장음표시 사용
211쪽
LiEER SE CnNDu 3. III tum iunerum, tantum luctus,tantum lachrIn arume Prieterea extinctas aries, opp resas leges, Oblitera, tam religionem, confusa divina,humanaque Omnia
corruptam civitatis disciplinam ; Universum . in quam, hoc malorum agmen . quod ex bello nasci tur, tibi uni feremus acceptum, si quid em belli fue
LU I N Τ A RATIO.. minta locupletandi ratio videtur potissimum
ενε υν, quam evidentiam vertunt, pertinere.
Utemur, quoties vel amplificandi, vel ornandi, vetri electandi gratia , rem non simpliciter exponemussi ed Ceu coloribus expressam , in tabula spectandam Proponemus, ut nos depinxisse, non narrasse, lectoripectasse, non legisse vici eatur: Id ita p i stare poterimus, si prius ipsi lotam rei naturam omnesque ei
cum stantias, ac veluti faciem, animo lustremus. De- ' de ita verbis , ac figuris idoneis e ngamus . ut quam maxime fiat evidens perspicuaque lectori*Hac virtute praecellunt cuin omnes Poerae, lum prae Cipue Homerus , quemadmodum suis indicabimus locis. Constat antem praecipue descriptione resum, temporum, locorum, pel sonarum.
. Rei descriptione locupletabimus orationem cum id quod fit, aut factum cst, non summatim, aut tCnuites exp*nemira: sed omnibus sucatum coloribus, ob oculos ponemus, ut auditorem sive lectorem jam extra sepositum, velut in theatrum, avocet. Hanc ab ,eiungenda rerum imagine Graeci υ 7υ πωm vocant. Etiamsi hoc vocabulum commune est, quoties aliquid oculis subjicitur. Veluti si quise ntι- gnatam civitatem dicat, Cuncta nimirum in summa complectitur, quaecunque talis fortuna recipit 3 utar enim Quintiliani verbis: At si aperias firC, quae verbo uno inclusa erant, apparebunt C stusezper domos ac templa flammae, & ruen tum recto
212쪽
sonus, aliorum fuga incerta balii in extremo CompIexu suorum cohaerentes , Sc infantium feminarum-
ue ploratus, male usque in illum diem servati fatoenes: tum illa profanorum sacrorumque direptio. efferentium praedas, repetentiumque dii cursus, s ante suum quisquis praedonem catenati . di conata retinere infantem suum mater: & sicubi manus lucrum est . pugna inter victores. Licet enim haec omnia complectatur eversio , minus est tamen totum edicere, quam omnia, Hactenus Fabius. Idem hujus videntiae citat exemplum hoc ex Caelio in AntODium. Namque ipsum offendunt temulento sopore Profligatum totis pnecordiis stertentem , ructuoso Sspiritus geminare , praeclarasque contubernales ab omnibus spondis transversas incubare, & reliquas
circum jacere passim , quet tam Cri e Xanimatae terrΟ-re . hostium adventu percepto CXCitare Antonium conabantur. Nomen inclamabant frustra , cervicibus tollebant, blandius alia ad aurem invocabant. vehemen; ius etiam nonnulla seriebant. Quarum cum omni iam vocem tactumque noscitaret, proximae cujusque collum amplexu petebat neC dormire excitatuS , nec vigilare ebrius poterat . sed semisomno sopore inter manus centurionum, Concubinarumque jactabatur. Nihil, inquit Fabius, his nec credibilius fingi, nec vehementius exprobrari, nec manifestius ollendi potest. Refert idem descriptionem convivii luxuriosi. Videbar, inquit, v de-xe alios intrantes, alios vero exeuntes , quosdam ex vino vacillantes, quosdam hesterna potatione oscitantes. Humus erat immunda, lutulenta vino , coronis languidulis sc spinis cooperta piscium. Sed
hujusmodi exemplorum nusquam non magna copia , praesertim apud Poetas , ut d ctum est , di a puclhistoricos poetis proximos. Praecipue vero narrationes nunciorum in tragoediis, quoniam vice spectaculi subjiciuntu: , dum ea referunt, quae repraei Entari in t beatro aut non possunt, aut non convenit, hac
virtute insigniter abundant. Velu i cum in Euripiadis Hecuba Talthybius nata at Hecubal, quomodo
tir occisa Polyxena in Iphigenia Aulidensi nun-
213쪽
L I E E R. I EcUMDus. fro,si. ziuS e X ponit quomodo sit interfecta Iphistenta. Eta, in Troade Senecae , nuncius refert Hndroma et hae. o quomodo periisset Astyanax ipsius filius. Hc ad exi emplum indicas Ie satis est, cum omnes tra adiae: scateant hujusi nodi narrationibus: Nec rei ri ad hoc institutum, verae sint an falloe , quem iam Udum in Electi a Sophoclis sene et ficte narrat Clytemne
Rr , quomodo in certamine perrisset Orestes L .i quoque Tilli, mirus est in hoc genere artis X. Ue i rum illud arbitror admonendum, hod genus descri- Pxionis praecipue quidem constare circumstantia- rum C plica ione, carum priaesertim, que rem oculis, Inaxime subjiciunt, ac moratam re dclunt narratio is, nem. Non mediocriter tamen adjut ari collationibus, similibus, diis milibus, imaginibus, metaphoriS, a Logoriis, di si que pi Pterea sunt sigurae , quM rem illustrant Quin epitheta quoque in hunc usum
plurimum valent. V eluti cum dicimus aerios scopulos, turrigeras urbes , Coeruleum , aut vitreum male , Curvum aratorem , supercilio sum Philoso- Phum, patulas fagos . atram specum, dc apud Homerum δυσγγῖ:/πόλ εμγ , R. πιγκτορ, βροτο τειχMΠλήκτνης , i. e. male sonans bellum, Heci r variegatam halem galeam, homιcida inarό, O murorum eυersor, quo genere nusquam non stat et Ioeta. Neque solum in descriptione complectimur, qu .ae praecesse lint, quae adjuncta rei fuerint, quae con sectita: verum etiam ea quae facta non sint, vel fieri
potuisse, si hoc aut illud eventilet, vel fieri possede- monstramus: veluti si quis dicat: Vide in qu Id discrimen adduxisti Rempubl. qui temere congressiis lis cum hoste. Etenim ii forte i ortuna superadent hosteri haec atque haec erant eventura. Aut si quis mo narchiam disiuadeat, descriptione ob oculos ponat - omnem tyrannidis Tragoediam: Jamque auditores admoneat, ut putent sese haec omnia videre , quae mox passuri sunt . si Democratiam mutarint in re pnum Porro si res agitur seria, tum eatenus adhibendae sunt mmmor εις , i. e. delineationes. quate nus ad caussam conducunt. Verum cum tota res ad
Voluptatem spectat , quemadmodum in poemati '
214쪽
185 DE Co P IA RE Ru Μ ermitat, οδειξε Π. 3. e. dcmonstrationitur, & quae exercendἴ ostentandi ve ingenii caussa tractantur, licebit essictionibus hujusmodi liberius lascivire.
Ad hanc formam pertinent descriptiones HomeriCae, quoties armat Deos suos, aut heroaS, quoties convivium, quoties prirtium, quoties fugam,quoties consilium describit. Quid enim iste non exponit oculis, tum aptis circumstantiis, quaeram etsi nonnunquam minutae videntur , tamen nescio quo pacto mirum in modum rem ocu is subjiciunt, tum Epi- thetis, tum adhibitis similibus. Praeterea descriptiones turbinum , tempestatum , aut naufragio rum . inales sunt apud Hom. locis compluribus: apud Virg. lib. Vneid. i. apud. Ovid. Metamorph. Undecimo: pugnae barbaricae apud Juvenal. irem pestilentiae, qualis est apud Maron. Georg. lib. 3. apud Naso. 7. apud Sencc. in Oedipo. item apud
I hucydidem. Praeterea famis r cujusmodi est insignis in quet dam Quintiliani declamatione item prodigiorum , Solis eclypsium, nivis, imbrium fluminum, tonitruum, terrae quallationum, incendiorum, inundationum quod genus apud Ovid. diluini Deucalionei dei criptio. Item seditionum , exercitu iam, praeliorum, stragis . excidi i , direptionum, mono- Inachiae, pugnae navalis 3 qualis est apud Lucan. libro tertio epuli, conviviorum, nuptiarum, funerum, riumphorum, ludorum , pomparum. Cujus generis cst apud Plutarch. in via M. Antonii Cleopatrat na Vi S. Sacrorum, Ceremoniarum, Incantationum, ac Maleficiorum, qualis est apud Lucan. in 6. Item apud Horat. in Stat . 1 ub persina Priapi narrantis, quae viderit e Venationum, cujusmodi extat Adriani cardinatim: tametsi docti negant hoc carmen illius esse. Item Animantium , quod genus est torpedinis, echistricis descriptio, apud Claudian. Apud eundem,& item apud Lactant. Phoenicis. Psittaci apnd Ovid. in amoribus, dc apud Stat. serpentium apud Lucan. in 9. Multorum Piscium apud Oppian. apud Plin.
cum innumerabilium animantium formae, naturae, mores, pugnae, Concordiae, tum praecipue culicis dein
scriptio. Apud Mai. ς qui ac bo is expressio, apum
215쪽
LIBER SE CuNDus. I 3lmira restraesentatio. Statuarum item , qualis est in epistolis Plinianis signi senilis , tabularum, dc ima- Rinum , qualis est apud Lucia a. Hercules Gallicus: apud Philost. varia picturarum argumenta: cujusmodi sunt& argumenta textorum: dc sculpturarum, aut similium operum , quorum apud Poetas dc historicos exempla sunt innumera. Ut apud Ovid. lib. 6: Metam. textura Arachnes: qualis et clypeus AchiuIis ab Homero expressus: IEneae a Marone. Ad haec
navis, vestis i. e. perfecta armatura, machinae, currus, Colossi, Pyramidis, aut si quid est aliud rerum consimilium , quarum descriptio dele- 'ctet. Equidem ad hoc genus referendum arbitror, quoties formae gentis,uitaeque ritus explicantur: veluti si quis Scytharum, Anthropophagorum , IndOrum, Τroglodytarum, aut similium gentium imaginem oculis exponat. Aut si vitae militaris, Philosophicae, aulicae, rusticanae, privatae, regiae, simu lacrum quoddam essingas. verum ut ista probe exprimas, non modo Consert ars, & ingenium , verum etiam oculis spectasse, quae velis essingere,plurimum refert. Sunt δc fabulosae rerum descriptiones, quae tamen ad veras alludunt: velut aetatiS aureae, argenteae , ferreae. Qualis est dc apud Cebetem humanae vitae picturas apud Lucianum aulae, calumniae, eruis ditionis . aliaeque complures: apud Homerum osse se, Ates , dc Litarum et apud Ovid. sam is , livoris: apud eundem, & item apud Maronem, Famae.Quod si quis malit haec ad personae descriptionem pertinere, de qua mox dicam, equidem non magnopere repugno.
Persona descriptio. His igitur est proxima personarum descriptio, quam Prosopopoeiam appellant , tametsi nonnihil ab hac dissidet Prosopographia, vel hoc nomine, quod
latius pateat. Nam famis quoque, invidiae, somni, de quibus in odo diximns, prosopographias non absur cle dixeris. Proponitur enim ceu persona quaedam
cujusmodi sunt & illae, vinulis, is voluptatis, qVR
216쪽
tantes facit, ut auctor est Xenophon. Item mortis ac vitae, quas Ennius in Satyra contendentes inducit. teste Fabio. Item calumniae , apud Lucia n. apud eundem eruditionis, & statuariae. occasionis, apud Auson. Fortunae, apud Horat. in odis, re c. Cupidinis apud Moschum. Penias, dc Pluti apud Aristoph. Iustitiae apud Chrysipp. referente Gellio Philosophiae, apud Boetium Seve. Lamiae, apud Politian Item Musarum , Gratiarum , Furiar tam , Bellonae,
. Sphingis, Scyllae, calirybdis, ac similium apud poe
Sunt quaedam propiores vero, sed tamen ad ostentationem accommodatiores. Cujusmodi est Hippiae descriptio apud Lucianum , & ejusdem apud Apuleium in F Ioridis di sed Oratori magis Conveniunt illae notationes. Sic enim appellant, quotieS amaritis luxuriosi, avari, voracis, temulenti, somniculosi, garru; i, gloriosi, ostentatoris, invidi. sycophantae. Parasiti, lenonisve personam depingimur. Huju S generis extat exemplum in quarto Rhetorices ad Herennium et ubi suis notis depingitus pseudoptutus, divitiarum ostentator, Cum esset pauper. Caeterum e comoediis quantumlibet exemplorum sumere licebit. Nihil enim aliud agit comoedia. Extant affhoc facientes notae , Theophrasti titulor mihi Grammatici cujuspiam videntur magis, quam Philosophi. Depingitur autem ab omnibus circumstantiiS, praecipue vero ab his: A natione seu patria, si Poeni, Gneci, Galli, Scythae , Ηγberni, Hispani,
Scoti, Britanni formam, cultum, vocem, linguam, gestum, incessum, ritus, ingenium , ac mores exinpresseris. Fingendus autem Poenus foedifragus, vafer, insolens, cultu ambitiosiore, atque item de carteris. Sunt & singularum civitatum peculiares DO-t ut mollis Atheniensis. & ad dicendum, quam faciendum instructior: Sever. Romani,parci Flore nistini. Α sexu depingitur vir severior, mulier loquacior, inconstantior, superstitiosior. Ab aetate, taleSemngimus, quales Horatius ostendit in arte poetica. A fortuna, fastuosior inducitur dives: humilior
217쪽
LIBER SE v NDu S. 183 ac timidior pauper. A studiis fit gloriosus,dc facino rum suorum immodicus jactator miles, perjurus leno, tristior rusticus, adulantior aulicus, mitior urbanus , Medicus ad quaestum propensior. Poeta nominis avidior, sontibus, nemoribus ac secessibus gaudens , opum di honorum civilium contemptor,bophista loquacior, quam sapientior. Neque negligendi Communes affectus, quo fit animo pater in li-her OS, maritus in uxorem , civis in patriam, princeps in plebem, plebes in patritios, caeterique quos diligentissitne tradidit in Rhetoricis suis Aristoteles. Sunt autem peculiares etiam in singulis horum differemiae. Neque enim fatis est tenere, quid seni.
quid juveni, quid servo, quid patri familias , quid
lenoni. conveniat. Alioqui singuli horum semper sui similes inducerentur. At Comici p Cipue varietatem in ejusdem quoque generis personis affectasse videntur. Quid enim' dissimilius quum Deis mea, ac Mitio apud Terent. quorum hic cum etiam gravissime filium objurgat, blandus est ille , cum maxime blanditur, amarulentus. Et tamen uterquescia ex , atque adeo fratres. Quid diversius quam Chremes semperplacidus ac civilis , & Simo vehem Ctas ac suspiciosus. Item , quam Pamphilus cordatas,& Charinus inops animi consiliique QIid tam dissimile quam Phaedria Cum morbo pugnans, re Chaerea nihil habens pensi Multum item interest inter Davum pertinaCissimum sperandi auctorem,&Byrriam nihil pr ter desperationem afferentem Plut imum inter parasitum Gnathonem, Phormio nem: dc ab utroque longe dissident parasiti Plautini: quemadmodum dc hujus meretrices a Terentianispi urimum discrepant. Terentius meretrices prope inodum bosas hiagit veluti Philotim , dc Bacchiisdem in Hecyra. Plautus senes amantes & festivos. dc uxoribus veteratorie imponentes 3 quanquam alias Euclionem prodigiose tenacem ac suspiciosum
Q Hod si personam tractamus ab alio occupatam ab iis qui priores finxerint, ani descripserint decorum petendum est: veluti si tractes Achillem, acrem,
218쪽
I 84 D A Copi A RE Ru Minexorabilem, simplicem, infensum regibus,infensum mendacibus, pedibus volocem inducas oportet.
Nam hujusmodi primus finxit Homerus. Bursum
Ulyssem vastum, mendacem,dissimulantem, omnia tolerantem. Agamemnonem animo mitiore , sed
imperii cupidum, timentem populum, voluptatis avidiorem , quam belli. Hectorem animo sublimi, 'mortis di auguriorum negligentem , patriae omnia posthabentem. Ajacem factis magis, quam Oratione strenuum , contumeliae ac repulsi impatientem. In summa, ut cujusque personam finxit Homerus, ita Tragici Poetae inducant oportet. Item, si quis Aristidem, Themistoclem, Phocionem , Alcibiadem, Pisistratum,Julium Cariarem, Fabium, aut Camillum, aut Timonem, Socratem, Platonem , Epicurum Supiat cmngere, ex historiis decorum petendum est. Quod exercitationis genus Hacumevidctur iis qui Menelai,Phoenicis, Rchillis, Phalaridis, Bruti, Senecae, ac Pauli opistolas , di ora tiones finxerunt. Idem spectandum erit Leribenti dialogos, quibus personis quem tribuat sc monem. Caeterum Decoru quod est in fictis personis i velutis Philosophiam producas vultu constanti, dc auctoritatis plenor Musas simplices ac blandiores . Gratias junctas, ac zonis solutis: Iustitiam rectis atque immotis luminibus , caeteraque hujus generis) id a rerum natura, ad quas alluditur, Oportebit sumere . Est quoque decorum in Apologis, quod nemo
recte tuebitur, nisi naturas animantium cognitas, atque animadversas habeat: ut sciat docilem , ac
religiosum elephantum; Delphinum Crocodilo inimicum, hominis amantem: Hquilam in sublimi nidum ponere: Scar ab eum stercora, in quibus gignit, ac signitur , ex more protrudere, nec videri temporibus , quibus incubant Aquilae: 'sittam in segetibus ova ponere 3 Erinacium gaudere discursu, inimicum serpentibus. Atque haec quidem , hisque, reconditiora sapite petuntur ex Aristotele, Plinio, AEliano. Tractatur & hoc genus etiam ab oratoribus. Porro duriores sunt apologi, qui rebus inanimis . ut arboribus aut saxis, sermonem attribuunt.
219쪽
LIBER SE CuNDus. l8s Sed oratorum magis peculiares sunt illae prosopo graphiae, quoties suis ceu coloribns certa hominis persona depingitur, idque eatenus, quatenus ad rem propositam attinet, quemadmodum apud Sallust. Catilina, apud Liv. Annibal, apud Plin. Τrajanus. Rarius enim incidunt, sed tamen incidunt illae formarum emctiones. Quod genus sit, si quis mulierem
formosam omnibus serme numeris exprimat, aut Contra , deformem anum. Quemadmodum The fit en effinxit Homerus 3 & Graecorum multos proceres e mcunibus, Helena Priamo, suscitanti indicat, & hunc imitatus Maro in 6. Complures Romanos describit. Ad hanc formam praecipue pertinet schema id est, sermocinatio, quoties unicuique sermonem accomodamus aetati, generi, patriae, vitae instituto , animo , moribusque congruentem. Nam hujusmodi sermones in historia licet affingere: unde tot Thucydidis, Sallustii, Livii orationes estinguntur, Zc epistolae, dc apophthegmata. D mum & Cogitationes veluti hominis secum Io quentis; quanquam hoc Poetis familiarius. Illae pro-Prie πιπροσωποποιιάς, nomen merentur, quotieS personam hominis procul absentis aut jam olim desuncti loquente facimus servato decoro: quod genus sit: Quid si nunc reviviscant prisci illi hujus urbis optimates, viderintque temporum horum mores, non
ne in has vocis erumperent i Deinde subjicienda oratio. et id si nunc adesset proavus ille tuus; nonne merito his te verbis objurgaret Quid si redeat in hanc lucem Camillus , non ne jure his verbis nobiscum agat Et jam mihi videor audire illum ic mecum loquentem. Et fingite Platonem ipsum
ad hunc modum vobiscum expostulantem. Vere cundiores sunt hujusmodi prosopoeiae, cum ea ib-quentes fingimus, quae verisimile sit eos esse dictu in ros,si adestent. Duriores autem, sed tamen etiam in seriis orationibus, non tantum in exercitationibus adhibendae) si quando rerum gravitas postula bit, quoties naturam . aut Rempubl. aut Provinciam a aut patriam loquentem facimus. Ut in Cari l. fecit Cicer. Quae tecum Catilina , & quodammodo
220쪽
DE COPIA RE Ru M tacita loquitur. Rursum: Etenim si patria, quae mihi vita multo est charior, si cuncta Italia,si omnis Reia pubi sic loquatur, M. Tulli quid agist Et Socrates apud Plat. in Crit. leges secum disputantes inducit. Huius generis est, quoties diis ipsis, aut locis. aue
aliis mutis rebus, Orationem accommodamus. At eae
quae proprie Prosopographiae vocantur, metaphoris. similibus. Sc collationibus, fiunt illustriores. Cujus generis apud Poetas magna vis est. Gei Deseriptior Locupletatur oratio locorum quoque deseriptionibus, quas Graeci appellant. Ab his
frequenter narrationum sumitur exordium . non a Poetis modo, verumetiam ab historicis: 8c apud oratores nonnunquam incidunt. Hujus generis est,
quoties tota loci facies, veluti spectanda depingitur: ut urbis, montis, regionis, fluminis,portus,villae, hortorum, amphitheatri, fontis, specus, templi, I ci. inae si verae sint, Topographias appellari vo Iunirsin fictae , τοποεισέας. Prioris formae sunt, Carthaginis, & portus apud Maronem descriptio: apud Plin. in epistolis, Laurentis villae, Apud Stat. Surrentium Pollii . & Tiburtinum Manlii . Posterioris, sedes Somni apud Ovid. Domus famae,& regia Solis, apud eundem; Inferorum . & Caci domus apud Virgil. Tenari apud Stat. domus apud Lucian. Regia psyches apud Apul. Ad prius genus referendum arbitror, Vesuvii montis incendium,st Plinio minore descriptum: minae ardentis, apud Claudian, Tum siquis Nilum, aut antrum Sibyllae, arcus, atque id genus alia descripserit. Quae quo sunt magis nova, hoc plus adferunt voluptatis. dc diutius licebit immorari, modo omnino non sint aliena. Temporis descriptio. Porro temporis desci iptionem οναγρος M ap pellant. Unde non raro narrationis sumitur initium. Nonnunquam delectandi duntaxat gratia ad bibe