Commentarius in titulum iuris canonici de iniuriis, et damno dato, accommodatus vsui studiosorum tam theologiae, quam vtriusque iuris. Auctore Petro Binsfeldio, suffraganeo Treuirensi doctore theologo. ..

51쪽

IN RUBRIC. DE INIVR. Prquartum Notal. Damnum aliquis dat pro ximo suo, aut per se ipsum, siue alium homi- .i nem, 't Instit. de leg. Aquit.&T eod. tit.& cap. I infra. AVt per sua animalia, seu ut ius es- uile appellat, pauperiem facit Instit. Si qua . es, drupes pauperiem secisse dicatur, & ff. eod.& in hoc tit. cap. Si bos. & cap. . Si laeserit. Sinnimal pauperiem facit,aut incitatum ab alio est: aut a se ipso secit, &in his omnibus casibus de tu feci uili diuersa actio datur. At in titulo

nostro iuris canonici sub eo desu omnia comprehenduntur , Ut ex textus processu pate bita' Lmnium,estab. Omni iure qui damnum iii tulit: aut efficax causa est damni tam per se, quam perinterpositam personam, aut sua ani- in alia , ut damnum iniuriose dc culpabilite inferatur, tenetur ad restaurationem & resti- ., tutionem Omnium damnorum,quorum catiosa fuit: De iure naturali&diuino notum est

ex praecepto decalogi: Non furaberis. Quo Phibetur non solum iniusta rei alienae ablatio; j dccontrectatio, sed etiam damni illatio iuxtά

doctrinam S. Thomae 2. 2. q. 62. art. q. com muniter receptam, quam sequuntur Caietan, ibidem art. Sotus lib. q. de iustiti & iure. q. 6. art. 3. Martinus Nauarr. in manuali consei ar. p. 17. num. I. Didac. Couarr. in regul Peccatum . de regul: iuris in s. pari. a. in initionum. 2. & alij passim a1ibi. Sunt etiam iura clara iuris canonici Sciuilis in hoc tit. dein

iurus

52쪽

iurisis& d mno dato. &in Instit. & ff. ad L. Aquit. & in hac re non potest esse dubiun .

Ratio etiam clara est. Damnum iniuriose inserens, peccat contra iustitiam particularem& facit inaequalitatem. Ergo tenetur ad restitutionem : haec enim est differentia inter peccata contra charitatem, & haec quibus iustitia particularis violatur, quod in illis non sit ob ligatio restituendi , in his vero maxime, ut D n. tradunt Alexand. Alens. 4. par. q. 87 Adrian. in . de restitui. q. I. col M. de con currentibus cum fure. Solus lib. . de iustitia&iure q. 7. art. s. &lib. J. q. 3 art. ..&alibi. iioannes a Medina. in C. dercbus restituend cap. 9. Nauarr. in apolog. de rediti b. eccles q.

a. monitis. & 7. &in manuali consessar.cas : T. num. II.&cap. 2 . num. Vbi dicit hanc esse communem sententiam. Didacus Couarr. in regula. Peccatum. lib. 6. parr. a. f. s. num. sPetrus a Nauarra. lib. a. de restituta capcl. nu. 12

& alii alibi, & haec est communis Theologorure solutio. Unde pro regula hanc differentia ni annotauimus in Enchridio cum pastoralis

parid cap. 1 F.

Sextum Notab. Om alium damnificauit contra iustitiam, si est soluendo,ad hoc ut salutem consequatur, tenetur ad reparationem dam norum in conscientia antequam per ullari sententiam condem nexur. Quoniam lex de non damnificando proximum, est diuina, naturalis, nesativa, quae Obligat semper,& pro .. C semper

53쪽

sem per,Vt patet e. notab.I. Qua de causa mul. ti potentes damnantur, & potenter tormenta patientur, qui saepe damna inserunt multis in bonis, pecoribus & fructibus; nec

tamen cogitant de ulla restitutione: cum ob suam potentiam a nemine condenentur, qu

his serio cogitare deberent, legi diuinae& n turali esse parendum, & proximo damnu necessario reparantum .Atq; Vt hoc etiam breuiter in memoriam reduca, lex Aquil . quatenus dςcernit,Vt quis'; consequatur reparationem

damni sibi in; uste illati,nihil diuersum a iure naturali & diuino disponit.Quantu Vero ad aliqua addita poenalis est actio L. Aquil . vi pa. tot ex . His autem verbis Instit. de lege Aquilia. Atq; in primis poenalis est in eo quod in

primo cap. L. Aquil . damno afficiens res alte xius, Vt Vulnerando, aut laedendo alterius se uum, aut animal pecudum numero contentum, condemnatur ad solutionem pretij rei Iresae, vel interemptae non pro praesenti tempore, sed quanti plurimi valuit anno elapso,

secundum communem uel valorem , & sic reus secundum L. Aquil. non solum aliqua do in simplum & verum pretium, sed etiarn in plus & excedens condemnatur. e. g. Ante dimedium annum emi equum quinquaginta aureis, is post quatuor menses a die emptionis

in sortunio aliquo efficitur caecus,itavi maio- tris viginti non valeat, alius culpa dat causam, ut equus sic caecus moriatur, potes conueniri L ' &co

54쪽

, condemnari secundum L. Aquit. Vi pro eis quo mortuo soluat So. aureos,licet eo tempore quo interijt, tantum Valuerit aO. per ea quae

habentur in d. . His autem verbis,& in L. Ait E eod. Est etiam L. Aquil. poenalis quantum ad hoc, quod per inficiationem crescit in duplum Glori. in L. Item Mela. f. Sed si seruum. in verb. cum sit poena T. eod. hoc enim fit in odium mendaci j. Qui enim da monum intulit, illud si neget, &postea de mendacio conuincatur, condemnandus Venit secundum L. Aquil. in duplum. Lex ergo naturalis & diuitia obligat tantum ad restitutioianem eius, in quo quis damno affectus,aut eius verum Valorem. Lex Vero Aquil. addit ea quae sunt poenalia. Sic etiam lex diuina& na turalis obligat ad restitutionem ante omnem sententiam. Poenalis Vero post condemnationem iuxta Glossam singularem in cap Fraternitas. n. q. 2. & communem in cap. 1 de constit. Nauarr. & alios in d. cap Fra,

ternitas. S. ThOm. 2. 2. q. 62. art. 3. .

Septimum Notabile. Aliquis potest alteri damnum in serre, Vel in bonis animae, ut in auferendo destruendo virtutes i. sulas &morales, nec non dona gratiae: Vel in corpore, hoc laedendo, .aussuis membris spo liando : aut in bonis honorariis, ut doni grando famam, abscindendo honore rivei ho & facto, vel tandem in substantia te ii porali & externa , Ut deducunt S. Antonin.

trix.

55쪽

cap. Si res. Solus lib. q. de iustit. & iure. q. 6.art. 3 Adrian. in . de restitutione. Paludan. in q. d. Is. q. M Scot. ibidem. q. 3. Gabr. in eassid. q. a. notab. 3.&alij alibi. Octauum Νotab. Quoniym in titulo noste,

nulla fit mentio de trione, aut damno dato in spiritualibus, nihil etiam tractabimus de hac materia ted pro nunc remittimus ad DD. qui de damnificatione in spirituali sus, & eorum restitutione scripserat, ex quibus hi sunt

praecipui. Turrecremat. in a. cap. Si res.S.Antonin. loco cit. cap. i. g. i. Scol. in 4 d. I1. q 3. Richard. in ea d. a. art. I. Palud. q. 2. art. 2.concl. 1. doeth Gabriel ibid. q. i7. Nauarr. in manuali consessar. cap. M. num. 6J. Dominiacus Solus. lib. q. de iustit. &iure. q. s. art. late Petrus a Nauarra. lib. 2. de restitui. cap. S.

' Nonum Notab. Quandoquidem infra de da nis datis, & de incendiis, saepe utendum te minis doli, culpae latae ,leuis & leuissimar,hoe

Ioco horum terminorum explicatio inserenda ex iurisperitorum doctrina. Culpa, prout ad praesens institutum pertinet, est voluntaria inordinatio actus, aut deuiatio a bono.Quae definitio traditura Nauirro in manuali confessar. cap. I7. num. 177. Haec autem in bodinatio siue deuiatio , aliquando fit studio, data opera , &industria: aliquando inconstaderationς dc negligentia, .&sic culpa diuici

56쪽

est machinatio, seu circumuentio ad decipiε- dum, seu fallendum alium adhibita. l. I. st. de dolo.Gloss. de reg. iur. in s. regi Scienti. Dolus diuiditur secundum Bartol. in L. Quod

Verb. culpa in Verum & praesumptum. Dolus Verus est, qui manifestis & apertis indiciis deprehenditur, & perspicitur ex L. Dolo. C. de dolo. Exemplum ponitur a Iohanne Immolen . in cap. viaic. de Commod. Depositarius '-instigat aliquem, Vt rem penes ipsum deposi- iam furetur, eique rem indicat, facto cum su- re pacto de re participanda. Dolu S praesumptus quando non sunt manifesta signa,sed tantuest prisumptio. c. g. Depositarius res suas in loco satis tuto custodit, dimissa re deposita, in loco aedium minus tuto , Vnde facile subtrahendi periculum imminebat.Bardo l. loco citidolum verum latissimam culpam : & prae sumptum latiorem culpam nominat. Culpa simplex , prout distinguitur contra dolum, est quando, quis ut supra significatum est, ex inconsideratione, incuria, ac negligentia deuiat a bono, siue ab eo quod faciendum est, &haec diuiditur communiter in latam, ledem& leuisis imam. DD. in loco cit. Lata qst deui tio incircumspecta ab ea diligentia quam homines communiter eiusdem proses ionis &aetatis habere solent. e. g. Rem comno datam

C a relinque

57쪽

relinquo in scamno non longe a ianua, eaque aperta, quado in ciuitate passim Vagantur milites praesidiarij, quibus difficile cotinere manus, ne alienum rapiant, &interim res comodata surto subtrahitur: Leuis est quam regulariter homines diligentes & periti illius pro sessionis euitant, ut si depositarius rem relinquat in suo cubiculo,cista non clausa. Leuissima culpa est, quam homines diligentissimi&solertissimi consueuerunt vitare. Ut si quis recomodatam in cubi culo reliquit, quod claue obseravit, non tamen manu tentauit, an ostiubene esset obseratii. Iudex autem,Vtreine ad- 'monti it Faber in Instit. Quibus modis re coli a laatur obligatio, ex circuitantiis & coniecturis arbitrari debet, in qua culpa quis fuerit, his praesuppositis,nunc ad textum procedendum

Si rixati fuerint homines, ct percusserit alter proximum suum lapide, vel pugno. Et ille mortuus non fuerit, i iacuerit in lecto: qui per seri opem eius ct impens in medicos. restituat. N PRIΜIs aduertendum hoc cap.&quatuor sequentia desumpta es ex lege veteri iudiciali, & inserta hoc loco iuri canonico. Deinde rixa praecedens Jon excusat percussionςm sequente a culpa &. t peccatri

58쪽

Pecreato. Rixs vocabulum deducitur a verbo Ringor auctore Iidoro lib. Io. Ethymolog.ca. I7. &rixosus a rictu canino dictus est .Rixa autem non aliud significat quam quod da particulare bellu, aut pugna priuatarii personarii

ex Mutua ira concitata ex D.Thomae.2. q. 6I. art l. communiter recepto ab Angelo. Sylvestro. Caietano &alijs in Summis. Verb. Rixa. S. Antonino 2. pari. tit. 7. cap. 7. in principio. Rixae proxima causa est ira. Vir enim iracundus prouocat rixas. Prouerbiorum I . di 29. Hinc S. Gregor. lib. si . in Orat. cap. 3s.& post eum S. Thomas z. a. q. 4s. art. 2.& q. Is8.art. 7. & alij alibi, rixam constituunt inter filias irae. Quomodo autem ira quan . doque ex aliis viti s oriatur, S. Tho m. ind. 2. art. declarat. Notant autem Ioannes

Andr. Panormit. Anthon. Cardin. & alii in cap. I. Ne clerici vel monachi, &c. Quod contentiones consistant in verbis, lites in iudicisis, rixae in factis & percus ionibus. Tertiocu m dicitur, percusserit lapide, Vel pugno,apparet quod text.loquatur de eo qui non ex P. posito voluerit occidere: alias non de pugno, aut lapide, sed de instrumentis aptatis ad Vulnerandu & occidendu m, Ut gladio, cultello. aut similibus arimis, sermonem secisset. Hinc etiam sumitur argumentum quod a sortiori quis teneatur qui armis aliquem percusserit perregulaTopica: Si quod minus inesse videtur, inest ulto magis inest, quod magis inesset C Videtur.

59쪽

clo i C. PVr I. DE INIVR. videtur. Facit ad idem illud memorabile traditum P Baldo in L. Qua actione. I. g. ad.leg. Aquit. pertext. ibidem approbatum ab Hyp- polito de Marsilijs in practica criminali. pro

complemento. num. y3. quod eadem poena punitur occidens aliquem manu Vacua, eri armis occidisset. Quarto. Et ille percus Ius mortuus non suerit, sed iacuerit in lecto. Maxime subintelligunt Ioannes Andr.& Hostiensis. Licet enim non iacuerit, locum habet, quod sequitur, modo percusilo efficax causa

fuerit, quod operas perdiderit, & sumptus fecerit in medicos. De his plenius insta. 'uaestio prima pro maiori elucidatione sit λου cap. sestequentium, v

teri Die desumpta seunt.

Quomodo hie leges Exodi nunc obligenr, cum lex v tus morte Christi expirauerit, siuam amiseriti

ANT E in v A Μ Quaestioni respondendo

satis fiat, obseruandum ex receptissima Theologorum sententia, legem veterem triplex genus praeceptorum in se continere M Talium, Caeremonialium& Iudicialium. Sic Alexand. Alensis in s. part q. 28. & q. 39, memb. q. S. Thomas. I. a. q. 99. art q. & S. S. Antonin. in Ι. pars. tit. I . cap. 2. . 2. Scol. in 6. d. s. q. q. prope finem. Gabr. in s. d. 37. q. I. u urrecrem. d. 3. cap. Sed cum naturale. M

60쪽

DD. iuris canonici in cap. I. de decimis.in 6.&alij passim alibi. & satis fundatur haecpraeceptorum diuisio in sacris literis. Deuteron.

6. Haec sunt praecepta,caeremoniae, atque iudusia, quae mandruit Dominus D Evs Vobis,&c. Praecepta per antonomasiam dicuntur mora lia. 2. Paralipom. 33. Si custodierint facere quae praecepi eis,olnctamque legem, & caeremonias, atque iudicia, es Roman. 7. Itaque lex quidem sancta, & mandatum sanctum , & iustum& bonum. Quando dicit, quod manda imaanctum, hoc refert ad caeremonialia, nam sancium dicitur, quod est Deo dicatum, iustum ad iudicialia,& bonum, id est honestum, ad

moralia iuxta D.Thomae interpretationem ind. art. q. pertinex. Ex dictis insertur impers ctam nec s alis aptam esse illam distinetionem . GloK. in d. cap. i. dedecimis inὸ. quam etiam apprehendunt Panormit. in cap. sin. de consuetud. num. 3. Maranta in speculo. pari. 3.&alij alibi, quod praecepta Veteris legis, quae dam sint moralia, quaedam caeremonialia &quaedam mystica. Quam distinctionem in d.

cap. I. DD. corrigunt. Praecepta moralia nominantur, &sunt quae ex dictamine legis nata turae proficiscuntur,& iure naturali insunt ut

omnia Decalogi praecepta. Caeremonialia sunt determio attones cultus diuini, quae diri- gebant homines in his quae ad cultum diuinu, atque honorem obsequiumq; Deo exhiben