Opera quae supersunt omnia

41쪽

PRΛEFAT10. A IIIoh. Ch isti an tiurg mann exeicitatio litiosoli hic de Sto a piuogismo et Atheismo exculpanda. Vileb. 172l. 4. Franciscus des Salignae de lain otio Fenelo iiii resutation des erre uis dei si uolt de Spinoeta par Mr de Fenelon, par te P. Lami et par M . e Comle doloullainoilliors pagg. 386. vecta vi de Spin0Za etc. Bruxelles l73l. I 2. Haec hactenus. De Spinoetae philosophandi ratione et discia plina disputare, non est huius loci. Optime sibi consulit qui ipsius philos0phi opera inspicit. Hoc unum iuvat addere, Spinora quem dicunt pantheismum haud oppositum esse theismo

philosophic0, 0tiu tertium ordinem constituendum esSe eorum qui inter utramque viam medii procedunt, ita ut 0d ad hunc modo ad illum magis se inclinent, inter quo reserendia est Benedictus. 7 Recte enim iam Henr Rilter admonuit, verum et sibi c0nsentaneum panthei Smum non fuisse, Sed nonnull0rum Sentiendi rationem destexisse eo, ut ad illum magis minusVe adpro pinquarent. Uta consensu cum Spinoga rem0tissimus Sis, tamen n0n O lum eiu sagacitatem admiraberis, animique temperantiam et Se eritatem amabis, Sed permulta eius probabis placita De Deo Ρ-rmn aina immanent e. c. eth. I. pr0p. 15. Iuculenter disseruit. ')47 ,, De sngenarante Pantheismus diese AH-Eius-Lehre, censet aestimator gravissimus Midet, o schein es, en stens eluere Ge-ςensat mi dem philosophis chen Theismus ... Die eiure nen IVesen orier

schon inter En relichkei oreor Vietaei sina. 4S I in in nobis esse omnia explere. Omnia ii nobis incere, Scriptura sacra Oustaute docet. I id. l. Cor. 12 6. Eph. 1, 11. o Eo ς

42쪽

XXVii I PRAEFATII. Quantuin homine eorumque inbecilii late perspexerit, egregie ostendit et a parte III et IV. V. c. ubi den hilaratia III. prop. 55. schol.), de indignatione et modestia IV cap. 21. 25.), de odio et fimoi o vincendo pr0p. 0. Schol. verba fecit. Denique lectu et consideratu digni SSi ina eth. II. prop. 49 Sch0l extr. V. prop. 36 Sehol et prop. 1 l. d beatitudinis natura, quae consistit in Dei c0gnitione, qua abalienati a mundo eiusque vanitate ad am0rem et pietatem dueimur itaque Dei servus summe

Restat nihil nisi ut hane Spinogae operum editi0nem doctorum vir0rum benevole latiae quam maxime c0namendemus. Ad veram autem sanamque philosophiam, cuiuSAES Sapientiae divinae thesaurum Coi 2 3.hin dies magi eruere et melius perspicere, ex colendam, ut et ipsa conserat, ex anina Optamus.

Scribebam Lipsiae d. 20. Iulii a Domini MDCCCXLIII.

ὁ ἐνεργόJν τα arma τα εν πῆσιν DCor. 3, 6. ναο Θίου ἐστε. Cons. Ioli 17 21. 1 Cor. 15, 28 Eph. I. l. Hanc doctrinam curii Dei personalitate iungere et conciliare est Ρόβλ. μα 0stro ovo digne explicandum l49 Cons. 10 h. 17 l8. 8, 28 Rom. 6, 22.

43쪽

MOR GEOMETRICO DEMONSTRATA PER

i QUIBUS DIFFICILIORES QUAE IAM IN PARTE METAPHYSICE' GENERALI OUAR SPECIALI OCCURRUΝT QUAESTIOΝΕS BREVITER EXPLICANTUR.

45쪽

CANDIDAE

Jlathematicorum in scientiis investigandis ac tradendis thodum, qua nempe ex definitionibus, postulatis atque

axiomatis conclusiones demonstrantur, optimam SSeo tissimamque veritatis indagandae atque docenda Viam, omnium, qui Supra Vulgus Sapere volunt, unanimi est Sententia. Et qui dem iure merito. Etenim quum omnis rei ignotae certa ac firma cognitio non nisi ex certo praecognitis hauriri ac derivari queat, haec necessario ab imo praestruenda erunt, tanquam Stabile fundamentum, cui postmodum, ne sponte Subsidat aut minimo impetu pessum eat, totum cognitionis humanae aedificium super imponatur. Stius autem notae esse quae paSSim matheseos cultoribus nomine definitionum, o Stulatorum atque axiomatum venire solent, nemini dubium esse poterit qui nobilem istam di sciplinam a limine tantum salutaverit. Desinitiones enim nihil aliud sunt quam terminorum atque nominum, quibus reStractandae designantur, apertiSSimae explicationes. Postulata autem et axiomata seu commune animi notiones adeo clarae atque perSpicuae sunt enuntiationes, ut iis omnes, qui ipsa vocabula solummodo recte intellexerint, assenSum negare nequaquam p0SSint. Verumenimvero quam 4 haec ita se habeant, nullas tamen,

si mathematicas excipias, sere disciplinas ea methodo conscriptas

46쪽

reperies; sed alia toto paene c0el ab hac diversa, qua nempe per definitiones et divisiones inter se continuo concatenata atque hinc inde quaestionibus atque explicationibus intermixtas totum abso vitur negotium. Iudicarunt enim serme omnes, ac etiamnum iudicant multi qui scientiis constituendis conscribendisque ani mum adiecerunt, methodum istam mathematicis disciplinis esse peculiarem reliquasque omnes illam reSpuere atque Spernari. Unde factum, ut quaecumque in medium adducunt nullis apodi cticis rationibus demonstrent, sed tantum verisimilitudinibus pr0babilibusque argumentis adstruere conentur, magnam ea ratione magnorum librorum sarraginem in lucem protrudentes, in quibus nihil stabilis invenias atque certi, sed omnia contentioniSatque dissidii plena, et quod ab uno ratiunculis quibusdam levibus utcumque confirmatum est, mox ab alio consulatum atque iisdem armis dirutum ac disiectum adeo ut immotae veritatis avida mens, ubi tranquillum studii sui stagnum, quod tuto et proSpero cursu traiicere ac quo traiecto tandem optato cognitionis portu potiri posset, invenire putarat, in opinionum impetuoso selluctuantem videat mari, ac tempestatibus contentionum undique circumcinctam, incertitudinumque suctibus indesinenter sine ulla ex iis unquam emergendi Spe iactatam atque abreptam. Non desuere tamen aliqui qui ab his seorsim senserunt, atque hanc miserrimam philosophiae sortem miserati ab ista communi et ab omnibus trita scientias tradendi via recesserunt, agnoVam eamque Sane arduam multisque dissicultatibus scatentem ingressi sunt, ut reliquas ultra mathesin philosophiae partes methodo atque certitudine mathematica demonstratas posteritati relinquerent. Quorum alii iam receptam et in s eholis doceri solitam, alii novam proprio Marte adinventam istum in ordinem redegerunt philosophiam atque orbi literario propinarunt. Et quamvis diu multisque Iabor iste irrito successu Susceptus fuerit, exortum tamen sui tandem splendidissimum illud saeculi nostri iubar Renatus es artes, qui postquam in mathesi quicquid veteribus inaccessum fuerat, quicquid insuper a coaetaneiSSuis desiderari posset, nova methodo e tenebris in lucem protra Xerat, philosophiae sundamenta inconcussa eruit, quibus plurima veritate ordine ac certitudine mathematica superstrui p0SSe

47쪽

METERI PRAEFAT10. et ipse revera demon Stravit, et omnibuS, qui illiu Scriptis nunquam satis laudandi animum Sedulo applicuerunt, luce meridiana clarius apparet. Et quamvis nobilissimi atque incomparabilis huius viri scripta philosophica mathematicam demonstrandi rationem ac ordinem contineant, non tamen ista communi ac in elementis Euclideis caeteri Sque geometris uSitata, qua nempe praemiSSi definitionibuS, OStulatis atque axiomatibus PropoSitione earumque de-m0nStratione Subiunguntur, exarata Sunt Sed alia multum ab hac diversa, quam ipSe et veram optimamque ad docendum fiam et an a laticam vocat. Duplicem enim in sine responsionis ad secundas obiectiones apodictice demonstrandi rationem

agnoscit , unam per anal SSin, quas veram viam Ostendit, per quam res methodices et tanquam a priori inventa est eici, alteram per Synthesin, quae utitur longa defnitiorrum, petitiorium, axiomatum, theorematum et problematum serve, ut si quid ipSi eae consequentibus regetur, id in antecederitibus conlinersistatim ostendat, sicque a lectore quantumvis repugnante ac per tinaci assensionem eaetorqueat etc.

Verumtamen licet in utraque dem0nstrandi ratione certitud0, quae extra omnem dubitati0ni aleam poSita St, reperiatur, n0n omnibus utraque aeque utili atque commoda existit. Plurimi enim mathematicarum scientiarum plane rudes, adeoque methodi qua illae c0nscriptae sunt syntheticae, et qua inVentae Sunt analyticae prorsus ignari, res, quae hi in libri pertractantur, apo dictice demonstratas nec sibimet ipsis Ssequi nec aliis exhibere queunt. Unde factum, ut multi, qui aut caeco impetu abrepti aut aliorum auctoritate ducti Cartesio nomen dederunt, eius en tentiam atque dogmata tantummodo memoriae impreSSerunt, atque ubi de iis sermo incidit, s0lum effutire multaque de isti ga rire, nihil autem demonstrare sciant, quemadmodum olim fuit et adhuc hodie Peripateticae philosophiae addicti Solemne AESt.' Vid. Renati des artes meditationes de prima philosophia,

in quibus Dei existentia et animae humanae a corpore distinctio demonstrantur. His adiunctae sunt variae obiectiones doctorum virorum in istas de De et anima demonstratione cum responsionibus auctoris.

48쪽

6 DE PRINCIPIIS PHIL0S0ΡHIAE CARTES. Quocirca ut his aliquid subsidii adferretur, Saepenumero opino, aliquem tam analytici quam synthetici ordinis peritum ac in scriptis Cartesii apprime versatum illiusque philosophiae penitus gnarum manum operi admovere, et quae ille ordine analrtico con- Scripserat, in Syntheticum redigere ac more geometris familiari demonstrare Velle. Im ipse, quamvis meae tenuitatis abunde c0nscius ac tanto operi longe impar Sim, id ipSum tamen praestare saepe in animum meum induxi, quin etiam aggressus sui. Sed

aliae quibus saepissime distrahor mihi illud peragendi viam ob

sepSerunt occupationeS.

Gratissimum itaque mihi accidit ex auctore nostro intellia gere, Se diScipulo cuidam Suo, dum eum artesii philosophiam doceret, secundam principiorum partem in te gram ac partem tertiae more illo geometrico demonstrata S, nec non praecipuas dissicilioresque quae in metaphysicis ventilantur quaestiones atque a Cartesio nondum enodatas dictaSSe, atque haec una arae correcta et aucta ut lucem adspicerent, amicis id summopere expetentibus atque extorquentibus concessisse. Unde etiam ego idem id probavi, Simulque operam meam, Si ea in edendo egeret, ex animo obtuli: ac suasi praeterea, imo rogavi, ut primam quoque princi piorum partem similem redigeret in ordinem ac his praemitteret, quo ab ovo res hoc modo disposita et melius intelligi et magi placere posset. Quod quum summa ratione niti videret et amici precibus et lectoris utilitati denegare noluit meisque in Super curis totum tam impressionis, quum procul ab urbe ruri degat adeoque illi adesse non possit, quam editioni negotium

Haec igitur sunt quae tibi, candide lector, damus hoc in libello nempe ne nati es artes primam et Secundam principiorum philosophiae partes, una cum fragmento tertiae'), quibus nostri auctori cogitata nil taphysica nomine appendicis subiunximus At vero pri-' Renati des artes principia philosophiae prodierunt AmStelod. 656. . et constant quatuor partibus: I. de principiis cognitionis humanae; I. de principiis rerum materialium III de mundo adspectabili; IV. de terra.

49쪽

lus promittat, id non ita intellectum volumus, ae si omnia, quae in ea a Cartesio dicta sunt, hic geometrico ordine demonstrata exhiberentur sed tantum denominationem a potiori fuisse deSumptam, adeoque praecipua, quae ad metaphrsicam spectant, et in meditationibus suis tractavit Cartesius caeteris omnibus quae sunt logicae considerationis et tantum hist0rice narrantur ac recenSentur praetermissis inde esse decerpta. Quae etiam quo facilius absolveret a uetor, luc verbo tenus sere omnia illa, quae Sub finem responsionis ad secundas obiectiones geometrico ordine disposita habet Cartes ius , transtulit: omnes quidem illius desinitiones praemittendo ac propositione Suis inserendo, at axiomata n0n continuo desinitio nibus subnectendo, sed post quartam demum propoSitionem interponendo, eorumque ordinem quo lacilius demonstrari possent immutando, ac quaedam quibus non egebat omittendo. Et, , quam n haec axiomata ut etiam habet ipse Cartesius postu lato VII. I instar theorematum demonstrari V ac etiam concin nius nomine propositionum Venire posse, auctorem OStrum n0nfugiat, nosque etiam, ut id essectum daret, petierimus mai0ra tamen quibus est implicitus negotia ei tantum duarum, quibush0 opus absolvere coactus suit, septimanarum otium concesSe runt, adeoque in cauSa suere, quo minus et Suo et nostro desi derio satisfacere potuerit, sed brevena dumtaxat subnectens seplicationem, quae demonstrationi Vicem Subire potest, maiorem atque omnibus numeris absolutam in aliud tempus reiecerit. Si sorte p0st hanc distractam impresSionem nova adornaretur, ad quam augendam conabimur etiam ab ipso impetrare, ut totam tertiam partem de mundo adspectabili cuius tantum adiunximu fragmentum, quum auctor hic institutioni finem impo-Suerit, et nos eo, quantulumcumque sit, lect0rem privare n0lu

rimus absolvat. tque hoc ut debito modo persiciatur, hinc inde in secunda parte quaedam de fluidorum natura et pro

' Vid. Cartesii meditat de prima philosophia p. 100

107. Rationes Dei existentiam et animae a corpore distinctionem probantes more geometrico dispositae.

'' Cons. Cartesii meditat de prima philosophia p. tua.

50쪽

8 DE PRINCIPIIS PHIL0S0PHIAE CARTES.prietatibu propositione interSpargendae erunt, quod ut a ctor tum exsequatur, pro virili adnitar. Nec tantum in axiomatibus proponendi explicandiSque, Sed etiam in ipsis propositionibus caeterisque conclusionibus demonstrandis a Cartesio saepissime recedit atque apodeixi longe ab illius diversa utitur noster auctor Quod sane nemo ita interpretetur, ac si clarissimum illum virum in iis c 0rrigere vellet; sed

eum in sinem tantum factum putet, ut Suum iam receptum ordinem melius retinere poSSet, nec axiomatum numerum nimium

augeret. Qua eadem etiam de cauSa quam plurima, quae Carte sius sine ulla dem0nstratione propoSuit, dem0nStrare, et quae plane praetermisit addere coactu suit. Animadverti tamen vel imprimis veliin in his omnibus, nempe tam in prima et Secunda principiorum partibus ac fragmento tertiae, quam in cogitati suis metaphysicis auctorem noStrtim mera Cartesii Sententias illarumque de monstrationeS, prout tu illius scriptis reperiuntur, aut quales ex

fundamentis ab illo iactis per legitimam consequentiam deduci debebant, proposui Sse. Quum enim discipulum suum C arae s Diphilosophiam d0cere promisisset, religio ipsi fuit, ab eius Sententia latum unguem discedere, aut quid quod eius dogmati

bu aut non resp0nderet aut contrarium esset dictare. Quam ob rem iudicet nemo, illum hic aut sua aut tantum ea quae pr0bat docere. Quamvis enim quaedam vera iudicet, quaedam de suis addita lateatur, muli tamen occurrunt, quae tanquam salsa reiicit et a quibus longe diversam lavet Sententiam. Cuius notae inter alia, ut ex multis unum tantum in medium asseram, Sunt quae de voluntate habentur principi0rum phil. pari. I. pr0p. 15. Schol et append. pari. II cap. 2. quam vis sati magno m0limine atque apparatu probata Videantur.

Neque enim eam distinctam ab intellectu, multo minus tali praeditam esse libertate existimat. Etenim in his asserendis, ut ex dissertatione de methodo parte IV. I et meditatione' cons. Renati de Cartes specimina philosophiae seu ilis sertatio de methodo recte regendae rationis et veritatis inscientiis investigandae, dioptrice et meteora. Amstet. 1656. . p. 25 sqq.