장음표시 사용
41쪽
ς4 com MENT. G. HVMELBBRGMHerba quin y lium trita oc cum oleo mixta peis des perunges,tertio die tollit pedum dolorem.
qu AB HERBA fit Pentaphylion, hoc est, quin liquefolium, multis iam annis ignorarunt uel medici ipsi Sc herbolarii, nedum prophanuntll uulgus. Qui omes sere pro quinq;folio in haec usq; tempora perperam 8c falsi usi sunt communiter heeha quada uulgari quae in semitis δc circa sepes passim na scitur 3c pes corvinus est, δc adhuc sub quinq;folii nomine demonstratu Neq; etiam eadem est,ut aliqui uolunt, custagaria herba licet Plinius nataaist lib. tr. cap. o. per heram illas confundat. Fragaria enim, de qua Apuleius etiam separatim infra agit capite ιν. non quinis, sed trinis tantum costat foliis, quare &triphyllon potius, hoc est, trifolium non male quis appellauerit Dirimus iam quae herba non sit, dicamus nunc quae sit.Est igitur, nostratu dicio, non alia quam quae modo,fortassis quia intestino
Tum torminibus medAur radix, tormentilla uocatur a
medicis, magni etiam contra pestilitatem effectus sipulaueris radicis drachma semis aut integra ex uino albo aut
aqua destillationis acetosae bibatur. Nec obstat quod ali qui tormentillam non quinq;solium,sed illi quam simillimam esse dicant, nisi quod ieptem sere non quinq; h heat solia, quare potius ea sit herba quae heptaphyllon, id est,septifolium uocetur.Sed ignorat hi unaheandem esse herbam que tum pentaphyllon, id est quinq;folium, tum heptaphyllon, id est septilaltu nominatur, Sc unius herbae duas esse factas, non reipsa, sed solo nomine & so lioru numero distinctas species.Nec contra nos est quod Apuleius etiam diuersis capitibus de iisdem tanquam diuersis herbis siue unius herbae diuersis speciebus agit. Vos enim illi est frequens de aliarum aliquot etiam ne
hδrum speciebus agere eapitibus diuersis, sicuti di in princessu
42쪽
leius post nomenclaturas illam describens.Nominu ue ro quae a communi folioru numero illi sunt indita a Graecis cumprimis est pentaphyllion, quod quidem adeptum est apud illos, quemadmodum quinq;folium apud Lati nos, uidelicet a quinario soliorum numero. pυ, Σομ enim Graecis folium, dc πεντε quinq; significat, a quo numero S eius nomine, relicto eo quod folium est, sed in locum eius aliis succedentibus nominibus, plures aliae quoque laetae sunt huic herbae appellationes, ceu pentapetes, pentagonon, pentadactylon, pentatomon Apentacoenon. Quoru petapetes nominis sui ratione habet,qdin quin φfolia se padat&extedat, a uerbo quod pandere est S exredere.Pentagoni uero nominis ratio est, quia quinq; folia tan si in quinq; angulos habet diuisa, quos Graeci uocant.At pentadactylon appellatum est, eo qd sicut in hominis manu quinq; diuisa sunt digiti, ita in hac herba quoq; quinarius separatorum folioru uisi tur numerus.δακτυλω enim Graecis est digitus Latinis. Dentatomon deinde dictum est etiam a soliorum forma, tanquam in quinq; partes folia diuisum. Tota enim Graece incisio, sectio,& diuisio dicitur.Praeterea petaco
non est appellatum, eo quod Apius & comuniter quinq; habeat folia, raros' plura,ut tradit Dioscorides lib. an quies, Folia in singulis pediculis habet quina, raro plura.Romoe enim idem est quod communis, com
muniter.Nisi pentach on potius legendum sit a uerbo χοανἄρ quod hiare est, eo quod in quinq; folia diuisa hiet re apertum sit. Pseudoselinon.) id est, falsum apium, scdictu quod apium mentiatur, id* propter sectionum in folns similitudinem quandam. enim a Graecis apium dicitur, &-fallere est atq; mentiri. mendacium. Callipetalon.) Callipetalon appellata est haec herba a specie δc pulchritudine foliorum.κα enim Graece pulchritudo est. πέταλ- solium. Xylolo
43쪽
eo MMENT. G. HVMELBERGIIthono Vide num potius legendum sit Xylolopon, quasi lignosum folium. ἱνλοι, enim Graecis lignum est. λο
πω uero solium & cartilaginem significat: sic dici potuit forsitan propter duritiam quandam cartilagineam, quae ad laetum sentitur in ipso, licet hic ipse tactu molli esse dicat, non enim adeo molle est ut nulla duritia in eo sentiat, sed ita molle intelligit ut nulla asperitas pungens S duriter afficies sentiatur in ipso. Asphallion. 8ie appellatum est, eo quod radix illi sit rubescens instar bituminis,quod Graece dicitur. Thymiatilin. Thymiatilis a thymiamate dicta est, eo quod uaporado
suffumigando plustrationibus purgadisj domibus adhiberetur, ut tradit Plin. dc Dioscorides. Thymiama ue ro,id est, θυμιαμα suffitus est &suffumigium, evaporatio Nincensum ex uarias odoratis fragrantibus aromati-hus fimul mixtis compositum, cuiusmodi sunt stactae, onyx, galbanum dc thus t quali etiam hodie fere utimur, quando celebrioribus festis suauiter spiratibus rebus in lectis thuribulis,ignitos carbones adseruantibus,in phano circueundo sacras aras fumigamus.Ηoc elegantioreSGraeci uocant. Libanius, 18ανωτω-Ma--λωματο, i, id est,thuris 3c myrrhae 8c aliorum suffituum. Ibios onycha.) id est, ibidis unguem.οννῆ enim unguis est. Sic dicta est herba haec propter solio rum diuisionem instar divaricationis unguium 8cdigis
toru pedum ibidis auis: a cuius auis alis etia alteram in
uenit appellatione,utibios pleron, id est ibidis ala sit disecta, eo quod folia in latitudinem expasa habeat, sicutauis ea in uolatu alas, quas Graeci dicunt. Est autem ibis auis Aegypto peculiaris 3c sacra,magnitudine forma, ut refert Strabo geographiae Iibro i'. ciconiae persimilis.
Colore autem duplex.Nam altera ciconiae similis est, δέ, utHerodotus in 1.tradit, pedes humanis similes habens. Altera nigra tota uehementer est. Hermu dactylon.
id est,Μercurii digitu. Hermes enim Μercurius est deο-
44쪽
DE QUINQUE FOLIO c AP. II rum nuncius. Dactylus uero digitus. Factum noliten hoc est illi, quod radice sit crassitudine digitali, colore rubro, qualis est cortici radicis herbae colchici, quae ephemeri species est,& nunc a medicis herinu dactylus diciatur. Quae musa etia fuisse potuit ut hermuboiane, id est, Mercurii herba diceretur:botane em herba est. Sive so sitan quod solioru forma nonnihil similis sit herbae Μercuriali, quae proprie hoc nomine etiam insignitur. Μaxium Μartiso Μanus Martis dicta uidetur aut&pote state qua uulneribus medetur, eo quod iisdem sanandis uterentur ea in bello cui Mars praeesse dicitur, 3c pro bello ipso etiam accipitur. Hactenus de nomectaturis. In undiso hoc est,iocis aquosis 3c secus aquarum canales, ut tradit Dioscorides. Quare scripturam hanc in em plaribus nostris inuentam etiam Iibetius adseruauimus, omissa ea quam recens impressus codex, licetnon male,
habet, uidelicet inudis, id est puris.Et quod erat scriptu, Lacte molli, nos diximus,Tactu molli, quoniam nihil lacti cum herba hoc loco commune,& cuius ratione com parari possint,licet lac etiam molle sit. Μollem autem ta ctu esse dicit, quonia, ut caeteri de tormentilla scribunt,solia habet pilola propter qus moIlis dicitur. Bipalmis.)id est, duorum palmorum. Palmus autem est quatuor digitorum humanae manus, ut sunt coniuncti simul sine Pollice, mensuratqus sexies repetita cubitum Romanum constituit, qui ex uiginti & quatuor huiuscemodi digitis conficiebatur. Mentham.) Μenthae etiam comparat Dioscorides solia. Theophrastus tamen lib.s.de planta rum historia uitis solio comparat. Sed hic fortassis colo ris 8c formae,illi uero quantitatis tantum, quonia pusilluest, comparationem fecerui. Singulis.) scilicet ramis
S pediculis. Saepius quina.) Per hoc intelligimus
herbam hanc aliquando plura quam quin , utpote, se ptem folia habere, licet id raro contingat, ut tradit Dio
scorides. Ex quo etiam colligimus unam dc eandem esse
45쪽
herbam quinq;soliu , hoc est de quo separatini infra agit Apuleius heptaphyllon, id est, septifolium, dc esse quam
nunc tormentillam uocant. Flore pallido. id est, auC. r. roso & auri modo flavescentem atq; pallescentem. Vi tia artuum o id est, membrorum ex percussione dolores 8c affectiones. Artus sunt inebra &partes corporis pro 3 prie inter iunishiras connexae. Tolleso Tolles sunt, quae alio nomine tonsillae dicuntur,& Celsus glandulas, Graeci antiades 8c paristhmia, Avicenna uero & medici
recentioreS amygdalas uocat,Serenus etiam tolles .Pomrὀ quocuq; nomine appellaueris,Tolles sunt carnes prominentes a lateribus hypoglottidis, necnon S malu partes eas infestans,praesertim quum inflammatione tumet
De quibus plura Galenus in expositione libri tertii aphorismorum Hippocratis. Arteria. Vtitur dictione a teria genere neutro, quemadmodum de rerum natura liahro 4.Lucretius, cuius uersicuIi sunt ii, Praeterea radituox fauces tape facit Asperiora foras gradiens arteria clamor. λSunt autem arteria colli pars anterior, qua spiritum tra hunt reddunt animantia,& ab Apuleio in huius medicaminis tituli praescriptione alio nomine guttur appella tur.Celsus asperam arteriam, Graeci tracheam arteriam, larynga 8c bronchon uocant. Aliqui uocalem arteriam, spiritalemve fistulaminonnulli pulmonis cannam &aniniae canalem : multi tandem guttur Sc gurgulionem ap- 4 pellant. Circumscripta. Circumscribere est rei ali cui lineam quandam circumducere:quemadmoduni se eere solent cacodaemonum coiuratores, qui locum quo malignum spiritum coniuraturi, linea δc circulo circumducunt.muniunt, se tutos illo reddunt ab omni im minenti nocumento:quae tamen superstitio est quam maxima 8c sacrolanistae Christianae fidei aduersa. Repo ni. Reponere idem est quod recondere.Vergil. Non illis epulae nocuere repostae.
46쪽
colli Zc inflammatio musculoru interiorum aut exterio rum gutturis aut faucium, quam spirandi difficultas co initatur . Cuius plures sunt differentiae Graecis nomini
hus distinctae, de quibus latius in sequentibus. Reme diatur.) id est, medetur. Vtitur dictione etiam D. Hie ronymus in uita Hilarionis Sc aduersus Iovinianum. Portatam.) id est, gestatam in loco ambusto cui im-8 posita fuerit. Sunt tamen qui potatam potius legunt, id est haustam&bibitam. Autores.) Autor dicitur qui opus aliquod dicit &scribitiest* primogenium nomen, n on ab alio sed a se natum.Et autor siue auctor scribitur:
author nuquam. Cancrum. Cancer corporis ma- 'lum est, nunc cum exulceratione, nunc sine ea. Omne exci assa nigra bile quum deferbuit nascens , & nigro colo re liuescens.Fit in qualibet corporis parte, oculis,sed foeminarum locis,mammis, S praecipue in membris hingosis. Sic dietium ab animal, aquatico cognomine i id
aut quia difficilime a membro in quo ortum est, auella. tur, quemadmodu animal etiam tenacius retinet ea quae apprehenderit:aut quia circa hunc impletur, distenduntur 3c eleuatur uenae cancroru pedibus similes.Omnis
cancer non solum id corrupit quod occupauit,sed etiam serpinest tam maligns naturs,ut mitiora remedia aspernetur, asperioribus uero irritetur. Hexpetas.) Herpe Iotes diculur ulcera quae a flava bile in aliquam partem abscedente fiunt,&serpundisic dicta quod est serpere. Nam quoties cuni exulceratione est non enim semper ulcus est, ut tradit Galenus Therapeuticae Iibi. non utim seruata ueteri sede, uicinas partes depasciti sed sicuti nomen ipsum indicat, ritu serpentis bestiae relicto priore loco transit ad alterum.Sunt duo ipsius genera, Mi tradit Paulus Aegineta.Nam est herpes miliaris a similitudine fic dictus, quod milii seminibus similes exiguas pustulas in superficie cutis excitet. Alter est corroden ,
47쪽
qui totam usq; ad subiectam carnem exulcerat cutem thic cocretione sua crassior 3c maiore acrimonia est:prior
uero tenuis, minore* acrimonia & calore. Nam si Oris hasio credimus,liuius flauae bili nonnihil pituits commiscetur. Choeradas. Choerades,id est rati adenes circa colla, alas 8c inguina praecipue concroti dc surgentes , a suibus qui Graecis dicuntur, fieappellati, quod iIIis frequentes circa collum inueniatur. Galenus sic definit: Choeras est caro sicca&quae dissiculter disiicitur. Plinius &Celsus strumas uocant. Multi astrophis quae sues sunt, strophas 3c strophulas. Abstratus in veterinaria medicina eas in iumentis gladulas uocari dicit.
R AE c I Hieran botanen, iidem peristereoana hyption,ijdem dios elacaten,ijdem pana chromon,ijdem colletin, ijdem aristereon,
iidem cyparissson, iidem demetrian, Ascle, pios alcean, Aegyptii pemphthemphtham,Propheis
erysisceptron, alij heras dacryon, Latini uerbenaca, ijdem licinia,ndem lustraginem, ijdem columbinam supinam,iidem militarem, dem uertipedium, 'dem cristam gallinaceam. Graeci rursum trigonion, ijdem
chamaelygon,ijdem sideritin,ijde curitin, iidem phersephonion. Nascitur ubit in planis Θc aquosis locis, soliis subalbidis di uelut incisis, radice simplici atque
thyrso,uirtute redarguenti, quam stypticen uocant, di quae uulnera conglutinet, at 3 putredines abstersg t.Est autem columbis esca iucunda.
48쪽
Herbae uerbenaeae radix in collo ligata, summe proficit.
Verbenaca tusa 5c imposita mirifice sanat. 1 Ad eos qui induratas uenas habet, 8c cibos non recipiunt. Herbae uerbenacae succum mixtu cum uino, melle M aqua, ecpostea coctu, des bibere, oc statim sanat.
Herba uerbenaca solstitio lecta, & in puluere reis dacta,& potui sumpta, mire proficere creditur:robusto aute cochlearia quinu eX uino quam optimo cy this tribus, caeteris pro cuiust uiribus sic dabis., Ad calculosos.
Herbae uerbena cae radix contusa ex mulso optumo tepido data, incredibiliter calculosis succurrit:
nec sola ipsis calculosis, sed oc quicquid est quod uri.
Herbae uerbenacae corona facta 8c capiti impossita, dolorem capitis tollit. ν Ad serpentium morsus. Herbam uerbenacam cum folijs suis es radicibus quisquis offultam cinctam secum portauerit, ab Oamnibus serpentibus tutus eritis Ad morsum araneorum,quos Graeci phalangia uocant. Herbae uerbenacae ramulos ex uino decoquito et conterito,deinde quod acetauerit plagae imponito,et
49쪽
41 L. APUL EI PLATONICI adaperiet:postea crudam contr1tam cum melle in uticus audacter insertam mature ad sanitatem perductare certus autor adfirmati
s Ad morsum rabidi canis 3c hys
drophobon . Herbam uerbenacam in uulnus apponito, tritici quot grana integra indito uulneri donec humore remollita expleant,iam tumida,proiicito illa gallinae, sin5 appetit,simili modo alia grana pron cito, si sic esse coeperit,periculi sublati signum erit. io Ad uulnera recentia. Herba uerbenaca contrita cum butyro uulneri
Herbae uerbenacae ramuli ex uino decocti Sc contriti si caeca erit plaga cum tumore, impositi adaperiarint primu,exulcerant deinde,postea crudi cum metule contriti re ulceri inserti donec ad fanitatem, quodeeleriter fit,perdiicant,imponuntur.
Herbae uerbenacae drachma una 8c nardi oboli tres,laccae crudae foliorum expressus succus 8c paululum myrrhae cotritae ex aqua cyathis tribus potui Gata,expellere morbum creditur. cOMMENTARII. ERB EN Ac AE, quae ultima detraeti syllaba nunc communiter uerbena dicitur, historiam satis succincte tradit Apuleius, quare copiosius deilla dicendum, praesertim quia nulla, ut Plinius lib.is .cap.s.testatur,Roman mobilitatis plus habet quam hiera botane aliqui peristereon, nostri uerbem R
50쪽
uocant.Ηaec est qua legatos serre ad hostes indicauimus. Hac Iouis mensa uertitur, domus purgantur, lustrantur .Sunt autem duo ipsius genera, quae Plinius a sexu, Graeci Sc hos sequutus Apuleius a plantae habitu discre uerunt. Plinius loco iam dicto, Genera eius, inquit, duo sunt.Foliosa quam taminam putanti mas rarioribus is liis.Ramuli utriusq; plures, tenues, cubitales, angulosi. Folia minora quam quercus angustiora , diuisuris mauitoribus, colos glaucus, radix longa, venuis. Nascitur u bim in planis,aquosis. Quidam non distinguunt, sed u
num omnino genus faciut, quoniam utraq; eosdem esse
ctushabeat. Haec ille. Dioscorides Sc Apuleius a plantae habitu illa in rectam & supinam diuidentes, de iisdem diuersis capitibus agunt, qui mos-circa alias herbas non
infrequens est Apuleio. Praesenti igitur capite sub hieras holanes Sc uerbenacae nomine de supina cognominata agit, de ea uero qus recta cognominas, agit infra cap. sub nomine peristeret. Caeteru quod nominis rationem concernit, uerbenaca dicta est quod sola &perseuerbe nas faceret.8iquidem tradente minio lib. ix.cap.α.ab hac una autores imperii Romani conditores immensum quiddam sumpsere, quoniam non aliunde sagmina in remediis publio S in sacris legationibus uerbenae quam ex hac fuere t qua coronati semper legati ad hostes clari
gatum, id est, res raptas clare repetitum mitterentur.Praeterea quae illi adiecta sunt specierum discrimina , supina 8c recta, hanc rationem habent.Siquidem supina dicitur quod humilioribus Sc deiectis in terram ramulis quasi iaceti& haec flores habet purpureos tenues . Recta ue xo quod recto caule riget, δc haec flores habet luteos. Hieras botanes.) id est, sacrae herbae, sic uocats quod selicem habeat usum in lustrationibus suspensa, alligataue, autore Dioscoride. Peristereona hyption.) hoc est,columbinam supinam. enim Graece idem est quod supinus Latine. uero columba uocatur: 1