De carmine fratrum arvalium liber

101쪽

- ω pinsendi serimenti, hic stercorandi agri avetor γ', idem qui Sterquilinius, dictus ille propter inventum pilum, quo onsei solebant Buges Is . Os ut sine ulla d

bitatione pro Semonibus habeam, movent me relatus inter hos Vertumnus, qui suam secum ducet Pomonam,

quam amadryada Latinam dicit Ovidius ειθ et diaetus Semonis vocabulo Sanctis, quem eundem Dium Fidium appellare solebant Curibus oriundus, Sabinorum gentis auctor his gentibus idem, qui Graecis Hereules 33 .

et Venere dea Virginiensis deus Subigus, dea mater prema.

de Periunda, qua numinum in rha impletur et hieulum i Augusti, D. VI is, 3. Ibidem dii nuptiales ligatinus, Do ducus, Domitius, Manturna.

r:8 Serv. Virg. Aen. IX, 4. a s Serv. Virg. Aen. X, 76.aM Ovid. Μ- XIV, ω4. Pomonam eum ellona, egelia et Bu- bona not. ira recenset Augustinus C. D. V, M.t8i Orell. Inser. 86 et Mit Semoni Sanco deo Fidio. ' Festus s. v. Praedia. Ovid. Fast. VI, ui 3. Liv. VIII uo. 18α SIl. Ital. VIII, 4etor laeti Sancum Oee voeabant Auctorem gentis.' August. iv. Dei XVIII, si Sabini regem suum primum Sangum sive, ut alii appellant, Sancum retulero inter deos.' Prope abest ab ho ipse Romanorum auctor Quirinus. Cf. noti M. 333 Festus: Propter viam fit sacrificium, quod est proseiseendi gratia, Herculi aut Sanco, qui scilicet idem est deus.' Idem: -Peos turi viam Herculi aut Sanco sacrificabant.' Vare L. L. V 66: Aelius Dium Fidium dicebat Diovis filium, ut Graeci Ztio σκορον Castorem, et putabat hunc esse Saneum ab Sabina lingua et Herculem a Graeca. Eadem Festus s. v. edius Fidius, qui addit: quidem existimant iusiurandum me iusfidius esse per dixi fidem.' Correpta in sules et Fidius prima sy laba videtur affinitatem testari. Fidius est cui est fides, in. cuius fide sunt homines, qui fidem iacit hominibus. Addit Fidius auctoritatem iis, quae agunt homine, sine eo imbecilli. Dissiligo b Cooste

102쪽

- 67 - , si in maioribus diis in virtute quapiam, qua non potest ei quem tu deum venerari velis non tribui, posita est summa cuiusvis naturan contra in hisco Semombus id, quod gratiae venerationem exigat, post tum in humana virtute deprehendere milu videor, tanta quidem virtute humana, ut vel deos superare et propter hoc divina diei possit. Quippe cum nulla omnino sine veneratione demissoquo animo esse possit religio, qui sensus ea, cui omnes cedant, maiestate orna vi numen Iunonis sui etiam commodi memor ubi vis manet homo, in se etiam inesse aliquid opinatur, quod vel ab invitis commoda haec exigere possit superis. Neve alienam a Romanis, quos religiosos deorum fuisse cultores nemo ignorat, neve propter ineortas, quae mythologorum arti solent obiici, argumentandi et deinonstrandi leges dubiam in iis esse hanc sive fiduciam sive temeritatem existimet quisquam exstat in iis, quae de licio Iove serebantur, fabulis id, quo nequo clarius neque certius ullum apud aliam invenitur gemtem eius testimonium. Qui Iovem patrem, deorum optimum maximum, invietum triumphatorem, posse a coelesti sede invitum carmine detrahi posse invitum

Eadem vis est Sanci, qui auctoritate sanesa homilium aera, ut stent firma vel contra vim divinam. Propterea hic potissimum Semonis qui inserIt in homine divinam auctoritatem n i nomine insignis. Itaque foedera et pactiones ad Herculis aram secerunt Romani, quoniam stahiliret hie res humanas.

Video nune Dionrsio, An Bois. II, 4s IV, 58; X, o qui

in no rao interpretatus est Dium Fidium, assensuis artumgium Rom. Rel Il, ix. 4). go vero non video, quo modo pro substantivo haberi possit, quo semper adiectivo usi sunt Romani vocabulum. Ne ius Fidius dictum est ut Mehercle, ut Equiriue invocatum id, quod solere iuvare homines, numen. Dissiligo b Cooste

103쪽

ad aperienda, quae prudens caliginosa nocte pressit, cogi

opinati sunt, iidem non est dubium quin invictam quandam et divinam ipsi tribuerint humano generi virtutem, cui ne cum diis quidem metuendum esset certamen. Quae temeritas ipsam sane everterat religionem, nisi ab ipsis diis, quibus resisteret hominum vis, repetita esset haec virtus. Quamdiu cohibitam et oppressam ab aliena suam sentiet homo voluntatem, non desinet, quae sese contra divinam voluntatem defendant, sibi fingere numina. Duae vero sunt hominum laudes, xoboris et dexteritatis. Quarum apud Graecos antistites sunt e cules et Prometheus apud Italos, si quid video, a cus et Vertumnus. Sed disserunt Prometheus et e tumnus cum in calliditate illius, in agilitate huius pο- sita sit dexteritas. In agilitate, qua ut omnes assumat formas, ut omnibus ungatur muneribus, apta est artificiosa hominis natura. ae enim de Vertumno praedicatur, cuius opportuna cunctis sit guris natura, coxi in quamcunque voles vertatur βέ, Humanum certe est, praecipere vertentis anni fructum, quod a Vertumno repetit Propertius M . Ab hominibus e sectum id facinus, unde nomen traxisse a nonnullis serebatur Vertumnus, ut, qui olim per sorum Romanum secerat iter Tiberinus, versus postea tantum soli suis concederet alumnis ominum cultura educantur

ιβέ Prop. IV, o, i. Ovid. Fas VI, os: eonveniens figuris iste diversis deus.' in XIV, 684 sinaturale decoris unus habet formasque apte fingetur in omnes.' Tibull. IV, 2, 4 Amille habet ornatus, millo decenter habet. 385 Prop. IV, a M. Idem est munus Pomonae Ovid. Me XIV, 625,6u8.ι86 Prop. IV, 2, sia Dissiligo b Cooste

104쪽

- ω vitis, fruges educantur et in meliora vertuntur poma: insitor hic solvit pomosa vota corona, Quum prius invito stipite mala tulit β7 . Quaecunque de Vertumno commemorat Propertius reliqua, ad eam, qua formas hominum, quorum diversissima sunt munera, meretrucis, togati civis, militis messoris, vatis, piscatoris, auri

gae aliorum, et ita quidem, ut decora sit quae-

que, asSumere ossit, artem pertinent.

Neque de Sanco, si modo fides Propertio, qui cum optime dixerit de Vertumno, optimus de hoc etiam

i 87 Prop. ib. Idem do Pomona Ovidius . . et de humano cultu Medic sae xi Cultus humum sterilem Cerealia pendere iussit Munera, mordaces interiere rubi Cultus et in pomis succos ementa dat acerbos, issaque adoptivas accipit arbor opes.' In iis quae sequuntur exhibetur, quidnam tectis, solo, velleribus cultu addatur decoris. Insitorem in iis, quae humanis prospiceret negotiis, numinibus enumeravi supra.

i 88 Εadoni vel si illima profert Ovidius et XIV, 43 - 656.

Omnino in assumendis convertendisquo a Vertumno humanis figuris plurimum uterque versatur poeta. De mutandis humanis negotiis et voluntatibus dicit oratius Sem. II, et ia; ubi f. schol.): Vixit inaequalis , clavum ut mutaret in horas, Aedibus ex magnis subito se conderet, unde Mundior extret vix libertinus honester Iani moechus Romae , iam mallet doctus Athenis Vivere, Vertumnis, quotquot sunt, natus ut Iriis. Qui anni fertilitatisque per temporum vices varias deum e lumnum opinantur viri eximii enumerati a Mulier Etrusc. II. p. a et Dissenio in ed. Tibuli Vol. II, p. 43t minus urgent id, quod plurimum do e coinmemoratur. Humana versatilis naturae deus commercio mercatoribusve iure suo prospicit, id quod de Vertumno refert quem ferunt Asconium in Cic. Verri I, 9, 354: Vortumnus autem deus invertendarum rerum est, id est mercaturae.' Propterea apud Columellam R. B. X, 3ο8 ruereibus emis dives Vertumnus abundare iubetur, floribus, quos demetat et alathis condat rustieus horti ultor, quibus Romae apud Vertumni signum divenditis aere onustus hie domum redeat. Cf. or Epist. I, o t. c. chol. Dissiligo b Cooste

105쪽

- 70 Semone testis orit, dubia res Hercules cum bubus ex Erythea abactis quando ad Palatinum montem et Velabrum campum venit Cacumque furem intexemit, labore

defessus siti exhaustus aquam petivit ex fonte in luco Bonae deae, quem adire vetitum viris et cum aditum denegaret sacerdos, aperta per vim ianua ipsi iam sibi condidit aram maximam, quae nullis pateret puellis, Herculis eximii ne inulta esset sitis h9 . Vides minutum ius divinum, hominis vi mortalis Scilicet ea est Herculis virtus, ut migret acinoribus suis aestisnas, quibus hominum iura et libertatem oercet deorum im

perium, leges νθ Egit hoc his in ipsa hac fabula,

cum eripuit armenta diis, qui defensorem constituerant Geryonem, et eum vim intulit legi, quam dederat Bona dea. Tamen non modo nullam dat poenam, sed in scitu quod inest in ei divinum robur, salutatur ipse deus et pie colitur ab Euandro, neque immerito si propter interemtum acum Dubitari nequit, quin

interiit Latinum Herculis nomen quippe a Garano P store occisum esse Cacum tradidit Verrius Flaceus M, Petitum, ni fallor, hoc vocabulum inde quod gerendisi 89 Prop. IV, 9.

aso hem Schol. 833. II, p. 35o. s. p. 35misi is Virg. Aen. VIII, 89. asa Serv. V. A. VIII, 2o3: Sane de Caco interemto ab Herculo

tam Graeci quam Romani congentiunt. Solus Verrius Flaccus dicit Garanum fuisse pastorem magnarum virium, qui Cacum amixit, omne autem magnarum virium apud veteres Hercules dictos.' Garani nominia origo unde repetatur, non eat in Latin lingua stirps visi vocabulum gerere. A quo quide ipso Dissiligo b Cooste

106쪽

rchus praeerat et in navata rebus ab hominibus opera

auctoritatem xercebat Garanus Graecorum heroes,

quibus rapondebant ii, qui familiarum proavi habe

bantur Lares, deorum quidem filii sed homines tamen erant, Semones humanarui quidem virtutum dii, sed immortalia numina pariter ac Prometheus. Cum vero essent inter hos Lares, qui post mortem diis additi essent et Semones acti, velut publicus urbis Romae Lar erat Romulus, Semo Quirinus, et omnes Semones inter homines omnino versarentur, actum est ut

narrarentur de iis sabulae simillimae illis, quos de he

roibus serebant Graeci, sicuti ea, quae de Prometheo perhibebantur, transferri satis apte Poterant ad heroem quempiam et partim revera ad Palamedem sunt translata. Ιum cum insolens humanum robur summa eius, quem Garanum Latini, Sancum Sabini appellabant, Semonis esset virtus, deinde cum innotescerent iucundissimae

legium via dedueitur nonnisi vel gerinus vel gerivus, quod usurpatum est in intemerinus intergerivus . Sed ab eodem Armari poterat, quod gerendi causam significaret, gerare Gerar eum dicitur signifieatur et cohaerere eum sublecto oblectunt, gerere partum, uterum arbores, animum, P in , arma, res bellum, pacem, amicitias, eonsulatum et In sensus adere subleetum gerere se eomem, sortem, ignavum . Qui gerat. essiet ut erat aliqvla, inde granum id quod efficit, ut gerat aliquid vel terea vel planta Varro R. B. I. 8, 2: granum a gerendo id enim seritur ut spica gera frumentum V in hae e non salsus ci eamen id quod ut geratur essectum est, quod e granis edidit terra, eatum quod ut geratur, ut proprium Commodumque sentiauar, fleetum est. Qui de gerando dicebatue Garanus sicuti tarmes a terendo, sarmen et sarmentum a serendo emetebat, ut gereret, id est ut et suum haberet et aliis ut suum exhiberet quidquid agero quispiam ut operam daret et studium navaret rebus tractandis. De Becarano, quem suu qui proserant, in epimetro dieam. Dissiligo b Cooste

107쪽

- 72 Graecorum demercule, cuius eadem erat virtus, sabulae, Semoncm Garanum cum Herculo heroe diverso sed simillimo permiscuerunt Latini, et cum Seirionibus, mox etiam magis Semonibus heroes venerari coeperant. Iure

igitur suo Herculem Propertius appellavit Sancum C ribus oriundum is ).

93 Prop. IV, 9, έ: Hunc, quoniam manibus purgatum sanxerat

orbem, Sic Sancum Tatiae composuero Cures.' Scilicet e lustravit et purgavit a monstria, quae immiserant dii, orbem Sancus pariter atquct Hercules, arcessivit praeterea, quae ab humano usu removerant dii. DupIic igitur ratione cum iuvisset proficiscendo homines, Sanco sacra aciebant prosecturi. Vido not. 83. CL Virg. Aen. VI, our Nec vero Alcides tantum telluris obivit, Fixerit aeripedem cervam licet aut rymanthi Pacarit nemora et Lernam tremefecerit actu. Et C

tuli. c. 55, 23: sed is iam serre Hercule Iabos est;V ubi non dubito quin erro do asserendo dictum sit, sicut . , a 44,uo; 6, 8. De his itineribus dictus celer Hercules, reli. Inscr. 536. Ante mixtos Romae Latinos et Sabinos probabile

est Garanum fuisse Latinorum, Saticum Sabinorum Semonem.

Cuius rei testimonium in eo positum, quod in Quirinali monte quem occupaverant Sabini Ovid. Fasti VI a18)iversus aedem Quirini Liv. VIII, o situm erat Sanci aceIlum, cum quae-

quae Garano dicata vel de eo relata erant, ara maxima, sorvinboarium, Caci caedes, in Romana urbe circa PaIatium, Aventinum Velabrum inveniantur. Cuius rei posita est in ipsis religionibus ratio. Eam enim, quae omnem humanitatis terminum migret veramque divinam, cum antea mortalis fuerit, adipia scatur dignitatem, uni tantum heroi tribuere solet sacra gentis doctrina. Cum vero imperii, quo terrarum orbem suae subiicerent ditioni, ius sibi vindicarent Romani, non Poteraut non domesticum, qui humanam virtutem in deorum coueiIium introduceret, deum statuere urbis conditorem Romulum, urbis genium Quirinum. Et sussiciebat, ut satisfieret huic iusitae hominibus voluntati, Quirinus. Sed serebantur tu ipsa urbe Roma, quae parum aptae essent tali, qualis esse cogitabatur Quirinus, pastorum de Garano sabulae. Hunc igitur eundem quem Sabinorum Semonem Saneum habebant, eundem quem

Graecorum, qui et armentis et bellicis rebus praeerat, Her- Dissiligo b Cooste

108쪽

73 Hac si recto disputavimus, constat, cultum esse in Latio antiquitus rusticum Semonem, qui vixisset inter ho-

culem. En causam , cur eundem , quem Herculem Martem fuisse dixerit Varro Martis summa virtus serum et servidum divinum robur, humanum Romuli, Sanci Herculis. Cum vero quidquid inter homines eximium est, quantumvia humanari et esset res, repeteretur a diis, Martis filius habebatur, qui Martio iure gentium dominam nullis coercitam terminis civitatem eoudidisset Romulus, et Mars parite a Romulus ipse Quirini nomine erat insignis omnes vero singuloruin deorum summa virtutes coniunctas in uno Iove. Quod in nomulo Marte, in Saneo sive Hercule a ove repetebatur servidum robur. Itaquo postquam cum Quirino Sancum deum agnoverant Romani, cum summa artis pariter atque utriusque huius vi

tus posita esset in robore Martis proprium habebatur divinum robur Herculis humanum, Quirini Romanum diis haec omnia ascripta. Vides quam prope absit a divino robore receptum inter deos humanum. Propterea Virgilius Salios Herculi dedit, quos tantum Marti dicavit vetustas' veteres Romani, sed Herculi iburtini, id quod latebat Macrobium . . . . . quia is deus et apud pontifices idem qui Mars habetur. Et sane ita Menippea Varronis firmat, quae inscribitur: ιλλος υτος Ηρακλῆς, in qua cum de Hercule multa loqueretur, tandem esse ac Martem probavit. acrob. Sat. III, 2. Serv. V. A. VIII, 2 5: secundum pontificalem ritum idem est Ilercules. qui et Mars.' Et ib. 285: Salii saltabant ritu veteri armati po t victoriam Tiburtinorum de Volscis. Sunt autem Salii Martis et Herculis, quoniam Chaldaei sic: am Martis Herculeiudicunt, quos Varro sequitur, et Tiburtes alios etiam dicaverant.' En rationis, qua egerit Varro, exemplum Mars pariter atque ercules deus importunus, alienarum legum impatiens robustus, uterque Iovis illuc Mars Quirinus appellatur, Hercules Quirini in eodein deorum ordine socius est rMarti Romae, Herculi Tiburte Salii dicati. Quae omnia bene perspexit Varro Suo igitur egit iure, si naturam utriusque

dixit simillimam. Sed praeter ceu ratam divinarum amanos rerum doctrinam Graecae etiam peritus erat plquae, quantum eri poterat, minuere deorum turbam et multitudinem studebat. Quorum cum secutus est morem, ratiocinandi modum migravit. Cum enim simillimi sitit Mars e San-

109쪽

- 74 minus creptos diis boves eximios humano tradidisset usui, interemisset monstrum regioni, ubi postea sita est urbs Roma, infestum, impune Bonae deae legem migravisset: deinde vero inter deos receptus esset, ut iam ei faveret, quae adhuc fuisset insensa, quae tueretur deorum ius et maiestatem, Iuno aspera 94 . Neque a moribus praeiudicatisque opinionibus Romanorum siet abhorret haec fabula. Qui gloriabantur ipsi quod per constantiam e virtutem Martis equis Acherontem fugisset invisus Iunoni Quirinus, tantumque eius, postquam RSsa esset quietis deorum ordinibus eum ascribi, sibi conciliavisset favorem, ut seroci, ut praeesset ille Romae

dextram humanos in usus omne sacrum rapientem Oncessisset

Iunonem Herculi insensam nemo ignorat neque est quod miretur quisquam oppositum Semonem Marti, quem apud Hesiodum vulneret superetque Hercules. Neque Vertumnum, siquidem solet vinci ab iis, quae callidiatate et dexteritate excellunt, numinibus, Mars coeco ill

tus impetu. Quem bis in Iliade Propulsa Minerva, vinculis artificiosis in Odyssea vincit Vulcanus. Vinciunt etiam Aloidae. Omitto nunc physicam huius

cus, iidem lamen apud Romanos pariter ac Graecos non modo diversi sed adversarii. Doctrina eius utemur, ratiocinationem

mittamus.

395 Hor Carm. III, 3, 53. s. Virg. Aen. IX, i 3. Sicut Bonae deae legem Semo Sancus Vestae legem vitiata virgine contem- sit ipse Mars cum gigneret Romulum, Ovid. Ainor IlI, 4, 3s: urbis, In qua Martigenae non sunt sine crimine nati Romu- Ius Iliades Ili desque Remus.' Lib. 6. 9: tua gemens patruique nefas delictaque artis. Dissiligo b Cooste

110쪽

si eum quc ipse poeta subesse fabulae sensum voluisset respexeris, haud dubie ita narrabis. Bellicus deus, deprehensus, si quid video, in adulterio, quo novercam eorum Eriboeamos' corruperat, oppressus a rusticorum heroibus est et in misera retentus captivitate, usque dum eum liberaret callidus deus. Delectantur Graeci decepto deo sero, importuno, praepropero. Neque dissentiunt Romani. lusum Minervae amatorem Martem ab Anna Perenna celebrant Idibus Martiis indolae vetere obscenaque verba canuntur, Et iuvat hane

magno vecta dedisse deo 97). Quaerenti, quomodo sex hoc potuerit in gente, quae patrem Veneraretuat Martem, respondendum est non magis id, quod e ludia cris medii aevi estis peti potest argumentorum, quam id, quod ipsa indicat Martis natura. Ferus est deus, ut Latium ferox deum pariter ac populum iuvant xiaxae, quoniam ad suos aptum quivis homo deum sibi singit mores. Atqui pace pus est agricolae, neque

potest hic non malo voxari ea, quae est in rerum natura, importunitate, quantumvis ipse quod vicinis tu portunus sit gentibus glorietur. Precatur igitur pacem ab importuno deo, si irritae sint preces, desensionem Parat, si parum valcant vires, defensorem advocati ii quid contra Silvanum, quem loco non uno linitum Marti vidimus, paret Romanus homo m). Mulieria 96 Quae περικαλ-ς, merita adulterum cum Mercurio rem communica I V, 189. as: Ovi l. Fast. III, 696.398 Indignatum mala, quae portendinae Mars, omina vide ipsum Dissiligo b Cooste