장음표시 사용
781쪽
c7 cap. II. DE INIVR. doloribus alerentur. Vnde prosccto Dro&hominibus ingrati sunt, au i eos iniuste grauat supprimuntq;. quos merito beneficiis, ani re& honore prosequi deberunt, propter besnescia , & bona quae auxilio eorum cosequo rur. Sane dolendum est homines inueniri,quie ga suos consortes, & membra Christ i omne videntur humanitatem quandoq; exuisse, ita inlaniter & dire tractam eos, qui eoru domunio subduntur.Etsi enim aliquis sit Dominus propriorum hominum,qui ad arbitrium do. minorum indistincte tenentur Q peras praeit re, & toties quoties domini exigunt, tamen non sunt ita assiduis laboribus &angarijs grauandi, Vt non suppetat eis tempus se suosque alendi. argum. L. Cum patronus. & L. Noli audiendus. U. de oper. liberti Quod utiliam
aetas nostra attenderet, ait, Iasius lib.I. cap.
num. 82 Singularium responitum, ubi latisssime materiam de operis, &obsequiis libe torum &earundem speciebus persequitur, ac etiam ostedit quibus operibus homines pro- prsi occupandi,& quibus non.
Vtrum quis adrestit utionem tenear rde damno dato culpa leui velleuissima'
Aec qiisstio potest intelli iram des '
782쪽
ΕT DAMNO DATO. Os Deinde in memoria reducenda, quae in a. par. Rubr. tradita sunt, de culpa lata, leui & leuis sima. Praeterea in hac quaestione nunc non quaeritur quando quis ratione contractus,aut
ossicii sit obligatus ad restitutione, sed ratio-- ne delicti,& culpae prster intentio ne &pEraceidens, ita tamen Vt aliqua culpa interuensat: e. g. proiicis ex tuo cubiculo superiori lapidem in plateam . ut evacuetur cubiculum , transit puer, cui vulnus i ctu lapidis inser . Prima Conclusio. Qui calumerofortuito dam. num infert in uulgo furo renetur ad restitutionem. Hse est communis Theologorum di Iuri spςritorum: nec potest in ea vite dubium,& probatur ex hoc nostro cap ibi: Licet, qui occasionem . dat. damnum dedi de videatur: secus tame est de illo dicend hi qui ut non accideret, de contingentibus nihilo misit, &cap. Vnico, deco-
m Od.&in L. Si ex plagis. M. fin. fist ad 'legei Aquit. & ibidem in L. Occidit. β. In hac quoque actione. Secunda Cones usio. Qui culpa lata occasi nem damni deditia etiavi in utroque foro tenetur ad emendationem. Haec est etiam communis D D.
utriusque facultatis, & fundatur etiam in hoc cap. & cap. Sicut dignum. de homicidio, & indiZtis legibus, &passim alibi. Tertia Conclusio. In foro cre entiri fueinteriori, qui ex leui, aut leui sima culpa Dinnum intulit, non tenetur ad illius reparationem. Haec V v s . con-
783쪽
conclusio est contra Panormitari in hoc iAngel. in summa. in verb. Culpa iri fine. Adrian. in . de restitui. is q. Vt rusti in soroc pia scienti P. Glos. ii, cap. Constituitii. super Verb. Homicidi j. 2 q. s. Cui etiam 'idet iradhaerere D idac Cquar inti, super q. De tal. de matrim. a. pari. 1. 8. num .is. & Va . illusti . controuers libro pi lino cap. 28. numero I9. quantum ad culpani leueni Syli fierin verb. Incendiarius: q. i. & alibi etiam videtur eiusdem opinionis, sed tum li,quiatur ex aliorum opinione. Horum D D. sente-tia est damnum etiam datum ex culpa leui,&leuissima in soro conscientiae esse reparandum , cuius contrarium conclusio nostra struit, quam apprehendunt In nocentius in Acap. Sicut dJgnum. de homicid. ει post eum Panormitanus in cap. Cum cata sana. col. s. de testibus, & in cap. Di dii, de arbit. 5. in cap Si egressus super hoc tit. ubi tamen dubitatiue loquitur. Ioannes ab Anahia, &Felin. in d. c. Sicut dignum. s. sin. Decius in c. Quoniam contra, de probat. numero 'r. &in cap. r. de constitui. numeroso. in 1 leel. R inam in singuo . Anton. Cori tus in sing in verb. Forum conscientiae. Antonius Gom g.
sic. Item etiam damnum. Iulius Clarus libro quinto sentetitiarum. sin. q. 62. nutrier S.
784쪽
pr D a M'o D Q dicit quod dictum Innocent ij magis placet,
di est opinio communior. Rosella in Verb. Ad uocatus. f et . Petrus a Nauarta libro se cundo derelli tui. cap. I. numero 78. &olii alibi,& haec est coni munis opinio, ut attestantur Corsetus, Vasquius, Iulius Clarus, Dida-cus loc. cit.&alij quidam. Fundamenta pro hac conclusione. Primum Innocent ij ex cap. Incbriaverunt. is. q. I. desumptum ex Augustino lib. 22. contra Faustum, cap. 4 bi habetur: Inebriaverunt Loth filiae eius & se ne- silenti miscuerunt. Propterea culpatus est, non quantum ille inccstus, sed quantum illa ebrietas meretur. Ex mente ergo Augustini, etsi imputanda culpa homini, ex qua aliud damnum successit pririer intentio lena operantis, non tamen est imputandum damnum ex illa sit bsecutum. Ergo a simili in nostro proposito quamuis culpa leuis, velicuissima debeat imputaricam comittenti, damnu tam εexilla sequens non obligabit illu in collent ia, ned imputabitur culpa comitteti. Inno . qNJdem solum allegat. Scap. Inebriaverunt: sed argumenti ab eo intenti hic videtur neruus Secundu. In foro conscientiae Voluntas attende n da est,q u ar ta in en i n c u i pa t eu i l e u i ssi su a deficit in ,pposito: Quod enim voluntarium
non est nec etiam imputatur ad culpam I . qcI. cap. I. in principio S .ibidem in muli lucanon. Accedit quod iura, quae loquuntur
785쪽
in praesia mptione cui non est locus in foro c5- scientiae. Postremo ubi nullum peccatum iniustitiae intercedit, ibi nulla nascitur restitia tionis obligatio , aut dam hi necessaria repar tio ratione iniuriosae actionis, ut alibi exr ςeptissima DD. sententia traditum est. At potest contingere, quod damnum ex leui, aut ileuissima culpa oriatur sine peccato mortali iniustitis: Quia culpa icuis,aut leuissima apud iurisperitos, ut nune loquimur in propositio ne non habet necessario adiuncta semper culpam etiam venialem apud Theologos, ut et iam ipsemet Adrian. in d. q. libenter confit tur, & satis colligitur ex disserentia quae est inter peccatum secundum Theologos, & inter culpam iuxta iuristarum mentem. Pec tymenim secundum Theologia est deuiatio aetii a rectitu dine ea quae secund in rectam rati pem,aut i egem ii esse debet. Vnde omnis culapa sic fu m pia sem per aut esteontra rectam rationem, aut aliquam legem naturalem, aut pinsitivam. Sed culpa apud iuristas est deuiatio ab eo, quod bonum est, quodq; potuit per hominis prouidentum & diligentiam vitari:
Hinc non tam desectum rationis quam dili gentiae & curae alicuius, quae impende da erat, continet. Talis autem diligentiae omissio absque peccato esse potest in leui, aut leuissima culpa. Quia nullus secundum rectim ratio-nζm, aut aliquam legem in omni sua actione tenetur esse pru dentior , aut pxu ςntissimus.
786쪽
satis enim est, ut aliquis sit prudens, aut providus, ut subtiliter Petrus a N uari a loco cita deducit. Accedit quod homo naturaliter ta-pe obliuiscitur maioris diligentiae & prohi- dentiae impendendae , nec tum dicendum aliquem peςcare: Ergo satis constat leuem a Vileuissim culpa sine peccato ego posse. Obii-ςitur contra c. nclusionem praesens cap. quido d ic itu r: Si tua culpa durum est danini , vel tia iuria irrogata, veis haec tua neglissentia ct imperitia venervini, iure siuper husati fasere te opor: et, trecisnoralitia te excusat, i ire de litis: cx facto' tuo iniuriam e similiter post contingere: Se iu de illo,qui nitit ex contingentibin omisit. Respondetur hoc capi proba re, quod quando peccatum intercedit, i latur restituendi obligatio. Id enim nomine
negligentiae & imperitiae intelligitur : Chun ςnim subdatur: nec ignorantia re excusat, fiscire debuisti ex faeto tuo iniuriam verisimiliter posse contingere Haec enim dicta sunt, de culpa lata & ignorantia syassa, ut ex sequentibus elicitur. Quarta Concipso. In foro exteriori, ct courentiose etiam quis tenebitur ad emendationem damni dati ex culpa leui .ut leuissima. Haec est communis D D. in locis ut plurimum in praecedenti conclusiqne allegatis, & text. sit clarus in L.
In lege Aquilia et, ubi sic dicitur. In lege Aquilia & leuissima culpa venit. Illud tamen obseruandqim , quod quando hic asseritur alique teneri ad satis facti'aem damni ex cul- V I palli
787쪽
Ve terem consuetudinem,&c. obseruare, iri H. L. i. Prohibetur dominis ultra quam consueuit exigere ii colono, & in postera, ne amplius si it, mandatur. Prixis reddito quod super exactione perpetrata dignuscitur extorti L ., se Noua& indebita seruitia&gyauamina prP sumuntur; cr vim & impressionem extorta, Ni post Bald. quem allegant, in d. cap. i. Quialiter Vas. i ura debeat si del. consentitit. 1;cr-trand in cons i7. vol. i. Iacob in . de S. G
'rgio in qq. seu dat. q. vlt. quae habentur; post
tit. ff. de iure dotium, & Boer. in docis. r. num . . Ratio etiam pro hac conclusione est manifesta : Quicunque aliquem gratiam in qta damno asscit contra iustitia m eccat con- tra candem Virtutem,&tenetur ad restituti mncm damni illati , & reparatione grauaminis: Qui enim causam damni dat, damnum d: dis se dicitur. At dominus si de Vasillus insolitis
nouisque seruitijs, & graua minit, udi subditos
inolestans& emungens iniuste grauat, & in que damno aiscit iuxta iura, & legem illam od tibi non vis seri, alteri ne socer , & 6-cut cibi tua cupis conseruari libertates, jura rubona: Ita etiam tuis, quibus fruuntur, M. semper cum pace freti sunt, relinquas eorum libertatem, iura. Ex hac codclusione in se tur cum Sylvestro,& alijs eos dominos gra triter peccare, qui usurpant tibi ea quae sunt communitatis, & subditorum, ut sylvas, ec rum ysium, campQ i pq ua, aut aqVarui ivsana
788쪽
ET DAMMIO DATO.' usum solitum, & si milia, tenentur ea re sigia 're. nec nocessarea suo proposito, & recopensare damnum datum. ars. cap. Si res. iq. q. 6,
Hoc ip o obseruandum conclusiones lia non esse intelligendas de principibus &si premis dominis quibus iure regalium &pri
citi lagi orum competit urgente necessitate ex iusta causa ultra cons*ctum gliquid e igerei subditis, & extraordinari c. Casus auteni
in quibus id supremis dominis licitum conligunt D. Antoninus secunda parte itu o primo, capite decim otertio, y. a. & pon curis,abriel. in d. quaestione quinta, conclusiona tertia, &alij alibi.
Tertia Concluso. Subditi qui a damnis, aut rastris nouis grauaminibus premuntur, insoliti semi- Dys occupantu=, alit angari,s, sue praungar js, simiatibusque modis nouis st exquisitis molestantur, vicium ct protectiρnem si perioris domini implorare possunt, ne de catero plus olitograuentur, ct eis reparetur dani num iniuste illatum. Hanc tenςnt DD. in d. Caveant. speculat. intit. de exactor. Bodi ius in decis. 3oq. Andreas Galli. praeti c. obseruat. libro primo obseruat. ι7. & ali; alibi, ει satis probatur in d. M. Caveant: ibi. Ipse proti in ciae moderator,& in.d. L. i. ibi: adcat iudico m. &arg. L. illicitas. i. Ne potentiorcs. de ossi c. praesid. Imo etiam si subditi non conquerantur,nςc protectione superioris domini implorent, su perior tam a dominus cxos
789쪽
ccs Cap. IX. DE INIVR.& eoru protectionε subire. arg. cap. I. de ossici iud. deleg.&L.Illicitas,statim in prin.& ibid. s. e potetiores & ita docet Faber. in L. i. C. t ossi c. Comitis sicct palatiu&post ea Boeci ind. decis . nu. .Gramat. in decis io . Vas .illust. cotrouers. lib. I. cap. 8. nu. I8. Gai ld. in θ. o, seruat. II. num. 7. in finζ. His accedit quod princeps agere potest&debet pro ve atione,& damno suis subditis illato, non aliter atq; tutor prelaesone sui pupilli; quia utriusque os scium ad hoc est ordinatum, ut post Bald.
in cap. I. M. Iudiccs, de pace tenenda, in tradi. seu d. Hostiens in cap.Licet. in fine de probat. Uldrad. incolas 266. incip. In causa Carmo. nenii. Vas'. in d. c. 8. num. i : deducit. Huis consonum est quod reges, principes, 5 prouinciarii praesides ex iustitia tenetur sub clitos ob ini uria & damnis inlinentibus defendere
vilath supra in hoc cap. q. 7. concl.7. det monstratum est. Text. insignis est pro haccones usioneind. L. Illicitas. ubi statim in princip. dicituri Illicitas exastiones & violentias sa-cias, &c Prohibeat praeses prouinciae: & ibi dem ἱn d. f. Ne potentiores, sic legitur : Nepotentiores viri humiliores iniuriis assciant
Neve defensores eorum calumniosis crimini bus insectentur innocentes , ad religionem
praesidis prouinciae pertinet: ubi Gloiu te Boi dus notant quod praeses debet prohibere apprehenso fies, concussiones, & retorsiones &quaelibet nocendi praetextum habentia,&ma
790쪽
ET DAMNO DATO. timὶ potentioribus, & his qui aliquod prata tendunt os scium. &Bald. ibidem addit: Prsses non. debet pati, quod potentes grauent, de opprimant minus potentes,& iterum subdi Pau peribus maxima & capitalis iniuria est,a serre illud modicum quod habent, ac si eis
culus extraheretur. Facit etiam ad propositu illud Hieronymi in comment. super Hieremiae a. relatum a Gratiano in cap. Regum 23. q. 3. Regiam officium est proprium lacere iudicium, atque iustitiam,&liberas e de manu calumniantium vi oppressos.Quibus adden
ribus , idi sceleratis hominibus purgetur. L. Congruit. s. de offic, praes d. & D.D. ibidem, ivt subditi in tranquillitate, pace & sua libemtate vivant. Sed nulli su ni soleratiores eis qui, subditoriam substantiam exhauriunt; tales nim domini sunt Tyranelli ait Boerius rectδ
Tum excoriant , & sanguinem emungunt, ac. iVix precarium eis dimittitox pi ritum , , t i quit Bald. in L. Ex hoc iure.sf. de iustir & iure. Procurato es enim generales, sive Fiscales,. qui ex suo officio costituuntur ad hoc Vt sin custodes & vigiles in pxouilicia, ne maleficia impunita maneant, in conscientia tenentur inquirere, di suo officio sungi quando cog- .noicunt subditos iniuriose tr stari domi . Ei , aut Valadii, di subiecto, extimore& me-