Animadversiones in constitutionem morborum stationariam : ejusque cum siderum laboribus necessitudinem

51쪽

robur, vel perversa vitalis efficientiae conditio majorem systemati nerveo receptivitatem impertit Floy erus '' pe

spicue animalium motuum OnVerSiones, Saepe eas, quae coeli statum mutant, praecedere dixit, sumptaque ex illis in ilicia tutius et celerius, quam Aerometra quaelibet ad id valere. Qui rheumatismis, arthritidi, hemicraniae, vel convulsionibus sunt obnoxii, convalescentes e gravi morbo, seminae hystericae tantam saepe praebent in percipiendis vel mi nimis atmosphaerae variationibus facultatem , ut eam propter haud inepte cum Barometris comparari soleant. - Non insi-cior pariter laesam hominum salutem in intim cum almosphaerae intemperi nexu esse, quod epidemiae annuae et

intercurrentes assatim testantur. - Verumtamen neque reticendae sunt Observationes inconcussae, e quibus constat, serales interdum epidemias auspicante pulcherrimo coelo, tum duxisse Exemplo sit tussis illa et idemica, quae russa Compellabatur Influencat, anno 1775 et 1782 per Scotiam et Britanniam vaste lateque debacchans Prior mitissimum autumnum, altera turbulentam et procellosam tempestatem excepit ' '). lias e converso creberrimae insignesque temporum contingunt anomaliae, quin inde hominiina valetudo notabilia patiatur damna Fatetur Syden hamus, qui tanta industria epidemiorum morborum naturam ac decurrendi modum rimatus est, diversas annorum habitudines, quoad manifestas aeris qualitates, diligenter quidem notavisse, sed Operam se perdidisse animadvertit enim ha/ιnos, quoad manifestam acris iston eriem sibi Plane consentientes , dispari admodum morborum isagmine infestari, et oi eoersa' '). mocce magni Viri adsertum etiam celet, Van vi et en 'si' indefessis, quas Per decem annos continuavit, Observationibus confirmatum habuit.

52쪽

Sub ejusmodi rerum discrimino et contradictione jam nil

intrum, Uaod Calondarium medicum aeque insirmo insistat talo, ac ueloorologicum, et quod plurima sane incerta, erronea, imo anilia et superstitiosa praecepta atque vaticinia includat. Hactenus dicta maxime flamiona iam epidemiam respiciunt, quae eundem characterem sub oppositis etiam anni tempestatisque rationibus per longum temporis intervallum constanter servat; unipersalis enim constitutio eadem prorsus manet, risio eam Promos erist qualitates manifestae aeris sio qua laute--nus retardaoerint ). Quum igitur ejus origo et dominium communibus et sensibilibus atmosphaerae qualitatibus erui

nequeat, aliquam tamen causam necessario supponere iubeat sectus qualiscunque, proinde etiam constitutio morborum stationaria, in Occultis virium cosmicarum altioris ordinis conversionibus sontem quaerere oportet. Quae Sensus Hostros, eorumque adminicula es sugiunt, rerum causae, occultae qui dem et abditae aliquo modo dici possunt; nullatenus Vero semper et absolute inextricabiles Toties enim solius rationis ope eruuntur Veritates, quas acutissima sensuum acies incassum quaesivit Quamobrem nondum desperandum, illos quoque successu temporis Xpletum iri hiatus, quos epidem iorum morborum doctrina hactenus offert Quemadmodum

physicis disciplinis olim extitit immortalis Newton, Coo Iustium vates et indagator solicissimus ita fortasse et Medicinae quondam adsulgebit Sidus propitium, veluti alter Newton ei aedisicio complendo par, cujus sundamenta aliud Britanniae decus posuit, admirabilis in re medica Sydentiam.

Sed revertamur jam in praesiXum, unde digressi sumus, eclipsium traiia item. Lucis diurnae desectus transitorius palmariam sistit iam

talionem sensibilem, quam Solis occultatio in sublimaribus producit. Haud exiguos inde in terrigenis essectus saluti infestos progigni , compluribus argumentis et e perientiis

53쪽

ostendere sunt adnixus Nilillo minus solam hancce lucis privationem permutando constitutionis epidemicae ingenio non

minus insus scientem esse censeo, ac illam animi constet nationem, quam eclipses totales, aliave Phaenomena naturae insolita in hominibus meticulosis et idiotis concitare solent. Longe gravior entium torrestrium naturam permutandi potestas inesse mihi videtur gra 'itationis mutuae nisui qui notabiles necessario pati debet conoersiones, quotiescunque, Variantibus siderum distantia reciproca, concursu, Vel discessu directo aut obliquo, contemporaneo aut successivo, relationes dyn micae inter Lunam et ellurem ac utramque inter et Solem Commutantur, motuumque cyclicorum celeritas intenditur

vel retardatur. - Evicit jam summus Kep re planetas eo tardius moveri, quo plus a Sol recedunt, et tardissime eosdem quando in aphelio versantur, id est a centro solari maxime remoti velocissime contra in perihelio, dum Soli proximi sunt. Idem valet de Luna, et multo magis adhuc de Cometis, qui summe excentricis ellipsibus circa Solem Volvuntur. - Qualis autem inter hasce μοὶ δας υναμεῖSSiderum inoicem grac itantium atque res sublunares OSSit 88e conserisio, modo pro viribus collustrandum erit.

Graoitationis nomine intelligitur nisus, quo milia corpora, intra sphaeram activitatis posita, Versus Centrum trahuntur, unde etiam is centripeta audit. Est autem ea nil aliud quam modus adfractionis, seu is adtracti as, cujus se integrantes corporum moleculae sibi adpropinquantur, ita ut plus minusve resistentem constituant massam. Illi e diametro opponitur nisus a centro ad peripheriam, seu ois confria iuga, quae Prioris coercitione harmonicam sustinere juvat corporum etiam remotorum, omnique sulcro carentium con-ΠeXionem per spatia immensa, uti in coelestibus evenit sphaeris. - Quemadmodum vis adtractionis et gravitatis materialem corporum existentiam determinat, atque cohaesione,

Reple de Stellam filis i immuni. ait. IV. Cap. 33 et 34

54쪽

pondere, resistetitia, et impenetrabilitate se manifestat ita efficietitia ei Opposita, mutima, materiam Xpandit, rarefacit, destruere adnititur, atque potissimum sub torma lucis, ele inenti summe expansivi, immaterialis, et imponderabilis in conspectum venit Sol, tamquam centrum, sons, et gubernator existentiae atque vitae omnis per totum systema planetarum, utramque illam energiam potari directione oppositam Mar' Eo cx' exerit atque patefacit. Principium radians, luX e Solis inexhausto sonte manat, atque intra ejus sphaeram activitatis undiquaque dissunditur; νον Go solare, nisus Solis centrifugus. Et directa ratione opponitur vis gravitatis, cujus ope planetae Omnes in

suis orbitis Versus centrum luciferum nituntur, et cui suam simul existentiam materialem debent nisus planetarum centripetus, Princlytum Planeticum, ferrestre, quatenus singulae nostri orbis particulae eundem ad ipsius centrum manifestant nisum, quem terra Solem versus Luna autem, uti telluris

satelles, duplici regitur dictatura namque a Sole lucem mutuatur, cum tellure gravitationis lege connectitur. - Ast in minimis etiam rebus nisus in centrum et renisus in peripheriam vi gravitationis et lucis perficitur ' q). Quo magis cohaerentia sint Corpora, eo minus pervia luci esse consuescunt. Ιmo durissima et ponderosissima omnium, metalla, tantam ostendunt lucis aversationem, ut eam non solun non transmittant, sed vi receptam actutum repellant. Quatenus lux gravitati et adtractioni Opponitur, plurimum etiam consertad solvendam cohaesionem, quo facto Ormationes oriuntur crystallinae et dendriticae. - Perpetuum observamus certamen lucis et gravitatis per totam naturam alterutra harum potestatum victri imprimit suum corporibus naturalibus characterem, unde manifesta inter utrum suo principium viget

polarilas directionis, si vo Lbυvrrai' ' q). Gravitas est siue

si 'in proni ut Institui Physiolog. I. g. 6.

55쪽

luce lux sine gravitate. Quidquid materiam destruere atque cohaesionis vincula solvere nititur, luci eXtricandae par eva dit uti combustio putredo, rictio, malleatio Ergo sumptibus destructae cohaesionis gignitur lux. Ita quoque fluidorum elasticorum compressione lucem elici protinus ac potentia comprimens remittitur, ea confirmant sciopeta, quibus avento nomen impertitur edinbbu hie Fusit a vent). Eam luctam lucis mere efficacis et materie jam Plotinus Aegyptius, quamvis e mysticis rationibus, exposuit 7); Schol lingvero, tessens et o Len firmioribus argumentis illu

strarunt.

Antii hesis dynamica inter principium lucens, expan-Sivum Phologo/Huni , atque gravitans , adtractivum barogeniun variis sese manifestat modis , simulque alius generis potaritates, thermogeneticam, hemicam, et electricam, movet, excitat, sufflammat. Cum luce calor, phlogiston, electricitas negativa cohaesi imminuta , - cum gravitationis excessus rigus, Xygenium, electricitas positiva, materie aucta soli ditas constanter congruunt. In illa αντῖνο ὶ polari in qua 'ri unum praesentat polum, tenebrae nequaquam veluti oppositus considerari possunt; etenim nil nisi prioris orbitatem sive desectum, proinde simplicem privationem sistunt, ac simili serme ratione ad lucem se habent, uti levitas ad gravitatem. Aliter vero res se habere videtur in polaritate thermo tica hactenus saltem persuaderi non spotui, ut in frigore simplicem tantum caloris negationem agnoScerem. Variantem Siderum, quae cum nostro planeta pro in enectuntur, graVitationem , a priori jam vindicatam , multi saria comitantur phaenomena, e quibus non solum praedicta iliter principium lucis arens atque gravitans contrarietas et αττὶπIAM' Verum etiam sochronus cum efficientiis homonymis concursus plane innotescit SyZygia aestum maris menstruum pariunt, Cum Luna nova et plena periodice redeun-

56쪽

tem, qui major esse solet tempore aequinoctiorum, pariter pie dum satelles noster in apogaeo constituitur, teste a Place Luna meridianum pertransiens aestum maris diurnum concitat , Minor gravitationis telluricae nisus in Ona aequatoriali ad unguem congruit cum aucta ibidem vi centri fuga, luce essicacissima, et calore servido Languidius pro secto pendula oscillant circa aequatorem, suosque motu aC' celerant in regionibus temperatis et polaribus, quae minores circa terrae xiii describunt circulos. - Solstitium aestivum, quo lucis, caloris, e parisionis summa est intensitas, diesque longissimi , corresponde aphelio, seu maximae distantiae telluris a Sole, quacum elanguescit progressivus Terrae Otus, ac planeticae gravitationis Versus centrum nisus. Cum perihelio contra, quo ellus Soli proxime accedit, majorem que gravitationis es sicaciana adipiscitur hyemale solstitium, frigus, lucis infirmitas, dies brevissimi omniumque corporum auctior cohaerentia conspirat. - Periodicae mutationes ba- rometricae, quae intra nycthemerum contingunt, et quidem potissimum, dum Sol meridiani polos tangit, variam quoque testantur atmosphaerae gravitatem sub variat diei et noctis, solaris vel planeticae ἐνεργεὶας, praedominio. Quotidianus illo a ris fluxus et refluxus, periodica simul ventorum vicissitudine comitatus, multo manifestior observatur in Zonis tropicis, in quibus universim efficacius esse solet Solis Lunae que imperium tum ob majorem tempestatum aequabilitatem coelique constantiam, tum ob directam magis, seu rectilineam Siderum actionem. Dies Vitae solaris, no vitae terrestris exhibet simulacrum. Ipsa demum acus magnetica cum variat gravitationis telluricae statu in arcto, licet nondum sussicietitor dena on strato, nexu esse videtur. Eo magis a sua axi declitant, vel horigonium versus inclinat, quo magis ab aequator distat. In utroque autem telluris hemisphaerio constanter inclinat

57쪽

versus plagam lucifero Sideri oppositam, id est, versus polos, majori gravitationis nisu insignes Turbines, aeris commotiones procellosae terraemotus, eique consimilis aequo ris concussi miras persaepe acus magneticae oscillationes producunt. Neque desunt alia argumenta, quae Summam in

te Phaenomen magnetismi et gravitationis analogiam 'φ'), atque manifestam ex adverso ea inter et lucis emanationes heteronymiam patefaciunt 'si'). - Magnetismus nil aliud est, quam modus vis adtractivae et repulsivae, etiam in distans actuosae, quae non erro soli, ne paucis metallis, sed in nihil fere terrestribus corporibus, si modo tenuissime secta fuerint, tribui potest 'si'). Magnetica virtus in solidis tantum animadvertitur, magis in durioribus, ac potissimum in serro, cujus maxima est inter reliqua metalla cohaerentia. In magnetismo emine polaritas directionis , sive AbNντερ ux. Istam pariter sequitur lex gravitationis Corpora magnetis an subjecta, metalla utpote et inerae, quae gravitationis nisui nar icto cryx auscultant, sunt corpora paCa. Qua DCOhaesionem corporum relaxant, vel destruuiit, Olentiae, magneticam quoque evertunt virtutem An gravitatio Siderum fortasse modus tantum magnetismi cosmici: ' u inclinatio Pendulorum versus montes altiores, illaque acus anaalphita nae Versus terram ejusdem προτο υν assio essectus variati Tametsi graι italionis cosmicae leges regulari et immutabili Siderum motu gubernentur, ueni et ipsa gubernare juVant, unde periodicae conversiones oriuntur, quae ratis ordinibus omni anno, omni mense , omni di sibi succedunt; nihilo' 9 . Da empirii e Phali omen de Inagnetismu , ob et die id halion ,, de pio nigegengefehien vole, erui t iis demsesben Oxunde, vis, hi Go fh dii ii det latren corpe in icii, deven Sohasio tablini nud, buxo die Andifferentinuit ber isto nisi egensese hien vos in ebeni. Puncte herborgebrachi mirb.' Balthe 'phi fio I. g. 1. ' Da Streben et Somere ich geget da ei uitau es alipten, da in dedaereta uerseuguli offenbar mird, ii de anagnetibinuo, de eichtichivere.

58쪽

tamen minus determinatas artationes patiantur, necesse est, juxta dioersas eorumdem corporum coelestium collisiones in spatio et tempore. Prout nisus gravitationis, quem terra Solem versus habet, nullis interceptus obstaculis, absolutam sui defendere valet libertatem vel Lunae influxu reluctante in ingitur; vel utriusque Sideris uiplicata actione intenditur vel vero interventu cujusdam impulsus e diametro opipositi eliditur; etiam essectus et phaenomena, quae e certamine principii lucentis reipellentis et gravitantis adtrahentis scaturire consuescunt, varias subitura esse conversiones , mox manis stas et graves , Ino serme insensibiles, rationi omnino consentaneum est. Quamobrem etiam tempore eclipsium, quo Sol, Tellus, et Luna determinatas ineunt relationes in spatio, rectiprocantis adtractionis nisus modo intendi, modo mi nui debet. - Analogum essectum Cometas quosdam, dum terrestri aut lunari Orbitae propius accedunt, Xerere OSSe, Newtonianae legis cons Ormitas per totum Universum vigens suadet, quin tamen in re adeo problematica aliquid certi proferre liceat. Quod si ulterioribus investigationibus confirmaretur Aetheris fisi gula Sidera ad insignem distantiam ambientis existentia,

antiquitus quidem jam et imprimis ab Aristotele propugnata, modern autem aevo novis argumentis sussulta, simul que nuperrimum celeb Gruit huiseni essatum extra dubitationis aleam Oneretur, quod nimirum atmosphaera corporum coelestium Por rotationem eorum circa Proprias axes a polispersus aequalorem continuo reno entur, atquc ad illaria usque extendantur distantiam, qua ipsorum gras italio ' et '') plurium in orbe nostro phaenomenorum, ipsarumque constitutionum epide micarum rationes, hactenus Occultae, vel salis tum problematicae, e reciproco collisu inter Siderii in proximorum almosphaeras semet contingentes clarius innotes-

59쪽

Organismus inma in comen it et cohaeret cum Uni orso,

cujus pars omnino est. Obedit iisdem legibus aeternis, e quarunt concentu illa rerum et phaenomenorum prosilit syndrome, quam Naturam adpellant Peculiari quidem formatione et vivendi modo insignis, participatur tamen tribus tu relamen a libus macrocosmi, quae in cunctis , quotquot Si Stunt, Orporibus redeunt, licet variatis ac paene infinitis sub formis. Quotiescunque igitur ejusmodi Orbis nostri cum proximis et confinibus astris obveniat collisio, quae gravitationis telluri cae modum et intensitatem variat etiam ita humanae manifestationes, et quidem ante omnia sundamentalium virium polaritates analogam vicissitudinem subeant, oportet. - Recte quidem jam summus iii h a avius monuit, gras italis imseper ι arios Siderum positus mutabilem esse , indetque respectu Oa--rialae adtractionis et mulsae multiplici mutari posse in ipsis coimhporibus 'si'). Plerique tamen medici hujusmodi cosmicae ἐνεργεια dignitatem ejusque in gubernando et modificando vitali processu efficaciam hodieque negle erunt. Quemadmodum motus grandi-mundiales inter duos continuo oscillantiolares impulsus, quorum unu ni Sum XPausivum, centri sugum, alter contractivum, centripetum exerit, prior lucis, posterior gravitatis et cohaesionis sub forma ex surgit reliquos enim polaritatum usus, ac diversas quae inde emergunt phaenomenorum Ormas et leges , uti esse polaritas electrica , thermotica et hemica , ad vitam telluricam circumscribimus); - ita etiam oscillationes tales

hominis in dioidui ad eandem legem primiti, ani dichotomiae cosmo- Mnamicae sub scheniale Photo-baromachia reduci os sunt, cui noti, solum ad amussin correspondent et obediunt, sed

Chemiae pars alteri .i. Duori Theor. Cor. I.

60쪽

etiam analogas eaehibentior nas' '). Periodicae evolutiones, quas vita hominis tam sana, quam infirma offert, potiora et inconcussa suppeditant prolati dogmatis argumenta. Ante omnia, inquit perspicacissimus est ' -), incia uis et aegrotantibus consideravisse interest perpetuam illam, quae omnium instar his omni evenit die, vitalium motuum

conversionem, ut nempe interdiu a centro ad perilpheriam, a corde videlicet ad extrema corporis, luce maXime juvante, expeditissima eorum concursio stat Contra Vero nocte a 3eripheria ad centrum fiat quasi retrograda motuum conversio. Quapropter plurimum, diurno tempore, progressivo motui dandum est, et contra sub noctem inteStino. Tous es sol s,,uosiacultes eii dent dis replier ens os parties infernes, et ous es,, malin 'epanouir u dehors β . Cum oriente Phoebo, naturae ad nutum si vi erit homo, nocturnus discutitur so por, omniaque vitae senSiserae munera repentine suscitantur, ac si alter Prometheus, igne coelis erepto, novum nervis infunderet robur. Quae somno durante intra materiales corporis cancellos restringebatur vita, multifarias, dum vigilat homo, cum mundo Aterno init consensiones, mirosque variis cum incitamentis lusus. Cum luce diurna omnes e perge sunt functione , quae ervorum et maxime Sphaerae Cerebralis ope et mediatione perficiuntur, coenaeSthesis, sensus

externi, conscientia sui, phantasia, intelligentia , voluntas libera, virium vigor, motuum vitalium pernicitas major, hii morum expansio, ac in minus Ohaerente firmas conversio, thermopoesis et electricitas vividior, indubia sunt auctae emanationis signa. - Noctis contra dominium vitae impetum in interiora quasi reflectit, somnum conciliat, sentiendi sa- χ' . ille Deben ii iii 2Pethfelfpie po Iairer trafte alle Tisben undis eri dei ijst in caui ps ivi len id und inflexilis, vortu deui tot a Io, dem ho heren τ' os, de en dii te te belli eden ist. F

3 7 Testa, de vitalibus periodis aegrotantium t sanorum , seu lementa Dynamica animalis Lond. 1787. Vol l I pag. 127. ' Vire u iu Dictionunire de Sciences modi cales Art. In fluence.