장음표시 사용
51쪽
44 eo MM ENT. G. EVMELBERGII qua tum apud Latinos tum apud Grscos nomen adepta est,eo quod, uti Apuleius ait, colutas esca sit admoduiu cunda familiaris:seu,ut Dioscorides dicit, quod colu hae libenter inteream uersentur.Plinius id nec ad cibum nec adco uersationem refert,sed simpliciter columbis familiarem esse dicit, ideo nomen id indepta.Verba eius
suntlisc, Peristereos uocatur caule alto soliato cacumine in alios caules se spargens, columbis admodum familia ris, unde*nomen. Dios elacaten.) hoc est, Iouis colum.Nam δεορ idem est quod Iouis,& κλακοκ colus di citur.Vocata ia autem hoc nomine uerbenaca, ut nobis uidetur, quod ea Iouis mesa ad sacrificium Sc epulas uer rebatur&purgabatur. Panchromon.) Sic appellata est quasi tota speciosa dc nitida. παρ enim Graecis omisne es totum significat. uero eisdem color est A ni tota Colletin. Colletis dicitur quasi coglutinatrix, ab effectu, quia uulneru sit co utinativa, a uerbo κολαω quod est conglutino. Aristereon. Aristereon appetilata est quasi glutinata uulnera firmans ac solidans,auerho ς εθω quod est firmo ac solido,& a dictione api : quae quamuis per se nihiI significet, in compositione tamen
aliis dictionibus addita , illis augmentum addit 3c ualde significati Cyparion.) Cyparissos dicta est, quod
folia illi sint per ambitum secta, quemadmodum in cyparisso. Demetrian. 'hoc est, Cerealem. id est demeter, enim Ceres est, a qua Sc nomen inuenit, quod ut Ceres inuentos umento dc traditis legibus homines feros cicurauit δc mitiores ciuiliores* reddidit rata, ceu magorum uanitas perhibet δc Plinius refert, hac perun ctos amicitias conciliare, nulli* non morbo mederi, δέ si aqua eius spargatur in triclinium laetiores conuiuas fieri, creditum sit. Sive quod in agro iuxta fiuges quas Ce res inuenit,& pro illarum dea habita est, lubens etiam ac Deques nascatur. Asclepios. id est, Aesculapius, qtituetustissimus medicinae autor,quoniam adhuc rudem de uulga
52쪽
D E NIEIR B EN A c A c A P. III. 41 uulgarem hanc scietiam paulo subtilius excoluit, in deo
rum numeru receptus est,ut scribit Celsus.Traditur au tem, ceu Diodorus Siculus antiquae historiae lib.s.refert,
Apollinis Coronidis* fuisse filius. Qui natura, ingenio
praeclaruS,medicinae opera impensa,plurima ualetudini hominum utilia ad inuenit.Adeo autem peritia artiS e
celluit, ut quamplurimos desperantes sanitatem libera reta morbo: propterea*creditus fit nonullis defuncti)vitam restitui Et de eodem iteruidem Diodorus lib. ob ait, Aesculapius ex Apollineatq;Ariadna ortus, pluribu*a patre in medicina perceptis, chirurgiam 8c medelarum
compositione, radicum insuper uirtutes adinveni adeqautem medicinae artem extulit, ut uelut eius inuentor autor ueneraretur.Haec ille. Alcean. id est, medicam re contra morborum iniurias ualidam dc efficacem auxiliatricem. αλκη enim uis est 3c efficacia, auxilium.remediumrunde Sc haec herba prae aliis nomen hoc inueniri Erysisceptrono Erysisceptron appellata est uerbenaea a calathis 8c uirgis. Nam Graeci calathum uo cant 8c sportam. rsi tho' uero sceptrum 8c uirgam.Sic dicta est, eo quod caulis 8c uirgae ipsius uirides letore suuin calathos, sportas, tegetes, δc id genus alia texi Sc in ne Nus circumagi possinr, quemadmodu&cyperus 8c aspalatus quibus erysisceptri nomen etiam commune N peculiare est S tiliae S utilia alia texendis calathis SI corbibus fiscellis sunt idonea.Qus ratio etiam fecit ut licini dicta sit Latinis, a uerbo licio, quod est implico, uel a nomine licium, quod est filum quo textrices stamen in tela implicat Nisi Lucinia legere quis maluerit, eo quod oculorum luci 8c uisui prosit, a Lucina qus Iuno est. Heras dacryon id est,Iunonis lachrymam. κρα,id est hera, e nim Iuno dicitur. ρ ρυομ uero lachryma est: sici fortas
sis dici potuit quod oculos &uisum iuuet, illoru*illa chrymationibus destillationibus' profit. Iuno em a tu uando dicta est, quia oculis lucim praeest, Lucina uo
53쪽
46 COMMENT. G. HVMELBERGII cata Lustraginem. Lustrago dicta est, quod tu
strationibus adhiberet. Nam, quod Plinius testatur, hac domus purgabantur lustrabantur Lustrare autem ex
piare δc purgare S purificare est, sic dictum a luendo, id est soluendo δc liberado. Et inde lustratio, id est expiatio, purgatio, QIutio 3c liberatio purificatio . Militare
Militaris uocata est quod seciales ad hostes clarigatum 8chellum indicendum missi uterentur ea.Siue qaod herbae Achilleae, quae militaris etiam appellatur, foliorum for
ma fit aliquo modo similis. Vertipedivino Vertipe dium dicta est, quod uirgis eius domus 3c pauimenta uerterentur purgarentur.Vertere enim trahere est 3c mundare, quod sordes trahendo mundetur.Pedum uero pa
storalis baculus 8c uirga est. Cristam gallinaceam. Crista gallinacea est nuncupata, quod folia illi sint serra ta dc incisuris diuisa,ceu cristatus galli apex. Trygoni via. 'id est,turturinam, quasi columbinam, a turture, quae Graece dicit, e genere colubino. Sic dicta herha eade ratione qua peristereos)colubina, utpote quod turtures sicut& columbae libenter inter eam uersentur,
aut ipsa uescantur. Chamaelygon.) Chamaelygos, id est, humile ulmen. em humile dc humi depressum, uero ulmen significat. Sic autem dicta est a caulis& uirgaru ramulorum' in terram deiectione,& eorun dem ad ligandum aptitudine, dequa in erysisteptri no mine iam dictum est. Sideritin.) id est ferrariam.Di cta est aut fideritis a foliorum forma Sc similitudine qua dam cum herba sideritide, cui pecuriare et proprium hoc
nomen est.Siue a ferro, quod Graecis est, quod glutinandis uulneribus ferro factis in bello usum praeberet.Teutonice a ferro etiam lsienhrut, quasi ferraria nuncapatur. Curitin. Curitis appellata est quasi hastaris ab hasta, quae Sabinorum lingua curis uocatur. Nomen autem inuenit ab eo quod quemadmodum olim hasta,
quam sceptrum Graeci dixerunt, regii fastigii insigne diad ematis
54쪽
dematis loco fuit: sic etiam herba haec, quae multum lau dis ac plurimum Romanae nobilitatis habuit,& qua semper legati ad hostes missi coronabantur Sc ornabantur. Phersephonion.) Dicta est phersephonion ab infer no numine Proserpina,qus Graece Phersephone dicitur. Nominis autem causa est, quod contra ipsius ueneficio rum maleficia uim habeat& amuletum fit. Credebaturem antiquitus Phersephone pueris et aliis ueneficiis suis nocere.Ηactenus de nomectaturis. Thyrso simplici. id est, caule singulari S unico. Virtute redargueti qua plicen.) Apuleius Latinam dictionem tanquam minus notam, per Graecam ceu notiorem interpretatur,ut
quae tunc temporis sicuti hodie quom tanqua nota a Laetinis medicis recepta fuerit &usurpata. Est aute Susiliκορ, id est stypticon, Graecis, quodLatinis austerum, adstringens, es ut hic ait,redarguens,a uerbo Sit pila quod est ob turo&adstringo. Strumas. 8truma, ut Celsus tra C. dit, est tumor in quo subter concreta quaedam ex pure sanguine quasi glandulae oriuntur. Nascuntur maxime in ceruice, sed δc in alis & inguinib..in Iateribus. Ad seos qui induratas uenas habent Sc.) hoc est,ad eos quPlinius cibum non sentientes, Graeci uocant,&malum ipsum o di , quod fit ubi corpora 3c uenae ac alimenti uasa dc conceptacuIa calore aut frigore desiccantur δc torrefiunt,adeo ut contrahantur & induretur, aut humorum nimia copia obstruuntur δc intendutur, quo rum causa parum aut nihil alimenti in corpus digeri 3c transire potest 3c illud aIeretquare macie tandem coficia tur θc cotabescat, necessum est .Quod malum Celsus meis dicinae lib. s. cap. M.primam tabis speciem esse dicit, a corpuS non alitur, naturaliter semper aliquibus dece dentibus, nullis uero in eorum locum subeuntibus,summa macies oritur,dc nisi occurritur, tollitiatrophian hac Graeci uocant. Ea duabus fere de causis incidere consue
uit:aut enim nimio timore aliquis minus , aut auidita
55쪽
48 co MMENT G HVMELBERGII nimia plus quam debet, assumit:ita uel quod deest infid,
mat, uel quod superat corrumpitur. Praeterea Plinius lita bro αε.cap.s.atrophos interpretatur etiam ab imbecillitas te uires recolligentes:sed quam bene, id aliorum esto tu dicium. Venas. Vena proprie sanguinis' cum eo mixti spiritus naturalis uascutu est neruosum, ut scribit Galenus.Et ab arteria differt, quod in arteria minor sana guinis copia & is purior est , spiritus aute maior, & is te nutor 8c qui pulsando mouetur.In uena uero qus immo hil is est, plus sanguinishminus spiritus est. Vnde Plin. naturalis historiae lib. H. uenas sanguinis rivos, arterias uero spiritus semitas uocat.Sed haec disserentia non sein per obseruatur, imo uenae saepiuscule pro arteriis accipi
untur, sic reperire est apud Celsum tum alibi tum in totius operis prooemio, ubi ait,Tum requirunt etiam qua re uenae nostrae modo submittant se, modo attollant. Et
lib. s. cap. io. Licet* protinus scire id esse, ubi uenarum exigui imbecilli' pulsus sunt. Plinius lib.,1. nullo uino
aeque quam phalerno uenas excitari dicit.Et Victruvius architecturae lib.i.uenarum rhythmos uocat. Et alibi saepius ita reperire est apud poetas. Cibos non recipiut. cibum non recipere dicuntur, qμi illo non aluntur. 4 Solstitio.) scilicet aestiuo,&, ut magi tradunt, circa canis ortum, ita tamen, ut superstitiosivis praecipiunt, res rente Plinio lib.,, .ne Luna aut Sol conspiciatur, fauis ante 8c melle terrae ad piamentum datis, & reliqua quae ibi. dem legutur non fine superstitione. Csterum Solstitium a Sole dictu est quasi Solis statio, quum scilicet Sol ultra non progisditur.Sunt duo solstitia. Vnum aestiuum, quum sol Cancrum ingreditur, &ad inferiores circulos comeare incipit, quod Iunio mense fit. Alterum hyema te, quum mese Decembri Sol Capricornum ingrediens I ad nos incipit reuerti. Calculosos.) Calculosi dicuntur quibus calculus & lapillus diro cruciatu in uesica generatur. Μulso. Μulsum dicitur uinum melle con sectum,
56쪽
Distum, Graeci oenomeli uocat.Conficitur autem, ut tra
dit Dioscorides, duobus uini cadis uno mellis plerunqi mixto. Quidam ut celerius ad usum absoluant, mel cum uino decoquunt, sic in uasa alia diffundunt. Alii etiam impendio consulentes, feruentis per vindemiam musti sextariis duobus mellis unum miscentes, postquam de ferbuit in dolia diffundunt, mulsum hoc dulce perse uerat. Vtilissimum autem est quod ex uetere dc austero uino confectum fuerit, quod etiam facilime cum melle concorporatur. Ostultam. id est, circumfultam dc susten γtatam, quod* autor seipsum exponens ait, cinctam. Abob, quod aliquando circum fignificat 3c fulcire, quod est
sustentare. Quae autem cinguntur Zc cincta portantur, ea sustentantur etiam. Araneorum quos phalangia.) SAraneorum prima diuisione duo genera sunt. Vnum eorum qui innoxii sunt, quos Graeci arachnas, Latiniar neos dicuntiquorum etiam a Dioscoride duo genera re censentur, unum quod holcon 8c Iycon uocat, alte rum uero dicit esse quod candidas tenues 8c densas telas operetur. Alterum genus est eorum qui noxii sunt, quos
8c Graeci δc Latini phalangia uocant, quorum etiam plura sunt genera, suis* nominibus ab antiquis appellata, de quibus plura Nicander, Aristoteles, Plinius. Acetauerit.) id est,in acredinem qualis est in aceto uersum fuerit.Acetare ueteres pro comouere & agitare scripserunt. Quae autem in acetum uertutu ea a natura sua commo
uentur & agitantur. Plagae.) Plaga dicitur percussio, uerber Scuulnus, siue apertum siue clausum, caecum 8ctumens fuerit. Μature.) id est celeriter-cito. Hy 'drophobon. Hydrophobos dicit a rabido cane mor sus, eo quod ex uulnere illo soleat morsis aquae timor nasci:miserrimum morbi genus,in quo simul aeger 8c siti &aquae metu cruciatur,ut refert Celsus. Graecis aqua
dicitur, *bgω uero fuga dc timor. Esse.) Esse hoc loco infinitiuum est ab edo quod est comedo. Butyro. io
57쪽
3s c o M M E N T. G. Η V M E L B E R G I IButyrum lactis pingue est, natura oleosum, barbararum gentiu laudatissimus cibus, & qui diuites a plebe discem . nat. Fit aute ex lactis parte pinguiore quae noctu in sum mo steterit, crebro iactatu in longis uasis ligneis angusto soramine spiritum accipientibus impulsa: sic discedetea reliquo lacte quod pingue in eo est, butyrum produci tur.Sic dictum a boue, quoniam plurimum e bubulo lacte fiat,licet 8c omni etiam fieri possit, teste Plinio dc Dio II scoride. Cxca plaga cum tumoreo Plagaru aliae sunt
apertae, dcharum quaedam recentes, ut uulnera recentia:
quaedam ueteres, ut ulcera putrida sanie purulenta fi entia. Aliae uero sunt clausae, quae δc caecae dicuntur, quaAxum etiam quaedam sunt notar,tantum collecti ex uerbe re sanguinis Zc citra tumorem etiam, quae liuores dicunAmriquaedam uero cum tumore,ut tumentia ulceravi tu mores qui ex uerbere collecto in unum sanguine fiunt; quamuis)citra uerbera in corpore tumores nascanturi. Nardi.) Nardus frutex est odoratus in India nasces, cuius spicae dc folia in honore sunt celebrantur, proin
sun felle suffusis et ictericis.Erip nardi huius spica l5
geaIta tum ab ea quam uulgus spicam nardi uocat, uirosi hircini odoris herba, tum ab huic simili quam Ligures Gallicam siue Celticam spicam, uulgus lauendulana uocat boni S iucundi odoris flore, cui collas sit inter purpuram Sc caeruleum. Oboli tres.) id est, drachma media.Obolus siquidem, quem aliqui perpera cum scrupuloconfundunt,est scrupulus medius.Nam duo oboli scrupulum constituunt,sex uero drachmam. Laccata 1 Lacca, si Serapioni credimus, est qua Dioscorides lib. vi cap. a3. canchamum uocat. Dioscoridis enim autoritate dicit esse gumi siue lachrymam in Arabia nascentis arboris,& habere similitudinem aliquam myrrhae,quae Dio lscorides tradit de canchamo. Et autoritate Rasis idem Serapio dicit Iacca cadere ex coelo super ramos arboris guis
vexa, id est me ili, in partibus Syriae in insulis marisia Crudae.
58쪽
Crudae. id est, non ablutae,sed talis qualis ex arbore desudati Μyrrhae. Myrrha Iachrymum est arboris Arabicae, Aegyptiae spinae similitudine nascentis: de aplura Dioscorides lib.i.cap. .dc Plinius lib.is.capite dc decimoseptimo.
GRAE cis Hyoscyamos dicitur εἴ dioscyamos,alii adamaterial l pythonion,alij adamenon, alij hyp ticon, alij emmanes, alij augmon,alii dithyrambion appellat,Pythaisgoras,Prophetae,Osthanes xylechion,Zoroasi er ty asias phonion,Latini insanam uocat, aliqui Apollinarem,
alij sterculum,alii symphoniacam, alii calicularem, alii dentariam appellant,Punici gingan,Aegyptii sataphtho, Phryges rementa, Thusci fabuloniam, Galli hesinuncia,Daci dielian,Prophetae Aegyptij figeam. Thyrso est fruticoso, multirami, foliis nigris, scissis,
hirtis:balanos generans, ut est mali Punici ampullaisceum appellatum, obstrusos quidem scutulis semiplenos,pause longiori papauere.Sed sunt differentiae eius tres. am altera flore purpureo ac semine nigro. Altera flore nigro oc semine fulvo: sed utram suis metes in furiam mittit, appellata* inde est mantopoeos.Tertia semine at* flore albo. ascitur locis incutitis Θc sabulosis, uel hortis, S littoribus ruderibus . Eius sticcus similis est meconi herbae. Medetur ergo hyoscyamos candidior,*has habet uirtutes.
59쪽
Herbae symphoniacs succus tepefactus cum oleo fossiceo 5c in aurem instillatus,aurium dolorem miri Me tollit:& si uermes fuerint,necat eos. α Ad omnem tumorem. Herba symphoniaca cum stercore ovillo S modito aceto,iactum quasi malagma, imposita tumorem tolliti
Herbae symphoniacs radix cocta in uino austero, 8c data ex eadem coctione sorbitio, ita ut eam intradentes qui dolent, teneat,mox sanat dentiu dolorem.
Herbae symphoniacae radix alligata femori, oc dolorem oc tumorem tollit.
Herba symphoniaca alligata pedum dolorem tollit, tusa omnis cum sua radice oc super pedes imposita mirifice tumorem tollit, dc dolorem pedu aufert.
6 Ad iocinoris &pulmois dolores.
Herbae symphoniacae succum da bibere, cu sumama admiratione sanabit.
τ Ad muliebris pectinis dolorem.
Herbae symphoniacae succum mixtum cum croaeo dabis in potionem Zc miraberis effectum. co MMENTARII. ARI AN T in capitis huius inscriptione exem plaria. Sunt enim quae de Apollinari herba, quam hyoscyamon uocat , titulum illi praescribant,nec male etiam,quoniam proprie δc sim
60쪽
TD E-sYMpRONI Ac A CAP. III L 33pliciter Apollinaris a Romanis uocatur. Alia uero titului Ili praefigunt, quem nos reddidimus: nec id quoq; per peram, ni fallimur:suit tituli nostri inscriptionis causa,
tum aliorum exemplariorum inscriptio, tum quod in curationibus semper symphoniaca nominat herba hanc, tanquam temporis illius communi dc uulgato nomine, tum demum & potissimum ne in Apollinaris nomine error contingeret, praesertim quia infra cap.M.alteri herbae hoc nomine titulum praescribit, quum tamen illa no simpliciter Apollinaris, sed cum adiuncto, minor a Roma nis antiquioribus nominata sit. Caeterum quod ad no minis Apollinaris rationem attinet,sciendum hoc nomine infignitam esse hanc herbam, ab Apolline medicinae
deo fati nomenclatura, id* eam ob causam, quod do loribus mitigandis quasi diuino beneficio Sab Apolli
ne concessam uim habeat: quae causa etiam fuit ut Pythonion a Pythio Apolline, & ριοο -- , id est, dioscya rnos, hoc est,Iouis faba appellata sit. Ηyoscyamos uero, id est faba porcina nam ue suem, κυ-- fabam significat) dicta est,ut Helianus refert, quod pastu eius conues lantur sues prssenti mortis periculo, nisi copiosa aqua statim se foris S intus proluerint Nunc deprauate iusquia mus dicitur.Vulgo pilisam uocant,& inde Germani pilosen liruti Symphoniacae.) Symphoniaca Grsca dictio,
a Latinis tamen usitata : sic dicta herba, ceu Dioscoridis interpres Marcellus Vergilius Florentinus suspicatur Sccredit, quod quemadmodum ad musicen quae sympho nia c5stat,& symphonia etiam dicitur in hydraulicis oringanis, qusa Victruvio lib. io.architecturs descripta sunt, regulae duae scaIari forma erectae cymbala quaedam deinceps disposita sustinebat, quibus deinde spiritus 3c aquae impetu pulsis modulatio fiebatisic in caulibus herbae huius cytini illi dispositi deinceps symphoniaci instrumenti illius imaginem aliquam ostenderent. Adamanten.)Adamas, ut remur, appellata est ab effectus sui fortitudia