[Gr]ammatic[a] rationis; sive, Institutiones logicae

81쪽

, ii quod sint in instanti, reliqui I

'ra Miliquidistinguuntur per b

Pit hvirati Sc corruptis su ut In mura requirit enim intermino, quo quιra, Mel

Dervagatur plurima Prae feam ta, nempe a

tot ramini ipsius diversi. J

GRAMMATICAE RATIONIS,

. EdicamentiS, Omnique terminorum simpli tum appararus tanquam partib G oratisnu Dia. siet, seorsim egimus. Proximum est ut ad in-iruendum yudicium, fecundum mentis actum, rogrediamur; rei minos complexos sim pam iussi praedictarum 8ntaxin pertractemus. Diximus superius voces esse vel comptiae , velata lexa ἔ porro complexas illas esse quae iura atque diversia denotant, uti e vocibus 3nflatat orationes. In iis institutionis hujus ars secunda rora fere versatur. Fronstitio definirur quod sit orati indicati-la, congrua, perfecta , verum vel falsum sine vibiguitate Jινοθε s. γatio est, sue vocum complexio. Quini Heati , quae aliquid de aliquo plane asserit, on Optat tantum, aut interrogat, aut exclabat, aut imperar, aut supplicat. Indicativa gi ur Oratio est, qua pronunciamus aliquid ei seel non iti, idque in modomitu: dein n.

82쪽

sime , ut evitetur uret ocatio . aut a p

ura, illo in pro unica plures enasce Illi Et dum vero, ambiguitatem in voce si

. a II. De Fropositione. 3

tur niti, quia debet esse limitatae signifi-

Vox enim est vel finita , vel instnitar. Finita dicitur, quae ei .im aliquam rem stilicat, ut homo lapis, c. i. Infinita est, quae certam aliquam rem nGn istificat, ut non-homo , non- lapis non-hos enim quidvis Entium, aut non entium per de signi hcat praeter ipsum'OInlnem. Omne nomen duplicem sigitificati sui notio- minnuit, quarum prima est gen raIM, quod Ens, secunda Specialis, quod sit tale Ens. Homo habet duplicem acceptionem,

limo quod sit Ens, Secundo quod sitim ha-

m humanitatem.

lauati itaque apposita Nomini tollit Slecta- , acceptione sed relinquit generalem. U. Negatio Hominis tollit humanitatem , b rationem Entis I unde idem Olὶat, si diceres,nGn-lismo est ens non habens nu-laitatein Nomen iraque infinitum signiscat um secundum Gene Plem acceptionem, quia stificat En reale vel rationis politιete Medritive tantum secutidum specialem accep-

nem . . in . e

S praedictis pater quod vox infimi non est uti. Quod hinc etiam conficitur, quod ne- ii convenit non retininis simpficibus sed propositioni, quin significat verum vel pum, quae terininis infinitis minime con enl- Unde sicite ut solet, Arastateus ἡκ Hρω

hrbκm est uox significativa ad placitum, cum 1 51 3 temporc

83쪽

I 24 Insit uti Diea. PARs tempore, cujus nulla pars separata aliquid sis niticar, finita lectit, & est nota Or uias

Dicitur cum t Norassignificare, hoc est, priter principale significatum, quod est actio; passio aliqua, connotat etiam tena poris dilirentiam es itaque ius, ut notat distulatioηu

Additur eugus nulla pars separata aliqui finiscat, ut distinguatur ab oratione. Dicitur Fnita, ut disti rguaru a mei bis i nitis: nam negatio praefX Verbo implicat eam rem quam coli significat, potest ieddi propositionem vel infinitam vel negativa prout resolve inti placet. V. g. in hac Propositi ne, fomo milegit, negatio praefiXa verbo itini tu in illud reddit, ii ita refotiis, Homo em tegens negativum , si O,Homo non e i Legem Dicitur Recta, ut excludantur eas m verboni ut inquit Arsoletis me rupe ea tanta . non sunt Indieativi modi. ix II. De Propositione. Irsermini connectendi connectuntiis , id est ubi conexio de terminis congruentibu amrmatur: ut termini non connectendi e parantur, id est

bi de terminis non congruentibus connexio essatur.V. g. harum Pro uitιonum quarum alteratus diloin turmat uera legat, tus es expetibilis,et itium

non reuun cute, leu-μηκμ, ς 'u' ' Mi a ahis, indicat ima liquet eam verum vel falsium figi ficare. En unciatio illa vera esse dicitur, Glites, separantur. Enuntiatio illa filia me dicitur, quae Itiformis rei significatae, seu in qua terin inio connectendi connectuntur, raeparantur annectendi. Ita de F positιones quarum una at altera affirmat, Git ita non est expetibiau,υ - .m est expe libιle, falsae sunt, quia Iermini non 0ngruente uniuntur, congruente separan-

Haec Propositionim habitudo dicitur Luali as

arundem.

Porro a mali Mnegatis, vel in terminoum tota latitudine peragitur vel iis dem aliuatenus restrictis&coarctatis alia enim res non sunt in i caφι modi st, si dicamus hominem omnem eis doctum,

Verbum dicitur id qu0'Φηt in et aliquem esse doctumri nullum homi aem esse

alteri attribui ; quia sine vel bo, id ς'ςψyy iii ' , i nilom nt, ii esse Deum. nihil de altero alter irura ut e nunciatur,ptaliud edici potest propositionis pars formalisium, aut aliquem non esse pium. Haec Propositionum habitudo dicitur. santit

Curri Fropositio prout dictum est stori LI 'ς

Demum affirmatio 8c negatio, vel absolute pro- edit, aut sun eo. t ιone, quasi Xceptione,

'a hypothesi. meque enim perinde est si dica-Enunciatio illa es eue yς in dies est; si .e, si dies est, sol oritur aut, consorians res signincata: . Hi ivnim 'o' in silere, est, vel sol nonori tu .

84쪽

Insitatis Lutea. PAR lnix II. Te Propositione. Hae Propositionum habituo, dicitur Duari, theibale, & per copulam unitur subjecto

.undum siu*aniram, quantitat δε qualitatis

Dividitur propositio secundum subsantion simplie m sive Categoricam, 8 compositam si mpotheticam. Hae autem disserunt dupliciter. I. Materialiter, quia, materia eX qua cite meae propositionis sunt vocessimplices; 1

potheticae autem orationes.

2. Formaliter, qui, forma Categoricae est eti /xioj, em eum Fraedicato percopulam, sic veti Lubstanti sum substantivum 'potbeticae autem categmearum per eon unctionem se, aut, clamites. Propositio Cate orica est, quae uateriale, sed di tuta vel est disputans tale. Ita res ista sese haher in Homo o Ammalibi Animal est praedicatum materiale, es anι-

Adnotanda de Praeditatis. I. Multae cis non constiruunt i num Praedi- il vel unum subjectimi, nisi signitacent unamem, vel uni rei conveniant. . 2 Quandocunque plui a praedi eata leparatim .uita conveniunt,r se eidem subjecto, illa a-s mPl icam pollunt convenire eidem iuui loconuinctim quando autem non conveniuntis insublecto, aut inter se nisi accidentaliter, non a dissis it b vG eon.enire eonjunctim. Ut est

ex partibus proximis. Subjectum est ea pars quae praecedit, non aute

ouicquψ praecedit; nam Aenu quae dicunt tantum accidentia propositionis praecedo sit sed non sunt subjectari nec etiam quod irra verbum loco, vel voce, sed 's,4 construdi

ne grammaticali . . praedieatrimest id quod seqiuuin copulam in postione. Est autem duplex praedeatum I. Materiale, euQue id quod sequitur reipsis

Fropositio Cate orica eli, quae conitat 3 . . bis μαι est missile ιιι non inde tamen sequi jecto, Pr dieat seu attributo, 'ΠMax pqyy ur, homo est anm musie . 3. Qitando Praedicata ira inter se conveniunt, et unum in altero includatur actualiter,pollunI paratim de eodem subjecto praedicari, non co ricti sine soloecismo Logico imo fram-ὲiatico. Ut mmo est Homo, Homo est Animal;ὶ0n sequitur Homo estimo Animal, quia AnΙ- at includitur in homine. . Quando ea quae adjiciuntur Subjecto inter se repugnant, non erit etiam recta illatio ab ii: idem separatis. ac cofunctis Ut Socrates eri m im ergo Socrates es a vera est propositio

85쪽

illa prior, adeoque inter se pugnare non νὼ sunt praedicati membra li Verbum potest etiam esse 'aedicatum vel subj .ctum in Propositione, sed non sub rationes hi

Verbum etiam consideratur dupliciter, rapi Fositione, vel Extra Propositionem. Verbum extra Propositionem , mn satis praefigatur, necessario itfinitum est, uni enim nominis rationea subit. Verbum in Proposit ne, si negatio pta figatur, negatietum est, aut infinitum, proiit resolvitur. Verbum eriamur alaeet subjecto, est Praediti tum ut It Praedicarum materiale cum Su, lecto, est eo vita Copula enim est ipsum vethum substantivum, quod intervenit inter Sub Hiectum ira dicatum mareriale. Parres propositionis possunt esse in Propesstione dupliciter, Implicite, ut ego, Expliciuutem fumigens. Notandum quod ea clausula tanquam eae a libin proximis adjicitur ad excludendam θρι tuticam. Haec enu laabet duplices ariet Frozimm, quae sunt Categorieae Propositiose Remota quaessium Subjectism, r.edicarum, γρηιν,ipsarum quidem Categoricarum Fastes De Triplici materia categoricae Propositionis. Materia propositionum primo diciti duplex. I. Ex qua conficitur, vir Subrectκm, ' dicatum, eosita. 2. ip κ II. De Fropositione. 29 x irea ita versatur, nempe realis habi- ab SuheEis ad Praedicatum. Haec autem materia est triplex. I, Νecelsaria, cum Praedicatum necellario a finatur cle subjecto. ULMm en Ammal.

T . ilo cum impossibile est praedicam hu afl, cinari de Subjecto. Ut Hom est os.

contingens, cum praedicatum medio quo

d modo se habet ad subjectu , id est,potest

esse vel non esse. ULMm es Doctus. continsntia sunt quae In utra libet, e plerumue inparia altera accidunt. Conting nixum

intro Sin υera sunt, alia falsa, auernatim, uti divisima indetermina te, non determI- materia ηεeefaria propositiones ayrmativae

sunt uera negativae, sitisse. . .:

In matelia impoli ibiti propositiones negativa sunt merae ani rinativae, falsae.

riplex est pol est ιν quae contIngenter lena-het ad res producendas Mactuatur vel Vmper, ut potestas sol vel unisuam, ut D tbI lites in magnitudine; vel aliquando, ut Ore

stas ridendi. .

Notandum, res dici neessaria vel a necelli rate antecede ire quae pende e i l .i connexione terminorum aecelle en ignem esse calidum vel a necessitate Goqi:ente, quae exactualis existentiae lege oritur, cin rebus Taxime contingentibus Occurri . sic enim ci citur de manu quae calescit quod necessario ca-

86쪽

et Institutis Lostea. PAR illla prior, adeoque inter se pugnare non lisi unt praedicati membra. Verbum pore eriam esse raedicatum vel subj .ctum in Propositione, sed non sub ratione se

sed Nominu . Verbum etiam consideratur dupliciter, In , asitione, vel Extra Fr Oftionem. Verbum extulropositionena, si 1atio praefigatur, necessi.

rio litini rum est, uni enim nominis ratione subit. Verbum in Proposititne, si negatio pra figatur, negatietum est, aut infinitum, probi resolvitur. Verbum eriam ure ae t subjecto, est Praediutum ut it Praedicarum materiale cum Subjecto, est copula Copula enim est ipsum ver γum substantivum, quod intervenit inter Sub tectum ira dicarum mareriale. Partes propositionis possunt esse in Propesi tione dupliciter, Impluite, ut ego. Expticiuutem fumigens. Notandum quod ea clausula tanquam eae δέ tibin proximis adjicitur ad excludendam θρι theticam. Haec enim laabet duplices palati Proxima6, quae sunt Categoricae Propositioseis A mota quae si uiri Subjectum, r.edicarum, O pala,ipserum quidem Categoricarum partes. De Triplici materia categoricae Propositionis.

Materii propositionum primo dicite duplaX.

fucia, cum Praedicatu in necessario a 's maturie subjetio. Ut .mo sit Anιniat. . T .ssibilis cuin impossibile est praedicae ivinanirinam de Subjecto. Ut mos E s. t contingens, cum Draedicatum medio quo in modo se habet ad subjectum, id est,potest e vel non esse. immo es Docti . bui institia sunt quae in utra libet, sed ple-

unque in parte altera accidunt Conting niuim

in b. a sunt, alia falsa, alternatam. :6ndivisius. indeterminate, clion determIIn materia, cesaria prNositiones agrmativae

sunt Grae nestas tuae, filse. . In male ita inpossibili propositiones negativa sunt mera , mrmativae, albae. I, mare ria contIngent vel et eivi vel albis eue

Triui ex est potes a quae contingenter e na' het ad res producendas, cactuatur vel s Ur, ut potestas si vel nunquam, ut ιωσbI' uita in magiii titiam vel alι quando, ut pote

Notandum, res dici necissaria vel a Gellitate antecede=ite. h. at pendet ex intrinlica connexione rermitiorum ut nec elle est ignem ei se calidum vel a necessita Iemn seqi eate, quae ei actualis existentiae lege Oritur, Scin rebus Isaxi ine confingent thus Occurri . sic enim cI citur de malitquae calescit quod ne cellam ca-

87쪽

sit calidum. Sic quanquam amo scamus ei lcontingens utrum Cras pluat an non pluata it rerim tamen si pluat, necessario luet natri Omne quod est quando estin possibile di hi lcesse est esse. Ubi serio adverte oporael nudam omnino causalitatem hic intervenites rumale a quihusidam fatalem rerum nec ellit item introduci ex praescientia divina' quae Mnim fututa sunt, necessario v D. ra sun r, utcuh-lque nussus cognoveriti quia aliter fis viii dilfuissent. An vero nos rore credainus nectit quae futura sunt, an ea nunc existant parum roert, dc extra res ipsas est.:

De Ropo SITIONIS QIUANTITATE.

Propositio dividitur secundum suantitam l

in Unive, Dum, Farricii larem, Indefinit 3m, Singa Iarem.

Uniete malis propositio est ea cujus Subjectutile Terminu communi Ssigno linimersati ampli, carus Terminu commimis est vox apta praedicari dilphιribus, id est quae rem in ullis communem si gnificat l χυ λ. o. Si mim Uni et ei sule est' uod facit Terminum uni veriali Ieraccipi, tr mnu, Ri illis , 8 c. 4ria aequiruntur at proposirionem si

iis II. De Propositione. 3I3 ut Subjectum nivi Iatiter capiatvr non ollective, sed distributive r. Propositio uiticularis est ea, cuius Subje-um est i erminus communis, signo particulari strictus. Tria aurem rectui untur ad particularem.

i. Ut Subjectis si v DX communis. 2. Ut subjectum contiabatur persegnum parti-ure

3. Ut fenum parriculare non unum aut plurangula ita significet, sed indeterini nate: ut qui-am, aliquis, aliqui. . propositioi ius nisa est ea, cujus Subje-um est terminus sine aliquo signo sibi ad asto. Ita finita propositio in mareri necessaria impossibili obtiner Quantitarem 2 nivei Diu, lcontingenti Particularis. A. Sinnitaris est ea, cuius subjectum est vox gularis, seu vox universiuis singulariter ac-pta. vox communis potest fieri singularis dulciter. l. Proprie, quando signum demonstrativum ecie pri initivae praefigitur , ut hic Homo. 2. Improprie, quando vox universalis ex si ρ- isne aliqua ponitur pro singulari. Ut oe pro Virgilio. Singulor arac articularia Ena conteniunt inc, quod urraque voci universiali adhibita, tot s ipsius niυersalitatem eo ae mini, PIOdsnti rei tringunt determinate ad hanc rem a aliam, hoc est ad speciem & certa indivi dua

88쪽

,4 Insi tutio Logica.dua particularia vero ad certam speciem, adivero certa individua. PARS IVix II. De Propositione. 133itas, quam Usentia propositionis dici mere-

DC PROPOSITIONIS AUALITATE.

Propositio demum dividitur secundum siustatim in Qualitatem Ati vel oris.

1 4 ei. quae convenit proposito robilone quam signincat, ut veritast falsitas nam pru

sitio ideo est vera vel falsa, quia res ita flvel non est. Est autem vir iras duplex. 1 ε 3e snnplex, quae est ι re implici, vlut proprietas ipsiuS Omne enim ens est vera , cst conformitaAIntellectus adirem. 2. Cognitionu4 Composita,quae spectaturi composilaon &Hυisione sive in ipsa convexentia sive disconvenientia duarum rerum tit

is collatarum. - . . .

I. In e tanquam in causa Mianda mea Res enim veritati Causis A. . 2. In inteluctu, tanquam in Sublecto. 'itellectus enim apprehendit verum , allus. In Propositione, tanquam in ligno, propositio eam indicat, , nulla pr* uia vera, nisi quae cum re quadrat , neque alui is uuae cuui redissensit. 2 merita vocis est, quae immediate Nis convenit propositioni, ut supra monuissa

propositio virmatio est in qua eapulae princi, ali nulla negasio praefigitiir. Dirietessulis a se firmatii est, quae signum universale piae possium habet. Illud vero sigmim distribuit solumllum terminum cui immediate praefigitur in e- unciatione. Negatio est, in qua copula principalis ne-

Notandum quod in disicernenda propositio a Negatione, copula solum respicienda est, quia icet Subjectum N praedicatuin egentura pro--io tamen potest est attractativa nequeeiana quaevis opu' sed tantum principalis. Copula est duplex. I. Principalis, quae connectit subjectum taedicatum. i. Minus principalis, quae nonconnecti Sub

istum praedieatum, sed partes subressiti ad se

vicem.

Nesatio est triplex. I. Frι etians, quae semper includitur in adje-lvo ut indoctus. 2. Unitans, quae semper sequitur Opulam. homo es non doctus. 3. Ums, quae semper praecedit copuhim: ut non est doctus. Estque vel Pura, cum parri a non praefigitur alite i vel Μιata, Cuiuia cula'ullus adhihetur, quae semper deber , a D ni Omnisωgatio defer praecedere merbo

diate, vel quoad locum, vel quoad nsium. uamvis enim in Riliis signum immedia re praecedi L

89쪽

. am exercet; quia defrui linum illud in

imaeo is subletanda eausa haec vexis si

propositioni accidunt tria, I. Oppostlio. 2. E. , pollentia. . conversio. Osto litio est duplex. I. Incomptiκa, quae est repugnantia duorumon permittentium se simul in eodem Subje-ο. Ut inrer Calorem, &Frigus. I. Complexa, quae est repugnantia duarum popositionum Categoricarum vel secundum 'uantitatem, vel salitatem, vel utramque, O- in moente Sisiecto Sc Fraedicato, Quae hic tra-Quatuor exiguntur ad complexam Opposi-0neir, nimirum ut Subjectum , Praedicatum copula maneant invariata. l. Quoad Te minos, ut nulla vo intuetur. 2. Quoad ordinem Terminorum, ut Sub-stum non mutetur in praedicatum. 3. Quoad Significationem, ut una cum eademice eadem significatio retineatur. . Quoad Sunificandi modum. Ut nulla sit ulla circumstantia loci aut remporis muta 3, sed ii sidem modis Termini capiantur. oppositio propositionum est quadruplex. l. Contraria, inter duas propositiones ni sese sibi invicem repugnantes secundumilitatem. Ut omnis Homo est anima , mutui ino est animal. 2. Subeontraria, inter duas propositiones uiculare repugnantes secundum Qualitatem.

90쪽

inacem repugnantes secundum Fiant mi

Lege Fropositionum Oppositarisin.

non possunt esse supulsisse Ur Omnis si est Ani ira'. nullus Homo esse An una'.

fatis Ut mnis Homo est dolius, nullus nor

r. Contradictoriarum.

Nullus homo est justus, Aliquis homo et Juli

a Subalternarum.

iomo est animal. 2. Si Subahea nata seu particularis erit satyri uni libalternans seu universialis erit 'blla. Ut liquis homo est irrationalis, Omnis homo est rationalis.

Notandum quod duplex est ypositio. i. Extensima, & est major oppositio secun-lum plures partes 1. Intensiva, est major oppositio secun

ium partem eandem. Propositiones contrariae mgl Opponuntur ex-i ηρ me quam contradictoriae ri non vero intensi me.

Notandum quod uisontrariae propositiones uite tradictoriae contradictori ιiraim ut Aliquis ibiso non est doctus, Nullus homo est doctus, liquis homo non est doctus, omnis homo estiunus Contrariam subcontraria simul contra istionem emciunt duphcem me inde quae cun-iue oppositio nec est miraria, nec subcontraria, ecflibalternu ; est contra tactoria. Subeontrariae ambae possunt esse simul merae. Quaecunque propositiones Oppositae ira se ha-ient ut altera sit vera, alteras bisa, illa sunt inradictoriae. Itemque ingulares Opposita sunturiadictoriae: nam liu us propositionis me modosius contradictoria non est ista, nullιs homo doctiιs, sed hi homo non in doctiis. Minime stim necesse est ad refellendam hanc proposi-ionem Hie homo es doctus, probare quod nullus

t doctus.

propositio diuersa&Opposita differunt quia licitur diversa respectu terminorum diversorum,ms Oppo