장음표시 사용
271쪽
rio exigunt δε eontra eos agitur condictione, ex Lad quadruplum, & seeundum glo. ibi hi d.g.omnes.& Sylvest. in Mail. ad d.glo. notantur alii casus, in quibus agitur ultra quadruplum. Item, in auferentem elauum nauis, quo regebatur, & in venditione tigni vitiosi, aut pecoris morbosi, nemon in t fimade his, quae a non domino i eo quia poenae illae debemtur diuersis personis. Infisper & in calumniatoribus ad reprimenda eorum audaciam; quia tunc condemnatur in o plum, lac generaliter. S.cn.Ede calumniat.Item, quando sumus in re inaestimabili, ut in reuocatione serui ad stat tute; necnon si per viam accusationis se lemnis poena imponitur,ut in ementibus administrationes. Item, ubicunq; iuratur in litem ex affetaone, licet Iudex debeat moderari, l.in actionibus. Ede in liti iuran. Differunt ad inuicem actiones, quae dantur ad duplum, vel ad quadruplum. De dupla chabetur in I sed filuti. De alio in vitem actio. Inaede ast & csera, ut ibi. 3UMMARIUM.
I Vi uva diuisio actionum est bonae fidei,&stricti iuris, ut in I. actionu. Inaede act. Bona fides dicitur ignorantia rei alime, seu iuris alieni; Ita heontra. Mala fides est scienti , ¬itia rei alienae, Bald. de praescrip. in a.p.3.pri .ad fOLI o 3.nu. I .Pertextum g in cisi virgo. 34. a dabor fidei e verb. signis. mitur itaq; es diuersimo se, Min ,r posito posset dici; est dictorum, conuentorimi; constant veritas,& rsetierantia in his, quae sui sunt. Ideo actio bonae fidei datur exempto, vendito, locatos co- ducto, negociorum gestatione, mandati, depositi, pignoraritiae, familiae erciscundae, communi diuidundo, praescriptis verbis, aestimatoria, rerum permutatione, haereditatis petitoriae, & similia, ut in S, onum numerantur. Et ita una actio potest contineri sub pluribus speciebus, & ex diuersitate causarum nomina recipiunt, sed illa pramalet, qui habet notiorem causam,ut in praesenti, quaedam habent causam bonae fidei,qiuidam stricti hiris, sic de alijs, glixin d. s. actio n. Consideratur fides in pactis, ut iupra de paci diximus; vepacta seruare, & fides pro coi sit, qui ad factum praestatur. Notat Archi d. in a7. q. a. . sua. Vnde qui conuenitur ex supradictis, dicitur conuentus bona fide, quia tenetur iuxta dictum, ve4 conuentum perseuerare, nulla fraudς interueniente .. Tollitur fraus, quando adest ignorantia rei, vel iuris alimi: nam si adesset scientia, vel notitia, esset mala fides. Sumitur etiam fides pro legitima probatione, ut in tit. Auth. de instrumentorum cautela, & fide. Caureta fides est in faciendo; fides postquam est fictum, & qualis fides. vitio habeatur in praeatis,&qualis in publicis instrumentis ι vide Rubri eod. Actio empti duplex est; una datur emptori comm vendito Mad tradendum rem
ditam, di ad inrercta ob rem non traditam, di diuoer actio bona fidei, qu nil dignius,
272쪽
quam praesum promissa, glo.& Sylve in d. Lachicinum. Secundo, datur ex vendito rem ditori ad petendum pretium non solutum, dc eius interesse ob moram, ut in tit. si de aetici empl. de vendit. Talis actio vendicatur in quat ire vendita, etiam in haereditate vendita ; Nam qui illam vendit, haereditatem tradere, vel iura cedere tenetur, necnon pretia rerum haerhditariarum v itarum, di caetera, qui fuerunt alienata, ut in tit fide hqredit. vel actione vendita. Datur etiam actio locati locatori pro re locata deteriorata, dc promercede persei Gaur pro possessione assuinenda, finito tempore condi ictionis. Alia datur ex conducto, quet est responsiua, datur conductori, ut frui posin re conducta, ut in tita is locati, &c duc. Eiam modo sequitur actio striim iurisi, contra hanc diuisionem se opponit Iasin 1S. actionum.nu. a. Meo quia diuisio i ienda est per opposita; sed bona fides, destricti iuris non opponuntur, ideo erat dicendum de bona,& mala fide, seu stricti,& largi iuris ; tamen cum praedicta disposita & ordinata sint pro tymnibus, non posuit Imperator hanc diuisionem, ne deciperentur penes vocabula; sed attenderent potius effectum; Ideo voluit dicere, quaedam sunt, qiue mapis exuberant in bona fide, quam aliae, sic simi uberioris, de largioris iuris, res eiu bonae fidei, ut enumeratae silpra in &S. actionu ; & propterea quasi
r excellentiam simpliciter dii, sint bonae fidei; quaedam sunt sirieti iuris. i.non ita exurantes in bona fide. Ideo appellatae sunt stricti iuris. Malae fidei autem nulla actio datur,& se diuisio bona est ab effinus licet istarespolio Iasoni, non satisfaciat, tamen, quia alia
melior non occurrit, tacet. orat ex mente tald. quod omnes contractus mundi quantum ad mentem, de Bbstantiam intentionis sint bonae fidei, non quantum adtitulum ac tionis. Sunt etiam quaedam actiones stricti iuris, quae habent naturam bonae fidei ut in actione ex testamento ; quare is, actiones magis sis bonae fi sei, quam Ias. non probat illam rationem, quia magis exuberans bona fides in eis requiritur, propter magis communem W- sum, & maiorem indigentiam, & frequenti m horum mntractuum, quam aliorum, sed potius hoc tribuendum cile voluntati legislatoris, quia sic facere placuit. Stricti iuris quid sit declaratur in gloss. fin. in l. placet. C.de iud. dicitur tribus modis. Primo, ad differentiam actionis bonae fidei, ut hic ind. g. inionum Secundo. quod adeo strictum sit ius.i. firmatu, ut nullo modo possit ab eo recedi. Tertio, cum latius, mitiusve,
quam dictet ar altas, aliquid statuat,glo.fin. in φ l. placet. Qua de re in actionibus bonae fidei Iudex procedit ex bono &xqtio. In actionibus stricti iuris proceditur stricto ordine iuris seruato; vide de his Bal.& Ias in d.LHacuit. C.de iud.& gloss. in c. ut constitueretur. dist. 3 o. & cui clericus laicum. de soro comperi it Vlterius inter actiones bonae fidei sequitur actio praescriptis verbis, & cst aestimatoria,
appellatur aestimatoria, quia Iudex suam interponit aestimatione, quoties nomen contractus non est certum; dc ne res incorrupta feruetur, introducta est actio aestimatoria, ut ex plo dicitur in glo. in d. Lactionum, Titi rem meam do, O aItimo rimam decem, V aut rem, rara decem redias is veropl- -- I, ι - νι- tunc indistincte est periculum accipientis; si vero dixi sic rem, aurammationem redias e de hoc cuius periculo sit, ubi glo. distinguit, quis ropauerit, An ego te de vendendo, aut is mode trade-o jut sit periculum rogantis. De his intit.ffide aestimat. act. vide cum Rubr.ffeod.
Appellatur praescriptis verbis, ut in tu. eide praestri M. verbis,& in factum actionibus. quia certa. & praescripta verba erant huie actioni, dum daretur in his contractibus q tali actio descendens, seu competens ex verbis praescriptis, seu propositis. Habet locum ista actio in tribus generibus negociorum ι Primo, in pactis in continenti appositis, ut L a. C. de pat. inrer empti & vendit. Secundo, ubicunql dubitatus de acti me circa contractuui,
Wint.1.2.& s.ffeod. Tertio, in tribus contractibus nominatis, i. Do, vides, do, utor ,
ors εν. ut G ι, ut in caluarto, eis, is dolo, I.naturalis. ff. . dicitur in fictum, di hoc tripliciteri Primo, praes rimis verbis ,& est in factum ciuilis. Secundo, in locum omnium aedictorum, & interdictorulis, quibus specialia nomina actionum non acicomaod uir, Iasiala interd. S. D. Tettio, ubicunq; suadet a quitas actionem dari, ut ex
273쪽
eonnactu, vel extra eontractum; Inde dicitur dari ex varijs figi s mular xpiasi non habeat certas semitas, sed sit anomala; cum certum est aliquid dari, sed ubi est aequum ut detur, tune edetur, ubi certum nullum dari, tunc in istium subsidiaria, ex Rubr. fide pro escript. verbis, sic venit in tali aestione priscriptis verbis omne, quod positum est in fieri in contractu: Vnde dirigitur ad res, & ad personas, secundum qualitatem verborum; nam, zauci dum promittitur res, dirigitur ad illam, si factum hominis, ad personas, & intrat in cotractibus omnibus, vel quasi; & etiam in maleficiis, non tantivn ipsis contrahentibus, sed etiaheredibus, & datur tam contra ipsos contrahentes, quam eorum haere &appellatur actio in satium, & in hoc vItimo casii dicitur aetio bonae fidei, in reliquis stricti iuris. 8 Alia, quae procriptis verbis appellatur, dicitur certan datur in tridus casibus supra postis, & proprie datur deficientibus actionibus delanatis, certis sitis nominibus ι Vide R
br. g. de priscript. verbis. Ex rerum permutatione duae nascuntur actiones, una, quς est pr scriptis verbis, de qua diximus, alia condictio ob causam, ut ex glo.in Sabionum, in verbo ex permutatione, ecsupra diximus,& glinin Syaetionum.
9 Alia Mnae fidei actio est pignoratilia, & datur duplex actio. Primo, datur ei, cpii oblugauit pignus suum,vel alienum domino volente, vel ratum habente, contraria datur crediis tori. si decipiatur a debitore, vel re ipsa, vel ex eius proposito, quia obligauit ei rem alienam, vel si in accipiendo pignus deceperit, cum debitor veluti demonstrando vas argeteum datum fuerit, μstea vas stamneu,Vide in tit. Ede pignoratiaα glo. in d.Lactionum. . . 4r o Actio negociorum gestorum versatur circa utilitates absentium, sic duplex actio oritur 'ex eo,quod quis neg'cia absentis gessiris; nam vitro, citrvi, obligatur, qui male negoeia gessit, de dominus rei ad utilia, de ad expensas tatis in negociis resis agit, ut imit. Edenego. gest. Veniunt in hanc a timem negocia quaecunq; gesta pro filiis, aut seruis, quos parentes, aut dominus possunt conuenire, & sent sex, quod iussia, exercitoria, tributoria, in rem verso,de periculo rei uxoris,aetione.Habet duo capita actio ista, in uno agitur de eo, qui gessit nesocia viventis, in alio negocia morientis, l.ait praetorigeod.& tenetur de do-Ii Io,& lata culpa,ut ind.l. ait praetor Linterdum. Appestatur gegocium, ut dictum est. quasi negans ocium, c.Brus. de vertasignis & ibi glo. sic ponitur pro causa, & lite, vi in d.e.s rus.de foro comper.& c. I .de procurat. Aliquando pro contra . l. commoduαS.sicut.Ccomodati; & negocium dicitur tam in causa Clinti, quiun Criminali, siue priuata, siue publica, & procurator generaliter constitutus ad causas omnes intelligitur deputatus, Speci de procurat. de quibus supra diximus. vide Bar.l.si pecuniam. QM gel . . I a Dictum est in hanc actionem venire actionem, quod iussu intelligitur, quod iussit pater filio, & dominus servo: nam tunc praecedente iussu,pater,& dominus tenetur ius eo,Uiusserunt. Fit autem iste iussus ver , nuncio, epistola, vel simili, dummodo appareat iubentis, l. I.' iussu.Equod iussu. Iustus importat necessitatem, mandatum,&voluntatem, a is Ins .eod. S.si igitur.& in tit.Tquod iussu. . et 23 Sumitur iussus pro delegatione, vel praecepto, Instode Attil. tutis. samem. ibi gloss.
in ver delegationi & ponitur pro consensia in usibus ioci. de Duae sine elapa triui mi- tles, in proposito nostro vide l. I . S missium.is d. Alia actio dicitiis exercitoriis, datur c ita illum, qui facit seruum suum ma*istru nauis; nam illaestet auis exercitor, ad quem veniunt naues, siue sit dominus, veI a domino institutus, ut intit: stde exercitoria actaene. i Appellatur eo nomine, quia exercitor dicitur is, ad quem quotidiamis Wissim. et Militas nauis pertinet. Magiste vero nauis est, cui tota nauis,&ancora commissa est, ut ind.Lt. Riue Eeod. Huic simili daturalia,quae dicitarinstitutoria,&datur est illum qui kcit serua . suum praefectum tabemat, aut similis negociationis, lassidem, quod certo loco. S eodem, . , is&ff. de institiae . Institor est, cui tabernae loco ad emendum, vendendumve praeponitur, iquiq; sine loco ad eundem astam praeponitur, LInstitor.ffeo Lix stoein i liberto. iude neo .
ir Alia nurcupatur tributoria, γε dinu isti domnum, oditorem serpi, de eo,
274쪽
: 8 Lib. IV. De action. interiu&ord. iud.
est in peculio strini, di requiritur primo, quod negociatio sit facta in re particulari. et a tribui. - Si negociatio esset facta in re dominica, daretur actio institutoria. in. Secundo, ista negociatio sit facta sciente domino. Tertio, quod negocians sit in potestate
ipsius domini verξ, aut praesemptiue, ut in titiisde tribui.act. Tributaria fortuna appellatur ut legitur, in I procuratoris. Teod.S mercis nomine,vel quia per hac actionem tributa iubetur, quod ex ea merce, & quod eo nomine receptum est; am quia in tributum vocamtur, qui in potestatem seruos habet cum creditoribus mercis. I 8 Quarta actio dicitur in rem verso, ut si seruus contraxerit sine consensu domini, in utilitate eius, tunc tenetur dominus serui de in rem verse; Sed si in rem domitu non sit versum, tunc dominus tenetur actione peculii serui Sed si pars tantiim non tenetur de eo,qa non est versum hae actione de peculio, & illud dicitur versum in rem domini, quod tuerit ε pro necessitate, seu utilitate domini expensiam, I.3. San rem.ffeod.Sic in rem necessariam, utilem, quod fuerit expensam,& ercs tum de eo datur amo, an dicatur versum,quod
' μ' non durat; Vide l.fi vero pro parte S.sea si non sint, in verta versum aute.ffeod.& ibi glo.& versum dicimus siue directo, siue obliquo, siue in turpem, siue in honestam causam, d modo; volente domino, fictum sit, I. I .Lquia si seruus,& ,necnon illud,& in rem autem.
Is Quinta actio est rei uxoriae olim erant duae actiones, una dabatur viro contra promi tentem dotem,& ad illam exigenta alia dabatur mulieri pro illa repetenda, soluta inc . su restitutionis ex stipulatu i sed hodie datur tantum una, quae dicitur utilis ex stipulatu,& est actio hyppothecaria, priuilegiata, concurrentibus alijs creditoribus, Inidea,LS. --rat. Tandem Bai tini. de diuisione.ffsblui. trim tenet,quod actio dotis ex stipulatu este bonae fidei competens viro, & uxori, dum vero copetit extraneo est stricti iuris; & de haca. - i. artione vide in tit Ede rei uxoris ML Et in hac materia datur etiam actio marito pro ex- 'io . ouis.in rebus dotalibus, & poterit maritus retinere fundiun dotalem, donec fuerit n. imis. Linis um, isde impensis in rebus dotalib. Rebs. . , , in rebua zo Alia actio bonae fidei datur pupillo facto maiori eontra tutorem, ut in d. g.actionum sic - tribus actionibus agi potest i pro tutela, ut in titiis de tui. & ration. distrahen. una dicitur directi, quae nascitur finita tutela. Secundo, est ratiocinii distrahendi, & datur contra tutorem pro his, qnae sibi reliquit, & in duplum tenetur, qui dolo abstulit. Tertio, sit nego- clarum gestorum, ει competit tam contra pupillum, si quid de suo impendit tutor pro puCφnx pillo, ut in tit isde contr. & utilaetitui.& competit etiam tutori,& illi, qui pro tutore ne' & datur finita tutelai & veniunt impensa a tutore de suis bonis ad beneficium pupilli, de datur tam contra tutorem, quam contra eum, qui licet tutor non fuerit a tamen. nomine tutorio pupilli negocia gerebat; qui & eandem rationem reddere tenetur, quam Quoi ipse tutor, ut in titiff. quod falso tui. gestum est; oc in alio tit Ede eo, qui per tutorem, vel
D. Veniunt etiam actiones arbitrariae, qui ex arbictio Iudicis dependent,quia magis o ste-ν - - dxtur arbitrium Iudicis in his, qui sunt boni fidei, quam in alijs,& sunt tam reales, quam personales a mes, Insteod. S.prserea; & sic hoc arbitrium Iudicis ad plura se extendit,& pr sertim si quis non restituat, quod Iudex iussit, vel non exhibuit; tunc Iudex poterit deferre iuramentu in Iitem, Lin actionibus.sede in litem iuran. vel si solutio facienda erat certo loco, tunc habetur ratio ad interesse actori vel rei; Iudex tunc arbitrio suo supplet, a l. a. ff.dem,quod certo loco. Et ista actio potest dependere tam ex contractu, quam ex te stamento, ut in tit. E. eod. Sunt & plures similes actiones venientes ex arbitrio Iudicis, uti ibi dicitur in actiona disierunt autem in nonnullis ab actionibus bonae fidei, quia in a bitrariis duae sciatentiae requiruntur, una de restituendo, in quam non c dit arbitrium, aliac uite restitutione ad interesse, qui est de arbitrio, L si cum exceptione. 9.in hac. ff. quod met. cm. Item in actione. bonae fidei agitur de dolo commisis in princ. lai posse riS.fin. ff.de petit. haered. Sed in actionibus stricti iuris ruin agitur de dolo, nin de eo, qui interu
nix, cnando res petinu, barbitrioaLde dolo. De arbitrariis intonidi habetur in S.pterea.
275쪽
DILUCID. VL PERPETvΑ, TEMPORALIS, ET Q
Lia principalis diuisio actionum erit perpetua, seu temporalis, ut In tit. Inst de perpet.& tempori Q. & datur regula in S. I. eod. illae sunt m petuae, quae sunt ciuiles, ut ex leg. Senatusconsulto, & sacris Constit tioni eam quae diriguntur in res, quam in personas, ut ex L I a. tata veniunt iamil. erciscit . noxales,& similes; ex Senatusconsulto, ut hereditatis petitio, sic quae ordinantur, & disponuntur a legibus,vel sacris Constitutionibus ex plebiscito, ut ad i. Aquiliam, qui licet essent perpetus; tamen ex sacris Constitutionibussunt essectae linorales; sicuti in personalibus acti nibus apponitur tempus triginta, vel quadraginta annorum, vide gl- Sylvesb& in Sy dia.
1. Inaee .Pritoriae pariter sunt temporales, maxime poenales, quae durant anno,exceptis furti manifesti, & rei per tortet, ex d., et . Inste . Qua de re perpetuum dicimus, quod sever filii contractum, l.seruitutes.si , seruis, sic sumitur pro semper, & transit ad se cessores in infinitum,Pariscons88.nu. az.lib. a.&cons33.nu. ao eod. Iib. a. Sie perpetua semper, & infinitum non disseruntur, & tςrminantur centum annis, ex eod. Paris.wns7 lib. .nu. 8 s.& 86. Dicitur perpetuum , quasi sine temporis praefinitione, i. fili. C.de diuers rescript.glo.in ca .de hqredan verb.perpetuo. de his vide glo.& Barti in Rubri asi peta verbo perpetuo. & pluribus modis exponitur ; perpetuae actiones sunt, qui durant triginta annis, Inst. eod. tir. S. r.& ratio est, quia personti ad quas dirigatur actiones, no sunt perpetus, nec res sior, vel esse possint. l. λrdidorum. C.de excusat.mun.lidi i o. sic temporales sunt, qui minoribus temporibus circumsicriptae sunt. Tempus simpliciter prolatum, intelligitur de decennio,i.sine praesumptione.ffde poenis.Datur distinctio temporu,quoddam dicitur modicum, veluti decem dierum. l.praemittor. Ede constit. pecvn. aliquando triginta dierum, l. I .g. z.is de itiner. amq; priuata Interdum est quatuor mensium, l. si cum dies.s.fin.fs de arb. quod dabatur condemnatis, vel duorum mensium, l. de latoribus.is de re iud. hodie est decem dieruns, quandoq; est ad quinquennium, vel ad triennium, I. post tres.ssi si quis cau. Aliquando duorum mensium, l. lancimus.C.de fideicis. Aliquando Iudiacis arbitrio definitur, I.ab hostibus.*.fin.& ,simpliciter,ifex quib. caus maior. sic secum dum diuersitatem negociorum, & causarum, sumiturn additur ad tempus breue, vel modicum, aut longum.
Sunt quaedam alit actiones, quae dicuntur poenales, tam ciuiles, pr tiet, de non excedunt persionam delinquentis; excluduntur omnes hirtara, nisi lis fuerit contestata ea defuncto, sed ex contractu competunt contra hsedes, excepta tamen actione de dolo,nisi polus transiret ad haerede S. non autem. Inst. de in.& in tit.Equando actio de pecu sit an- κ natis: nam eo tepore extinguitur actio; Vides. poenales. inst. eod. Introduxit autem P rae Stor istas actiones aduersus eum, qui corruperit aliquid de albo Pretioris, & qui vocaverir an in iudicium parentes, vel dominos, non prius impetrata venia, ut in d. S. poenales. sic ista
est prporia actio poenalis, & differt a rei persecutori , ut ex glo.in verbo poenales. in d- pseliales.Instde act. Pinnues sunt praetorii, & anirales, excepta actione furti. Rei pors , sutoriae
276쪽
clitoriae sunt perpetuae. Itei a poenales odios, sunt, rei persecutoriae non; Item rinales hontranseunt contra haeredes, nisi aliquid ad eos peruenerit, ut dictum est, persecutoriae non transeunt. Item ubi plures tenetur rei persecutoriae, uno soluente, alij liberantur; non ita in poenali, ut supra diximus, de rei persecutoriae.. Septim diuisio. Dantur quaedam actiones, quae fimos, nuncupatur, qu dam vero non, ex glo in g, junt pr*terea. Iou.de act.pro S. ppen. Inst. de poena temur.litiga.dicuntur farno- se, qua si infamia not*ntes eos, contra quos datur ista actio, veluti in actione sucii, vi bonorum raptorum, iniuriarum, de dolo, tutelae, mandati, depositi, directis non contrarijs actionibus.*.pen.ibi glo. Iust. de poena temete, litigan. ibi plura de hac actione. s Octava diuisio,secutidum glo. in AS. sunt priterea esHeptima est actio transitoria ad haeredes, quaedam vero non, ut per S.non autem omnes. Inst.de perpct.8c tempor. act. nam Vt
dictum ς'mnalps, praetoriae, Mi ciuiles pors statur contra haeredes, nisi lis hierit contest
ta contra Gefunctum. Haeredi vero competit, excepta actione iniuriarum, ex contractu autem com tit contra haerudes, excepta actione de dolo, nisi aliquid ad eos peruenerit, ut ex d. S. non autem omne5. Vide ibi, quia potius est de materia, quam de terminorum di-
thii. . Noya diuiso; aliae dicunt directae, aliae utileA ex d. glo. in S. sunt praeterea per t. pem Sinuidia si quadri pavp. fecisse dicatur, nam si alias mansuetum Oderit damnum, tunc actio Les Le: noxalis exit diru sta contra dominum, S. I. secus si alias non sterit mansuetum, tunc datur stilis pro d/Mno arbitrio ludicis, ut dicitur ibi.
8 i Dircistae quaedam sunt, aliae contrariae, ut in S.I.& a.Inst.de oblig. quae ex contrac. VeI ε . ti in actione negociorum gustorum, quae direct e damr domino etiam ignoranti. Contra-T. . lxia triniux est. Bliquando dicitur contraria ad differentiam directae, ut in oblig. ex quasi ' ' contrae. Hliquando cadum cst, quae utilis,non directa dicitur, quae datur ex verbis,& me te lagis, villis, quae ex mente tantum glo. in d.g. a. inst.de oblig. quae ex contrae.
s Undecima diuisio; qu ain actiones dicuntur uniuersales, qusdam singulares, i. pro s cis arbiter,iLPsocio; dc re fert glinit,d.S. sunt; ubi dicitur cautela futuroi u. Spectat ad Iudicc tam is gcner alii, us iudicijs, quam specialibus, ubicuq; aequitas suadet; dege ratibus,& specialibus iudicijs dicitur itina suo loco. x o Duodecima diuisio, quaedam actiones sunt simplices, quaedam duplices, de quibus supra diximus, quando actio detur in duplum, simplum, triplum, & similia. Item quaedam ciuialas, quaedam a iure ciuili desccndunt, ex l. i a. tab.& alijs, ut supra dieiis. Praetoriae vero dein cernuntur, ut de aedilio aedicto, qt in tit. C.de aedilitia actione ; quae alio nomine appellan- actione. turredibitquae,& habet irra actiones. Primo, quod venditor rem venditam teneatur accipere ι n ni re elaibere est accipere. Unde versus, quod vcditor habuerit, sic dicitur quasiar venditio,& datur tempus ad redehi bendum a die venditionis sex mensium; Hoc habet i cum, quandu res vendita elici vitiois., & emptor vitium ignorauerit ; sed si ab initio scius risi non agitur. Secundo, dicitur quanti minoris, quae datur contra vendentem rem vitiosam, vel morbosam tanti minoris, quanti venderetur, sic morbosae datur ad annum utilem. Tertio, diςitur in factum, quae datur contra venditorem quanti interest emptori eam rem emptam non Bisse, & durat o. dies. Haec ex d. aedicto. xx Alia actio dicitur noxalis, & cst quando ex maleficijs serui, vel filii tenetur dominus ad Noxallbv. aestimationem noxae, vel seruus pro noxa datur, S. ex maleficijs, Insside noxal. action. & in φαλ- titiffeodis dantur, vel ex I. r a. tab. vel ex aedicto praetoris ; noxa est ipsu corpus, quod nocuit a. struus ι noxia ipsum maleficium, veluti furtum, damnum, & similibus, S.I . Inst.eod.
'oo. ibi ponit versum. Noxia delictum, delinquens noxa vocatur, licet quandoq; unu pro alio rumatur sic noxa aliquando sumitur pro culpa, aliquando pro peccato, aliquando pro
Haec colligit glo. in d. f. sunt praeterca ad quas omnes casias, & tit. de actionibus reduci possunt;&iicet plures videantur species, tamen ad illas tres reducuntur, ad realem,pe
277쪽
N v x st actiones numerantur interdicta cum earum loeo Inseruiat, fleetirraordinarie actiones appellantur in factum, quia extra antiquam solem: nilareti interclim ΗnuturInst. d. s.fin.sblemnitates autem ami6num a iure ciuili, interhictorum 4 iure praetorio inducebantur,vel secun diatri Azo. in Rubr. ffeod. solemnitates verborum circa actiones genera,
liter in personis omnium formabantur, sed in interdictis in persenis p renti uni tantuni. Ideo interdictum dicitur, quia inter duos ius redditur. At hodie non esta differentia, cum nulla formetur a Iudice, seu Praetore vivente. Propterea interdictum est actio praetoria, actiones veniunt a coeteris magistratibus, & fiebant olim certa solemnitate verborum, secundum glo. in Δ, r. Inst.de intercthac de eausa cum actioniblis eoilocliue a Sumitur autem hoc nomendiuersim E. Aliquando pro censera Ecclesilastichri in cap. statutum de sententia excom. lib. s. interdum pro poena, ut in tit. Ede interdictis; & res gatis. Aliquando, ut in praesenti pro forma, seu conceptione verboro, quibus praetor, aut iubet aliquid fieri,aut prohibet, S.I.Inst.eocs hoc interdictum duo continere potest iussum.& prohibitionem; sic aliud est restitutorium, aliud exhibitorium, aliud proli:bitorium. Item fit super possessione, vel quasi, aliquando seper iure rei, ut de mortuo inferendo, sepulchro aedificando, vel proprietatis, & possessionis simul, ut ex glo. in LS. i .& in tit. Inst.'& ff. de interdict.
Bart. in l. r. aede noui oper. nunciati num.8. ponit disserentiam inter a dictum, de inte
dictum, & disserunt sicut causa, & causatum sicut actio causatur ab obligationς , ita interis dictum ab aedicio: vel disserunt, ut a genere species: Aedictum est nomen generis inte dictum speciei,di quomodo cognoscatur una species ab altera ait interdictum est dictum inter duo,, nam quandoq; qiristio erat inter duos, & praeter aliquid determinabar, & istud dicebatur interdictum,& de istis liber de interd.componebatur, ut supra diximus in lib. i. de origine iuris, di non attenditur, quibus verbis Praetor interdixerit, quia siluatio sub illas Rubrica satisfacit, de aequiualet verbis: sed si Praetor separatim loveretur tunc verba spectanda sunt: Nam si praeceptita lovereturn appareret ex verbis inter duos ius reddi turi ex suo oscio ι tunc aedictum non videtur factum inter duos, sed generalis dispositio hareex Bart. propterea interdicere est denunciare, & prohibere, Inst de interd.S.ius tamen. 6 His cognitis videamus, de quibus rebus interdicta competant, ut in l. i .ff de inrerdictis, sciendum est. Interdicta competere, aut de diuinis, aut humanis rebus; in diuinis, veluti de locis sacris, aut religiosis; de humanis interd. redduntur, aut de his, quae sunt alicuius, aut de his, quae nullius sunt; De his, quae nullius sent, liberae personae habentur, de ciuibus: exhibendis ducendis interd. competunt. Quae sunt alicuius, aut publica, aut singulorum sunt publica, ut de iis, de quae fluminibus publicis, quae autem singulorum sunt,aut ad uni-nersitate m pertinent, ut interdicta φκγrum bonorum, aut ad GMares res, ut est intersuti possidetis de itinere actuci; priuato. '
s Interdictorum quaedam inpraescia,quidam inprateritum resciuntur: laptistas velut ,
278쪽
vii-ω isinere iniis, &de aqua aestiua ianterdicta omnia litet Iarem dideatus concepta vi tamen ipsa per*nali' synt; nam qui obligatus est tenetur Inte dicto ad id, quod venit in , sed in actionestri rem n6 est quis ad aliquid obligatus,nec aliqua obligatione tenetur, exd.l. I.& ibi Alo. , . y Iterum interdictoru quaedaui annalia sunt: quaedam per tua I I . . interdictoru. ffeod. de annalibus intelligit; glo. de interd. unde vi, de vi, & vi armata, di Iere In omnibus, curn Praetoris Imperium anno tantum duraret ni tamen quaedam perpetuae, ut tab. exhiberi.
Idcirco ita distinguitur si contingat rei periecntionem: c aetur ex malesicita dantur perpetuor at si sunt ex maleficio , aut rion continent rei persecutionem: tersin ntur anno, nisi de eo, quod peruenit ad malesulum,uel heredem eius, de quo pc ς tuo agitur haec eat illa. fili. ind. l. i. Ede interd. I o Insuper interdictorum quaedam duplicia sunt, cauedam simplicia, duplicia dicuntur uti possidetis, eo quod quilibet potin essc actor, ac reus; lii Asicia in qitibus alter agit,alter est
ii interdicia facta sunt, vel hominum causa, vel diuini iuris , aut religionis ; sicuti ne quid in loco sacro fiat de mortuo inlachilo, sepi ultro aedificando. Hominum sausa, aut ad publicam utilitatena pertinentia, i sui iuria tuendi causa, vel ollici j tuendi, vel rei i imiliaris sausa, ex d.l. . f. r. iscod. Ad publicani yulitatem, ut ne quid in loco publico ficedo via publica, ut in flumine publico sumi iubm, Ripa munienda, di sis de singuIA. I a Ad priuatam utilitatum numei Mur 2b, veluti de mortuo is lacndo, quorum bonarum, quorum legi torum, unde ivbyti possit citis, utrobi, tabulis exhibendis, tab. instain.& Coui- icili. exhibeamur, de liberis educandis, Salviano inteid. oe vis fiat ei, qui minus est, de su perscicbus, itinere actu*priuato, aqua quotidiana aesuda; riui S resiciendi de sollic, Clo Sis, si M. vi, aut Clam, arboribus cedendis, glande lagςnda, migrando, & similia. I 3 Datur & alia diuisio, quaedam dicit auar negat ilia, quidam Grurativa; Negativa, Quod
nullum interditium infamet, l.ncq; sfge vi,& vi arma. inculuso, nullum prς ponatur solein nibus vcrbis, fic omnia videntur extraordinaria, Inst.eod. S.fio. rtio, in nullo intcrdicto habeatur ratio fructuum ante litem contestatam, ut in interd, unde vi, l .interdum, sLde vi, & vi arma: Quarto, non detur inter non si abiectos, l. 2.C.c .in allirmatiuis Omnia interd. sistat persbn3lia, licet scripta sint in rem, quia datur contra possidentas, secundo, in omniselerdidio habetur ratio tructuum post litem contestatam, l. ante poen. ff. de interd. tertio, cuilibet interd. redditur actio in tactum, ex d.S.fin. Inst.eod. 'r4 Attamen licet interdictorum species diuersis de causis diuersa videantur, ut ex tot diui- tha. sonibus collectum est, tamen ad tres tantum i educuntur, seu quatuor scilicet) quaedainoa inter L sant prohibitoria, alia exhibitoria, alia rcstitutoria, quaedam vero milia, quae contancnt prolubitoria, & exhibitoria, I. I. Edc interd. & S. summa autem. Lut eod. t S V ad Ma pratili orium Aterae quale. a Ne. vis sat ei, qui ι.s Uis quid, ct quot modis μmatur.
- De mor/uo ι-erendo quid. a Sepultura ad canaia.
as Perenni qua .so Interae rauis quid.
279쪽
Dilucid .ll. De interiuProhibit.
.. Inuraenosi operis. X Nouum quid.
DILUCID. PRIMA DE INTER D. PROHIBITORIO.
Rohibitoria interdicta sunt, quibus Praetor prohibuit aliquid fieri, Ins .de
interd. S. prohibitoria ; sic prohibere est remouere, I. . si praetor, ibi Bart. in princ.sfde suspectis tutor,& est proprio futurorum, l. nn.C de pa- cti pigno.& quot modis quis videatur facere contra prohibitionem iuris, vide Dinum in reg. qui contra de Reg. iur. lib.ε. ub hoc interd. venit primo, ne vis fiat illi, qui missus est in possessionem verba interd.leguntur in I. i.fsne vis fiat ei, qui missus est in possessionem. Si quis dolo m Io fecerit, quo minus, quis permissu meo eius ve cuius causa iurisdictio fuit in possessionem I . bonorum sit in eum factum iudicium quanti ea res fuit ob quam in possessionem missus erit dabo, & quare sit inuentum ibidem legitur his verbis. Hoc edictum summa prudentia Pretistor praeposuit, mastra enim in possessionem mitteret rei seruadae causa. nisi missos tueretur, i ;& prohibentes venire coerceret. Et generale hoc edictum pertinet ad omnes, qui in possesitionem a Praetore missi sunt. Conuenit enim Pr tori omnes, quos ipse in pomssionem
misit tueri, haec actio non tantum eum tenet, qui prohibuit quem venire in possessionem, sed etiam eum,qui possessione pulsus est, cum venisset in possessionem, nec exigitur, ut vim aes fecerit, qui prohibuit. Haec ibi vis est necessitas imposita contraria voluntati maiorisq; rei ne vim saeimpetus, cui resisti non potest, i. i .& l. 2.1squod metus causa, cui seinper inest dolus, ad eo, quod cessante dolo vis commissa est, l. 2.S.doli. ff. de vi bon.rapti, l.si quis in tantu. C. v de vi, licet alij dicat vim posse esse sine doloquot modis accipiatur, vide Bart.l. I .ff.de tuta in a.col.in vers.pro cuius declaratione, & quotuplex sit, vide Abb. in c.ad audientia, quod metus causa; est tandem violentia maioris impetus, qui repelli non potest, i. a. ff.quod me- tus causa, & cum sit legibus inimica, ut in cap. christianas in fine 3 a. q. I . ideo hadex tuetutopreos, & repellit violentiam is Secundum interd. est de mortuo inserendo, quod habet duo capita,unum est contra im- pedientem, ne cadauer inseratur in locum,ubi cie iure potest, vehati si prohiberetur iter, de accessus ad locum, & datur ad interesse, de damnum, l. r. ff.de mortuo inseren. his vobis. Praetor ait, quo qua ve illi mortuum in re inuito te ius esto: quo minus illi eo caue moris, iuum inferre, & ibi sepelire liceat vim fieri veto. Secundo, datur contra eum, qui momtuum sepeliuit in alieno loco ad pretium loci hoc est ad remotionem cadaueris, i. is, qui, 'ff. de relig. sumpti funeriolim sepulchra erant extra Ciuitatem, l.3ι f. diuis. ff.de sepulchro violato, at hodie secus, sed in Cimiterijs Ecclesiarum. Insuper & aliud remedium datur, dum prohibetur aedificari sepultura ι de non licet detrahere ea, qu sunt aedificationi; &prohibetur,ne mulier pregnans mortua sepeliatur,antequa partus fuerit aeditus, 1.2.1feod & hoc quia religionis interest monumenta instrui, & exornari, ex l. I. sse .s Facere sepulchrum, siue monumentum in Ioco, in quo ei ius est nemo prohibetur, & ibi Petrus de S. Floriano, ait olim corpora sepeliebatur in domibus proprijs: sed propter tatorem statutum fuit, ut extra Ciuitatem deserrentur,& poena apposita, si in Ciuitate sepolirentur, ex d. l. t. 9.ὸi s. fide sepulchro viola. et Nonren sepulturae multipliciter semitur, veluti pro officio, quod minist atur ad corpus si pellendinis, cap. hon sitis de semo,& eap. percipi edum 13.q. a. item pro ipsa terra, qua cadauer sepelii ur,quae si fuerit de Cimiterio no potest vedii l.quae religiosis, fide rei vend.
Tatio, pro ipsa tabula lapidea,&potest vendi si nullus sit illatus, cap. auru Ia. q. a. Qua
280쪽
to, pro terra pura, quae deputatur ad usum sepulturae varijs nominibus sepulchra nomina 2 tur, perglo.in l .familiaria,S. si ad ueli, e .cod. veluti Cimiterium Polyandrion, sepulchrum maseolum, dormitorium tumulus, monumentum, ergastolum, sacrophagus Pyramis Busta urna, spelunca, ut refert Florian.in R ubr.eod.
9 Tertium interdictum Mohibitorium est ne in loco sacro quid sat ad deformitatem, seu
incommoditatem loci, l. 6 ne quid in loco sacro fi Datur etiam contra molientes aliquid .... a 4 portis, seu menijs ciuitatum, quae veluti res sacrae habetur, Inst. de rerum diuis.f. res san-iM,ω. me, ideo nemini liuet aedifkne domos apud m ni a vobis sine cd sensu Principis, I. ii .ffeod, Io ita legitur in l. r. Teod. Ait Praetor in loco sacro facere inue eum immittere quid veto &. deinde hoc interdictum de sacro loco , non de sacrario competit. Quod ait Praetor, ne quid in loco Scro fi t, non ad hoc pertinet, quod ornamenti causa fit, sed quod deformi II tatis,uci incommodi i sed de cura aedium locorumq; sacrorum mandata est his, qui aedes iaci cura*, haec ibi. 'Sacer laeus dicitur, qui rite per Pontifices Deo consecratus cst, ut ' in S. nullius, Inst. de rerum diuis intelligitur proprie, improprie autem, S domus fiscalis dicitur sacra, Li.de usucap.&glriind. l. i, Teod.idem dicetulum de muris,& portis ciui- statum, l. a.& l .fin.ffeod. sacrarium, ut intestigit glo. pro loco ubi sacra reponuntur. . Ia Quartum est,ne quid fiat 4n flumine publico, vel ripa publica, & datur contra eum, qui impedit, vel aliquid aliud amoueatur, ut intit. ff. ne quid innum pub-ιν hoc intelligi uir de flumine nauigabili principaliter, & de omni alio etiam publico da r13 contra eum, qui mutare; cursum aquae, di ve fieret alveus arctior, seu altior, aut viaqua velociter currat; & omne id , quod vergeret in damnum viarum, di idem Micitur de ripa,r .ut in titae ripaue munitida, hoc est oe quid in flumine pub. ripaue eius fiat. qco aliter aqua di ha ' quana in priori aestate filixerit,ut in abo tit. st de fluminibus, & de ripa muniua,quod nemini liueatarum rumperes veriba dicti initi t.fide ripa nicnda sunt ista. . Ait Pi tori . ne quid in flumine pub. ripam ius Scias ι injd in flumitae pnb. ne ve ripa cimaminitas, quo statio, iterue nauigio deserius fiat, i. a. i. quid instulia. & postea subdit flumen ri-δ quo magnitudine discurrpndum est. aut magmoedine circumuolentium. item fluminu quae dam sunt pzrennia, quaeda tortantia; Per emo si quod semper fuit si tamen siqua aesta-δ te exaruerit, quod alioquin perenne fluebat . Mon ideo iminus perenne est. I orrens, quod 36 hieme tantum fluit; Fluminum quaedam publica, quaedam. non; Publicum tamen ei se Caisuasdefinivit i m esse,q,iod perenne ; at hoc inteid. ad publica flumina pertinet: si autem flumen priuatum iit ces Iabit interd. nil chim diffori a citreris docis priu iis gumς' pri-37 uatum. -Mutem ita recte definitur id, quod-continet naturalem rigorem cursus s. N hhis coeterum si quando vel imbribus et mare, ueFqlcia alia ratione ad Icm pus e cx is xipas non mitar;. nam cum ad perpetuam sui mensera redi ritrii et alueieus muni di siunt; ii tamen naturaliter creuerit, ut perpetuum incrementum natin, si vel 'lio su ne admixto, via quia alia ratione, dubiais procul dicendum es. Ripas quoqi cum mutas uernadmodum alveo, mutato ptio, culpitam rere: haeci in d. l. i .&- Lflumina,& m
siς dira abemus Rubricas, in una,vt in tit .fide sum di de nauigabili; initione . din sum. Oublico agitur agrorum causa, vel alteri, quam nauigii occasione; dic illud de navigabili hoc omni flumine; nccnon hic prohibetur fieti tu publico ibi contra uotat feri vim sectentes, & utenti verba a dicti in l. i .sispod. ἐκ de omni interdict. iMUligitur tene ri, qui mutauerit aquae cursum aut sectum est, vi Huniensit d.rs ius, vel an ius, quo. imi di crur nauigar ut in tit Evi in sum p . - . liceat. Lacus est, quodserpetua