P. Rami, ... Ciceronianus, ..

181쪽

CICERONIANV s. 37; ime admones,ut scriba illa Hortensiana,in alia incidi, no immemor istius madati tui: sed mehercule incipi edo,refugi,ne,qubd videor stulte illius amici non intemperiem tulisse, rursus

stulte illius iniuriam faciam illustrem , si quid

scripsero: et simul me pα volet mea, quae in agendo apparuit, in scribendo sit occultior, & aliquid satisfactio,ieuitatis habere videatur. Sed viderimus: tu modo quam si pissime ad me aliquid . Haec Tulli' paulo post reditu, qui tamepost bella ciuilia ad otiti reuersus,istud opus vidcturiuscepilse. Musaru una cura perpetua est: Postea vero qua Tyranio mihi libros disposuit, ait,mes addita videtur meis aedibus: Qua quidem re, mirifica opera Dionysij dc Menopnili tui fuit. Nihil venusti',quam illa tua pςgmata: postquamisisti, libros illustrat valde. Atq; h clibrorum & literarit,in quibus postea fere semper versatus est nam in I cp ex Attici consilio

neque dignitate desereret, neque potentiores offenderet. Luceium ad res suas descrAcndii, epistola illa pulcherrima, quae extat,hortatur. Sed mehercule, ait, a caeteris oblectationibus deseror, & voluptatibus propter Rem p. sic literis sustentor & recreor: maloq; in illa tua se- decula, quam habes sub imagine Aristotelis, sedere,quam in istorum sella curuli tecumque

apud te ambulare,quam cum eo,quo cu video

osse ambulandum. Et paulo post: Nos hic lite

182쪽

idis PETRI RAMIras voramus. Quid igitur, Ciceroniane mi, cum Cicerone in bibliotheca tam assiduὰ assidentem videas ubina potius, ut Ciceronianus sis,tibi putas acquiscendum Z Attame lectio sola no est, ne otium iners esse videatur: scriptio socia est: Scributur enim hoc tempore libri de Oratore & de Rep. De libris,ait Tullius, oratoriis,factu est a me diligenter: Diu multum in manibus fuerunt: describas licet. Et mox de Rep. Velim domum ad tuos scribas, ut mihi tui libri pateant, non secus, ac si ipse adesses:

cum caeteri,ium Varronis: est enim mihi utendum quibus da rebus ex iis libris, ad eos, quos in manibus habeo : quos, ut spero, tibi valdE

probabo. De utroque opere rursem: Varro,de

quo ad me scribis, includetur in aliquem locii, si modo erit locus. Sed nosti genus dialogorirmeorum,ut in Oratoriis, quos tu in coetu fers, non mentio potuit fieri cuiusquam ab iis, qui disputant,nisi eius,qui illis notus aut auditus esset. Hanc ego de Rep. quam institui, disputationem,in Africani perlonam,& Phili de Laelij & Manilij contuli: Adiunxi adolescentes Q . Tuberonem, . Rutilium,duos Laelij generos, Scaevolam & Fanium. Itaque cogitaba, quoniam in singulis libris utor prooemijs ,ut Aristotcles in his,quos il ρ ρει vocat,aliquid esscere,ut no sine caussa istum' appellarem: Id quod intelligo tibi placere. Vtinam modb conata efficere possim: Rem enim quod te non'

183쪽

CICERONIANVS. IT,

sugit magnam complexus sum,& grauem, &plurimi otii,quo eso maxime egeo. Quod in

iis libris,quos lauaas,personam desideras Sc uolae,non eam temere dimoui: Sed feci idem, quod in πολcrta Deus ille noster Plato: cum in Piraeeum Socrates venisset ad Cephalum locupletem & festiuum senem, quoad primus ille 1ςrmo haberetur, adest in disputando senex: deinde cum ipse quoque commodissime locutus esset,ad rem d minam dicit se velle discedere, neque postea reuertitur. Credo Platone vix

putasse sitis consonum fore, si hominem id aetatis,in tam longo sermone diutius retinuisset. Multo ego satius hoc mihi cauendum putaui in Scaevola, qui & aetate & valetudine erat ea, qua meministi: & iis honoribus,ut vix satis decorum videretur, cum plures dies esse in Crassi Tusculano. Et erat primi libri sermo non alienus a Scaeuolae studiis. Reliqui libri ολογίαν habent, ut scis. Huic ioculatoriae disputationi

senem illum,ut noras,interesse sane nolui.

Haec Tullius de libris Oratoriis, quos Atticus dilaudauit: nec Cicero de his minus sensit: de quibus, ut de poemate temporum suorum, sic ad Lentulum: Quod rogas, ut mea tibi scripta mittam, quae post discessum tuum scripserim,

sent orationes quaedam, quas Menocrito dabo : neque ita multae, ut pertimescas . Scripsi Otiam sitam etiam ab orationibus me disiungo sere referoque ad mansuetiores musas,quae me N maxμ

184쪽

r 3 PETRI RAMI maxime, sicut iam a prima adolescentia, delectant. Scripsi igitur Aristotelico more,quemadmodum quidem volui, tres libros in gisputatione ac dialogo de Oratore: quos arbitror L tulo tuo fore non inutiles: abhorrent enim a communibus praeceptis,& omnem antiquoru& Aristotelicam & Isocraticam rationem ora toriam complectiliatur. Scripsi etiam versibus tres libros de temporibus meis: quos iampridem ad te misissem, si esse edendos putassem: Sunt enim testes & erunt sempiterni meritorutuorum erga me, meaeque in te pietatis. De his vero temporum suorum libris, illud est ad fratrem: Itaque, ait mirificum cogito in secundum librum meorum lisrorum inducere dicentem Apollinem in concilio Deorum,qualis reditus duorum imperatorum futurus esset,quorum alter exercitum perdidisset, alter venaidisset. Hic igitur Ciceronem totum in literis occupatum conspicimus: ac nequis' occupationes istas,ludicras oblectationes

fuisse iudicet, consilia iterum & dissicultates attendamus: De libris enim politicis, deque Ciceronum Puerorum institutione ad fratrem Otiam copiosi is exponitur. Scribebam illa, quae dixeram, ποντι ,spissim sano opus & operosum: sed si ex sentetia successerit,bene erit Ope

ra posita: sin iniit',in illud ipsum mare deiici mus,quod scribentes,spectabamus: Aggrediemur alia, quoniam quiescere non possiimus.

185쪽

CICERONI AN Vs. 179Tua mandata persequar diligenter, &adiungendis hominibus,& quibusdam non alienandis: Maxime vero mihi curς crit,ut Ciceronem

tuum nostrumq; videam scilicet quotidie: sed inspiciam quid discat, quam saepissime:& nisi

ille contemnat, etiam magistrum me ei profitebor : Cuius rei nonnullam consuetudinem nactus sum in hoc horti dierum otio, Cicerone nostro minore perdocendo. Et paulo pdst de au filio: Clamores efficiam,si cum mecum habuero otiosum. Et itcrum in eadem epistola de utroque Cicerone ubi etiam quorundam alio rum operum mentio fit. Alterum est de Calia uenti Marii oratione: Quod scribis, miror tibi placere,me ad eum rescribere, praesertim cum illam nemo lecturus sit: si cgo nihil rescripsero mea in illam pueri omnes tanquam dictata perdiscat. Libros meos,quos expectas, inchoaui: sed conficere non pollum his diebus . Ora tiones efZagitatas pro Scauro & pro Plancio, absolui. Poema ad Caesarem , quod composue ram,incidi.Tibi,quod rogas, quoniam ipsi son tes iam sitiunt, si quid habebo spatii,scribam. Tum etiam diligentius in Ciceronii eruditione incumbebatur. Cicero noster,ait duris ego adsitim , non cessauit apud Rhetorem. Dceius eruditione quod labores,nihil est quoniam ingenium eius nosti,studium ego viaeo: Caeterarius suscipio, venan putem praestare debere. Repctitur mentio ampla politici operis oras

186쪽

igo PETRI RAMItorij nonnulla. Quod quaeris, quid de illis lubris egeri, quos cu essem ii Cumano, scribere institui,non cessaui,neq; cesso: sed sepe ia scribedi totucosiliu rationeque mutaui: Nam iam

duobus factis libris in quibus , Nouedialibustis feriis,quq fueriit Tuaitano Aquilio coss)sermo est a me institutus Africani paulo ante mortem,& Laelij, Phili, Manilij,Qu. Tuberonis & Laelii generorum Fanni, dc Sc uolς.Sermo aute in noue 3c dies de libros distribut',de

optimo statu ciuitatis δc de optimo cive: S ne texebatur opus luculenter, hominumque dignitas, aliquantum orationi ponderis afferebat. Hi libri cum in Tusculano legerentur audiente Sallustio,admonitus um ab illo, multb maiore authoritate illis de rebus dici posse, si ipse loquerer de Rep. praesertim cum essem no Heraclides Ponticus, sed Consularis, Sc is, qui in maximis versatus in Rep. rebus esset . Quae tam antiquis hominibus attribuerem,ea visum iri ficta es te. Oratorum sermonem in illis nostris libris, ubd esset de ratione dicendi,belle a me remouisse,ad eos tamen retulisse,quos ipse vidissem: Aristotelem denique,quae de Rep. dc praestante viro scribat, ipsum loqui. Comouit me dc eo magis, quod maximos motus nostrae ciuitatis attingere non poteram, quod rant inferiores,quam illorum aetas, qui loquebantur . Ego autem id ipsum tum era secutus, ne in nostra tempora incurrens, offenderem

187쪽

CICERON IANV s. mquempiam: Nunc & id vitabo, & loquar ipse tecum Et tamen illa,quq institueram,ad te, si

Romam venero,mittam: Puto enim te existimaturum, a me libros illos no sine aliquo meo

stomacho esse relictos. Quapropter Videmus, quam negotiosum sit& operosum Ciceronis otium: iuchidissimus est hic labor, grauissimus tamen labor. Atque his temporibus f quan uis in Cicerone nulla mentio sit videntur libri de Legib' inchoati certe ante bella ciuilia C saris

Popeij ut e libris ipsis intelligi potest: quorum numerus maior a Cicerone scriptus est, quam ad nos peruenerit, cum liber quintus a Macrobio citetur, qui nec ultimus videtur fuisse. Quo tempore historiae conscribendae deliberatio quaedam fuit, ut horum librorum primo plenius proponit Atticus. Postulatur Ite lancitu, vel flagitatur potius historia: sic enim putant, te illam tractante,effici posse,ut in hoc etiam genere,Graeciae nihil cedamus. Atque ut audias,quid ego ipse sentiam, non lium mihi videris eorum studiis, qui literis delectantur, sed etiam patriae debere hoc munus: ut ea,quae salua per te est, per te eundem sit ornata: Abest enim historia literis nostris,ut & ipse intelligo,& ex te per pe audio. Potes autem tu prosecto satisfacere in ea:quippe cum sit opus, ut ibbi quidem videri solet, unum hoc oratorium maximE. Quamobrem aggredere quaesumus,& sume ad hanc rem tempus, quae est a nostris

N iij hominb

188쪽

gr. PETRI RAMI hominibus adhuc aut ignorata . aut relicta Atque haec primo Legum de historia: Interea autem nequitia & improbitate Crassi, Cesaris, Pompei j, ciuitatis status corruptis iudiciis,comitiis emptis, magistratibus ad libidinem factis,uehementer comulabatur. Amisimus ait Tullius mi Pomponi,non modo omnem succum & sanguinem, sed etiam colorem ac speciem pristinain ciuitatis. Neque propterea tamen cle suo statu Tullius demigrabat: qitaeque vita maxime esset ad eius naturam,aci eam sese

referebat, id est ad literas Sc studia: dicenditaque laborem delectatione oratoria con laba tur,nec recordabatur unde cecidisset,sed unde surrexisset: nobiliaque illa opera, quae tarn totcnurneraui,c5struebat: nec ea tantiim,qvit suo nomine ederet, scd pleraque alia, quae daret alienae laudi: ut laudationes funebres Pompeio Ap pio, sicuti Quintilianus recitat:vt Serr no etiam, sicut ad fratre scribitur. Serrani d .

mestici fili j ait fimus perluctuosu fuit ad IIII.

Cal. Decemb. Laudauit pater scripto meo in Nec interea tamen dies erat ullus quo die non diceret pro reo: Ita quicqui conficero aut cogitaret, in ambulationis fere tepus conferebat.

O diuinam hominis industriami Nullus tibi, M.Tulli,dies serensi labore vacuus : & tamen succisiui a talis occupationibus ocij,siquid saperest,quod valetudini corporis ex ambulati

nis praescripto debeatur, id potius in hisprae,

189쪽

C I C E R o N I A N V s. is claris ingenij monimentis tibi consumitur. Quapropter, AVD. perpetua ectionis, meditationis, commetationis exempla in Cicerone comperimus, ut Ciceronis imitatio, res longdalia sit, quam vulgo existimetur: Nec vita Claceroniana aliud omnino est,quam sempiterna in recta Rei p. gubernatione,vel in erudita oth exercitatione, diligentia dc industria. Quare omnis inertia & ignauia a Ciceronis imitatione depellatur. Agite igitur: M. Tullius Cic

rones pueros antea erudiendos curabat. postea

etiam ipse per sese suo quodam priestantiore

genere erudiuit. Valent pueri, ait ad fratrem: studiose discunt, diligenter docetur,& nos &inter se amant. Et ibide: Cicero tuus nosterq;

summo studio & P onij sui Rhetoris,hominis opinor) valdὸ cxercitati & boni: sed nostrum

institue di gen' est paulo eruditi' & rini κώ ρον, non ignoras. Quare neq; impediri Ciceronis.

ite atque illam disciplinam volo: & ipse puer magis illo declamatorio genere duci & dcle clari videtur: In quo quonia ipsi quoque fui mus patiamur illu ire nostris itineribus: eodeenim peruenturum esse confidimus. Sed tarpen si nobiscum eum rus aliquo eduxerimus, in hanc nostram rationem consuetudinemque inducemus: Magna enim a te nobis proposita merces est, quam certe nostra culpa nunquam minus assequemur. Atque haec Rhetorici magisteru: quo spatio fortasse Partitiones orat . - . N iiij rudi

190쪽

184 PETRI RAMIric conscriptae sunt:& Latinὶ filio tradita, quae

Graece prius audiuerat: sic enim & pater fuerat. Graece prius institutus. His fere teporibus C, cero in Crassi iunioris a Parthis interempti locum sut Plutarchus ait) nominatus est Augura Cn. Pompeio & Qu. Hortesio,vtest in Bri ito & secunda Philippica cum magistratum illum antea neglexistet,ut scriptum est ad Cato inem. Milo postea Clodiu, ubi statuerat, A sepia via necauit,Ciceronemq; acerrimi inimici. metu liberauit: Cicero in hoc iudicio bene cium Milonis, non caussam secutus, ut scribiti ad Atticum nono libro, quanuis egregia fide animoquesngulari niteretur, Miloni tame parem gratiam reserre no potuit,Vt eum quoque periculo liberaret. Enimuetro tum maxime per specta est Hortensi j & Tullii facultas de exercitatio , paulo antequam armis ciuilibus hoc istudium conticuit lubito & obmutuit, cum Pompeiplex in Milonis iudicio, eloquentisve luti frenos imposuit, iussitque datis ante testia i, bus, eodem die duabus horis ab accusatore, tribus a defensore perorari: Legis enim huius

seueritatem plerique tum oratores ferre non potuerunt: eaque dissicultate , ut aurum igne, sic in duobus his oratoribus, eloquentia pro bata est. Nemo certὸ, ait Tacitus, antea intra paucissimas horas perorare cogebatur,& liberae comperendinationes erant, & modum diacendi sibi quisque pro ingenio de arbitrio si