Opera quae supersunt omnia

301쪽

PRAEFATIO. 153 Inde dependet, noSter philosophus responsum dat epistolis 32.34.

et 36. Clarum Insuper ac manifestum est, nullam penitus posSeesse dissensionem de eo nempe, quod ex Deo omnia stuant, et quod ab ipso aeterno decreto determinata et praeordinata Sint, quum id ipsum multi Christiani n0 modo credant, Sed quoque

tanquam neceSSariam Veritatem propugnent.

Memoratis disticultatibus haec superadditur, quod Scilicet auct0 aliam plane regulam et vivendi n0rmam et, quantum Summum hominis bonum spectat, aliud omnino Statuat, quam vel Christus servator noster vel apostoli eiu in Sacra Scriptura tradidere. Ut haec quoque removeatur dissicultaS, non inconsultum videtur, hac de re auctoris Sententiam ob oculo ponere, et deincep ostendere, eam nulla in re a doctrina Christi et apostolorum discrepare. Haec, ut modo dictum est, noster auctor in quarta ethices parte tractat, et propositionibus 26 et 27 demonstrare annititur, mentem, quatenus ea ratione tititur, hoc fantum sibi utile itidiacare, quod ad intelligendum conducit illud vero malum, quod impedire potest quo minus intelligamus. Dem0nStrat porro pro positionibus 23. et 24. in eadem quarta parte, virtuti eSSe res tantum intellectualiter vel adaequale concipere, et incideis adaequatis agere nihil aliud esse, quam in virtute absolute agere. Hinc elicit propositione 28. eiusdem partis, quia eis est summum, quod a mente percipi potest, Dei notitiam summum mentis

bonum, et Deum cognoscere Summam mentis esse virtutem. Praeterea quicquid cupimus et agimuS, cuius cama sumus, quatenus Dei habemus ideam, sive quatenus Deum cognoscimus, ad

religionesm refert. Cupiditatem autem bene faciendi, qua eae eo ingeneratur, quod eae rationis ductu vivimus, pietatem vocat. Cupiditatem deinde, qua homo, qui eae ducturationis vivit, te totur, ut reliquos sibi amicitia iungat, honestatem vocat, et id honestum, quod homineS, qui eae ducim rationis vivunt, laudant, et id contra turpe, quod conciliandae amicitiae repugnat. Ibid. in schol. 1. prop. 37. Sed et prop. 35. monstrat, homines, quatenus eae ductu ratio

his iDunt, eatenus tantum necessario et semper quatenus nimiarum intellectus, olim tas, cupiditas aliique Spectantur assectus)

302쪽

154 ETHICES

convenire; eos illud bonum, quod sibi appetunt, reliquis homi-ribus etiam cupere Prop. 37. et e mans, quo maiorem Dei ac- qtrisiverint nostitiam eosque, quantum possunt, conari alterius

odium, iram, contemtum etc. amore contra ive generositat sco emare prop. 46.

Elicit porro ex desinitionibus amoris et intellectus istos, qui

odium amore expug are ludent, laetos et securos pu ars, et aequeiacile uni homini, ac pluribus resistere, fortunae aurei-lio quam minime indigere; quos vero vincunt laetos cedere, non quidem eae defectu, sed eae incremento virium. Vid. Sch0I.

prop. 46. Agit autem de disserentia, quae inter hominem, qui Sol assectu seu opinione, et eum, qui ratione ducitur, in te cedit, in sch0lio prop. 66. dictae partis, assirmatque illum, velit

nolit, ea agere, quae mainime ignorat hunc vero nemini nisi sibi soli moremfer ero, est ea tantum agere, quae in vita primueSSemovit quaeque propterea maxime cupit et ideo auctor il lum priorem servum, Sed p0Steriorem liberum vocat. Liberorum omnium virtutem aegus magnam emi in declinandis, quam in Moerandis periculis, monstrat ibidem prop. 69. item eos erga se invicem gratissimos esse prop. 71., et nunquam dolo malo, sed semper cum fide agere prop. 72. et liberi0res esse in civitate, ubi eae communi decreto iυunt, quam

in solitudine, tibi sibi solis obtemperant prop. 73. Haec, quae de vera libertate ostendit, ad sortitudinem in scholio eiusdem prop. refert et dicit, virumfortem neminem odio

habere, nemini irasci, nemini invidere, indignari, neminem despicere, minimeque Superbire. In quinta ethices parte Onatur demonstrare, nos per intellectum, vel per mere intellectualem et adaequatam quam de Deo rebusque acquirimus cogniti0nem pravo assectu superare, et inde summam quae dari potest mensis acquiescentiam ), t et Dei amorem aetemum oriri ), et denique in confla=iti hoc et aeterno ema Deum amore nostram salutem seu beatitudinem seu libertatem consistere. δ)

303쪽

PRAEFATlu. 155 Haec sunt praecipua e0runa, quae phil0S0phus noster de recta vivendi rati0ne sumnioque honii nis bono a ratione dictari demon

Strat. Si haec cum iis, quae servator noster Iesu Christus eius que apostoli 0cuerunt, comparentur, n0n tantum Summa interea deprehenditur convenientia, sed et perspicietur, quae rati inprae- Scribit, eadem plane esse cum iis, quae ipsi tradidere; quin vi debit dogmata moralia religionis Christianae in iis persecte con tineri. Quidquid enim servat 0r noster et apostoli docuerunt, summatim in hoc comprehenditur, Deum scilicet Supra omnia, proximum ero ut se ipsum esse diligendum ' Imo eundem Dei et proximi amorem in eo, quod auctor noster demon Strat, aratione praescribi manifestum est. Ex iam dictis clare patet, qua de causa ap0Stolii epiSi ad R0m. c. 12. v. l. Christianam religionem dicat esse rationalem quia nimirum ratio eam praescribit eaque rati0 ne landatur. EraSmuSin suis ad hunc locum ann0tationibus n0tat, Originem ea, qu0rum ratio potest reddi, V0casse rati0nalem religionem, et addit, he0- phylacium amrmare, omnes n0stra acti0nes iuxta rationi prae- Scriptum perficiendas esse, cui etiam Erasmus subscribit. Regenerationem, sine qua nemo in regnum Dei intrare potest,

includi in Dei amore, qui demonstrante id ipsum nostr philo s0ph0 ex c0gnitione Dei intellectuali oritur, manifesto videre est

ex ii S, quae apostolus Ι0hannes in I epistola cap. 4. V. 7. 16.17. 8. comparati cum V 20. l. de amore testatur. Praeterea regenerationem consistere in victoria, quam in malos assectus obtinemus, et in terrenarum et vanarum cupiditatum mortificatione,

quae naturaliter in nobis inveniuntur; et e contrario in bonarum sive alium cupiditatum acquisitione, quae id tantummod0, qu0d verum et b0num St, spectant, ut et in acquisitione Dei amoris, pacis vel Verae animi acquiescentiae, laetitiae, veritatis, iustitiae quae constans aeternaque suum cuique tribuendi est voluntas et benignitatis etc., quae, pr0ut philosophus n0ster evincit, sunt necessarii fructus intellectus: 0c, inquam, manifestum est ex iis, quae apostolus in epist0la ad Ephes. c. 4. V. 22 4 et ad

' cons. Matth. c. r. v. 12 et c. 22. v. 37 0. Luc. c. 10. V. 27.28. Rom. e. 13. V. 8. 9. 10. Mai. g. 5. v. 14.

308쪽

156 ET HIC ESC0lOSS. c. 3. V. . tu de vetere et uo o homine, et tu ea ad R0iii. C.' a V. 5. ad ib., nec non ad Gal. c. 5. v. 16. ad sinemusque de

imperio spiritus in carnem dicit. Quod veritatem rei ad salutem scit necessariae pro viribus conari intelligere, puraSque intellectuale nancisci perceptiones

ac Secundum eas agere, hoc St, iuxta rati0ni dictamen vivere, neque cum Sacra Scriptura, neque cum religionis Christianae sundamentis quod a multis creditur, qui tantum litera, non autem spiritu seu ratione ducuntur pugnet, Sed magnam partem cum utrisque conveniat, id primo ex iis Scripturae locis elucet, in quibus meditatio et aequisitio veritati et sapientiae et notitiae intelligitur atque commendatur ); nec non ex iis, in quibus Sapientia, notitia et intelligentia ut actionum Salutiferarum causae statuuntur. Quis enim inficias ibit, huius notitiae, huius intelligentiae etc. obieetum dogmata salutis esse, seu id quod ad salutem obtinendam necessario sciendum est Sed et cui rei tam meditatio, quam acquisitio veritatis, intellectus etc. inservit, si

nostrum non Sit iuxta eius dictamen tam vere, quam operari ΤNec putandum est, Vocabulis VeritatiS, Sapientiae, notitiae etc. in Sacra Scriptura cognitionem aut animi assensum liter vel scripturae testim0nio nixam denotari tum enim magna re Vera den taretur inscitia, quum in iis tantum locum haberet, qui omni veritate, sapientia etc. destituuntur. Secundo autem, qui fieri potest, ut pure intellectuales et adaequatas ideas de articulis ad salutem scit necessariis habere, et iuxta ea ex dictamine rationis rivere et agere non conveniret cum

1 Cons. Iobi 28, 1 28. Prov. 1, 20 ad sinem. c. 2, 1-15. 3, 1 26 4 5-8. I l. 5. cap. 8. passim. 16, 22 23, 23. 1 Cor. 14, 20 Gal. 3, 1. Coloss. 2, 2 3. 1Τim 2 3. 4. Petr. 2, 2. 9. Quod hoc nono

versu per Christi lucem admirabilem, ad quam vocat eos, qui in ignorantiae tenebris haerent, intelligendum sit, ii percipient, qui norunt, eos, qui talem de Deo eiusque voluntate notitiam possident, quae Vellege vel scriptura nititur ut vulgus Iudaeorum Rom. 2, 17. 18 et speciatim vocati habebant), adlluc in ignorantiae caligine versari, et persectam claritatem veritatis seu verae et purae intellectualis perceptionis esse proprietatem. 2 Vide de effectibus veritatis, notitiae etc. Iocos allegatos ex Proverbiis iisque adde Ies 33 6 53 11. Matth. 13, 15. 2 Iob. 8, i. 32.

17, 3. Philipp. 3 8 9. 10. Iac. 3, 17.

309쪽

Christianae religionis undamentis, quum primo Sacrae literae omnibus Cliristianis concedentibus), quae documenta invicem contraria continere nequeunt, multis in locis id doceant, ut modo ostensum demd quum novum mediis, quod Deus per Christum instituit, cuiusque Christus est mediator ), in hoc c0nsistat, quod Deus suas legeS, qua tabulis insculptas Israelitis notas secerat, mentibus hominum inscribat ), hoc est, essiciat ut istarum legum sensum intelligant et tortio quum huius laederis ministri non ducantur per literam Seu scripturana, quemadmodum ii qui ministrarunt sub veteri foedere ), sed per spiritum ), hoc est, per

intellectum, prout ex primo, nec non ex testimonio Iohannis epiSt. l. cap. 5. vers. 6. et alibi patet Manifestum ergo St, ea cumsundamentis Christianae religioni concordare.

Quia vero id quod hie de novo foedere sive de religione Chri stiana demonstratum est, multum dissert ab eo, qu0d plerumque de eo vulgus credit et quia praeiudicia, quibus ii lab0rant, qui

aliam hac in re ovent sententiam, in causa SSent, quod hisce pauci asSei Sum praeberent, quaedam n01atu digna scripturae testimonia pr0 serenda Sunt, unde liquido appareat, munia Christi salvatoris nostri et sinem, obruitem in mundum venit, primarium fuisse homine hanc docere nolitiam, ne caecorum ritu Sicut Iudaei per legem mandatumve, sed per lumen cognitionis duce

rentur.

Primum ergo testimonium est Iohannis Baptistae in evangelio Iohanni cap. 1. vers 17. quod Sic hab0t Leae per Mosen est data, gratia et veritas per Christ umiacta est, hoc est,moses instituit, ut per legem vel praeceptum dueerentur homines et vi legis vel praecepti operarentur Christus vero docuit, ut per lumen gratiae ac veritatis ducerentur, viverent et agerent. β)Alterum testimonium est ipsius Servatoris, qui roganti Pilato, num rex esset, ita I 0hanu cap. 18. v. 37. ex Srriaca remellii e

1 Cons. Hebr. 8 6 9, 15 12, 24.2 Vid. Ier. 31, 33. 34. et Cor. 3. 3. Hebr. 8 8 9. 10. 10. 16.3 Vid. Bona. 2 27. 29. a Cor. 3, 6. I. . mebr. I, 16.4 Vide tria allegata loca et Rom. cap. 8. usque ad vers 17. Gal. 5,

18. 25.

5 Vide Iob. I. . . et cum iis compara v. i. et 14. item 8, 12. 12, 35. 36 46. quos compara cum it 6.