Disquisitio historicojuridica de lege Poetelia Papiria scripsit Andr. Corn. van Heusde

31쪽

a idisset quod prohaturus, ad arronis Moum supra Illudatum provocat, ubi e conjectura Sigonii a Diotnior Poetelio mutatuin esse jus dicitur ii quam tamen sontentiam quominus veram dicamus, obstat primum quod o conjecitura quamvis aeutissima, nisi codie ibus nitatur, argumentum restio deduci nequeat; tum citam, quod Livius a Consulibus lego scisso latam diserto testetur. Itaque, qui mos apud Romanos invaluit ut, si Consules ad populum ferrent, utriusque Consulis nomino lex insigniret die, di idem etiam in nostro casu obtiner ora uit. Parum igitur verosimila est, legem a Dieta loro Ialam, ideoque uno nomine insignitam, duobus Consulibus suisso tribulam. Neque tantuni Livius, sed valerius itoque Cous istum mentionem adit ad quos addi et Iavenis querelam detulit undo patet eo tenipore tela lorem Romae nota

fuisse, quum diei Dicta loro, omnes magistratus, ex copiis Tribunis plebis munere abire ut quocirca statuere mallem, Livium C. I Oetedium cum M. Poetelio

eonfudisso, qui anno a d cum C. Sulpicio consulatum gessit quem errorem Deilius committere potuit,

32쪽

m quum brevitatis aussa ad sermouis usu unius con-gulis nomine dioerentur leges o me si statueris res salva erit tum enim cum Livio convehiunt Valerius et Dionysius, quippe laeneratoris iIlius injuriam post hallum Samniticum Perpetratam esse memorantes: atque ita lex nostra, quae tum dicenda esset Poetelia Sulpicia, in annum . . Ita s. o. eaderet.

Sed alia superes dissicultas, quod ieero et Livius

natus auctoritate legem iIIam latam esse oontendant Dion3sius vero uico obsi seois et uinctilianus so- Ivli montionem faciant, ideoque non legem sed plebiscitum significaro videantur. Sed utrorumque sententiae laetio conciliari Possunt, quum Livius tradat, Senatum jussisse Consules, orre ad populum ne quis te. Itaque recte illi Senatus auctoritato haeratis auxiliatum fuisse, nequis hi minus vere a populo Iegem misso latam, dicere potuerunt vasto autem porro oriuntur di Novitates de foeneratoris et addicti nomini-hus, in quihus minime oonveniunt scriptores, praetermittemus, quum in narrationibus antiquis adit Iimo circa nomina errari possibi neque id ad ipsam legem quidquam faciat.

i da enim leges Pompedias e Iulicis asseram . exemplogicit lex de ambitu quam C. Calpuxnius Piso et M Aetliua Glabrio Cisa tulerunt Dio Chas XXXus p. 38. , quamque Cieero simplicite Ca urniam voeat . . pro num c. 13. item lex is M. auuio Silano et L. Norbano Balbo ita , quae Disitigodi Coos e

33쪽

ta opportunitate, qua lex Poetelia lata est, et, quoad eius fieri potuit eiusdem aetat eousii tuta, quid statuerit quidquo mutaverit, jam nobis disquirendum erit quod quidem faeillimum videri possit, si Livii vertia unico spectes, quihus egis aput et

gententiam sic enarrat: ne quis, nisi qui noxam meruisset, done poenam lueret, in compedibus aut in nervo teneretur pecunia creditae hona debitoris, non corpua obnoxium esset. Ex quibus orbis addictionem hae ego sublatam suisso existimares. Attamen minimo dilucultato caret haec quaestio. Etenim multa adsunt estimonia, ex quibus patet posteriori tempore idem accidisse, quod haec ipsa lex sustulisse videatur, ut creditoribus suis addi coeotitur debitores, neque tantum eorum hona, sed et corpora poemia creditae essent obnoxia. In desuetudinem autem hanc le-

S. Iust da ii eo lib. et alibi Iunio Norbana dieitur, a Gaio tantum Iunias nomina vocatur. CL Gai Lari. Irax, di S,

34쪽

gam abiisse, parum videtur Prohabito, quum eadem volui aliud initium lihertatis fuerit, nequa credibiles ait, juris mutationem, tot tantisquo laborihus coutentionibusque impetratam, sponte neglexisse plebejos, eoque minus, quum ea aetate adesset Praetor, legum civilimn vindex quam dissicultatem ut solverent, Pra eunte Salmpsio, operii dederunt viri docti, eadem que quaestio nostra memoria summos advertit viros,li Suheium, Savinium, alterum alios, qui io explieanda nostra lego in diversas hierunt sententias. Rus igitur hoc Ioco paucis adumbraeo, haust ab re esse videtur, ut quamam ipsis antiquorum de nostra Iege vectis conveniat, videamus, nobisque, qualoipsius fuerit propositum, perspicuum fiat

mutontia Mohu rii et Zimmeremi. o primum quidem veniunt Niob rius et Zi merenus, qui quamvis tu singulis a se invicem dissentiant, in eardine tamen rei conveniunt. Nexos enim ambo a addietis distinguentes, illos dicunt esse, qui, ut mutuum eontraherent fidumqua facerent creditori, la- tuto die so reddituros pecuniam, a ipsi per aes et Iibram manstipareu sive oppignerarent, seque cum D milia et patrimonio suo creditori darent mancipio.

35쪽

sis autem eosdem oratos esse ab et forma, quanaancipatio illa esse celebrata. De condition vero, qua nexi versarentur, non idem uterque censuit. Nie-huhrias enim eos interim liberos suisse dicit provoeans ad legis XII lah. verba: Rexo o LBTuod E in aera es Esron si vero statuto tempore pecuniam nouredderent, addiolos eos fieri monet, ideoqae in eandem deduci conditionem, qua illos, qui se mancipio non dedissen , sed dehitis non a o vendis a effetore meditoribus suis essent Rudicati Porro ego Poetelia ait illud nexum, sive oppigneralionem Porsonae, guhIatum suisso, inque eius locium uecessisse fiduciam; addicitionem vero ad belli Punici mundi tempora in usu mansisse CZimmerenus autem, quum Festi locum, d unde vereoi Is XII lib. desumsit Iliere rius, lacunam esse intol- Iigeret, quae ab interpretibiis nonnisi comaelara esset restituta, et mancipationem in totum vitiari reputans per temporis vel conditionis adjeolionem A aliam inite disputandi viam. Statuit enim nexum post mancipationem confestim capite minui et in redito eis mancipio quidem, non vero in eiusdem possessione esse, i diri ei ulla Ris m. Geaeh. via L Ed. . p. 6 si S. vol l I. Bd a. p. 6 - S., Ibid. vol. III p. i 3 - 132.

36쪽

qtiuin mancipatio per se possessionem no conserat. JSi autem ait, ante diem constitutum solvebat, nexra orat solutus, a creditor manumittebatur, eiusque quasi libertus fiebat; si vero definito tempore non redd hat pecuniam, vindieahat eum apud Praetorem creditor, et addiction ejus possessionem adeptus, domum ipsum ducebat, hi ervi fere loco erat. Eo autem qaominus amplius fieret, prohibuit lex Poetelia quae nilii in addiction mutans, sustulit illud nexum, vetuitque, ne quis, nisi qui noxae caussa se macteipasset, in compedi hus tenoretur, inque posterum, creditam pestaniam sola bona debitorum, non corpora, oppigner rentur x

Sententiam haneo de antiquo creditoris in dahituro iuro paueis a in annis elici successu impugnavit summus Savinius quamquam ille magis Ni vhri quam Zimmerent theoriam respexit. Negavit enim iurantiquis fontihus ullum reputiri vestigium, unde etsi posset, liberum hominem se ipsum alteri mancipio da

re potuisse, sed et apud eum et apud Ulpianum

mancipationem tantam occurrere Iiberorum, qui in patria Potestato, et mulierum, qua in manu essent mi Gai. II, Ddio. IV. F Si. Iragm. Vah. I S.

v. item tuu tu .

37쪽

Neque halant verba Postumii Consulis apud Livi uni in id, quod nostrum est in id, quod Proestura possumus, o Poro nostra et animos et in hae suos antrol. , Deo ossiceret aliquis, revera civi Romano useompetere se mancipandi, quum libero quisque de eo, quod suum sit, disponere possit. Quod etiamsi negari nequeat, si de physica hominis saeuIlato loqueris Guris tamen ratione habita negandum est, quum alter eum mancipio accipere nequeat, nisi j o et concedentibus Imihus. Alia vero Postumii caussa erat; quum enim Samnitibus se tradoro vel Iot commodo hae traditio, licet civis Romani, fieri potuit, quum illi occupationis jure eum aequirerent, neque Iegibus

Romanis, quominus id facerent, im nedirentur. Praetero De civem Romauum se ipsum mancipare potuisse statuamus, obstant verba Callistrati conueentio pri-τcit neqia sorvtim quam quom n qti lihortum alioviva cera soleat. 3 an etiamsi de servo tantum et Ii horto loquatur, idem tamen ad eos quoquo referendum est, qui in mancipio erant, quorum servilia Na no erat conditio. Di Li . IX. s.

et L. h. . te Liber Caussa.d sa j. I. g 113. - iobuli ei de nexo sontentiae pio parte verri P. si tari Lelirh. nati utione, Vorrasiavere Nii ueheti 18 . p. xxxviii, ita ratiocim, tur nexum, ait, mane Palio est alicuius rei, obligationem eo tituens et quod si

38쪽

d autem sententiam suam commendaret immerenus provocavit ad coemptionem et arrogationem, in quihus similo quid conligerit. Attamen longe diversa earum est et istiusmodi nox natura Etenim in manum conventio an liquo jure Romano usitatissima erat, eaque non magnopere civilis seminarum conditio mutabatur, quum semper, si nou in manu erant, vel tu potestate parentis vel in utela agnatorum essent qui vero inmaneipio erant, servorum sere loco erant, ita ut, teste Gio, iis dein verbis mancipio acciperentur, quihus servi, et ab eo, cuius tu mancipio essent, neque hereditatem neque legata I iter capere possent, quam si simul eodem testameuto theri esse juberentur xl Neque multum Zimmerent sententiam confirmat arrogationis exemplum. Nam etiamsi ea esset ipsius ratio, ut aliquis, qui sui juris esset, in alienam a Potestatem tradoret, requirahatur lamen populi auctoritas et

mutuum ii ex forma contrhhitur , vel pecunia vel ipsis debitoris persona mancipetur, eoosse est: at pecunia, quippe res nee aenitamur . olista 3,rimum , quod caussa deest cur res mancipi tantum maticipari potuisse statua mios , quum diserte id dicatur nusqam , et hereditas, Iuste inter res mancipi uspiam memorditur, rite mairci I aretur. 'raeterea animait vertendum est . nexi forniam. i. e. aes et libram . in mutuo non hia, ita in misse ad aliquam rem mancipandam , sed potius ad solvendam te an iam , quae antiquitus noti in metallatur sed sp

pendebatue per libram G. i. i. Diudi Qua dis re pluribus infra.

39쪽

arrogatoris jusjurandum i eaque erat Romanorum docivium libertato sententia, ut eam nonnisi a populo alicui auferri posso existimarent quodsi igitur il dopatria potestate statuebant qui fieri potuit, ut aliquem sua sponte so in mancipium, id est in servilem conditionem, dare comprobarent pNequo utilitatem istiusmodi nexi is revera interponi potuerit videmus, quum ex ego XII ab satis ampli, in reditori iis debitore suo competeret jus. Si

enim inops erat dehitor, neque debitum statuto tempore solvere poterat, parui creditoris intererat, maniscipio eum an vero admotum sibi haheretri si vero lauium debitori erat patrimonium, sed avaritia solvero nolebat, habebat e reditor, quo ipsum ad solvendum geret, quum eum vel occidendi vel trans Tiberim vendendi jure gauderet. Sed alia etiam, quontinus veram esse immereni sententiam dieamus, impediunt. Contendit enim reditorem illa mancipatione non possessionem debitoris,ce tantum jus eum vindicandi si hi acquisiva se, ideoque a dies venisAet, neque ipsi satisfactum esset, eum apud Praetorem vindicare potuisse Veruntamen eredito tamdiu exspeclaro non debebat, sed quotidio, etiamsi dies nondum venisset, eum vindieare poterat,

40쪽

quum jus vindicandi ipsa mancipationis solennital sihi acquisivisset neque doli mali aut pacti conventi exceptione tui removeri potuisset, quum dies vel conditio in mancipation adjici nequiret. 13 Quodsi autem

propriam mano palionis naturam et effectus atteuderis, minime in hoo casu interponi potuisse videhitur. Etenim mancipatus Latim post mancipationum jure est in mancipio credi lorisu qui autem alteri mancipio datur, patrimonium suum ad eum transfert eonsequens igitur est, ut pecunia, Titio mutua data ad creditorem jure revertatur statim ipseque revera thi credat et solvat, neque Titius illud accipiat, ob quod se ipso mancipio dederit. Praeterea, si eius sententiam so-quimur, nulla afferri ratio potest, quare tot tantaequo apud Livium et Dionysium legantur haeratorum auris severitate querimoniae. Tum enim non leges, sed ipsorum imprudentia aussa fuisset miserae, qua

detinerentur, conditionis, irippo qui, quum leges aeratos creditoribus addici juberent, ipsi suam donis ditionem priorem reddidissent. Neque video, si illa sententia vera est, cur Livius lege Poeteli ve ut aliud Iibertatis initium laetum et jus mutatum esse dixerit. Ius enim mutari dici nequit lege, quae, ut eoni uni jure non vero privatis pactionibus, negotia diriman