Opera quae supersunt omnia

312쪽

Si0ne et cap. 17 vers 17. inverso respondit Ad hoc latus sum et ad hoc veni in mundum, ut testarer de veritate nempe hanc veritatem Dei rationem vel intellectum eSse. Ut0 vocula rationis, non autem verbi Sic enim originale et Graecum vocabulum λογος plerumque vertitur et eo apost0lus Iohannes ' filium Dei innuit) primo quia testibus Erasino in annotationibus sui ad vers. 1. cap. l. evangelii IohanniS, alii Sque linguarum periti vox λόγος multo melius per rationem, quam per verbum exprimitur deinde quia id, quod Iohannes de voce oro pronuntiat, optime de ratione interna vel de intellectu, nullatenus vero de verbo vel verbis

intelligi aut iis applicari potest. Haec ratio in initio apud Deum, quin ipsa Deusiuit, hoc est, de divina natura participavit sine hac nihil eorum, quae iacta sunt, iacta luerunt in hac uitvita, et haec vitatuit lumen hominum intellectuale, teste Iohanne in evangeli cap. l. VerS 1 2 3. 4. Ecquem latet, internam Dei rationem seu intellectum non disserre ab ipso Deo, et ideo in principi apud Deum, ipsamque Deum suisse vel essentiae divinae suisse participem Quis inficiatur, sine eius opera nihil laetum eSSe, et denique h0minum mentem a mente divina admirabili luce illustrari Qu0d autem haec de orbo vel verbis ore prolatis, quae

in se considerata non nisi aeri Sunt motus, intelligi nequeant, videtur adeo manifestum eSse, ut superiacaneum foret, id rationibus erincero. Et quam is Erasinu Voce λογος, quam ratiori minterpretatur, non intomam, Sed extemam potius rationen intellexerit, quia tamen cum aliis linguarum periti expreSSe testatur, Vocem λογος apud Graeco quoque internam rationem significare, nihil impedit, quo minus hoc senSu Sumatur. Christus porro de veritate testatur, quod sanctifcet Ι0hanti. c. 17. V. 17. 19. quod 'egeneret Ioh. c. 3. V. 5.6. Τit. 3, 5. comparato cum 1 Ioli. 5, 6.), quod hominem revera libe/ um reddat Ioli. c. 8. V. 31. 32. quod per illam in onmem ver itatem ducamur Ioli. c. 14. V. 26 et c. 15. V. 16. et c. 16. V. 13. quod per eam Solam ad Deum accedamua Ι0h. c. 11. V. 6. comparato cum 1 Cor. 1,

24.), et denique quod nihil omnin sine ea possimus sacere, quod

313쪽

PRAEFATI0. 159 c. 14. . . in quo loe id, quod de se ipso Christus dicit, senempe esse veritatem, neceSSario eo SenSu accipienduim est, quemadmodun Sumitur eo in loco, in quo Salomon assirmat se uitellectum et aeternam Sapientiam PSSe. Quod id, qu0d Christus Matth. c. 5. V. 17. 18. expressis verbis indicet, se non veniSse, ut te em PStruat, sed ut compleat, et asstirmat sore, iit coelum et terra citi/l f Vmseant, quam vel tota

minima alpliabeti litera do lege, minime cum Christi vel Iohannis testimoni pugnat, Spercipiet, qui attendit, pi in obligati0nem agendi, quod lex iubet, et id, qu0 ii, qui sub lege sunt, ad obedientiam ei praestandam instigantur, dua re valde diversa eSSe; secundo hanc bligationem n0 minus in iis locum habere et ad 00s spectare, quibus lumen gratiae et veritatis illuxit, et ex rei cognitione mandata legi exSequuntur, quam in iis, qui ex legis praescripto xivunt et ex solo eius mandato eadem praestant. Hinc enim facile intelligere est, Iesum Christum de hac tantum obligati0 ne hoc in l0co, non vero de vita iuxta Iegem instituenda I0qui. Haec tamen clarius percipiuntur ex iis, quae ab ap0st0l de lege Dei traduntur nimirum quod per Christum a lege libe3 emur

et redimamr Rom. c. 7. V. 6. c. 8. V. 2. et 3l. c. 4. V. 5.), quod

per Christi corpus eae robis sit mortua R0m. c. 7. V. 4. 6. Gal. c. 2. v. 19.), quod te tum desinat, quarido venissides Gal. c. 3. v. 23. 24. 25. , quod ministerium literae aboleatur 2 Cor. c. 3. V. 7. 1 l. et Nebr. c. 7. V. 16 18.), quod ii, qui furit sub gratia, non Sint sub lege Rom. c. 6. V. 14. 15.), et denique quod eae iustis non sit positi l im. c. l. . . Gal. c. 5. V. 22. 23. . Quoniam vero ex allegatis Iocis planum est, poSiolum non modo de lege ceremoniali, sed speciatim de Iege morali loqui, haec non possunt intelligi, uti indubitate ex ipsius servatoris explicatione apostolique teStimonio ad Bom. c. 8. V. 3. 4. et c. l3. V. 8 9. 10.

et alibi apparet, de obligatione ea, quam lex praescribit, Sed duntaxat de vita et operibus secundum legem instituendis capienda

sunt.

Τertium et vitimum testimonium est apostoli Pauli in epistola

ad Ephes cap. 4 Vers 1l. 12. 13. collatis eum vers. 14 et 15.): ChriStu dedi alios quidem apostolos, alios vero prophetas, aliOS

316쪽

autem ovangelistas, alios autem pastores et do fores ad perfectionem sanctorum, ad opus ministerii, ad aediscationem corpo is

Christi donec perveniamus nos omnes ad unitatem fidei et agnitionis filii Dei in virum adultum, ad mensuram plenae stat rarae Christi. Nam quis neget Paulum docere, Christum dedisse apo stolos, propheta etc. in eum finem, ut nos omne c0gn0Scere mus, quemadmodum Christus cognovit quin ut ad magnam scientiae Christi mensuram perveniremus Quis dubitet eorum laborem opusque ministerii eo Spectasse, ut homine tanta scientia imbuerent Quis denique renuat per eam Scientiam eiusve acquisitionem sanctorum persectionem erici, et ita Christi corpus aedilicari

Manifestum porro est, quod cognitio de noStro Servatore, et conSequenter talis, qualem omnibus apprecatur, veritatis Seu pure intellectualis de Deo eiusque voluntate sit cognitio; 0 vero ea, quae auctore vel externo nititur testimonio. tque hoc patet primo inde, quod Iesus Christus patris sui voluntatem seu Veritatem sal scae doctrinae, quam ipse praedicarit, intellexit, quod que eiusmodi scientia, quae externo firmatur testimonio, in eo locum nullum habuit. Secundo quatenus rei ad salutem scitu neceSSariae cognitione imbuimur, quae externo nititur testimonio, non peri enimus ad unitatem fidei, qu0 scilicet inter nos et cum

Christo unum sumus, quemadmodum ille cum patre unum est

Ioli 17 21. 22.23. Gal. 3, 28. , neque ad firmitatem, quam apostolus flagitat, quamque ut necessariam Sequelam ex cognitione Christi prolluentem statuit Eph. 4, 14. Sed quatenus eius rei veritatem percipimus. Sed et iam dem0nstrata fiunt quoque

ex versu 15. Plana.

Plura viam haec tria poSSent produci testimonia, quibus ea, quae hic demonstranda sunt, non minori efficacia confirmantur. Verum ne nimis insistatur rei ex sacris literis tam manifestae, hoc duntaxat dicendum, praecipuum, quod scriptura de fide salvifica testatur, sine qua, ut omnes Christiani concedunt, nemo Chri

Stianus esse potest, et per cuius fidei participationem quilibet Chri stianus evadit, niti penitus spirituali sive mera intellectuali cognitione quin id de ea solummodo et posse et debere intelligi, quod ea sit Iidos Dei Rom. c. 3. v. 3.), des Iesu Christi Rom. c. 3.

317쪽

v. 22 26. M. c. 2. V. 16. I. V. 22. Phil. c. 3. . . , sui Des Galat. c. 2. V. 20. in Deo enim, ut quivis novit, cui Deus inno tuit, non alia, quam intellectualis tantum cognitio locum habet: Christus autem veritatem doctrinae salutis, quam praedicavit, in tellexi 0, ipsa veritas 2 heSS. c. 2. v. 13. 1 in . e. 2. V. 7.), cognitio veritatis Τit. c. i. v. l. Ioh. c. 17. V. 3.), sapientia Aet.

c. 6. V. 5. 8. 0llat cum V. 10. Om. c. 10. v. 8. comparat cum

Cor. c. 1. V 24 2 Cor. c. 2. V. 16.), spiritus 2 Cor. c. 4. V. 13.), fructus spiritus 1 Cor. c. 12. . . Gal. c. 5. V. 22.), verbum R0m. c. 10. v. 8. quo notitiam rei ad salutem Scitu necessariae non externe, sed interne in animo conSequimur festimoniunι Dei, quod festiscatur in nobis, flio suo 1 I0h. c. 5. V. t 0.) donum Rom. c. 12. v. 3. Eph. c. 2. V. 8.), opus Dei Ioh. c. 6. V. 29. , quo charitas Gai. c. 5. v. 6. et nostra regeneratio Vel spiritualis viviscatio et salus Col. c. 2. V. t 2. 1 Petr. c. l. V. 5.LI0h. c. 5. v. 4. essicaciter perficitur alia leae Ron . c. 3. V. 27. Gal. c. 3. v. 11. 12. seu aliud vitae exemplar, quam vel legis vel mandati id, quo sacri codicis Sensu eruendus et re in eo con tentae noscendae sunt 2 im. c. 3. v. 15.), id quod persectam continet certitudinem Hebr. c. 10. V. 22. et e 1 l. v. l. ph. c. 6. V. 16. Col. c. 2. V. 5. et abS0lute omnem excludit dubitationem Matth. c. 2 l. V 2 l. Rom. c. 14. V. 23. 13c. c. 1. V. 6.), et deni que quo leae sfabilitum Rom. c. 3. v. 31. , et quo Dei iustificatio tantummodo datur, quae neque per legem Gal. c. 3. V. 11 al. Phil. . . . . neque ex legis operibus Rom. e. 3. V. 20. 28. c. s. V. 3l. 32. Gal. c. 2. V. 16. obtineri potest, quaeque per legem et pr0phelas, hoc est, per aeracliteras testimonium accepit, et sine lege, hoc eSt, absque Scriptura reVelata suit Rom. c. 3. V. 31. . Quae lex et prophetae testantur, et sine lege aut Scriptura manifestantur haec etenim sibi invicem contrariari ridentur, mul lique percipere non potuerunt), ea proprie Sunt, quae non niSi spiritu seu puro intellectu intelliguntur. Huius generis sunt verbi causa Dei filius, hoc est, Dei λογος Seu Dei Sapientia, Veritas, iustitia ante memorata, quia praestantissimus animi habitus est,

' Vocula Dae hoc loco denotat obligationem faciendi legis mandatum, non vero iuxta legem vivendi et operandi rationem. Spinoeta I. li

318쪽

162 ETHICES

et generatim rerum esSentiae. Nam quoniam s. scriptura ditis testatur et ea ex Sacrae Scripturae testimonio cognosci nequeunt, praeter externum Seripturae insuper revelatio loqu0 cum scriptura vel internum Spiritus testimonium requiritur. Haec sola fuit ratio, quod postquam Iesus Christus et discipulis et Iudaei omnem patris Sui Voluntatem aperuisset externis verbis, iis praeterea dicat, quod nemo ad se potest venire, nisi ei a patre datvm fuerit Ioh. c. 6. V. 65. , qu0 quo ad se veniant necesse Sit, ut a Deo audiverint et ab eo didicerint Ioh. . . V. 44. 45. c. b. V. 37. c. 8. V. 43. 47. , quod spiritus veritatis ubi

Venisset, eos omnia doceret, de Se festimonium perhiberet, eo quem omnem duceret veritatem Ioli. c. 14. v. 16 17. 26. c. 15. V. 26. g. 6. V. 13.).

Haec quoque suit ratio, qu0d apost0lus, postquam Ephesiis et

Col0sSensibus tam scriptis, quam Verbis omne Dei consilium uaannuntiasset, ut nihil subticuerit Let. c. 20. V. 17. ad 27.), Ephesiis adhuc precetur, ut Deus ipsis det spiritum sapientiae et revelationis ii ipsius Dei nempe agnitione, ut iis largiatura luminatos oculos mentis, quo sciant, quid sperandum sit vocatis a Deo, et quam dives et gloriosa sit haereditas, quam sanctis decrerit etc. Eph. l. v. 16-18.); 0l0Ssensibu vero apprecetur, t --pl anstir cognitione voluntatis Dei in omni sapientia et prudentia spiritus atque crescant in agnitione ipsius Dei Col. c. l. V. 9. 10). Quin haec suit causa, quod Israel non nisi per literam de Deo itisque voluntate edocles Rom. c. 2. V. 17. 18.het testim0nio solo scripturae nitenti in lectione veteris festamenti velamen cordi impositumiuerit 2 Cor. c. 3. V. I 4 i5.), quod animalis homo, eum intellige, qui per solam literam , non autem per spiritum d0ctus eSt, non percipiat spiritualia, quodque ipsi sint stult ista, eaque nequeat, nempe tali cognitione, quae ab imaginatione originem habet, cognoscere I 0r. . . V. 4.), quod e contrario spiritualis homo, qui scilicet de Deo Dei filio et c. spirituales vel pure intellectuales nactus est perceptiones, omnia diiudicet, et ipse a nemine hominum animalium diitidicetur ibid. v. 15. .

Bestat denique hoc desue dicendum, quod Paulus in ea quae

est ad Romanos scripta epi Stola c. 10. v. 17. vocabulo auditus non innuat auditum auri exteruum, Sed auditum auris internum el

319쪽

ro intelligere et hoc cuivis, qui quum antecedentia tum consequentia dicti capitis recte perceperit, manifestum erit. Nullum est dubium, quin lector veritatis amans, quique, quae iam dicta sunt ex sacris literis, attente legit et omnia cum iudicio perpendit, omnino concessurus sit id, quod demonstrare animus suit, iam esse dem0nstratum videlicet id, qu0 phil0sophus noster demonstrat ab ipsa ratione praescribi de regula bene vivendi

et summo hominis bono, accurate cum iis conVenire, quae SerVator et apostoli docuerunt nec non dogmata moralia Christianae religionis, vel ea, quae ut salvi simus sacere tenemur, persecte in iis comprehendi denique hoc studium, quo Veritatem articulorum doctrinae Christianae conamur intelligere et Secundum eam vivere et agere, cum sacra scriptura et religione Christiana in

omnibus concordare.

Si iam ea, quae gentium doctor de carne et carnalibus tradidit hominibus, per quos non nisi cupiditates animales intelligendae sunt, Vel eiusmodi homines, qui necdum in assectu imperium possident, comparentur cum iis, quae philos0phus in quarta parte ethice demonstrat de foetuum viribus et de humana impotentia in iis moderandis, non minor in illis convenientia, quam in modo ostensis deprehendetur. Notent hic Christiani ut rem praestantissimam et n0tatu dignissimam, nostrum phil0Sophum, quatenus id demonstrat, quod Seriptores Sacri docent, quodque cum Christianae religionis fundamentis congruit, et divinitatem et Sacrarum literarum auctoritatem et simul veritatem religionis Christianae ostendere adeo ut per hanc demonstrationem de iis tam certi simus aut esse possimus, ut neque Iudaeus, neque ethnicus, neque atheus, vel quisquis sit istas labefactare possit. Quis affirmabit certitudinem, quae miracula pro sundamento habet, inter Christianos locum obtinere, aut neeraSariam SSe, quum demonstratum Sit illis speciatim ompetere, ut veritatem articulorum, qui ad salutem requiruntur, intelligant et quum cer tum sit, absolutam et immobilem certitudinem esse veritatis sive

verae intellectualis perceptioni proprietatem unde fit, ut talis perceptio omnimodam certitudinem includat Qui enim fieri pol est, ut ii, qui veritatem percipiunt, Deum exempli gratia existere, II e

320쪽

Dei filium, nempe Dei rationem vel Dei sapientiam hominum esse

Salvatorem et uo non poSSe Sive eo Salvari Deus eiusque filium, quo Salutem c0nSequamur, SSe cogn0Seendum, mandum eici,

ut ii, inquam, miraculis indigeant, quibus de hisce veritatibus ceni fiant, quum in se ipsis plus certitudinis de his rebus inveniant, quam vel omnibus miraculis ullo unquam tempore lactis posSet acquiri Iure ergo meritoque dixit Paulus, quod Iudaei, hoc est, qui Sub lege sunt et huius rei veritatem haud capiunt,

miracula petunt ' Imo ut ea impetrarent, Saepius Christum molestia assecere. Vid. Matth. c. 12. v. 38. c. 16. V. l. 3. 4. Marc. c. 8. V. I. Luc. c. 1 l. V. 29. Haec suit cauSa, quod ap0stolus tantopere laboraverit summisque curi Se defatigaverit, quo eos, qui Christo adhaerebant, ad omnem opillΡntiam persuasionis et ad intelligentiam cognitionis mysterii Dei patriis et Christi perduceret. Col. c. 2. v. l. 2.), quod et se secisse gloriatur. Quae ad defensionem n0stri philosophi et subtilissimorum eius scriptorum adducta sunt, refutationi eorum insemient, qui sine dubio ex crassa e supina ign0rantia et a suis passionibus seducti acutissimum virum non tantum atheiSmi accusare, sed etiam pro viribus lectoribus suis persuadere conati Sunt eum in Suis scriptis atheismum docere et eius positiones omnem religionem Ornnemque pietatem ex hominum animis tollere. Profecto si adversarii ad 0 psalmistae tantum attendissent PS. 4, 1. et 3, 2.): Dicit stultus in animo suo, itillis Deus est, eo hic Iocus a pientiores ac prudentiores reddere, quin etiam nunc e0rum temeritatem ostendere posset. Nam his verbis psalmista satis clare ostendit, tam h0rrendum facinus re ver in Sapientes inter quos noster philosophus ipsis latentibus collocandu eS0 nec cadere, nec

Quare seri cuncti huius viri adversarii sint m0niti, ut, ubi ad Scripta examinanda animum applicuerint, Sibi summo studi ea-Veant, ne quicquam tanquam salsum ac sacris literis et religioni ChriStianae adversum repudient, antequam bene mentem eius intellexerint, cum ero Sacrarum literarum Sensu et eum Vera religione contulerint et ad examen re caverint. Imprimis sibiis

' Cons. 1 Cor. 1, 22.