Io. Laezii Rupellani De poeticorum studiorum vtilitate. In Orationem M. Tullij Ciceronis pro A. Licinio Archia poeta. ..

61쪽

Io. LAETII COMMEN Liectis artibus, quae ciue Romano indignae vid bantur,abstinere,cultumq; & mores Romanorum immo etiam nomina, qualia sunt illa vete-

tuin & illustrinm familiarum, assumere. Quod in ahi ciuitatibus fuisse seruatum non legi. In GraeciaJ maiore, cuius descriptionem vide a pud Strabonem lib.6. P se legem Papiam Quum ius ciuitatis Romae temere nullaque per narum habita ratione vilissimis quibusque concederetur, quod contra maiestatem populi Romani esse videbatur Leget. Papia cautum est,ne perefrini & alienigenae ciuitatis Romanae iura possent assequi, hacqix ' pe illis etiam aditus ad omnes honores prae Hudebatur. Eande legem antea tulerat PetrONus,quam iniquam esse & inhumanam sic scribit Cicero lib. 3. Ossiciorum. Male qui peregrinos urbibus uti prohibent, eos que extermina vi Petronius apud patres nostros fecit, Papius nuper .Nam urbis usu prohibere perefrinos, sane inhumanum est. Putat Viricus Zalius legem hanc Papiam latam esse paulo ante Gracchana tempora: quod falsum esse satis docet ipsa tem porum series. Tulit hanc igi tur C. Papius Tri bunus plebis Cotta & Manlio Coss. id est anno ciuitatis D CX X CI IX. Nemine aute esse . puto , qui ignoret ea quae a Tribunis pIebis es.sent sancita etia legu nomen obtinuisse.Cic. ad Att.lib. 3. In altera epistolapraeter consuetudia ne tua die non ascribis,sed satis significas lepus

lege enim ab octo Tribunis plebis promulgari

, . i scribis

62쪽

22 IN ORAT. CIC. PRO ARCHIA.

scribis te eas literas eo ipso die dedisse. In tabulus irrepseeruni3 Vel Praetorum neglige

tia,vel eorundem dolo in tabulis publicis clanculum nomen suu ascribi curauerunt Cic. prQBalbo,Non enim furatus esse ciuitatem, non genus suum ementitus, no aliquo impudenti me dacio delituisse,non irrepsisse in celum dicitur. Ceni m j. Censoxes apud Romano. quin ro quoq; anno capita ciuium Romanorum censere soliti erant. Asconius, Quinque annorum spacio instaurari solet census apud .Censeres, quorum administxatio Perlustruqinoc eli peribui nquennium tetid tu . Soli auteni ciues cen sebantur, ideoque etiam censu libertate donari seruos testis est Cicero . Legis autem Cen soriae, verba haec fuerunt: Censores populi soboles fanullasque censento, pecunia q; Vrbis, templa, vias,aerarium,vectigalia. tuento, Populiquς partes in tribus distribuunto,coelibes esse prohibero, mores populi regunto, probrumin Senatu ne relinquuto, bini sunto, Magistratu quinquemu habento, reliqui Magistratus annui sunto, eaque potestas semper esto.De his plura quide Magistratibus Romanorum scripserimi.

quaeres a nobis Gracche, cur toto

re hoc homine delestemur. st uiasuppeditat nobis 2 bi or animus ex hoc foren Astrepitu reficiatur, E aures comitiis

desis

63쪽

des e coquiescant. An tu existimas aut Iuppetere nobis posse quod quotidie dica

mus in tanta Parietate rerum, nis ansemos nostros dostrina excolamus: aut ferre animos tantam pus contentionem, nisieos doctrina eadem relaxemus' Ego

avem fateor me bis,ludi' esse deditum, cine ospudeat,siqui ita 'litie is abdider ibit nihilpo mi ex Lis neque ad co munem auferre frustum, neque in ast proferre, e aute quid pudeat, qui tot annos ita Piuo Iudices , latab istis nulli lanquam me tepore aut commodum, aut otiam meum abstraxerit,dut lupto avocarit, aut denique innus retardarat.

s cteres a nobisJ Causa haec per se tenuis erit & exigua , siquidem ubi probasset circumstantias illas quibus lex Syllam & Carbonis continebatur, Archiam ciuem esse probauerat,illique ciui ditis iurauitribuerat. Illud enim erat selum με quin quo. discutiendo totum esse oportebat:quod ubi diligeter & accurate fecit, ligren

64쪽

sionem adiungit amplificandae & ornandae causis gratia, quod sepe & libenter fecit alias. hinc illa pro C. Cornelio copiosa & elegans v1rtutuc.Pompei commendatio. Quae quidem extrarem fuit, sed tamen ad utilitatem cauis pertinebat. Omnis enim tantum debet ciuncausa cognationis habere, ut ex ea plane dependere videatur. Alioquin quid aliud quam i diu molestiamque auditori potest adferre P Ideoq; tecte dixit Fabius hoc expatiandi genere vel maxime illustrari ornarique orationem,sed si coligrat & sequitur, non si per vim conetur, & quae

natura iuncta erant distrahat.Hic autem, bone Deus,quam ingeniose captat occasionem attexendi locum illum communem ρ dicas Ciceronem Orationis cursu eo compelli, nec posse lo- eum hunc nisi abrupta male oratione pr termitti .Quum ea omnia refutasset quae Gracchus obiecerat, iamq; causa omnibus sui partibus probe esset munita, aduersarium urget,& illudit, illique quum vehementius instaret, Sed quaeres, inquit, a nobis Gracche cur tantopere hoc homine delectemur 3 quia stippeditat nobis ubi &animus ex hoc forensi strepitu reficiatur, & aures conuitio defessae conquiescat.Hic certe potest commod) in horum studiorum commemtationem excurrere , multaque in hanc partem dc υενικῶν &ἰιδὶ attexere, quod tanta arte praestitit,ut nihil magis accommode dici potuisse vi

deatur.

qui si 'peditat mbis J Peruenimus tandem ad

. eum

65쪽

eum locum cuius potissimum gratia oratione hanc explicandam desumpsimus, is est Poetarulemonem Principibus summisq; viris no utile

modo, verumetiam necessariam esse, quem nucexplicare non fuerit inutilis aut stiperuacaneae operae.Nos tame in hac disputatione humaniorum artium commendationem attexentes rem

altius non repetemus, quod hanc partem plurimi doctis & eruditis scriptis sint petiecuti, illa vero paucissimi vel attigerint vel coprobarint: de Pocticis tantu studijs breuiter &, ut propositae cometationis ratio feret, accurate agemuS.

In primis igitur nobis sunt innumera fortissimorum virorum exepla,a Graecis & Latinis scriptoribus,maxime autem Poetis,ad imitandum

proposita, quibus Principum animi in administranda Repub. conformantur & ad gloriam dehonestatem excitantur. Quemadmodum de Iulio Cauare legimus, quod eu ad Alexandri M mi sepulchrum peruenisset, grauiter ingemuit lacrymasque emisit quod ea aetate qua ille orbe terrarum subegisset, nihil commemoratione dignum fecisse sibi videretur. Itaque tanti ducis cogitatione ad laudem & gloriam tanto impetu contendit, ut eum etiam superasse, albisque,' ut aiunt, equis praecessisse dicatur. At ille idem Alexander diuinum Homerum omnium suarumpeditionum comitem esse voluit,vtpote pra stantissimum fortitudinis,moderationis,decoris, morum, Virtutumque omnium doctorem, cuius praeceptis cum eo gloriae se peruenisse vi-

- 'deret,

66쪽

IN ORAT. CIC. PRO ARCHIA. 2

deret,quo forsan antea nemo, nec se merita illi gratiam habere posse, scrinium Darij Persarum Regis admirabili arte constructum, multoque auro ac gemmis preciosum, horu librorum c stodiae dedit. Hos ita adamavit, coluit, admiraretus est, ut semper dormiens puluino subiectos cum gladio habuisse dicatur.Qua in re prude tissimus Princeps, urinalijs omnibus incredi bilem est laudem consecutus. Homerum enim dum gladio adiungeret,intionis imperio voluit iram compesci &fraenari. Nimirum recte intelllexit illud Iliados a.de Pallade Achille furibundum iamque manus illaturum Agamennoni reuocante. Sed iam de Homero Virgilioq; Poetarum apud Graecos Latinosq; Principibus dicamus. Quam eleganter,quam accurate, quam expresse hominum mores,cogitationes, instituta,consilia, fraudes, dolos, actiones,rerum, casuum,euentorum, imitationes, varietates, discrimina depingunt & ob'culos intuenda proponunt8 Quam ingeniose & urbanh Magistratum

ossiciorum,functionum,dignitatum,nonurum,

ordines & distinctiones obseruantaQuid est inhumana societate & ciuili coetu, diuertisque hominum,aetatum, sexuum ordinibus, quod re omnibus partibus absolutu nobis efnnxerina Omnia Politiae & Virtutis vestigia non adumbrata sta ita ad vitia fiant ab illis expressa, ut rectissiinh de Homero dixerit Horat.

Rui 1-dsit pulchru,quid turpe, quid ille, ruid norienim ac melius C Uino et Crantore dicit. et De

67쪽

IO. LAETII COMMENT.

De optimo Reipub. statu quicquid postea ver bo se & perplexE sunt persecuti Plato, Aristoteles, caeterique Philosophi, en tribus versiculis harum rerum peritissimus complectitur VIys.ses, Ili. 3.

At quam egregiE ibiaem philosophatur myc

ses, dum ait imperium hominibus a Deo Concessum esse, Regesque illi curae esse , quod etiam dixit D. Paulus.

principis institutionem qu ris*Ne philosephorum quidem omnium scriptis unquam fuit ta te exemplar informatum, quale est ab Homero absolute & perfecte expressum.

Item illud Iliados β. de vigilantia curaque Principis.

Illa vero Ahamennonis Vox,Ili. α. quam generose est & xere regia, eoq; digna qui se et imise λαῶν profiteatur.

Neque vero sunt omittenda verba illa quibus Peleus Achillem filium e Phthia ad Agamemonem demittit, & ab iracundi simultate de-

68쪽

terrens ad lenitate clementiam & beneuol entiam hortatur,breuia quiderii illa,sed plane estrea sic leguntur Ili. I. . ni dia a d Ao l

Iaroe quales viros, quam prudentes, quam graues, quam moderatos consultationibus adhibetὶQuam egregias concilio risIο ινσεως leges describiti Quanta est Ducu illorum in sub ei dis periculis tortitudo, in auertendis indu stria, in prouidendis prudenti MSed Senatorum Distumque mores intueamur,quos de Axhille placando egregie disputantes libronoh0 induci quem propter rerum, verborum, sententi rumque copiam admirabilem aut Merbum, praeter cLetos omnes edisci volo . Diomedes se tis est, generosus, audax, dc indice liber,plus animi quein consilij adfertiferuet,to Gomnia sursum ac deorsum commiscet DSic ille Regem alloquit ita libi Pila ' 'hi ἰ sDei pav. ili

Hune sequituras et x homo tempmxMS: gra uis,lenis, sed animosus, pacis & tranquillitatis amans, rerum juxperientia multumqDctus, hiς egregias inserit sententias, Regem, ue V uiter sui o si admonet:Illinc incelebris illa septe-tia, grauiumq; auctorii monimentis mime stta, a Cicerone initio I 3. Philippicae expressa.

69쪽

paulo post hic ait imperium Regi a Ioue coce sum ut alijs rectet prudenterque consulat, ideo que oportere etiam eum alijs publicae utilitati consulentibus aures praebere, dc si iusta utiliaq; protulerint ea no grauare sequi. Hi estille qui Agamennonem dc Achillem lssidentes sapientissima illa oratione componere studuit , de Ytriusque dignitate & officio grauiterasserens libro primo. idemque breuiter repetens lib. 9. Huic no multum dissimilis est Vlyses callidus,

vafer,sagax,ad omnes dolos, & ad omne consilium,vel excogitandum vel explicandum aptio simus mirusque harum rerum artifex, quod in ea maxime oratione, mea quidem sententia,1ndicauit,qua Gr cos fugam Agamennonia suasu molientes deterret,eosque cet mentem Agamennonis non itelligere,eum enim hac ratio- lne florum animos &i virtutem experiri velle,

quod adeo mihi legenti placuit, ut non putem potuisse unquam cliuinius aliquid in hominis

Nec minus elegans est illa qua Achillem flectore,& .mollire,& Graecis restituere conatur.Iani

quid de amica illa,suaui,blanda; eleganti Phoenicis obsecratione dica 3 Nihil hae eruditius de exactius,nihil ad commouendum Achillem effieacius, .ohath scribi sed cogitari quide potest. alii apposite illud quam elefanter, qua arguth de Precibus quas Ionis esse cilias fingit.

70쪽

Sed omnia quae ex Homero ad Reip. guberna tionem, Principumque institutionem excerpi possunt, ne nimium excrescat hoc scriptam diligentius no persequar, fortassis huic rei aliquid temporis alias impendemus, Principisque optimi & qualis nunquam fuit Idaeam ac simulacruex Homero eliciemus. Nunc ad Virgilium Latinorum Homerum veniamus, qui AEneam nobis perfectissimum & absolutilsimum. virtutuomnium exemplar vivis coloribus depinxit. lem Principem instituerat suum Cyrum praesta tissimus ille G1aecorum Xenophon, hute tamen , tanti viri pace liceat hoc mihi dichre , Eneae ne quaqua vilis partibus conferendum- Quis in AEnea insignem illam pietatem non amet & admireturὶ Quis non totus illis vocibuς commoueatur patrem alloquentis filij in e tremo rerum omnium discrimine3 . Ergo age charepater ceruici imponere nostrae

sesuIibo humeris,nec me labor iste grauabit

Quo res cunque cadent, num et commune perlitum,

astus ambobus erit. Quanto dolore, quanto luctu, quanta reuerentia paterni luctus commemorationem inducitΘQuam pie,quam diligenter,quam religiose exequiaru sacra peragitΘIams diei ni fari adest,que emper acerbum Semper bonoratum pie Dij γοluistis babebo. Lesancte flarens,item aluere recepti Neruicruam cisores, avis γmbraespaterna, Ea Quam