Ρraeterea, intellectus qui es eceptiuus, Sc non est activus, est pura psita, sed intellectus possibitis est receptiuuet, ex hoe lib. igitur deci Tunc Averr. dixit, P intellectus possibilis est quartum genus simile materiae, sed hRc Omia, di similia concludunt in intellectum postibileta:
Dubitatio dnatura intellectus pO bilis.
205쪽
omne reai piens est e Nudarum a
esse potam non simplieiter ut materia prima, quae nullum dῖest acta, sed esse pgiam ta
dine ad intelligibilia ipsa, cum hoc tu istat, P ipse in se sit quidam actus, Sc quaedam perfrctio. Ad pi incipale argumentum dicimus intellectus pol sibilis est natura intellectua lis ac nou lensibilis. & est actui in ordine ad anima intellectiva.quia est eiu ς accidens in sormans ipsa.sed in ordine intelligibiliuest pura pota, ut dictu est. Pro maiori declaratione itilius maxim q. qua utitur Auctor iu rnsione primi argumenti, lege ipsum I. contigen cap. 38. de Caici in p.p. D. Tho. q. s s. ar. v. in resp. ad primum. lege etiam Zimmara Theor. s. ubi latius disputat contra nonnullos de glossa huius vulgatissimae propositionis . quae est maximi momenti in Philo. ophia dc in Theologia, tollendi in quaest. meis Metaphrficalibus super T. Metaph. aduersiis Amonium Andream Scotistam, de sequere glosam Caietam, ex qua poteris ibi uere plura argumenta, Si praecipue illud quod fieri solet de tactu; qui non est denudatus a tangibili quod tangit. cum consistat In quadam medietate quali tum tangibilium . 2. de anima, & etiam in hoc tertio.
UIA Laee quaestio luculenter tractatur hic ab Au tore,non oportet aliud ad rure, nisi remittere lectorem c si latius voluerit stire opiniondi horu philoloph, tum ad Augustinuin Niphum in quinto comen. Averr. huius tertii & in sc in quibus susus videbit opinione Alex. de tripliei illo intellectu scilicet intel iectu agente, que voluit esse Deir, dc de intellectu post bili, quem vocat praeparatione quanda in alae ad recipiendum influxum i Deo, quo mediante sulcipit speciem intelligibilem desie efficitur intellectus in h. bitu, Ze utatur contra istam opinionem rationibus quibus ut tur Ι . Th hibebit etia opinionem diuini Platonis asserentis, alam esse veluti nauta in naui respectu hominit. & intellectum esse potam inorganicam, contra qua disputat D. T p p. ' Reperiet, adhuc latius opinione Auem pace, Album a r.3d multoria alioria Arabem asserentiu intellectu esse virtute imaginatiuam, in qua recipiuntur phantasmata sensibilii. aduersus quos disputat pluribus ronibus D. Th. De opinione Themisti j x Theophrasti asserentiu intellectu esse thiam separatam , ut quidam eis imponunt, vel ut aliqui allerunt eos posuisse aiam esse una in Oibus hominibus aeternam, Sc immortalem .dc esse coria polita ex duplici parte, una quae est, ut materia & dr intellectus possibilis, altera ut forma, & ct in tellectus agens. lege tu diligens lector Albertum in hoc 3. de aia: dc videbis quoq opunionem Ammoni j. Simplici j5c Philoponi. De opinione Galeni, asterentis alam esse eo plexionem, lege D. Th a conti genti reperies quoq; opinione Dinarchi ut ait Gregotiue Nissenui, de Emp. qui voluerunt alam esse quanta armoniam sonorii contrarioru, ex qui bus componuntur corpora alata, de de sicili refellere potes illos ronibus D. Tho. quibuironibus, do alijs quas addit D. Th. poteris impugnare ει o. inionem Leucippi a meretis in tellectu non disset re a sensu quae opinio est rudior alijs cum sensus reperiatur in olbiis animalibui intellactu sim in homine. in errore Averr. quem ulli An erroist; sectans, Vide D.Th. eodelib i. eont genti de p. p. summet suae Theologiz de in opusculo conir Averroi stas, dc conclude eum D.Th de ipsa veritate, intellectum possibilem esse una ex facultatibur. dc pol js alae qui facultas est in pola ad recipiendas spes a pliant almaribus medii te alia vir tute, de facultate, quae vocatur intellectus agens, M anima ipsa ronalis est sorma informant corpus homini . meipiens simul cum eo.& remanens post. hanc veritat reperies multis in locis apud D. Th. de agnosces quomodo intellinus possibilis dr impallibilis. luia non piti palsione eorrus titia. dr immixtus quia non est virtus orginica, ἐξ separatus quia voa est actus corporis.& haec noluerunt intelligere Pbil. Ppterea inciderunt in vario; errorei.
IRC A hane disputationem nota , ei, videtur esse mota eontra tex. Arist dice tis de intc llectu, necesse est itaque qA oia interligit. immixtum esse: si ergo in tellecti H omnia in ciligit, ergo latelligit seipsam, quoniam qui omnia di inibit eludit, vana ergo est dubitatio, uum lut dilectus autelligat seipsum . a
206쪽
interlin. Opimo Maria d. opinio Mointiani crae
K AJJe 7 eum intellectus posta ilis sit quodda ens, oportet 23 contineatur sub eme uni uersaliter: quia omne particulare continetur Iub uniuersali, re ens est suum obiem . quod ipse intellectus pol sibilis intelligit : ergo sequitur necessirio seipsum intelligere. Nisi dicamus P Doctores tractini hoc quaesitum propter diuersas opitiiones Philosophoro, si-quialem aliqui potuerunt intellectum adeptum se intelligere per hoc, P intellectui agens
est qui iacit per abstractionem obiecta intelligibilia ex sensibilibus, di haec intellectus possibilis intelligit. Jc qu cunque intellectus agens abstrahit, intellectus possibilis intelligit, adeo quod reuerabitatus in quo intellectas po: ibilis acquisierit omnem scientiam , & tuenominabitur adeptus. &ntel liget intellectum agentem de omnes substantias separatas, csei sum,&hxcerit fu i ma beatitudo tua, Qua Opinione reputat D. Tho. esse sabulolam.
Alia opinio fuit Plotini allet e. ix v intellectus possibilis magis intelligit seipsum quialia. quin alia intelligit per species , de non per seipsa, i pie autem intelligit se per suam substantiam, eum sit seni er sibi ipsi praesens. As Alij vero econtra dixerunt, P intellectus cognoscit lo aer suam speciem, quia quando cognoscit aliqua, fit actu per speciem illorum. iapoma soram aliam speciem de se, dc per illam se co4'oscit. K Alij vero docuerunt m bene intellectus intelligit se. sed quodi modo accidentali, quonia quando intelligit res ad er-tra fit unum cum eis accidenta liter. & non ellentialiter,& sie intelligendo ipsas res intelligit etiam se, cum sit unum cum illis rebus intelligibilibus. uitam alij dicunta, intellectus nullo pacto itotest se intelligere, quia tunc intelligeret etiam suam operationem, ruam tamen apprehendere non pote t si quidem intellectus se habet ad operationem suam cuti sensus ad seusationem per conueniemem similitudinem: sed sensus non potest sentire suam sensationem. ut docuit Aristi in fine x. lib. de Anima: igitur oce Adde etia quod
intellecta, illud tantum intelligere poteit, quod est sensibile, eum sine phantasmate nihil intelligat, phali rasma est rei lenii bilis, sed o eratio intellectus & ipsemet intellectus non sunt seu sibilia: igitur 3ce. videmus eua. quod illud in: elligit noster intellectus. quod τε .4, ω agit in ipsum. cum intelligere sit pati ab ipso intelligibili. sed operatio intellectus, & ipse id,
intellectus non agit in eum. quia accidens non agit in suu subiectum, vel idem in seipsum, ex quibus sequitur,a, intellectus seipsam intelligere non potest: sed hi allucinantur valde. quia sensus si non percipit suam sensationem, hoc ideo est quia est virtus organsea, intelle Iesu situr racius vero est inorganicus, impassibilis , x immixtus, & licet intellectio non fit sensibilis per se, habet tamen habitudinem ad sensibile per se, nempe ad illud. 1 quo causatur in intellectu. quandoquidem omne causatum babet habitudinem ad suam causam & hoe fusicit. intelligere quoque dicimus P est esssentialiter agere, & non pati, quoniam solus intel- Iectus producit intellectione, sed non per seipsum praecisse: sed medii te specie intelligibilirer quam veluti per formam suam constituitur in actu primo, ut potentia cognolcitiua est. & sie factus in potentia aceidentali, reducit se adactum secundum: ea ergo intelligere essentialiter agere,& paci antecedenter.& concomitanter, ex quo sequitur P intelle tus in telligit se, sed non per se primo, & directe, sed in directe ex cognitione aliorum.& dum in agere esse .aellectus intelligit iis, de ea quae in ipso sunt, hoc non facit per aliam speciem . sed tantum M per illim quam sustepit ab extrinseco obiecto, & hoe tenem ut ad mentε D. Tho. ncce ti dem At a, quo cognoscit obiectum, cognoscit se, vel suum intelligere, sed alio qui reflexus dicitur . nec habemus pro inconuenienti dari procellum iii an finitum in his actibus. I Prima ratione principali aliqui soluunt dicendo, P quaado dixit Ar . intellectus -- - . . vincia intelligit, voluit in nuere oes sermas m 4teriales, quae responso stare no poli quia ver- tua .
bum illud ola, aeeipitur uniuersi liter pro Oibus entibus, quia si pro formis materialibus inutis staret, tue no cognosceret seipsum. & aci a suu , cuius oppositu ostensum est: est ergo ο---M. germanus sensus verboru Ar. P intellectus sin aptitudine omnia intelligit. qin est aptus in rectus natur ola intelligere, licet no eode modo . ' Alia ratio iacit pro nobis,quia cu nullu ens omni Mst ignotu naturaliter, oportα ipsum intellectu oia cognoscere, licet no aequaliter. ut dictu i s' 'est. De qui b is Oibus vi te a col. gent. ubi inueni quo intellectus se intelligit sm modu cap. ra. suae naturae, si altius perscrutari volueris quo dis inter Deus agnoscat se. & Angelus telligat selysum per tua substantia. N anima separata etiam se, & alias animas agnoscat. le- έ, 'se D. taxo.' p q. I .ar. ι. x s. & q. 1 f. r. i. di q. 8'. per tota & sent dist. so.' ι .ar. t. tium. M. II, Idebi ab Laussiarum doctrina
207쪽
Disputati de cognatione sutissan tiarum sepa
.pin. Auer. . de anima comen. s.
V IA in arg. quinto fit sermo de cognitione substantiaru separatarum, ag eris
inutile, aliqua dicere hic de ipsis, quaqua in disputa s. super. x. metaph. lataui disputaui uius aduersus Ant. And. in tame sciendum, tr inter Graecos, Arabe dc Latinos, suit varia sententia, quomodo intelligentiae pro hoc statu a viatore cognosci possunt. qi Inter alios fuit Thenus . ponens intellectum tam agente. quam po si bilem, separatum, dc aeternum, Se coniungi nobis per cognitionem Phantasmatum , dccia suerit persecte coniunctus, tune intelliget intellectum agentem, de ceteras substantias se paratas. ratio sua est, quia dissicilius est abstrahere quidditatem, de eam cognoscere, quam cognoscere, de non abstrahere, cum difficilius sit sacere duo,quam unum tantum rat lates.
lectus noster abstrahit quidditatem a substanti js materialibus, di eam cognoscit: ergo malto magis cognoscit subli alias separatas, quae sunt quidditates abstracte ex seipsis. ' Almut dictum est, potuit intellectu nostrum esse praeparationem ad recipiendas spe es inulli. gibiles per quas coniungitur cum intellectu agete, quem dixit esse Deum, & eum trucessuerit ei coniunctus, intelliget ipsum, di ceteras subitantias separatas. Ratio sua erat, ne generabile cum peruenerit ad finem, bc complementum suet Lenerationis, etiam perat nit ad completam operationes sed intellectus possibilis noster est generabilis , di corruptibilis: ergo cum peruenerit ad complemecum suς generationis, scilicet acquisitis omnibus intelligibilibus, poterit persecte exercere suam operatione, quae erit cognoicere Des Sta
abstracta quiddilative. Q Auemp. Magister, Auer. docebit intellectum nostrum possibi lem esse organicum : sed per abstractionem phantasmatia perueniet αd cognoscendum lub. stantias separatas quidditatiue, quandoquidem cum intellectus cognoscit quidditatem si quam abstractam ab aliquo indiuiduo, vel specie, vel genere, quaeritur num illa quiddi habeat qui Mitatem aliam, vel non . si habet, iterum potest abstrahere aliam quidditate δ: cum non sit processus ad infinitum in quidditatibus , sequitur 91 possit eognoscere Humas quidditates, quae sunt substantiae separatae. Averr. alteruit intellectu nostrum possibilem adipisci omnia intelligibilia speculativa adeo ei unitur, de copulabitur Intelle ctus agens : cum autem ipse intellectus poli ibilis fuerit in hoc statu, tune erit intellectui adeptus, 3c cognoscet omnia, dc erit perfecte beatus. ratio potissima est . quia si noster imtellectus non intelligeret substantias separatas, tunc natura secisset aliquod frustra, quia secisset illud, quod est in se naturaliter intellectum, non intellectum ab alio . Scotuι voluit intellectum nostrum possibilem identificari cum anima nostra, Se cognoscere sub stantias separatas quidditatiue , sed non secundum omnem gradum cognitionis quiddat liuet, sed latum per agregationem conceptuum dc praedicatorum quidditatiuorum, δἰ inter alias rationes suas haec est potissima , quia omnes homines natura scire desiderant: ig tui magis scire magis desiderant: ergo maxime scire maxime desiderant: sed cognoscere sub stantias separatas quidditatiue, est maxime scire: ergo intellectus nollet aliquando servo ni et adhoe, quoniam desiderium naturale non est ad impossibile . Istis tame nono, stantibus tenet D. Tho. intellectum nostrum possibilem esse potentiam distinctam reali ter ab anima, de nunquam neque in hoc statu . neque in alio, naturaliter adepturu quit dilatauam cognitionem abstractorum , quia intellectus nihil intelligit nisi per abstractio nem a phantasmatibus: sed substantiae separatae qaiddilatau ς non cadunt sub phantalis p bus, cum non cognascantilr nisi per essectus, qui non adaequant ipsas: igitur male dicaa: omnes quotquot sustinent, P noster intellectus potest quidditatiue intelligere abstractu substantias : non discernendo inter haec duo, 9, aliud est cognoscere quidditates intellis tiarum, de aliud cognoscere ipsas quidditative. primum concedit D. Tho. quiactano ci mus, Pintelligentia est substantia immaterialis, dc immobilis: sed secundum negat. qui illo dato sequeretur nos polle cognostere ipsas a prima potentia usque ad ultimum actu hoc est cognoscere quidditative. compsehendere vl timas differentias ipsarum, cum taut non cognoscamus de eis niti commmunia praedicata , quae potius spectant ad quae uom; quia est, quam quid est: ideo topice, non posteriori luce possumus die re'cognosci quiddilative. Hoc habito Ioluuntur omnia argumenta in eontrari v. applica adoc Nec te moueat, P asserit Zimniara D. Tho. cecimile palinodiam s. metapli. γbi Arist. H
208쪽
In tertium Librum de Anima. 2o9
quent de eognitione substantiaru simp licium inquit, si ignorantia talium non est ut et i- , Qtas, ei citas enim est ut si in lectium non habeat qui s. ex quibus verbis elicit Beatus Tho. ab ipla veritate coactus, in secundum sententiam Arist. humanus intellectus potest rei tin- .gere ad intelligendum substantias simplices . qd videtur sub dubio resiquisse 3. de Anima, male ergo alibi negat . I Sed alluet natur Zimmara in hae re, quandoquidem Arist. duas Tex. ις.
Adde etiam ui cognitio quidditativa habet gradus secundia apprehensionem, & compre-
Caiet. lib. de ente, & ellentia in expositione s.cap. & in disputatione 3. nostra super 2. me nprhensionem, ut ait Caici in expositione I. ar. i. o. p. p. Potest etiam dici ut quibusdam ex nostris videtur, P verba illa s. Metaph. non sunt D. Tho. ut patet ex metaph. manu quae reperitur in Bibliotheca Bononiensi . caetera quae hie essent dicenda vide apud
iar E. di apud Mag. Chry sost. & Dominicum de Flandria ibidem.
I R C A disputationem illam de speciebus intelligibilibus, ultra opinionem euius meminit Aufior, in sua quas . fuerunt,de alis negantes species, denumero quorum fuit Getisredus, aiteiens demente Arist. vanas esse huiusmodi species. quia 3. de anima enucleant natura intellectus, ipse I hilos ait, in tellectus nihil est eorum, quae sunt ame intelligere: si ergo darentur huiusmodi species, tunc intellectus esset actuatus per istas species, di sic erit in actuante ipsum intelligere. R Praeterea, poli tis istis speciebus, tunc intellectus non intelligeret, neque reciperet, quonia intus apparo prohibet extraneiani, sc obstruit: igitur vanae sunt species istae ad irente Arist. P taeterea
quaero de productivo harum specieru, num sit phantasma, vel agens, possibili lue intellectus . non Phantasma, quia hoc est materiale, Se species sunt spirituales non agens intelle Ous, quia ipse cum sit lumen habet tantum illuminare: no possibilis quia munus eius est recipere. & non agere. cum igitur non sit assignare producituum barum specierum, sequitur P sc icium quodda sit eas imaginari. hane opinionem dicit iste vir fuisse magnorum Philosophoru , nempe Themistij,Auemp. Averr. dc muliorum aliorum . ' Ioannes Bam nitanus negat quoque species intelligibiles, quia non sunt multiplicanda entia sine necessitate: ted ad intelligendia naturas uniuersales, susscit intellectus cum ipsis phantas in tibus: non ergo sunt ne stariae species intelligibiles.& haec est sentetia Arist. qui 1. Eibi. aiterit tria tantum reperiri in anima facultas, passio, & habitus: modo species intelligibilis, non est iacultas. non passio, non habitus ut pateti igitur non dantur lictoi species.' Praeterea, actus intellectus duo sunt ex de anima, simplicium apprehensio, & compositio, & diuisio. Addit Beatus Tho. discursu, nuc quaero, istet species in quo actu sunt, non in primo, quia hae species non intelliguntur: non in secundo, nec in tertio, quando. quidem species non est copositio, neque discursus: non ergo dantur istet species. 'l Aurem lut dixit esse necessarias species intelligibiles in intellectu , non tamen postmodum est vG cellarium remanere, nisi dum ipse intellectus inteli git, & hoc voluit expresse Arist. 3 de anima dicens, sicuti se habet sensus ad sensibilia, ita intellectus ad intellio ibilia, sed sensus postquam exercuit suam sensationem, non habet species sensibili ut ergo sie intellectus postquam exercuit sua intellectionem, non habet amplius species intelligibiles impressas, & lubiective existentes in intellectu remanentes post actum intelligendi, sed solu ex prestas, di obiective exi sientes in intellectu, cestant tamen cessante actu intelligendi. & hoe voluit Averr. dicens, neceste est ut ibrmae sint existentes in intellectu secundia ves ocitatem, & rem velocis transmutationis non fixam 5ec. quam opinionem sequutus est Arcangelus mercenarius, &est opinio quoque Auicen n. lib de sufficientia. I Rei tamen veritas est, P spe. ei et intelligibiles sunt nccesssariae in intellectu, ad intelligendum obiectum situm, & quod maneat cessante actuali intellectione cotra ipsum Areang. & loquor de speciebus impressis non expresiis: quia, quemadmodum materia retinet formam cessante ach one agentis,
se etia intellectus retinebit species cestin te actu intelligendi . hane veritate tenet D. Th. Dd scotus,
libus. . et. in prologo. Tex. I . rex. 4. huis
ius lib. h. semen. In Prolog. q. a. tap. Tex. it.
209쪽
Niret male vide Enr. quolib. s. q. Soluuntur
D. rho. p. r. q. si M. Soluuntur Italisti Bae
Tex. c. Soluuntur ri6es Aureoli.
Ee eonuenieria inter I sum ec intellactam.
Scotur. Romanus p diu , te omnes recte philosoptantes,sc TEeologi ranter eam qui meit species negat etiam animi immortalitatem quia deficie e opere alicuius crucit de illud,
sed opus intellectus possibilis est recipere species, Lintelligere per ipso. reptis igitur spiciebus intelligibilibus quid erit de intellectu deficeret prosino. vel esset indeterminato
ad intestimendum, S non recordaretur reru in lectarum, nec Philosophus discre. amirustico. nee intellectus produceret suam intellectionem. Sc suum actu.& multa alia incor uenientia confiteri coguntur negantes species intelligibiles, de numero quotum est de dam familiaris nomine Niger. qui caret speciebus intelligibilibas i suo intellectu, ob hoc est indeterminatus ad quodlibet opus peragedum vesati Gnato de quo Terentius, ait Eo negat nego. Hi et auserui unum genus etitia ab uniuerso, In quo oportet Ponere et eam, quis primo instituta sunt a natura ut sint, quamuis sorte secundario alia repr senti di haee dicimus res: quaedam vero ad hoc primo instituta sunt naturaliter, ut alia re oratem, di Eaee nominamus intentiones rerum, de species intelligibiles, & sensibiles. I aera species intelligibiles hoe secundum genus entium auferunt, oc tamen summe necessarium est hoc ponere, quia cognoscitiuum oportet esse non solum ipsum sed ad alia, intes t&ρὰ vero omnia,ex communi consensu Philosophorum conuenientium in hoc, quod e mili cognoscitur: modo res secundum taptis no possunt esse in cognoscitiuo, quia laris non est in anima, nec ipsum cognoscitiuum secundum suam natura em iubilantiam fini. tam potest esse tant et excellenti et ut habeat in se. unde distincte sibi assimientur res cesto.
scibiles secundum proprias earum rationes: unde restat eu nec esse naturae cognoscitici stratio cognoscibilium, nec esse naturale rerum cognoscibilium, sit secundum se in cognos. eiciuo.uta natura sit institutum hoc genus entium intentionale,quo intellectus cognom-tiuus sit res cognoscibilis. Rationes aduersariorum non sunt alicuius momenti a prima ratio Goti reae soluitur dicendo, in intellectus ante intelligere non est in actu secet: quia est pura poten ita in genere intelligibilium, & per receptionem species intestigita producte per actionem imelectus agentis constituitur in actu primo. & sie actuatus tara exire in actum secundum. Ratio secunda soluitur, distinguendo et, recipiens duplata
unum realiter, di naturaliter,ut materia prima respectu formarum, Hieru spiritualiter, α hoc duplex, alterum est recipiens spiritualiter tantum, ut intellectus qui recipit vatumγliter. alterum vero recipit spiritualiter intercedente tamen trasmutatione reali, Vt tactas: quando ergo dicitur op si recipiens spiritualiter aliquam naturam eorum. quae reciperectbet secum admitteret natura illa inexistem aliorum receptionem impediret. sed coinre ligitur de receptione simpliciter , sed de receptione persecta, ct completa, quae est recep 'iudicativa, amaritudo enim inexistens linguae. non impedit receptionerni in liciter alio
rum saporum, sed iudicium , species intestigibiles hoc impedimentum intellectui pra re non pollunt. Productivum specierum intelligibilium est phantasma. concur te uας
virtute intellectus aetenti . ut satis patet ex Auctore in quaest. ex quo soluitur Ratio terra Rationes quoque Baccotini soluun tur ex his quae dicta sunt, quia non multiplicam entia sine necessitate, immo natura ipsa cogitur ponere ens inlationale, ut e gnoscitapansit eo noscibilia, ut dictum est. Ad dictum Arist. quod in anima sunt facultas, ranio, habitur, dicimus quod non erat locus ille enumerandi species.quia moraliter loeutra sed in hoe r. de anima expressi ubi dixit animam esse locum specierum , S non lapis, ita species lapidis est in anima . Ad id etiam quod adducitur de operationibus intelli cimus quod est sermo de intellectu in actu primo, in quo iam habet species quibus hari tis exercet operationes illas. U Solvitur & ratio Aureoli, quia similitudo inter stata intellectum eonii stit in hoc.qulid sicuti sensus patitur i sensibili dum recipit syeciem ci ita & intellectus a suo intelligibili, licet non eodem modo: & sicut sensus est in pote usuum obiectum, ita & intellectus: sed differunt postea multipliciter, quoniagnoscit uniuersale. sensus non, intellectus cognoscit obiectum abstractum a codilippi indiuiduantibus sensus non, intellectus cognoscit substantias. de accidentia, sensus Griscit nisi accidentia.& se quoque in intellectu remanent speciet, in sensu autem non Cettera quae hie essent dicenda vide Zimmaram in quaest. de speciebus intestigi in lege Capreol. 2. se . dist. 3. q. a. Je Apolinar. s. de anima q. r. lege Auctore 1. a P
210쪽
IRC A necessitatem intellectus agentis. variat extiterunt philosophoru se tentiae. inter Graecos, Arabes, & Latinos. Alexand. qui posuit intellectu agentem esse Deum, propter hoc, quia sicut Deus semper intelligit, ec omnia sicit, & sua actio est eius substantia, ita oc intellectus agens: & dixit ipsum esse necellarium ad illuminandum intelligibilia, & ipsam animam intelleti tuam. Siquidem vult Philosophus, i intellectus agens ita se habet ad animam intellectivam, sicut se habet apens in rebus naturalibus, & ars ad artificialia , sed in rebus naturalibus agens no est
pars intrinseca , quae una eum materia rem naturalem constituat, neque ars est pars rei ar.
tificialis: Sc sie neque intellectus agens habet rationem partis, sed solum rationem agentiudi architecti, qui est separatus a rebus arte factis. Themisti de Theophrastus politer ut quoque intellectum agentem esse substantiam separatam , 5: uniri intellectui possibili. de speculativo, quia omnes hos tres intellectus, scilicet agentem, possibilem, & speculatiuuat ternos, dc separatos asserunt, de est necessarius intellectus agens, ut tangat possibilem, de
speculatiuum, non tactu corporali, sed spirituali, sed de his opinionibus occurrit mihi, quod Propheta in excessu metis dixit, omnis homo mendax, oc si hoc est verum in omniutius hominibus , multo magis Graecis est peculiare . atque domesticum hoc vitium, scilicet mentiri, quemadmodum Poeta inquit, de crimine ab uno disce omnes, S: sapientissimus Paulus Cretenses sem per mendaces dec. Inter Arabes fuit Avicennas, qui posuit intellectum agentem epichodeam, & esse necessarium ad producendum spccies intelligibi. Iesin intellectu possibili . U Auempace tamen voluit intellectum agentem esse necessarium ad producesum quoddam lumen in ipsis phantasmatibus, quibus illustratis efficiantur intelligibilia, dc sic apparent res uniuersales. Averr. vi imponit sibi landunus asseruit intellectum agentem esse necessarium, ut sit principium acti uu intellectionis in iure lectu possibili: quia intellectus agens, se intellectus possibilis, sunt duae substantiae realiter distinctae animam intellectivam constituentes,quae ita se habent,o intellectus possit, lis solum intellectionem recipit, intellectus autem asens producit intellectionem . Aj Hi viri quoque sunt mendaces, δc salsi, dc nedum secundit veritatem, quam procoperto habemus, sed in via Arist. quippe, qui dixi t, g, in omni natura, idest in omni enectu, & re ficta, sunt duo principia necessaria, uniim ut materia, qua sit potentia omnia illius generis:alterum efficiens, quod talem materiam in actum redigat,quod sit ut ars ad materiam suam sed intelligere est quid effectum igitur oportet haec duo principia, quorum .unum est materia inteIlectionis, idest intellectus possibilis , alterum efficiens, quod est intellectus agens: &subdens ossicia utriusq; ait ς, in tes lectus possibilis omnia sit, hoc est recipit species omnium, quibus iactus simi lis intelligit ipsas: intellectus agens omnia facit, quia abstrahit species omnium ,&se habet ut lumen ad colores. Inter latinos quoque suit controuersa de necessitate ipsius intellectus agentis. Quia Durandus de Sancto Portiano , ordinis Praedicatorum , negauit absolute intellectum agentem, asserendo ad intellectioncm complendam lassicere inici lectum Iossibilem cum phantasmatibus , quia si esset necessarius intellectus agens, vel hoc esset ratione operationis in phantasma, aut in intellectum possibilem, aut in utrumque: sed nihil horum est: ergo si ustra ponitur intellectus agens. probatur minor, quod non in phantasma, quia nee influendo illi aliquid , nec a strabendo abeo aliquid, nec educendo de potentia eius. probatur etiam, quod non in i tellectum possibilem , quia aut solus agis in illum , 5 lioc non , aut simul cum phantasmate, Sc hoc etiam non, tum quia si thantasma secundit se est impotens in intellectum agere, utpore immaterialem : ergo erit impotens quoque ad coagendum, quia non est mutatum , aut si secundum se erat potens, & sic non oportet ponere intellectum agentem, sicut
nec scnsum agentem cum obiecto sensibili. S Godoliedus presbyter aduerius Duradum asseruit intellectum agentem dari, sed dixit iplum essecti ueno illuminare, sed tantum sormaliter. Veritas tamen est quod intellectus agens est necesssirius propter tria, scilicet ut sua assistentia illuminet phantasmata, & ut transferat intelligibilia de ordine in ordinem,
hoc est ut faciat intelligibilia in potentia, intelligibilia in actu, de ut producat speciem in-D d 1 telligi -
Opin. Alenopi n. Theophia In si a metaph cap. 4. in ruistola