Opera quae supersunt omnia

51쪽

METERI PRAEFAT10. II. I aliisque locis liquet, tantum supponit, non probat Cartes ius, mentem humanam esse S Stantiam absolute cogitantem: quum contra auctor noster admittat quidem, tu rerum natura esse substantiam cogitanteii , attamen neget, illam constituere e sentiam mentis humanae Sed Statuat, eodem modo, quo extensio nullis limitibus determinata St, cogitationem etiam nullis limitibus determinari adeoque, quemadmodum corpus humanum non St 3bSolute, sed tantum certo modo Secundunt leges naturae extensae per motum et quietem determinata extensio, sic etiam mentem sive animam humanam non SSe absolute, sed tantum Secundum lege naturae c0gitantis per deas certo modo determinatam cogitationem; quae necessario dari concluditur, ubi corpus humanum existere incipit. Ex qua desinitione non dissicile demonstratu esse putat, voluntatem ab intellectu non distingui, multo minus ea, quam illi Cartesius a

scribit, pollere libertate; quin imo ipsam asstrmandi et negandi

facultatem prorsus fictiliam: o autem assirmare et negare nihil praeter idea esse caetera vero facultates, ut intellectum, cupiditatem etc. in numerum sigmentorum, aut Saltem illarum n tionum reponi debere, quas homines ex eo quod res abstracte concipiunt formaverunt, quale sunt humanitas, lapideitas et id genu aliae. Praetereundum etiam hic nequaquam est, in eundem censum venire debere, hoc est, ex Cartesii mente tantum dici, quod ali quibus in locis reperitur, nempe hoc ait iliud captum humanum si orare. Neque enim hoc ita accipiendum ac Si ex propria sententia talia proserret noster auctor. Iudicat enim ista omnia atque etiam plura alia magis sublimia et subtilia non tantum clare ac distincte a nobis concipi, sed etiam commodissime explicari posse: si modo humanus intellectus alia via, quam quae a Cartesio aperta atque irata est, in veritati investigationem rerumque cognitio nem deducatur atque adeo scientiarum landamenta a Cartesio eruta, et quae iis ab ipso Superaedificata sunt, non sincere ad omnes ac dissi illimas quae in metaphrsicis occurrunt quaestiones

'D Cons Cartesii Meditat de prima philos. II. de matura mentis humanae P. 9 sqq.

52쪽

enodandas atque solvendas sed alia requiri, si ad illud cognitionis fastigium intellectum nostrum cupimus eVehere. Denique ut praefandi finem faciam lectores non ignorare v0Iumus, omnes hos tractatus nullum alium in finem, quam veritatis indagandae atque propagandae homineSque ad verae ac sincerae philosophiae studium incitandi gratia vulgari: adeoque ut ex lectione uberem fructum capiant, cuique ex animo optamuS.

53쪽

proposition lim, lemmatum, corollariorum at quete in I. II. et III. principiorum philosophiae partibus continentur.

Pro lego me non.

l. Dubitatio de omnibus. 2. Inventio fundamenti Omnis scientiae 3 Liberatio ab omnibus dubiis. Desinitiones 1 10. Axiomata 1 . Propos. i. me nulla re possumus absolute esse certi, quam diu nescimus no exi Stere.

2. Ego sum debet esse per se notum. 3. Ego quatenus res constans corpore sum non Si primum nec per se cognitum. 4. Ego sum non potest esse primum cognitum, nisi quatenus cogitamus Corollar. mens notior est corpore.

Scholium. Cogito unicum et certissimum fundamentum totius philosophiae.

Axiomata ex Cartesio depromta 11.5 Dei existentia ex sola eius naturae consideratione cogn0Scitur. Si hil ii m. Quae sequuntur praeclara. 6. Dei existentia ex eo solo, quod eius dea sit in nobis, a posteriori

demonStratur.

Scholium. aria quae notanda. I. Dei existentia demonstratur etiam ex eo, quod nos ipsi habentes eius ideam existamus. 6 obii m. Examinatur Cartesii demonstratio propo S. I. Lemma I. viii res sua natura persectior est, eo maiorem eXi Stentiam et magis necessariam involvit; et contra, quo magi neceSSariam existentiam res sua natura involvit, e perseetior est. Coro Har. Quidquid necessariam existentiam involvit est Deus. Lemma Qui potentiam habet se conservandi eius natura necessariam involvit existentiam. Corollar. Deus potest istice res id omne quo in clare percipimus, prout id ipsunt lu'rgi Pimu S.

54쪽

8. ens et corpus realiter distinguuntur. s. Deus est summe intelligens. ol. De Dei in rpore extensione et intellectu.10. Quidquid perfectionis in Deo reperitur, a Deo est l. Non dantur plures dii. 12 Omnia quae existunt a sola vi Dei conservantur Coroll. 1. Deus est omnium rerum creator. Corol Bes nullam ex se habent essentiam quae sit cauς

'r'li eu non senii nec proprie percipit.

rum essentiam. roll. 3. Deus

Id. Deus est Summe Verax.

M. Quidquid clare et distincte percipimus verum est 1 cnol. Favere possumus ne in errores incidamus et sallamuri ' Error non est quid positivum. hq umur. Schol. Error est privatio recti usus libertatis.16. Deus est incorporeuS. 17. Deus est ens simplicissimum.18. Deus est immutabilis. 19. Deus S aeternuS.. 20 Deus omnia ab aeterno praeordinavit. Corori Deus est Summe constans in suis operibus. tu et uua extensa in longum, latum et prosundum revera xi; lit 'βque m eius parti uniti sumu, Vum re era existit,

Postulatum. Definitiones 1-9. Axiomata 1-21.

i p ri L BM ei actio et condensatio clare es distincte a nobis eoii dictio I Quid sit Deum esse ubique. 3. Repugnat ut detur aeuum

55쪽

I. Una pars corporis non uia ius spatium occupat una vice quam alia P contra idem spatium una vice non plus corporis continet quam alia, o rili Corpora quae aequale spatium occupant, puta aurum et aer, aeque multum materiae sive substantiae corporeae habent. 5. Nullae dantur atomi. Sehol. viii aestio de atomis. 6. Maleria est indefinite extensa, materiaque coeli et terrae una eademque eSt.

Si hil. Zenonis de motu locali sententia examinatur et resutatur. 7. Nullum corpus locum alterius ingreditur, nisi simul illud alterum locu in alicuius alterius corporis ingrediatur. 8. Quum corpus aliquod locum alterius ingreditur, eodem temporis momento locus ab eo derelictus ab alio corpore occupatur, quod ipsum immediate tangit. Sehol. Duplex error resutatur. Coroll. In omni motu integer circulus corporum simul movetur.

9. Si canalis ABC circularis sit aqua plenus, et in A sit quadruplo latior quam in B, eo tempore, quo illa aqua vel aliud corpus fluidum;

quae est in A, versus B incipit moveri, aqua quae est in B quadruplo celerius movebitur. Lemma Si duo semicirculi ex eodem centro describantur, spatium inter peripherias erit ubique aequale si vero ex diversis centri, describantur, spatium inter peripherias erit ubique inaequale. is . Corpus fluidum, quod per canalem ABC movetur, accipit indesinitos gradus celeritatis. ii. In materia, quae per canalem ABCrauit, datur divisio in particulas indefinitas. Schol. me causa motus duplici. 12. Deus est causa principalis motus. 13. Eandem quantitatem motus et quietis, quam Deus semel materiae

impressit, etiamnum suo concurSu conservat.

Sehol. 1. me discrimine quod hic intercedit inter theologiam et philosophiam. Si Dol. 2. Motus materiae modus.14. Unaquaeque res, quatenus simplex et indivisa est, et in se sola consideratur, quantum in se est, semper in eodem statu perseverat. Coroll. Torpus, quod semel movetur, semper mo eri pergit nisi a causis externis retardetur. 15. Omne corpus motum ex se ipso tendit, ut Secundum lineam rectam,

non vero cur a Pergat m0Veri.

Sehol. De vi demonstrationis antecedentis. Coroll. Omne corpus, quod secundum lineam euoaui Iliove uir,

58쪽

continuo a linea, secundum quam ex se pergeret moveri, denectit; idque vi alicuius causae externae.16. Omne corpus, quod circulariter movetur ut lapis ex gr. in unda), continuo determinatur, ut secundum tangentem pergat moveri. H. Omne corpus, quod circulariter mo Vetur, conatur recedere a centro circuli, quem describit. 18. Si corpus aliquod, puta A, versus aliud eorpus quiescensi moveatur, nec tamen B propter impetum corporis A aliquid suae quietis amittat neque etiam A sui motus aliquid amittet, sed eandem quantitatem motus, quam antea habebat, prorSus retinebit. 19. Motus in se spectatus dissert a sua determinatione versus certam aliquam partem neque opus est, corpus motum ut in contrariam partem seratur sive repellatur, aliquamdiu quiescere. Coroll. Motus non est motu contrarius. 20. Si corpus A corporii occurrat et ipsum Secum rapiat, tantum m0tus, quantum B propter occursum A ab ipso A acquirit, de suo moti amittet. 21. Si corpus A duplo maius sit quam B, et aeque celeriter moveatur; habebit etiam A duplo maiorem motum quam B, Sive vim ad aequalem celeritatem cum B retinendam. 22. Si corpus A aequale sit corpor B, et A duplo celerius quami moveatur, vis sive motus in Merit duplus ipsius B. Coroll. 1. Quo corpora tardius moventur, e magis de quiete Participant. Coroll. 2. Si corpus A duplo celerius moveatur quam corpus B, et duplo maius sit quam A, tantundem motus est in B maiori, quam in A minori, ac proinde etiam aequalis vis. Coroll. 3. motus a celeritate distinguitur. 23. Quum modi alicuius corporis variationem pati coguntur illa variatio Semper erit minima, quae dari potest.24. Reg. 1. Si duo corpora puta A et B essent plane aequalia et in

directum versus se invicem aeque velociter moverentur quum sibi mutuo occurrunt, utrumque in contrariam partem reflectetur nulla suae celeritatis parte amiSSa. 25. Reg. 2. Si mole essent inaequalia, B nempe maius quam , Caeteris ut prius positis, tunc solum A reflectetur, et utrumque ead mceleritate perget OVeri. 26. Si mole et celeritate sint inaequalia, B nempe duplo maius quam Λ, motus vero in A duplo celerior quam in B, caeteris ut prius positis, ambo in contrariam partem reflectentur unoquoque Suam, quam habebant, celeritatem retinente. Coroll. Determinati unius corporis aequalem vim requirit ut mutetur, quam motu S.

27. Reg. 3. Si mole sint aequalia sed B tantillo celerius moveatur quam A, non tantum A in contrariam partem rellectetur, sed etiam

59쪽

dimidiam partem celeritatis, qua A excedit in A transferet, et

ambo aeque celeriter pergent moveri Versus eandem partem. Coroll. Quo corpus aliquod celerius movetur, eo magis determinatum est, ut Secundum quam lineam movetur, moveri pergat et

contra.

ye hil. me discrimine inter vim determinationis et vim motus. 28. Reg. 4. Si corpus A plane quiesceret, essetque paulo maius quam B quacumque cum celeritate B moveatur Versus A nunquam ipsum A movebit, sed ab eo in contrariam partem repelletur suum integrum motum retinendo. 29. Reg. 5. Si corpus quiescens AisSset minus quam B, tum quantum- visi tarde versus A moveretur illud secum movebit, partem scilicet sui motus ei talem transferendo, ut ambo poStea aeque celeriter

moveantur.3 i. Reg. 6. Si corpus A quiescens esset accuratissime aequale corpori versus illud moto, partim ab ipso impelleretur, partim ab ipso in

contrariam partem repelleretur. al. Reg. 7. Si B et A versus eandem partem moverentur, A quidem tardius B autem illud insequens celerius, ita ut ipsum tandem a litigeret essetque A maius quam , sed excessus celeritatis in esset maior, quam excessus magnitudinis inis tum B transferetiantum de suo motu in A, ut ambo postea aeque celeriter et in easdem partes progrediantur. Si autem contra excessus magnitudinis in Messet maior, quam excessus celeritatis in B, in contrariam partem ab ipso rellecteretur motum omnem suum retinendo. Schol. Iransgrediendum ad corpora consideranda quae ab aliis cinguntur. 32. Si corpus B unde quaque cingatur a corpusculis motis, ipsum aequalivi versus omnes partes simul pellentibus, quam diu nulla alia causa occurrit in eodem loco immotum manebit. 33. CorpuSB, iisdem ut supra positis Vi quantumvis parva adventitia VerSus quamcumque partem moveri potest. 34. Corpus B, ii S dem positis ut supra, non potest celerius moveri, quam a Vi externa impulsum est, quamvis particulae, a quibus cingitur, longe eelerius agitentur. 35. Quum corpus B sic ab externo impulsu movetur, maximam partem sui motus a corporibus, a quibus continuo cingitur, accipit, non autem a vi externa. 36. Si corpus aliquod, ex. r. manus nostra, quaquaverSum aequali motu moveri posset, ita ut nullis corporibus ullo modo resistat; necessario in illo spatio, per quod sic moveretur, tot corpora VerSus Unam partem, quam Versus quamcumque aliam, aequali inter se et aequali cum manu vi celeritati movebuntur.37. Si corpus aliquod puta A quacumque parva V versus quamcumque partem moveri potest illud necessario cingitur a corporibus, quae aequali inter se celeritate moventur.

Schol. Quae sint corpora si uida, quae dura.