Disquisitio historicojuridica de lege Poetelia Papiria scripsit Andr. Corn. van Heusde

41쪽

tur, Praecipit nequo theriali magnopere consularudi unda est ex qua ut sponto quidem so cives in servi Iom eonditionem eo erant, vetat non tamen pro hibet, quominus idem a magistratu Perficiatur. Beui quo animadvertendum, Zimmerenum Livii locum, ubi de Iego nostra loquitur, in suam quidem sententiam explicuisso spreta tamen propria et Dativa verborum significatione. A primum quidem verba qui Oetam meruisset, interpretatur de eo, qui noxa eaussa emancipio dedit; attame noram moror idem significat, quod poenam merere, sive committere aliquid, quo poena digno quis fiat. H Iano autem eorum verborum esse vim , comprobant verba sequentiari, nec Poenam tueret, ut idem dicero voluerit nostra lex quo monuit Ulpianus barear ad continendos h mines, non ad puniendos haberi obsti a Boiodo verbis pecunia credita hono debitoria, non eo ua obnoxium seo tu id significari voluit, ut ob ereditam pecuniam in posterum tantum ona debitorum, non vero ipsorum personae, Dignorarentur. Sed voci obnoxius

42쪽

nulla oppignerationis notio inest, sed significat plerumque, qui obligatus, subjecitus, expositiis es coquae voeabuli nativa vis illi Inoo lsi convenit ut aliam ei obtrudera signifieationem non liceat. Denique haud reet ab eo prius legis caput ad praesentia tantum tempora, posterius vero ad satura refertur, qua de rara amen intea uberior disquirendi Iocus erit.

Sontentia asinii. Niob rio et Zi inmerpno Plana diversam gententiam amplexus est summus Savinius, ut et antiquum debitorum jus et legis Poetelino propositum adumbraret. statuit enim variisque sin liquorum locis, ut et lege XII ab confirmare Luduit, magnum jure Romano intercessisso discrimen inter debita, quae ex pecunia credita et quae ex ceteris non tractibus aut delictis originem ducebant, illani quo disserantiam in eo maximo constitisse, quod in illis tantum, non vero in his de hii odium addictio locum haberet. Specialibus porro legibus mutuo assimilatas esse alias hi igationes uelos Publilia actionein depensi, qua sponsor, qui pro

43쪽

debitores solvit, si is in sex inensibus proximis, quam pro eo depensum esset, heu iam ipsi non solvisset, ei inanum injicere eum quo domum ducere Potuit. Eadem autem vis, si pergit avinius, celeris quoquo contractibus conditiae potuit a tontrahentibus, interponendo nexo, quod nihil aliud est, at quo mutuum

imaginarium si vo symboli eum, quo elera obligationes in mutui formam commulantur. Praetica autem huius utilitas tinxi me sternitur in usuris, quae jure Romano non , ut hodie buo eodemquo contrael eum mutuo, sed separatim promittebantur: quaeque si non solverentur non esticero poterant, ut debitor creditori suo addiceretur. At vero, nexi forma interposita, aequiparabantur mutuo, ideoque eosdem euectus a. hebant. H quum vero propior noxum illud miserrima esse debitorum conditio quia usuras quotidio crescentes solvero nequirent, ac propterea additerentur creditoribus latis est lex Poetelia qua nexum istadest sui, latum, cautunique ne in Posterum mutuo assimilarentne alii contractus maneret tamen debitoris

addietio in caussa pecunia ereditae, in quo depensi

adtione. 23 Fundamentiam igitur huius theoriae est insigni, illa dissorantia, quam latuit Savinius, inter pecuniam eret , Sa, igno, ibid. p. ae m.

44쪽

ditam et ceteros contractus qualem si non obtinuisse demonstraveris, nota reolo illa procedere videia M. quod quominus adluit tamas, duo obstant Dionysii loca, ubi non ex mutuo tantum, verum etiam ex aliis conteae libus addictionem Iocium ahuisse patet. Ad primum quidem, quum narrasset, obaeratos militia no- me dare noluisso, monstrantes incala sua et compedes, pro quibus dimicare recusarent, servi Iii Consulis memora ediolum Tiro ab Pumata Iri , ara

45쪽

o Livii et Dionysii historia tacillita mei potest.

Quod si tantopero ab eo recessissent decemviri, ut quod Primum omnibus contractibus esse communa, sidunum tantum restringerenti, mirum foret, id non disertis ver his suisso expressum, tacitaequo immut silio iis nullam mentionem comparere

Iam vero videamus, quibus argumentis IIam differentiam proh t Savinius A primum quidam adhibollodum cellii, quisnam XII lah. allaturus, haec praemittit . hanc autem fidem majores nostri non modo iis ostiolorum vicibus, sed in negotiorum quoquo contractibus sanxerunt maximeque in pecuniae mutuaticia iis atque commercio Adimi enim putaverunt subsidium hoc inopiae temporariae, quo ommunis omnium vita indiget a perfidia debitorum sicio gravi poena eluderet. Confessi igitur astris a dehit judicatis triginta dies sunt dati ' etc., stibus de indo ipsa

tur verbis ingenioso ossici Savinius, legem XII lah. unie in caussa mutui addi otionem sanxisse, amGaII tu dieat maxime quo in pecunia mutuatio icto usu, qua est legis vectis aret torvi angit eamque interpretationem eo quoque contirmari quod aeria unicatis et L XX. i.

46쪽

mentionem fecerint deuem viri. Attamen ipsum, quo haec sententia nititur, vocabulum mutuaticiae, du-hium est, an revera seripserit Gellius, quum vulnullum alium scriptorem matur, et Codd. nonnulli Iectionem mutuationes exhibeant o Sed etiamsi vulgatam recipiamus, ommode egis verba a priora retorri pos sunt, ut sententia sit sellii fidem Hodie in omnibus contrae tibus spectarunt, ita ut, qui debitam non solveret, addictione ad solvendum Ogeratae sed in uis tua pecunia id ante omnia observarunt, quum adimi hoc putarent suhsidium inopiaa, si perfidia debitorum sine gravi poena eluderet. Quod si non statuis, inania sunt plane, quae dixi de fido in negotioraim contracti-hus sancitari tum enim , si quis aedibus eon duo is, solvera mercedem , vel depositum reddere nollat, sussiciebat ut hona sua dilapidaret vel absconderet, ut solutione liber esset tum inopes impune damnum in-

xj IIane Eetionem in Codd. Neapolitanis se invenisse, benevole mihi communicavit Praeceptor aestumatissimus Cl. Ηoltius I a Bibliotheea regia Mus Bor h. et CCCXCv. Codo V. B. saetini muttiatio situ cir- CCCXCVIII. V. B. o. in pectini mulcitione usu at-

CCCXCVI. V. B. et Cocle membran in eoianis muttia

CCCI C. V. B. v. Membron. ut uratione radia atque O-m tu et ione eommendant Ciceroniana exempla, quae audit piid Foreellius. Disi illosi Cooste

47쪽

terres et committere furia viterant, quum Poena pecuniaria esset, ad quam solvendam corpore cogi uon possent. Non hanc prosecto Romani habuerunt do fido opinionem Senecam audias is quid tu tam imprudentes judicas majores nostros fuisse , non intelli gerent iniquissimum esse, eodem loco Iaheri eum, qui pecuniam, quam a redito eo coeperat, libidino aut alea absumsit, et eum, qui incendio aut latrocinio, aut aliquo casu tristiore aliena cum suis perdi- dic nullain ollo a iis nam sev fiunt, ut homines scirent, dem liquo pria timidam. Quodsi igitur tam magnifico de fide statuerunt, nonne absurdum e

set eos in uno tantum contractu eius rationem ha- huisse in ceteris vero eam non tanti estissa S vero quaeris, quae Gellius majores suos maximo iii mutuo fidem sanxissis dixerit recordare Ciceronis ver-M , nulla res vehementius rempublicam continet, quam fides et quae essis nul Ia potest, nisi erit ne essaria solutio rerum creditarum. In natu enim quum

do aliena poeunia agatur quam Certo die te restituturum promisisti, summa perfidia erit, si promissis non totori , quam impuno eommititi publica utilitas vetat prael pro icho contractu saepissime evenire debuit, ut sortem usuris adauciam debitor reddere ne-

48쪽

qui rei, atque ila frequentissimo addictione a reo oranda amissa uterentur creditores qua minus opus erat in ceteris contracti hus ira quihus levius solet esso damnum idomque tacilius resarciri potest. Neque

etiam id signifieare voluisso Gellium, quod affirmei Savinius, testatue commune verbum obite, hi dieii eo Mai situr astris et dahitisti dicatis, quod non unico de mutuo, sed de quoque dehit intelligi potast i Praeterea lex XII ab dicens : rebvsque jure

judicatis, non ad mutuum id restringi voluit, sed universa do qua dumque judicati caussa loquitur; quam distinetionem si revera indue ora voluisset, sine dubio perlius id declarasset quum ex Dionysii locis su pra ad soriptis pateat, ante decemviros addictionem ex omni dehit loci m habuisse. quodsi eum Savinio ob creditam pecuniam corpus debitoris, in ceteri vctro contractibus otia addiota fuisse creditoribus existimas, durior quodaminodo creditoris in illo easu, quam in hisce conditio tuisset. Ethaim a XII tabularam quum addicto permitteret, ut suo, instret, nullum reditori in addi oti honis

3 Si quoquo paulo superius avorinum dicantem Laeli aiianus oh Pecuniam et hi tam Dillectiva addie tuaqua ait 3Iuribu . di verba enim XII ab sunt: si voLET, SU MULTO, L

49쪽

jus concedebat, quocirca hic donare et alienaro sua nam ipsius fraudem potuit Itaque quum ceteri creditores ipsius bona distraherent, ut sibi satisfacerent, ille, qui pecuniam erodiderat, exspectar et cor porct debitoris hontentus esse duhesbat. Non idcirco tantum mutui privilegium esse dicendum, quantum tuisse oontendit summus illa Iur ousullus. Si vero quis dicat etiam illum, qui corans debitoris Oh tinebat, eodum distractionis juro ui potuisse nihil enim vetare, quominus utraque jura pariter competant addam hano non suisse montem et intellectum decemvirorum uti rem reseri uellius jua interea faciscendi Iego erat comprehensum , tanquam vulgare ei ordinarium , quo declaratur, dehitori suam durare pecuniam, ad quamu facilios pervenire possent, creditoribus in primis jus ducendi da alae, quasi pertinacia hominis viv-cenda adminiculum qui cum praefracto solvere do-trectaret, carceris duritie, majoris inali metu auhigendus erat. cogitandum et isti videtur, an du-

I Egregie lio illostratur litis Livi vervis, III. 1. Ia

50쪽

plex huiusmodi exstevtionis systema quale Savinia ae interpretatio insert, temporum simplieitati e legum decemviralium ingenio conveniat. Ita quoque docte iudieahat ire rius Neque rius Savinii sententia favet, universa dojudieat ex lego XII ab loquens per manus ih jectionem, ait, agehatur .... vel ut judicati ego XIIt . quae otio talis erat; qui agebat, si dicebat:

igitur in mutuo tantum, sed universe in omni judicati ea Ma per manus injectionem agi dicit nequo dubium est, si ad illum casum id restringere voluisset, quin plenius id explicuisset, ut mox in eaussa legis Publiis Ita et legis Furiae de sponsu secit idque eo magis, quum antea, quid esset judicatum, interpretatus, nihil de ea distineti odio monuisset et L Distic ut sis tamenia, qtii evira et eis Habine ut e aptum e naeret Poena igitur erat molera, quis soluta liber dimittebatur, si vero olvere nollet vel nequiret, eareero et vinculis ad solvendum eo gehatur.

v die citi clerio saepissime memoratur, quae ad omne iudiea-

eout at citio et di, ne it eae ciua a judicati toneri Atracte eat, quod apud se eterea acriptum stat aut litem conteata tam claro debitorem oportere Pod litem conte/ta-