In hoc opere contenta : Ant. Musae de Herba vetonica liber I, L. Apulei de Medicaminibus herbarum liber I, per Gabrielem Humelbergium,... recogniti et emendati... adjuncto commentariolo ejusdem

21쪽

GAB. ΗVMEL BBRGii ut Celsus testatur, iugulat. Sed si ex ea lacta 4tidiana est,

in malis aeger est et quod tamen nisi culpa uel aegri uel cu rantis nunquam fit. Μellis Attici.) id est, mellis opti di mi, quale est quod fit in regione Attica. Vesicae. Ve sica urinae receptaculum est, Θc Graece κυπρ dicitur. h. 'Apium herba est quam nunc petroselinon uocamus. Scrupulos tres. id est drachmam unam.Scru oulus enim tertia pars est drachmae, continens in se obolos duos. Sextario. Sextarius liquidorum mensura

est &sexta pars congii, continens in se cyathos duode cim. Calculum.) id est,iapidem, qui hominum quia ' husdam diro cruciatu in uesica generatur, Graeci hanc affectionem lithiasin uocant. Aceto scyllitico. hoc est,quod ex scylla, quae bulbi species 8c bulborum maxi

ma est, confectum est. De quo Plinius lib.io. cap.o. Dio scorides libro ς.cap.εν. ColumElla lib.33.cap. 34. & Palla

dius in mese Iulio cap.s. Hydropicos.) id est, hydropifi 8c aqua inter cutem laboratibus. Cuius tres sunt species.Vna in qua plus humoris continetur, spiritus uero minus:& haec ab utris similitudine astites uocatur. Alte ra in qua pIus spiritus est, humoris uero minus t& haec tympanites dicitur, eo quod summus uenter percussus

sonitum aedit qualem tympana. Et hoc genus ab Hippocrate hydropisis sicca nucupatur, teste Galeno. Et in his

duobus generibus cibus in aquam conuertitur, nec in a

lio differunt quam in spiritus δέ aquae maiore aut mino re quantitate.Tertia species est, quae hyposarcidios, hyposarca 8canasarcadicitur, quae solidis partibus in aquae naturam resolutis per totum fit corpus , dc ab aliquibus leucophlegmatia etiam, hoc est,alba pituita uocatur.Caeterum Hippocrates lib. .de uictu acutorum, duo latum aquae inter cute hydropisisue genera facit, sed ita ut haec rria sub ipsis comprehendat. Vnum quidem nuc dictum hyposarcidion, quod etiam ἁνίαπρ, id est immedicabile

tradit Alterum quod ex flatibus constat, dc multa, ea t

22쪽

hona,sortuna indiget.Et sub hoc duo priora genera, asciten S tympaniam, quia eiusdem naturae sunt,solum spiari tus N aquae maioris minorisve ratione differentia,c5 prehendit.Porrὀ omnium, ut Celsus tradit, communis est humoris nimia abundatiami cuiusuis hydropis communis genitura est,teste Galeno,ubi sanguificationis officium intercidit. Initium omnium generum traditur esse malus corporis habitus, quem Grsci uocat. Paralyfim.) Paralysis est neruoru resolutio,&mor bus qui non totum corpus ut apoplexia,sed alteram partem tantum, dextrum sciIicet aut finistrum latus, aut ho rum alterius partis partem aliquam ceu brachium, ma num, crus aut pedem afficit, &Iaesis neruis ac musculis in ea parte hominis ex electione motum impedit. Ηorro a. 8 res.) Horror in febribus est, uti Galenus libro de disse renths febrium secundo tradit, inter rigorem &frigus medius,rigore quidem mino frigore uero maior:et tanto quidem maior frigore quato minor rigore, aequaliter absistens extremis utrisq3, 3c in medio eorum existes.Celsus lib.3. cap. .FriguS uoco ubi extremae partes membrorum inalgescunt, horrorem ubi totum corpus intremit. Loci.) Loci muliebres diculur mulieris uterus, que uulgo matricem uocant,& a Celso uulua etiam nominatur, licet Plinius hanc in reliquis animalibus esse dicat. Est autem inchoandi hominis domiciIium, siue uti Galenus describit, ἁγνsoli κνκ ριο 'hoc est, s laetum conser

uans. Ictericos.) Icterici dicuntur qui ictero dc regio Isin morbo Iaborant.Est autem teteros,uti Galenus ait ellis in extima cutem suffusio, qua uiridi in luteo coloresumma corporis superficies decoloratur, 3 alui excrementa a Ibescunt.Germani huc morbum die galluchi uocant a colore. Dictus* est icteros ab ave concolore & cognomi

lore, quae si spectetur, sanari id malum tradunt , 8c auem mori: hanc puto Latine uocari galbulum. Manifestat

23쪽

GAB. HVMELBERGII aute maxime in oculis Celsus lib. . cap.14. Color autem eum morbum detegit maxime oculoru, in quibus quod album esse debet fit luteum: atq; ubi diutius manet morahus,totum corpus cum pallore quoda inalbescit. Et Pli

nius lib.αις.cap. 3.Μorbu regium in oculis praecipue mi

rari est, tenuitatem illam densitatem tunicularum felle subeunte.Caeterum ubi atra bilis, quod itidem aliquado fit,per corpus diffunditur, similiter icteros, sed niger cuadiuncto dicitur. Ast regius morbus cur dictus sit, docet nos Celsus,inquiens, Utendum est lecto etiam, dc cocta ui cultiore clauso loco, uti ludis, lasciuia, per quae mens exhilaretur, ob quae regius morbus dictus uidet. Dictus est 3c aurigo Latine a colore dc pallore auri que bilis per 34 uniuersum corpus fusa repraesentat. Carbunculum. id est,anthracem. Est autem similis iis quae usta sunt ex ulceratio, cui aliquado febris 8c horror 8c inguina super accedunt.Sed de hoc plura Galenus therapeutice lib. i . cui Paulus Aegineta lib. .&Rasis lib.continentis ἔ3.subscribunt.Μeminit etiam Plinius lib.is. 8c de eodem agit. libro medicinae ς.Celsus. Axungia.) id est, adipe suillo, qui inueteratura id* duobus modis,aut cum sale, aut syncerus, id est, sine lateriato utilior, quato fit uetustior. Cuius usus est ad mollienda, excalfacienda,discutienda, purganda . Antiqui maxime axibus uehiculorum per

ungendis ad faciliorem circumactum rotarum uteban tur,unde nomen axungiae. Quam per se medici anti

qui maxime probabant renibus detractam, & exemptis uenis aqua coelesti fricabant crebro, decoquebant* ficti isti nouo saepius, tum demum adseruantes, autor Plinius lib.is. cap.s. Plagae. id est, ulceri loco exulcerato.

33 Perfrictionibus.) id est, algoribus 8cisigoribus.Fri

gere em algere est 3c frigore infestari, derivaturoe, ut uo lunt, a Graeco uerbo c νῆω, quod est horreo, uitae νκsῖς horror frigus dicit. Oxymetitos. id est, aceti mul si,cuius confectionem docet Plinius lib. .cap.ir.& li.α3. cap.

24쪽

1M A NT. M Vs A M ENARRAT i cap.,.Dioscorides lib. s. cap. 4. Item Galenus deSanitatetilanda lib. 4. quem sequerer Pastillos.) Pastillus est,

qui Graece trochiscus usitato nunc etiam uocabulo digiatur, δέ quem supra rotundulam uocauit. Cuius, autore Celso lib.ς.haec est ratio. Arida medicameta contrita liu more non pingui,aut uino uel aceto coquutur, S rursus cocta inarescunt.Atq; ubi utendum est, eiusdemgenetis

humore diluutur. Veretri.) id est, genitalis membri S pudendi uirilis. Reiiciet.) hoc aest, uorditu eiiciet. 4i Plinius, Vini plusculum si a ieiuno sumatur, deinde reii ciatur. Idem, Vernatio utilis erit, si postquam sorpta fuerit,statim reiectio sequatur. Fistulas.) Fistula est ulcus 44

altum,angustum, callosum, nonnuquam ex abscessu, in terdum ex at is ulcerum generibus ortum habens, N in

omni fere parte corporis iit , habet* plura genera,lon gius 8c fusius a Cornelio Celso medicinae lib. . tractata. Ad mulierum purgationes.) id est, ad menstruorum 46ietentionem ciendam &prouocandam. Podagram. 4 Podagra pedu morbus est male affectis neruis dolorem

inferens, nunc cum calore, nunc cu frigore, nunc cum tumore, nunc sine eo.

25쪽

LIBER AP VOLEI PLATONICI DE

L. APULEIUS PLATOND

cvs M AD AURENS Is cIVIBUS suis Salutem.

curationes corporis ad fidem ueritatis monu mentis publicis tradidi,& succinctius constrinexi,ob stupiditatem uerbosam professionis. Et dicemus medicorum omnes ferme res uendicationes potius esse quam curas .Hos etiam homines inertia plerunt 8c imperitia enixos certe lucris petas ueros nuncupari, qui etiam a mortuis mercedes expetunt per occasionem, & faciunt reditus dum tempus curationum extrahunt, puto quia saeuiores ipsis morbis existunt. Proponamus ergo reme diorum titulos,quos uel nunc maxime tempus conducit, ut ciuibus meis sociis quide dc peregrinis, quibus uexatio acciderit aliqua cor poralis, nostra literata scientia, inuitis etiam medicis, profuisset deatur.

26쪽

NOMINA ET VIRTUTES

HERBAE ARNO GLOSSAE,

c APUT LR AE c I Arno otan, iidem arnion, ijdem probation,iidem cynoglossisn,ijdem hepta pleuron , ijdem heptaneuron , iidem polyis neuron,ijde thyrsion, Prophetae uero uranachneumonos, Aegyptii aschat, Galli tarbidolopion, Hispani thesarican, Daci simpeax, Punici aruerconuocant,Latini plantaginem latam,ijdem plataginem maiorem,nde septeneruam. Nascitur paludibus pluis rimum oc pratis. Arno osse, quae 5c heptapleuros, nomen sumpsit a similitudine agninae linguae. Nam Graeci Dola agnum uocant, linguam. Rur sum,* saepe adnata habeat germina in l5gitudine seisptem,lateribus similia,Graeci heptapleuron uocaue runt. Sed sunteius species duae. Nam quae heptaplearos appellat, est maior forma, &foliis ornatioribus, ec latioribus, ct neruosis. Nascit in vallibus at horistis,necnon ec paludibus plurimum oc in pratis.Est magis constrictiva. Alia uero minor at y nigrior, itantor 8c tenuior.Nascit in chartarijs locis,sedin usum

uarie adhibetur.

Cura i Ad capitis dolorem. Herbae plantaginis radix in collo suspensa, captistis dolorem mirifice tollit. α Ad uentris dolorem. Herbae plantaginis succus tepefactus fomentanis do uentris dolorem tollit. Et si tumores fuerint, tusa herba ec imposita tollit tumorem.

27쪽

zo L. APULEI PLATONI cis . Ad interiorum dolorem. Herbae plantaginis succus poteri datus, ei interiora sanat, thoracem hominis purgat mirifice.

Herbae plantaginis solia minutatim conscisa cum lenticula decoques, oc dabis ut comedat,statim strinu

get uentrem.

ue Ad eum qui purulenta excreat cum sanguine. Herbae plantaginis succum dabis bibere, & stanabitur .s Ad uulnera. Herbae plantaginis semen tussim 3c in puluerem redactum & in uulnera aspersum, sanabit ipsa uulnera. Et loca ea quae a nimio calore uruntur,ipsa tusa ocimposita restigerat lc persanat. γ Admorsum serpentiS.

Herba plantago trita ex uino sumpta, commeado erit.

s Ad scorpionis ictum.

Plataginis radix alligata mire prodesse creditur. s Ad uentrem stringendum. Herba plantago ex aceto cocta uel mero,bibatur mensura cyathi unius. io Ad lumbricos Hexbam plantaginis contundes, 5c succi eius coischlearium uel ligulam dabis bibere. Ipsam quo p herham tusam umbilico imponito.

ii Si qua duritia fuerit in corpore. Hexba plantago pilata cum axungia sine sale, ec. factum

28쪽

DE PLANTAGINE C A P. I. dii

factu quasi malagma,imponas id duritiae, di discutiti ii Ad quartanaS.

Herbae plantaginis succum in aqua mulsa ante duas horas accessionis potui dato, oc miraberis effeta

ctum.

is Ad podagram 8c omne neruorum

dolorem & tumorem. Herbae plantaginis folia contusia uel pisata cum modico sale oc imposita,optime facere certum est. i Ad tertianaS. Herbae plantaginis radices tres conterito , 5 sub accessione cum uino aut aqua calida ieiuno da bibat.

iue Ad secundas.

Plantaginis semen contritum, S potui datu proadesse creditur, io Ad uulnera recentia Herbam plantaginis contritam cum aXungia uetatere sine sale impones,mirifice sanabis. ir Si cui pedes tument ex itinere. Plantago contusa cum aceto imposita tumorem tollit. 18 Si cui ulcus secus oculum uel nares natum fuerit. Herbae plantaginis c5tusae succo expresso lanam mollem madefactam imponat per dies nouem, oc salnus fiet.

is Ad dysentericos uel torminosos. Herbae plantaginis semen tritum pro polenta in alias puuino calido da bibat, di sanus efficietur.

αο Ad parotidas.

29쪽

22 L. APULEI PLATO Niei Plantago cum axungia uetere pisata ec imposita sanat. i Ad ulcera oris. Herbete plantaginis succum in ore detineat,uel Blia eius cocta, ct radix eius in ore commanducetur.

,, Ad fistulas sanandas.

Herbae plantaginis succum e folns tollas,insundatur fistulis immittatur,facilime medetur eisdem.

α; Ad morsum rabidi canis. Herba platago cotusa 5c imposita facilime sanat. α4 Ad omnes uesicae difficultates.

Herbae plataginis solia uel r dices potatae ex pasila sortiter medentur.

GABRIELIS HUMEL BER.

GM RAVENS PURGENSIS, IN HE harium Apulei PIatonici,co MMENTAR I. v ALIs HERBA sit Plantago, tum uulgo, tum autoru descriptione satis notum est.Qua tis autem uirtutibus praedita, & quibus mor bis medeatur, id etiam tum quotidiani usus experientia,tum autorum testimonio satis compertum est. Et licet uulgaris ac nota sit herba, quia tamen solia eius tantum delineat Apuleius, haud alienum censuimus aliarum etiam partium ipsus forma 8c effigiem latius*perseetius depingere quam fecerit ille,prssertim quia testante Plinio ) celebrauit illam Themison medicus tanquam

inuetor uolumine de ea aedito. Nec dubitamus quin eo

piosiua illam descripserit Apuleius: nam quae hucusq; uidere

30쪽

ng p LANT AGI NE c A P. Leere licuit exemplaria, non nisi fragmenta quaedam esse censemus &non integrum librum:nec dubitamus quin idem 3c alii nobiscum iudicaturi sint, si librum ab initio ad finem usq; pellegerint. Et adeo inter se uariant exem plaria,ut satis mirari non possimus.Sed historiam ipsius qualis sit, ex Plinio &Dioscoride subscribamus. Itam cuduo,sint eius genera,maior 3c minor,haec angustiora, mgriora, molliora,tenuiora δc maioris leuoris habet solia, caulem angulosum in terram inclinatu, flores pallescen tes,3c in summo caule semen. Illa uero crassior est 3c spe ciosior dc Iatiore solio ac oleris figura,caute itidem angaloso, modice rubente, cubitali, δc ex medio usq; adsum anum cacumen paruo semine uestito,radicibus teneris pilosis,colore candido, crassitudine digitali. Et haec herbae

plantaginis historia.Dicti est autem Plantago & nometi habet a planta, quae esse dicitur quod transferendi gratia uel de arboribus rapitur,uel ex semine oritur t& de her his similiter dicitur, eo quod planas, id est aequales oporteat esse plantas. Praeterea maiorem quae etia lata cognominatur, ut hoc quom addam, Germani a soliorum fati tudine; ut putamus, & quod diues ac copiosa circa semi ras 8c uias nascatur, Bresten 'magocb , minorem uero, quia

longior 8c acuminatior est, Spissigra π och, Sc aliquando ab equinarcinae similitudine quada Rosserim nominasse

uidentur. Sed de iis satis. Exponamus nunc Graecorum appellationes 8c nomencIaturas, nam de reliquis barba ris nulla erit nobis cura. Graeci uero diculur qui Grae

clam, quae dc Hellas δc Attica dicitur, inhabitant, dc Graeca, non uulgari, sed literata potius lingua utuntur, sic di ctia rege nomine Graeco.Sed de Graecia dc prouinchs ac fitu eius plura Plinius naturalis historiae libro cap.ri Arno osson. Inter Graecas plantaginis appellationes, quae a similitudine linguae pecora Θc ovium illi sunt inditae, una 8c praecipua est arno ossa, hoc est,tingua a