Tractatus de scorbuto Ioannis a Bona Veronensis

31쪽

L i g. L C A P. II. 2 rhribus, quae intermittunt, esse solet, vel factum tarmis quam ex crassiori farinae praecipue vero si interdum quasi arenulas, aut minutissimos calculos trahit; aut quasdam miculas, quae matulae undique adhaereant. Neque ignorari oportet, albam quidem , crassamque

urinam kmagis incipientis este, rubram vero , increscentis morbi: quando etiam nigra nonnumquam excerniis

tur. Atque in ipsa urinae varietate aliud istius morbi signum positum est. Ergo si modo crassa, modo tu quida est , modo alba , modo rubra ν modo pura νmodo cum sedimento. utique si hujus varietatis nubla evidens causa apparet, si inter haec corpus lamguet, ejusque habitus mutatur j si subinde febricula incursat, neque q iidquam adest, quod alterius generis morbum ostendat, maximeque si pulsus parvi, inaequalesque sunt, scorbutum indicari Eugalenus, aliique recte docent. Animadvertendum est etiam in

hoc morbo urinam excretam esse non numquam Iacti similem, in eaque quasi pus subsedisse, non raro puram, & protinus turbatam esse, interdum tu hidam, A subsidentibus quibusdam tamquam ex comtrito latere perspicuam extitisse o Hujul modi urinae se si quando exeunt, non tam ipsar hanc valetudinem denuntiant j quam earum varietas. Ut enim alia πι- Ietudinum genera aliam urinam habent fere sibi propriam e nullus certe, Praeter scortatum, morbus tot, & tam faciles, tamque subitas urinae mutationes exhibet. Quare diserte Ioannes Michaelis: Urina varia

hujus morbi in Itιbuis habetur ta. Haec, quae hach

nus dicta sunt, si quis attenderit, cognoscere etiam inter initia morbum poterit, quamvis ille pathogn monica signa non praeseserat. Neque aliud, opinoro

significare V Villisius voluit, cum dixit, id scortati eGD a. fectum

32쪽

13 DE S c o R R U T sectum esse, si quando malum oritur, quod ad aliud morbi genus non facile reserri possit, credo, si aliqua simul ex propositis signis appareant. Nec enim protinus scorbutus est , quicumque paulo obscurior morbus contingit. Ac jure quidem Sydhenhamius, Lindestolpius, aliique eos reprehendunt, qui cum

aliquem morbum minus cognescunt, scorbuli nomen in patrocinium ignorantiae habent. Neque tamen rarus adeo is morbus est, ut ipsi quidem Sydenhamio videtur. De qua re alias dicam. Itaque perito, iaprudenti medico, in obscuro morbo, semper destora buto timendum est. Qila vero diligentia uti debeat, ut certior de eci fiat, intelligere ex superioribus potest. Sed quia , ut dixi, incipientis morbi cognitio, ut summopere necessaria, sic prope difficillima est eme non inanem operam collocaturum in hac re puto, si propria praecipuorum quorumdam symp tomutum signa paulo curiosius exponam. Interdum enim hominem, in quo vix ulla de scorbulo suspicio est, aliquod malum invadit, cujus ab eo morbo latens origo est: sed quia idem saepe per se quoque oriri solet, nihil minus medicus, quam scorbutum cogitat. Quod si mali illius anomaliam, & nescio quam peculiarem habitum consideraret, etiam cognosceret

differre illud ab aliis stini libus malis. Quae quidem

animadversio, cum signis supra positis collata, dici non potest medenti quantam lucem suffundat, non solum inter initia adversae valetudinis , sed etiam incresce re vitio, & gravius insidente. Sane mihi contigit smpe numero, cum quamdam anomaliam in phaenome.

nis observassem, ipsa hac arte in cognitionem istius morbi pervenire. Itaque sgna proponam quorumdam symptomatum, ut specimen habeatur, cujus indicio in

caete Diuit ipso by

33쪽

L 1 3. L C A P. u. Σ'cieteris quoque aliquis uti possit. Scorbuticae febres quam variae sint, lupra dixi. Ab aliis autem febrium generibus

eo distant, quod fere inordinatae sint, modo vel tempore, vel spatio, vel gravitate accessionum. Nam ita eodem aegro febris modo cum frigore, modo cum horrore , modo sine his incipit , & modo v spere , modo matutinis temporibus , modo noctii , modo per diem intenditur r atque interdum paucas horas , interdum unum, aut aIterum diem durat, interdum pen tus solvitur, interdum cum I vari videtur, rumus intenditur, &saepius in die cum horrore repetit: numque summam spirandi dissicutitatem, nunc membrorum resolutionem , nunc an,

mae desectionem, aut aliquod hujusmodi sine rati

ne infert, quod, urgente febris Vigore, adeo non a getur, ut potius minuatur, Omniaque, inclinata ac

cessione, siponte desinant. Praeterea pulsus inordinatas ipsi quoque mutationes subeunt, & in febris decessione parvi, contracti, inaequalesque persistunt ,

urinaque varia est. Pulsuum autem exploratio m xime indicium praebet, si febris continenter tenet.

Nam saepe sine causa ita exigui, imbecilleique fiunt, ut aeger in malis esse videatur : tum subito robur quoddam acquirunt, & inopinatam validitatem, quae

brevi iterum concidit, cum caetera signa tantam virium deficientiam minime denuntiem. Pestilens autem febris non occupat, nisi in persecto demum, eoque pessimo scorbulo , cujus praesentiam multa signa manifeste testantur . Dolores vero scorbutici in universum his indiciis cognoscuntur. Uagi sunt, Besaepius intermittunt, noctu gravius urgent: saepe e iam in Oppositum latus transeiant, & repente Visc ra invadunt sine inflammationis signis, itemque repente

34쪽

3o D E S C Ο a U T o. pente solvuntur o Praeter haec cum levi quadam paralysi conjunguntur, aut eos illa subsequitur, atque ubi cessant, plerumque cuti maculas inducunt. L, teris dolor is, qui pleuritidem simulat, ab illa d,

sternitur , quod modo remittit, modo rursus intemditur, non febrem k aut certe levem non tussim m Vet, aut certe mitem, eamque siccam sine molestia ppulsius contracti, non tamen duri sent, sereque sp, ritus non admodum difficulter trahitur . At dolor colicus saepius recurrit , & ut plurimum paralysim imfert, maxime artuum inferiorum: distat autem a e Iiea Pictonum, quod in illa paralysis sere diuturnior, & pertinax est, in hoc brevis, ti sponte quoque cedens. Qui vero in renibus versari dolor ubdetur, & calculi metum incutit, eo dissicilius dignoscitur, quod rubra urina excernitur, sic, ut cruentaT speciem habeat se simulque quaedam corpuscula inter dum trahit, similia crastiori arenae, aut minutis calc Iis Sed imprimis haec quasi arenosa a veris venulivdistinguenda sunt, quae calculum denuntiant , quo1 facili observatione fieri potest . Nam si excreta ur na arenam , sive illa friabilis, sive durior sit, statira dimittit, calculi signum praebet : Scorbuticorum vero urina cum demum frigescit, corpuscula illa aut matulae lateribus haerentia , aut subsidentia paulatim exhibet: eademque Corpuscula fere resolvuntu , si urina per ignem rursus incalescit, maxime si aqua di

hiitur .. Urina vero rubra tantum, an Vere cruentaest, cognosci potest per propria signa j quae fuse ab

Auctoribus, qui de mictu cruento scripserunt, ese posita siunt. igitur si neque urinam cruentam, Π que ea corpuscula arenosia esse constat; dolorem ex scortato oriri id ipsum ostendit is Scire tamen sced

in iis

35쪽

L O. l. 'C A P. II. 31 in iis scorbuticis, qui talem urinam reddunt; inter dum calculos quoque nasci . In hoc casu scorbutus per alia signa explorandus est: calculum vero smul

adesse urina testatur, utique si arenosa , vel cruenta est , si non est, caetera calculi signa investigare Oportet: maximeque dolorem e qui si in renum regi ne persiliit, Sc secundum ureterum descensium quandoque protenditur, quamquam etiam alias dissitas partes me ordine infestat, hoc ipso calcaeum indicat: quoniam dolores scorbutici illud etiam habent proprium, ut cum in aliam partem incumbunt, fere semper pri

rem ex toto relinquant. At nervorum resolutionis ,

quae in scorbulo saepissime incidit, illa propria signa

recensentur, quod brevis, dc versatilis sit, sereque eam partem occupet, quam desor statim antea v xavit. Itaque videmus post artuum dolorem, eorum motum, α sensum, aut horum alterum, vel in t tum, Vel magna ex parte perire. Verum post unum, alterumve diem cruribus insistit, ac etiam per se pringreditur is, qui ea ne paululum quidem movere pinterat . Tum ex manu in brachium, ex hoc in crus

vitium transit, Be ab uno latere in oppositum fertur. Quae in vera paralysi non contingunt. Dissicultas vero spirandi non parum quidem convenit cum ast mate, ut Vocant, convulsivo, hypocondriacis famili, ri, de quo plura Hosmanus litteris mandavit. Nam in utrisque dc pectoris angustia maxime molesta est, dc in nothis costis sensius, quasi constringentis vinculi, fatigat , dc animi motibus malum facile concitatur . Sed asthma Hypomndriacum fere post assiimptum cibum amigit, accessione instante, perque eam alba , di tenuis urina sertur : flatibus sursim , d rimque erumpentibus incommodum nonnihil levatur. Com

36쪽

31 Dn s e o st 2 ty Τ Ο.tra dissicultas spirandi in scorbulo modo ante, modo post cibum, modo per diem, saepe vespere, noest

que invadit, sc; ut nullum ordinem conservet: non ructus , non crepitus adsunt, vel emissi non prosunt: urina ante accessionem, atque in ea varia est: nulla tussis, nullus sterior, nullum sputum, vel ce te perquam raro est, & fere numquam spirare re cta cervice aeger cogitur. Quod si corpus interdum tentat erigere, ut mali levamen aliquod inveniat, facile frigidi sudores oriuntur, anima deficit: ubi vero resupinatur, momento restituitur. Quamquam eta iam ubi decumbit, modo levior, modo gravior subrepit animi desectio. Et his quidem signis malum ab

nypocondriaco, caeterisque aismatis speciebus disceriarur. Hydrops autem scorbuticus cum spirandidissicultate Oritur, cum alias, nisi increscente jam morbo, aut persecto, fieri non soleat, simulque praecor diorum angustia torquet, Venterque medicamentis , quae ipsum purgant, adeo non detumescit, ut magis

intendatur, spiritusque dissicilius trahatur: labraque, Mgenae, si corpus sanguine turget, sublivida fiunt, ad-sressique cuti digiti, ut plurimum, vestigium non reisinquunt: tumorque saepe sponte minuitur, & deinde turlus increscit. Atque haec snt velut quaedam exempla proprietatis, quam habent scorbuti symptomata. Supervacuum enim est plura afferre, primum quod satis luculenter haec res ab aliis tractata est i deinde quod nihil de ea dici potest , quod p.rpetuum

sit. Ideoque solertia, usu confirmata, maxime necessa ria est in scorbulo dignoscendo , praesertim cum ea quoque, quae posita sunt, quamvis plerumque, non temper tamen eodem modo eveniant . Sed est ci

cumspecti medici, si quid non respondet, caetera com

37쪽

L i et L C A P. II. 33

siderare r non enim fieri potest, ut signa omnia deficiant. Itaque ut contraham ea, quae de scortati dia- gnosi latius deduxi, gingivarum vitium, oris foetor, maculae in cute, artuum praesertim inferiorum dolor, crurumque vacillatio pro tutioribus indiciis haberi possunt. Tum causas morbi, pulsusque , Murinam investigare oportet , dc phaenomena, quae apparent, curiosius aestimare , atque observare si qua est in illis anomalia . Per haec enim in scorbuti cognitionem, etiam inter ipsius initia, venire possumus . In progressu vero, & priora inditia magis aperta fiunt, α alia plura accedunt ex aliis malis, quae priori capite exposita sunt, ut plane tollatur omnis dubitatior sed cum magna sit morbi istius convenientia cum melancolia, affectione hypocondriaca, & Venerea

Iue, etiam facilior erit diagnosis, si indicia proponam , quibus hic ab illis internosci possit. Prius de melancolia dicam, quam ita definit Merhaavius sabut sit morbus , in quo ager delirat diu , ct pertinae rer sine febre, ea em ore, o uni eoeitationi inemper ase ην . Hacque nota protinus a scorbulo distinguitur, quamquam ubi incipit, quaedam habeat cum eo

communia , ut color externus , internume , primo pal-

idior , faviιν , ο cum maculis similibus torpor admotus. Sed alia cum his signa sunt, quae nunquam , vel rarissime in scorbulo apparent, follaudisti amor ,

affectus animi quicumque pertinaces , magni, in reliquis

38쪽

34 DE SCOR BUTO. ine mixtus haec sgna exhibet, sensim in visceribus abdominis necessario congeritur , & morbum, quem Hypocondriacum vocant, facit is 6c iisdem praegressis signis a scorbulo discerni, & novis aliis p test. Haec sunt: sensus assului ponderis, anxietatis, repletionis in praecordiis, maxime ab assumpto cibo, α potione: laesaque praecipue concoctio cum spasmis , flatibus, ructibus, alvoque valde adstricta. Quod si

quis dicat interdum anxietatem quamdam etiam sco buticos male habere r huic sciendum est, eam non esse constantem , sed subinde tantum redire , neque

semper ah assumpto cibo: cum in hypo ndriacis sit pene perpetua, in quibus etiam sensus ponderis , & repletionis in pr cordiis assiduus est. Illud quoque iis proprium est, cum intolerabili illa anxietate, sal tis desperationem conjunctam habere. Idem de laesia concoctione dicendum est, quae in hypocondriacis primalium malum est, cum iis singis, quae modo minmoravi: in scorbuticis, si quod ex his contingit, non praecipuum, sed quasi adjunctum, neque permanens

est, sed errat, & cum aliis symptomatibus velut como mutatur . Est etiam altera species affectionis hyp condriacae, quam clarissimus Suvietentus vocat sine

materia, cum superiorem cum materia nominaverit ,

estque ea, de qua Sydenhamius optime disseruit in Epistola ad Gulielmum Cole. Ejus signa non alia

sere sunt, quam quae in priori specie observantur, nisi quod sensus non tam ponderis, repletionis que in praecordiis, quam anxieratis, angustiae, Comstrictionisque molestus sit ; neque signa adsint praesentis humoris atrabitaris. Omne enim discrimen in eo est, quod in hac specie, nimia nervorum mO

bilitas , sine materia atrabitari, malum facit. Ex quo

39쪽

Lidi I. C A P. ILquo fit, ut spasmi, flatusque frequentes sint, ω

qui hoc genere tentantur, magnam copiam tenuis,& albae urinae idemtidem excernant . Quod tamquam proprium, ac pene praecipuum hujus , & hysterieae assectionis i quas unum ν eumdemque morbum esse judicavit, sgnum Sydenhamius proposuit, atque incipientis, aut instantis , accessionis indicium t accessionemque ipsam sola animi paulo graviori perturbatione arcessiri notavit. At Ven rea lues dignosci a icorbulo potest, quod cutem ,

membranam adiposiam , musiculos, tendines, glam duIas, ossaque invadat, maculis ν ulceribus, tum ribus , dolore , carie , visceribusque fere semper parcate maculas faciat, erustasque, ut plurimum, coloris ex fimo viridis, easque uno loco fixas, oris ulcera primo in faucibus, uvula, extremo palam , tardius in gingivis, dolores frangitivos, noctu ingravescentes, diuturnos, fixos. Contra sco huius viscera quoque afficit , macuIae j crustaesue varii coloris sunt, e edemque cito abeunt, saepius,

que revertantur r exulceratio fere semper gingivas , tardius alias oris partes occupat et doloresque ut i terdum noctu ingravescant, tamen fere aut aestu

si, aut frigefacientes , & intra breve spatium modo gravissimi sint, modo remittunt, locumque mutant et nonnumquam in oppositum latus , ut dixi , 'sic transeunt, ud alterum ex toto dimittant. Minus q iidem expedita cognitio est, ubi melancoliae, hypocondriacae, atque hystericae affectioni, Iuique venereae scorbutus iunctas est, aut postea fiuccedit. Sed primum ob hoc, quod id saepenumero contingat, periti, prudentitque mediet est, hanc n tam arripere, aliasque exquirere, quae scorbuti prae-

40쪽

3s DE s C o R E U T O. sentiam testentur : deinde has conferre cum iis , quae his morbis , de quibus suspicio est , magis Propriae reputantur. Fere enim inveniet, alias alicui ex his, alias scorbulo convenire. Ex quibus f cilis conjdistura erit in eo casu alterum morbum auteri conjunctum esse, sive id inter initia adversae valetudinis inciderit, sive, quod magis frequens est, priori morbo scorbutus superveneris.

De scarbuti diffrentiis.

HActenus de scorbuti diagnos communiter dictum est. Sed plures hujus morbi species sunt, & dia

Versae, quarum notae Proponendae sunt. Neque enim morbum cognovisse satis est, sed speciem ejus attendere oportet, qua quisque laborat. Neque de iis scosebuti differentiis loquor , quas nonnulli a quibusdam accidentibus deduxerunt, ut alius haereditarius, alius acquisitus, alius maculosius , alius lividus, sius ging,

valis sit, aliasque hujusmodi differentias adjungunt Quae quidem distinctio varietatem originis, & symptomatum indicat, Variam morbi naturam non manifestat. Nam est, ubi & haereditarius, & acquisitus,& lividus, & maeulosus eamdem curationem, quam tum ad morbi quidem radicem evellendam pertiner, omnes requirant. Itaque morbi gravitate , & periculi magnitudine differunt, natura, & curatione non dis

serunt. Idemque dicendum est de scorbuti distincti ne in acutum, dc longum, quae utilis quidem, imo

etiam Diuiligo oc l