Quaestionum Lucretianarum Particula I et II. Dissertatio ..

31쪽

De alistrum phillissiphumili quae apud Lucretium Epicureum 0ccuruli sententiis vii sthulisque technicis.

P08tquam capite priore Epicureae philosophiae maXime quae apud Lucretium inveniuntur sententias vocabulaque technica pertractavimus, nunc placet O Lucretiano locOS Scrutari, quibus aliorum philosophorum placita Voce Sque technicae vel ipsa asseruntur vel tamen circumspiciuntur. Nominatim quidem praeter Epicurum Lucretius Heraclitum tantum I, 638), Empedoclem 7163, Anaxagoram 830. 876), Democritum III, 371 1039. V 622), Ennium poetam I, 117 121 appellat; sed saepius, etiamsi nomina de Siderantur, tamen re ipsa videbimus philosophos quo Adam denotari. In hac autem quaestione, quum neque facile neque magno cum emolument ordo rerum divisioque philosophica poSSit Servari, optimum videtur, in loco illo Lucretianos ita inquirere, ut primum de ipsa rerum natura, deinde de anima et immortalitate, tum de sensibus, denique de sciendi ratione loquamur. Ergo ita nascatur XOrdium. Lucretius quum Epicurea ratione ita in magistri verba juraret, ut nullo modo nisi secundum Epicuri dogmata bene beateque Vive posse censeret 8), quotiescunque Occasio data est in alios philosophos nanquam prorsus salsa docentes

32쪽

graviter solitus est invehi. Itaque jam initio ejus carminis, ubi primordiorum sive atomorum natura Xplanatur, ne legimuS: I, 635): Qua propter qui materiem rerum es Se putarunt Ignem atque e igni summam O Si Stere Solo, Magno opere a vera lapsi ratione videntur. Heraclitus init quorum dux proelia primu S, Clarus ob obscuram linguam magis inter inanis Quamde gravi inter et aio S, qui vera requirunt ei. et paullo Ost: I, 660): Dicere porro ignem res omni esse, neque ullam

rem eram in numero rerum con Stare niSi ignein,

qu0d facit hic idem perdelirum esse videtur. Ct. Reliqua non minus acerbe de Heraclito dicta v. I, 700 sqq.)transeamus, ut sententiam ejus a Lucretio allatum contem plemur Dixit quidem philosophus: κοσμος η ἀε καὶ zzat,

I, 647 nil prodesset nil calidum denserier ignem

31. M.), recte etiam Lucretius de Heracliteis loquitur: I, 782): Quin etiam repetunt a coelo atque ignibus ejus

et primum faciunt ignem e vertere in aura Saeris, hinc imbrem gigni terramque crearie imbri, retroque a terra cuncta revertiumorem primum, OS aera, deinde calorem, nec cessare haec inter Se mutare, mearea caelo ad terram, de terra ad sidera mundi. Sed est in fragmento quodam ullo 28. M.): Tu 90 790'τα πρωτο θάλασσα, χαλάσσati δε et 11ε η 1io 78 et da 8μιουπρηοet ρ in alto 59. M.) φυχης θάνατος uou, Iavεaθαt, δατιδε θάνατος P v ευεσθα ἐκ Πj δε υῖο, Ilvaetat, in χοαῖος εὐυχή et accuratius apud Diogenem Laertium IX, 9): πυκνου -

33쪽

αrto γῆς θαλάτIης. αυτη δ ἐσrt η ἐπι et ἀvo ὁδός. - Itaque quum non quattuor e tria ab Heraclito Statuuntur rerum

reclinetis . . . I. p. 470). - uppuret, neque Plutarchum De

quo Lucretium rauci illius philosophi sententiam satis recte interpretari i) Tum vero Lucretius ait: I, 655) Id qu0que, si faciunt admixtum rebus nune, denseri poterunt ignes rarique relinqui; sed quia multa sibi cernunt contraria de S Seo suo tant in rebus inane relinquere purum, ardua dum metuunt, amittunt vera viai - te. Ergo Heraclitus, quoniam non est, quod fidem Lucretio abrogemus, cum in igne tum in rebus omnibus inde MXortis inane, quod dicitur, repudiat atque removet id quod neque alius quisquam neque ellerus animadvertit. Ceterum quod ad Lucretianum illud attinet , claria Obobscuram linguam I, 639), notum est, Heraclito, quum in USper8picue Scripsisse Videretur, primum a Pseudo aristotele de mundo c. 5. 396, b, 20), deinde a permultis posterioris temporis auctoribus veluti a Strabone lib. XIV, p. 612 et Seneca epist. 12 cognomen inditum esse et si σκοτεtv p. Immo vero Sunt, qui eum de industria ita scripsisse putarint, ne ab omnibus intollegeretur. In qua opinione fuerunt Cicero

nat deor. I, 26, 74. III, 14, 3b de divin. II, 64, 133; sin II, 5,lb),

Diogenes Laertius IX, 6), Clemens AleXandrinus Strom V, 571. 3, auctor allegoriarum Homericarum Heraclitus, alleg. Hom. c. 24 p. 51 d. Meliter), alii a).

De huius rei causa v. Zellorum p. 47l; A autem non Luctetii Versu Supra citato sed tantum Graocorum auctorum interpretationes

commemorat.

y Et sortasse Lucretius, paulo incorbius ut vidori possit He

34쪽

13 oracliti Ephesii sententiis resutatis Lucretius etiam alios quosdam, qui unum rerum principium statuerunt, philo- Sopho aggrediens ait: I, 7073 4,Et qui principium gignundis aera rebu8eonStituere, aut umorem quicunque putarunt sngere re ipsum per se. terramve creare omnia et in rerum natura vertier omni S, magno opere a Ver longe derrasse videntur .

Primum igitur Anaximenem Milesium a poeta denotari quis est qui non videat Ille quidem docuit: AH eto, ovet i,v

Plui. p. Euseb praep. evang. I, ): id quod Cicero acad. qu. IV, 37, 118h sic vertit: hinfinitum aerem Se es Se a quo Omnia gignerentur , Sed en, quae ex eo Orirentur definita. Idem vero riuum ali, loco nat. deor. I, 10, 26 diceret: AnaXimenes aera deum Statuit te. in non minorem indit errorem, quam posteri quidam auctores δ) Nam omnes rerum causas naXimenes aeri tribuit, non vero aerem rudiis factum sed ipso illos X aere ortos credidit q). Deinde Lucretius quum eos reprehendit, qui umorem i. e. quam rerum prinCipium S Se voluerunt, imprimis Thaletem Milesium videtur signiscare. E multis enim illis antiqui temporis testibus hoc loco nobis satis est Aristotelem proferre, qui dixit: Θαλῆς 1ε ὁ ης τοιαυIης αρχη70 Ptλ0σ0Stας ὁδωρ tvα oz0tχειο καὶ ἀρχη τῶν vetobv). metaph. I, 983 b, 20. Injuria autem et in maXim errore ver8atu Cicero nat. deor. I, 10, 25): Thales Milesius, inquit, aquam dixit esse initium rerum, deum autem eam mentem, quae X aqua cuncta fingeret. Nam idem Aristoteles metaph. I, 3. 984, a 27 b, 15): praeter naxagoram et Hermotimum 2 quemquam antiquissimorum philosophorum mentem divinam, quae

35쪽

Ouini a fingeret, statuisse, apertissime negat h). Neque dupleX illud rerum principium Sc aqua et men8 hylo ZOi8mo, qui nunc Oeatur, antiquiSSim ulla ratione possit conjungi '. Jam vero ad tertiam a Lucretio commemoratam Sententiam

Omisso enim Anaximandro Milesio, tertio illo e Jontuorum numero philosopho, qui Omnium rerum principium materiam esse putavit qualitate indefinitam et copia iustitiam . e. et μεt- ρον λ infinitatem naturae te acad. qu. IV, 37, 118 in Lucretius in eos invehitur, qui e terra omnia exorta esse et in terram rurSu mutari Xistimaverunt. In qua re de Pherecyde Syrio poetam cogitasse Obi quidem Sati perspicuum est. - Nam hunc primum docuisse 'Πjv η πανυυν εἰ υα αρἈν te Sti est

Sextus Empiricus. Pyrrhon hyp. 3, 4. p. 30). Idemque alio loco mathem. 9, 5, p. 360 disertissime hactenus diuit eum

a Thalete recessisse, ut ipse quidem terram, Thale vero aquam putaret rerum Omnium Sse principium. Haec eum ita sint etiam de dicto quodam: εκ Πjς α πάνzα, καὶ es 'Πjvπαvet τελευτ* Mullach. p. 102 quod ab eodem eXto servatum est math. 10 p. 313), aliquid liceat nobis Suspicari. Quum

sed alios testes adhibeat, insuper autem illud praeceptum cum Xenophanea doctrina nequeat conciliari vide infra), jam einersius 8 et Heerenius ' praeceptum illud Xenophani Suppositum osse viderunt. Quo facilius fortasse fieri

poteSt, ut non cum SeXto Empirico dicendum sit Eεvo ράνης Sed ΦερεκυῖM εκ vjς α παντα . et λ. Prae Sertim quum ipSe Sextus, Pherecydem hoc praeceptum dedisse, aliis locis Sati Superque confirmet. Sed haec nostra Si conjectura, in qua pluribus verbi nune non commorabimur. - Ceterum quod Pherecydes praeter Terram Ἀχθονα etiam Z v et Xpovo rerum initio fuisse docuit δ'), hoc loco nihil ad rem. Sequentibus autem VersibuS:

36쪽

I, 712): Adde etiam qui e in duplicaut prim0rdia rerum Aera jungentes igni, terramque liquori etiam duplex aliquod rerum initium repudians Lueretius contentus ust, duas rentum aliorum philosophorum sententius attulisse. Quarum una est Oenopidis Chii 'i Τ), altera X0nophanis Colophouit. Sed quum nihil utiliue, quo Sati confirmetur Oenopidem aerem . ignemque rerum prinei pia habuisse, potuerimus invenire, tantum de Xenophane loquemur. Ex ipsius enim carmine non Solum versu proditur: παντες Ια Irim τε καt 0ατος κ7ξv0με aba fragm. . Muli. sed etiam

fragm. Η.). tque quum SeXtus Empiricus Pyrrhon. hypol. II, 30 sustu dicat, Xenophanem terrain et a tuum rerumpi incipia con Stituis Se minime dubium est, quin sunt utilia illa: εχ βιβ άυῖα και εἰ Ἀη Πάvῖα τελευet Sext. math. X, 3l3), de qua supra diximu8, huic quid ea n philosopho suppo Sita it. Addo quod Arist0teles, ubi de priueipiis rerum disputut metaph. Ι 8 989 a. b. quae a prioribus philosophis posita

sint, non solum praetermittit Xenophanem, Sed dicit, nominem eorum, qui uum tantum principium proba Verint, terram omnium rerum initium putasse. Nihilon tius sententium illam licet Pherecydi Syrio attribuere, de quo supra locuti sumus. - Uti Vero ad Lucretium revertamur. Is quum duple quoque rerum initium repudians tantum duas ab aliis philosophi repetat Sententias, et eo praetermittit, qui ignem terrae et eo qui ignem aquae jun Xerunt. Ignum ver et terram Parmenide rerum principia SS VO-

' Ad hunc quidem Croechius illam sent0ntiam reserre voluit Sed testem neminem produxit.' cf. tiam metaph. I, 3 98ψ IV, 2, 1004. - de gen et corr. I, 3,318. , etc.

37쪽

etthris v). De reliqui auctoribus Salis S ad Zellorum pag. 406 sqq. re VOCRI Q. Dein tu ignem et aquam Hippo Rheginus et Archelaus Atheniensi rerum principia esse docuerunt. Suno Aristoteles confirmat, Hipponem cum Thii luto rerum omnium initium aquam statuisse δ), et Alexander Aphrodisiensis in ejus metapiti I, 3 pag. 21 d. Bonligi dicit 'inmoba laeto=60st αγχυ

υθω ut Θαλ ηρ, uia 'ava ti1Ξνης cit A 207ενης . .' Sed quum Hippo X aqua ignem, tum vero X aqua igni absumtu mundum XOrtum 8Se censeret 'q), suerunt etiam, qui ipsum ignem cum aqua conjunctum ab eo rerum principium habitum e88 putarent. Inter quo Origenes est, qui 'l'Tων, inquit,

mathem. IX, 361, p. 620 'laeti m δε ὁ τινος tu και δωμ), Galenus hist phil. . . t. XIX, p. 243). - Sed ad Arche latam transeamus. I quidem AD 9 Xugorue discipulus e particulis inter se dissiti libiis, quibus singula quaeque fierent, ita omnia constare putavit ut nosse otiam mentem diceret, quae particuli illis conjungundis et dissipandis efficeret omnia '. Hi autem corpusculis pro aerusOSitis δ'), Arche laus, ad nuXimeni doctrinum reverten S, X pSO aere Vel densato vel tenuato dixit Ouinia oriri 3 . Denique quum doceret, e uere vel den8ato vel tenuato primum ignem et aquam, deinde X his alia omnia nasci δῖ), saetum St, ut quidam Omnino ignem et aquam ab eo rerum principi con-

38쪽

Jam vero ad Empedoclem transeamus, quem Lucretius, quamquam summis laudibu esseri poetam I, 26 sqq.), tamen philosophum malum suis se contendit Nam dicit: ,,principii in tamen in rerum secere. ruinas et graviter magni magno cecidere ibi casu I, 740)... I, 714): Et qui quattuor e rebus posse Omni renture igni terra atque anima procrescere et imbri. quorum Acragantinus cum primi Empedocles est, in Sula quem triquetris terrarum ge8Sit in Oris

e. q. S

79, 321, 159 t. Quodsi Lucretius paullo OStquam de elementis illis Empedoclis locutus est, addit: I, 782): Quin etiam repetunt a coelo atque ignibu ejuSet primum faciuut ignem se vertere in auraSaeris, hinc imbrem gigni terramque crearie imbri retroque a terra cunctu reverti,

e. q. S.

39쪽

potius Heracliti doctrinam videtur respicere, de qua jam supra disputavimus. Nam Empedocle docuit, ex permixtis inter se primordiis primum aerein, deinde ignem, tum terram, denique aquam egregata 8Se. δ' Ad hune autem versus spectant, qui po8 locum Supra p. 30 citatum leguntur: I, 7423 primum quod motus Xempto rebus inani

constituunt et res mollis rarasque relinquont, uel a Solem, ignem, terraS, animalia, fruges, nec tamen admiscent in eorum corpu inane.

Empedocles enim quum omnia ita gigni dissolvique putaret, ut generationem mihil aliud quam certam quandum

elementorum permiXtionem, mortem Vero miXturum rerum

dissolutionem esse diceret fragm. V. 98 qq. 70 sqq. Mult Arist. metaph. I. 3. 984 de gener et corr. II 6 init.), quidquam prorsus interire negavit praeterea autem nihil dixit interire posse, quia nihil Sit inane, in quod mutetur Immo quidquid Iut semper aliam in aliam aem mutari. Maecquidem ipsius philophi verba traduntur:

Doinde Lucretius contra Empedoclis doctrinam sic pergit dicere:

40쪽

conjicere ut possis e hoc, quae cernere non qui S, eXtremum quod habent, minimum On Si Stere rorsum Empedocles docuit neque atomo osse, e quibu quattuor

illa elementa constarent, neque corpora in infinitum dividi posse. Sane Plutarchus scribit: plac phil. I, 3: 'E Utεῖο

piae phil. I, IT): sed in errore iam versari Optime ostendit Zellerus p. 5l sqq. cum annot.), qui X Aristotelis quibu8dam scriptis, quid de quip0doclis sententia dicendum sit,

accuratissime Xplicavit Nobis vero, ut videamus Lucrotium veram Empedocli sententiam attulisse, uti est, hae in D

corr. I, 8 325, b, 19. - . etiam de coelo JI, 6, 305 a.)Tum vero Lucretius dicens: I, 753) . . . primordia rei lam Mollia constituunt se Empedoetes et qui hunc secuti sunt breviter sed nimis obscure id significat, quod Empedocles de primorum corporum natur censuit. Is enim quum primordiorum qualitatem mutari OSSe prorSus negaret, Omnia tantum e Varin eorum

permixtione proficisci voluit. Quem ad nom primordiis minima quaedam intervalla interjecit itaque putavit primordia illa ita tantum inter Se misceri, ut alius corpori8 particulae in intervalla ea intrent, quae in inter particula8 corporis alius. qi Sed neque particulae illae atomi sunt neque intervalla id, quod picurei inane vocabant v. O c. aut cit. Quae quum ita sint, non ita male dicit Lucretius,

Empedoclem primordia mollia Statuisse, nempe ut corporum particulae facilius meliu8que permisceantur.