Io. Baptistae De Rubeis philosophi, et medici Veliterni. De salubri potu liber. Opus varia lectione refertum, & medicis, caeterisque bonarum artium studiosis vtile, & pergratum futurum. In cuius fine continetur de climatericiis annis disputatio. Ad i

31쪽

σAPUT PRIMUM. is astu iueunda, & omnis qualitatis expers cele. rer praecordia permeat ; licet non omnis fon-na his dotibus praeditast, ut loc. cit. docet Gal. iς enim vergit ad Occidentem,violenta est regeratione, ac duritie,ut docet Oribasius,& sic sula Sardinia habetur omnium insaluberrba, quia habet aquas a Meridie stagnantes, ut cuit Alemanus; sola ergo illa commendatur,aae ad Orientem Solem cursum habet, haec lini cito calefit, & cito refrigeratur, quam. inditionem debet habere optima aqua, iuxta entem Hipp. dc GaIs. Aphoris26. praeterea

ibet fluere E locis sublimibus, & prosundissi-

iis sontibus emanare, haec enim aqua docetipp. dulcis est, ad potandum suauis, & grata; eme calida fit, aestate frigida, quae vero aquae sontanae ab usu habent saporem loci naturam:r quam fluunt, arguunt, viresque mineraliu, liminis, sulphuris, vitrioli secum vehunt, α opterea,Sno pro potu simpliciter, sed pro pol medicato habendae sunt. Unus in toto orbe aditur fons aquae iucundὸ olentis in Mesopo-mio ut testatur Plin. lib. I. cap. 3. aqua ergo

lubiis aeri quam simillima esse debet,ut docet lem, itideminoptima censetur a Gal. r. d

A sim

32쪽

i. DE SALUBRI POTV. simplic.me dic.facul. cap. I. & omnibus quaeviqsu, gustu,olfactu, sincera, pura esse deprehenditur ut dictum est. Unde nodebet probari aqua in Cardiae campo, quam, Ut refert Pausanias, bibentes sentiunt lacte dulciorem; in qua re dijudicanda maxime valent abstem ij,qui aquarum disserentias, vel sapore solum non minus

exacte dijudicare possunt, quam alius quispiam vini differentias. Unum principale indicium ab

Hipp. optimae aquae censetur, ut cito calefiat, cito refrigeretur ; solebant veteres aquae bonita. rem pondere metiri, neque haec nota, ut docet

Hollerius s. Aphoris est reprobanda, nam si quae pondere aestimetur, quae leuior erit, ea erit melior, Hipp.tamen non intelligit eam op timam esse, quae pondere sit leuis, sed eam, quae

celerrime alteratur, &transmutatur a calore, &distribuitur per anadosim in corpus,& excernitur, sed notandum ex eodem Hollerio loco citi quod licet aquae fontanae obuersae sint Orientibus, videndum tamen est, an non contraxerint quadam malignitatem per canales, aut vias per quas transeunt siquidem aliquado canales conistrahunt limum,& tum aqua alioqui orienti obuersa mala est, aliquando canalea stat plumbei,

33쪽

cap UT PRIMUM. x ,& tum aqua parit dissenterias, ut in Epid. scribit Gal. & hinc merito damnatur ab Avicenna, &Vitruvio similis aqua, licet usui sit Gallis, &Belgis, &Pannoniis, et toti fere Germaniae, ut testatur Baccius. Nec videtur reticendum quod docet Oribasius, et videtur ab Hipp. de

sumptum, colles, et montes, ad bonas aquas eructandas potiores esse, humiliori, & plano loco ,

nam et puriores, tenuiores, odoratiores, dulcedineque sis auiores aquas emittunt quod etiam testatur Columella lib. r . cap. s. dicendo, Perfe- aqua, est fluens e montibus, et per saxa ru ens, testatur et Avicen. cuius Interpretes bonae,

ac salubris aquae notas his versibus complcxi

sunt a Fons, casus, fundus, eursus ab ομigine di uni Siabtilis , non tecta, leuis, paseibilis apte e uua, ct elara, parum vini, toleran que saporem. Sisque, ct odore earens, linquens poeondria raptim Non rebus eonfecta malis res dentia paruo Tempore defendit, eoctim dissoluitur ima octo, decemque moris primum cognositur unda .

Nec videtur indicium perfectissilvae aquae, cuius mentionem fecit Palladius contemnen. dum ; inquit enim ex Incolarum salubritate noscamus oportet optimam aquam, sed notan

C dum

34쪽

ta DE SH LUBRI POTV. dum ex Hipp. in lib. de Aere, quod quis uuis elisanus, is nullum discrimen facere debet,sed Iem per eam bibat, quae praesens, et ad in anus est . . Non tamen intelligitur, ut in Comment .docet Sept alius, debere lanum omnes bibere, puta palustres, putridas ; sit enim sanus est, hoc modo sanitatem ammitteta, ted omnes re vera potabiles, quales lunt fontanς, pluuiales, puteales aliq-que similes. Concludamus tandem cum Hipp. et Rutio apud Oribasium lib. ,, Collect. optima aquam esse fontanam, quae fluit e locis iublimibus, et collibus, et cuius fluxio erumpit ad Solis exor tum , quae est clara, limpida, tenuis nulli alteri subst antiae admixta, nullo prauo sapore referta , omni odore carens, quae aestate eit frigida, hyeme calida, quae cito permeat hypocondria, quae

cito calefit, cito refrigeratur. Qui alia dediderant circa naturam, & facultates aquarum, perlegant Hipp. in lib. de aere, aquis locis, Vitruvium lib 8. Architecturae, Andream Thurinum Pisciensem in lib. de aquarum bonitat , virum sane clarissimu, & Pauli III. Pont. Max. Medicu, Marcellum Virgil. lib. s. in Dioscorid. Ludovic.Nonnium lib. 4. cap. 4. de re cibaria.

35쪽

CAP τ PRIMUM. Is Et si quis ulterius scire vellet aquarum Ther.-aII tam naturam, facultates, et Usum, attente

legat eruditissimi Baccij de Thermis lib. 7. in qui Bias exactissima, et accuratissima methodo, ea omnia quae possunt in hoc argumento desiderari pertractantur, ut omnibus planὰ sit adepta occasio, aliquid quod vere solidum sit, et quod non offendat doctissimorum aures , ad-ciendi. Etsi Nostrates fortasse notitiam omnibus numeris ablolutam: de Natura, & viribus Aquae Anticoli in Campania apud nos, nec non etiam Romanos celebratissimae habere percu perent, audiant eundem Baccium lib. 6. de Thermis pag. 33 I. versic. 42. sic doctissime loquentem.

In primis autem de Aquis ad Anticolum, Castellum scribemus, non tam quidem ob uaporis proprietate, quem nullum habent, qua quod in hoc ordine,quem praescripsimus, illustres obtinent praerogatiuas. Clarae aquae, suaves, nullo sapore, qstate frigidae, hyeme tepidae, ponde re cum Tybtrinis, limpidis, comparabiles,&nullius sedimenti; hoc excepto, quod ex deco stone,' tenuissimo, ac tenacisiimo veluti pigmento latera vasis dealbat: ea cadianthi, ac nitri

36쪽

ao DE SALUBRI POτV. simul, ut existimo, paucissima, ac purissima parte, quam e subiectis id genus vaporibus prima origine conceperint, quas mineras subtilis sim et substantiae est e diximus, aperire mediocri calore, incidere ab semere lapidem, ei j cere are nulas. In quibus affectibus merito has aquas superare omnem cautim naturalem dixerim , quando in tam a synceritate substantiae, omnis fere mixtionis expertes; subtilis adeo tamen qualitatis, ac tantς acuitatis sint, ut vel margines ipsos fontis unde exiliunt mirifice exedanr Nec minoris sent in corpore efficaciae . sumptae enim in potibus medicatis ieiuno stomacho,plenis, iteratis'. poculis, ut moris est ; sepra, & infra de ij ciunt ventrem, urinas, & assecla urinis exere menta omnia educunt, sudores eliciunt. Et cum usus earu domesticus sit, & in potibus, ac cibis, coquendisque cibarijs, quae percoquut citissime hoc rarum in his aquis est, neminem unquam ex indigenis, a renularum, aut urinariorum meatuum morbis laborasse, nemine inutili arvina pinguestere accepimus, quod momentum in eis siccat qualitatis, quam diximus, vel aeris, vel chalcanthi, vel nitri significat. Ro- me celebria earum laus est, ac usus quibusdam: toto

37쪽

CAPUT PRIMUM. 2 toto anno continuus, ad appetentiam excitanda, ad arenulas, ad obesos. Nam ad plures menses seruantur incorruptae. Debent vero colligi sub Sirio, mente Iulio, quando minus imbribus co . a Dinatae emanant; tumque et usu balnei utili.

ter bibuntur ; er pag. 338. assimilabat has aquas quibus iam aquis in agro Biacensi in Hispania Celeberrimis ; nec reticendu videtur quod prius dixerat lib. α . pag. 1 9. A qua Anti coli hic in Ca pania, haud sere disteri ab aqua simplici: verum ab insigni hac operatione, qua & fontem,& canales, qua transit,aliquo temporis curriculo absumit omnes eam communiter calchanthi naturam continere asseuerant : quapropter et calculosis est medicina mirabilis. De hac eadem aqua dississe, & disertissime quoque excellentisssimus, & eruditiss. Franciscus Colutius concivis noster otia, in Rom. Gymnasio Medicinae pro fessor lib. 1. de querelis nephriticis c. 3 .pag 13 .

pertractauit, unde tum ex eo, tum ex allata doctrina Baccij curnularissime, ac breuissime ea omnia, quae possunt pertinere ad harum aquarum naturam, facultates,& usum, quilibet intel.

ljgere, dc comprehendere potest, ut non sit opus aliud a dijcere , esset enim addere obscuritatem,

38쪽

11 DE SALUBRI FOω.claris, & ut dicitur, ferre noctuas Athenas. An Aqua cocta sit deterire cruda . C A P. II.

IM probant nonnulli aquarum coctionem , , curri G il. 6. Epid. fect . . par. ro. ubi docet,q iod optima tantana spectans Orientem, miniis me e si elix an da, quia , ut docuit Sept alius, satis cocta videtur in terrae penetralibus, & per longum tractum , 5c arctas scaturigines percolatur optime. Et ipsemet Hipp. 3. acutorum 39. do aqua loquens, nullam facit mentionem aquae coctae, vel crulae, quasi quod utraque eandem habeat naturam, & idem Hipp. eod. lib. tex. 32. mulsam crudam coctae praeponit. Dicunt praeterea cum Aristotele 4. Meteoror. Omnia quae coquuntur,per coctionem fieri craisiora,per coctionem ergo aqua crassior euadet. Dicunt vi timo, si aqua coquatur, tenuiores partes per decoctionem exhalant, crassiores vero relinquuntur, praeterquam quod aqua ignei quidpianti

acquiret.

Ferdinandus Rodericus cap. 3. de aquae potu distinctione conatur hanc litem dirimere , &

39쪽

e APUT SECUNDUM. a 33oriit Hanc conclusion erit,aqii tenuissimae,pa ti i H mae coctione deteriores,&crassiores e radiant , Quae vero contrariae sunt longe praestantiores,ec salubriores per coetionem redduntur , Prior pars conclusionis colligitur ex Gal. loc. cit. ubi optimas aquas coqui non debere moner, naper insensibilem halitu, quod tenue est, ab aqua dum coquitur transpirat, superest vero, quod Crassum est, praeterquam quod aquae coime fiunt gustui ingratiores, & eas aquas vult esse coque indas, quibus aliquod inest vitium, ut est limosa, palustris, lutulenta, &cruda. Nihilominus his non obstatibus libere dicimus cum Plin.lib. 3 r.

cap. 3. Omdem aquam decoctam esse utiliorem,

nec possumus imaginari aliquam esse aquam talis perfectionis, quae non sit alicuius viiij particeps,& hoc nomine coqui non debeat; in omni

enim aqua reperitur tartarum, ut docet Paraeellus, & recte docebat Auic. E. I. doctrin. 2. cap. i6. sic asserens, tk torpidi quidam Medicorum existimat, quod aquae coctae resoluatur subtile, & ipsius remaneat spissum. omnino autem, ut docet Valles. I. Mecho. cap. I i. elixatio aquasi quid viiij ha bet, emendat, praeter si sit saltata,

aut amara, nam tenuiorem facit cum aqua co-

talis

40쪽

ctilis proprie non sit, ut possit crassescere ) Se

minus fiat uolam , resoluens insensibiliter partes, in status crassos abire paratas ; nec valet dicere, hoc solum intelligi de aquis vitiosis, no de optimis, solum enim illa ratio non probatur, quod si etiam optima coquatur, quod tenue est transpirat ; quod superest, crassum est, nam noest opus metuere, ut aqua cococtione crassescat, potius enim toza exhalat, quam ut crassior fiat,& quod exhalat, ut optimὸ docet Senaertus lib. . Instit. par. ι .cap. . non est tenuior aquae stib

stantia, sed tota aqua, &ut dicebat Seps alius, uniuersa aquae substantia, de quicquid crassi ad mixtum fuerit illud per decoctionem , per lub sidentiam a pura aquς substantia separatur, i II mo, ut docet Alemanus in lib. Hipp. de Aere, si vas aqua plenum Soli exponatur,sensim uniuer- fa euacuabitur ; sed omnium dissertissime Scali ,

ger exercit. . ad Cardanum resipondet, cuius verba notare liceat. Etiam aquam coctm , qui damnarent nuper exorti sunt Medici eadem, calumnia quod tenue abeat, crassum relinquatur, sensibus obnoxij, cum apud Aristophanis,& Herodiani subsillia nulla inuenissent ratione, nullam in Lyceo quaesiuere ; at qui non diu coquiis