Opera quae supersunt omnia

71쪽

PARS I. 23

sunt natura corporea in communi eiuSque extensio, item sigura, quantitas eici, ut etiam omnes mathematicae veritates. Et quam vis haec ipsi certiora iderentur, quam omnia quae a SenSimus hauserat, rationem tamen de iis dubitandi invenit quoniam alii etiam circa ea errarant, et praecipue quoniam infixa quaedam erat eius menti vetus opinio, Deum eSSe, qui p0teSt omnia, et quo talis qualis existit creatus est, quique adeo sorSan secerat, ut etiam circa illa quae ipsi clarissima videbantur deciperetur. Λ que hic est modus, quo omnia in dubium revocavit. ΙΙ. Inventio fιndamenti omnis scaentiae. Ut autem vera scientiarum principia inveniret, inqui sivit postea, num omnia, quae sub eius cogitationem cadere possent, in dubium revocarit, ut Sic exploraret, an non sorte quid

reliquum esset, de quo nondum dubitaverat. Quod si vero quid sic dubitando inveniret, quod nulla ex praecedentibus nec etiam ulla alia ratione in dubium revocari posset, id sibi tanquam lan

damentum, cui omnem suam cognitionem Superstruat, Statuendum esse merito iudicavit. Et quamquam iam, ut videbatur, de omnibus dubitarat nam aeque de iis, quae per Sensus hauSerat, quam de iis, quae solo intellectu perceperat, dubitaverat , ali quid tamen, quod explorandum esset, reliquum suit, ille nimirum ipse, qui sic dubitabat, non quatenuScapite, manibus reliquisque corporis membris constabat quoniam de his dubitaverat): sed tantum quatenus dubitabat, cogitabat etc.

Atque hoc accurate examinans comperit, se nulli praedictis a tionibus de eo dubitare posse. Nam quam fis somnians aut igi Ian cogitet, cogitat tamen atque est; et quamvis alii aut etiam ille ipse circa alia erravissent, nihilo minus, quoniam erra bant, erant. Nec ullum Suae naturae auctorem adeo callidum singere poteSt, qui eum circa hoc decipiat concedendum enim erit ipsum existere, quam diu supponitur decipi. Nec denique quaecumque alia excogitetur dubitandi causa ulla talis adferri poterit, quae ipsum simul de eius existentia non certissimum reddat. Imo quo plures adseruntur dubitandi rationes, eo plura Simul adseruntur argumenta, quae illum de sua existentia eo incunt; adeo ut, quocumque Se ad dubitandum Vertat, eo-

76쪽

24 PRINCIPI0RUM PHIL0S0PHIAE CARTES.gatur nihilo minus in has voce erumpere dubito, cogito, ergo

sum.

Hac igitur detecta veritate simul etiam invenit omnium

scientiarum standamentum, ac etiam omnium aliarum eritatum mensuram ac regulam scilicet: uicquid tam clare ac distincte percipitur quam istud verum est. Nudum vero aliud quam hoc Scientiarum laudameutum esse poSSe, Satis Superque liquet ex praecedentibus; quoniam reliqua omnia facillimo negotio a nobis in dubium revocari poSSunt, hoc autem nequaquam. Verumenina ero circa hoc laniamentum hic apprime n0tandum, hanc orationem dubito, cogito, ergo sum non esse Syllo Smum, in quo maior propositio est omissa. Nam si Ill0gismus esset, praemissae clariores et notiores deberenteSSe, quam ipSa concluSio ergo Sum; deoque ego Sum non eSSet primum omnis cogniti0niciundamentum, praeterquam quod non esset certa conclusio; nam eius Veritas dependeret ab universali bus praemissis, quas dudum in dubium auctor revocaVerat. Ideoque cogito, ergo sum unica est prop0Sitio, quae huic ego sum cogitans aequivalet.

Sciendum porro, ut confusi0nem in Sequentibus vitemus clare enim ac distincte res percipienda eS0, quid Simus. Nam hoc clare et distinete intellecto nostram essentiam cum aliis non confundemus. Ut igitur id ex praecedentibus deducat, sic pergit

noster auctor.

Omnes quas olim de se habuit cogitationes in memoriam revocat, ut animam Suam SSe exiguum quid instar venti vel ignis vel aetheris crassi 0ribus Sui corpori partibus insuSum, et corpus Sibi notius esse quam animam, illudque a se clarius ac distinctius percipi. tque haec omnia clare pugnare cum iis deprehendit, quae hucusque intellexerat. Nam de suo corpore dubitare poterat, non autem de sua essentia quatenus c0gitabat. Adde, quod haec neque clare neque distincte percipiebat, a c0nsequenter ex suae methodi praescripto tanquam salsa reiicere debebat. Unde quum latia ad se, quatenus hucusque sibi cognitu erat, pertinere intelligere n0 p0Sset, pergit ulterius inquirere, quid ad suam essentiam ir0prie pertineat, quod in dubium re o care non potuerat, et ob qu0d suam exi Stentiam concludere c0gebatur. Ialia autem

77쪽

PARS I. 25

sunt quod sibi cavere votiterit, ne dociperetur; multa cupiverit intelligere de omnibus quae intelliger e non poterat dubitarit; unum tantum hucusque Urrnarit omnia reliqua legarit et tan- quonialsa reiecerit; mliaque etiam i ivitus imagi=ratus fuerit;

Quumqtie ex singulis his aeque evidenter Suam existentiam colli gere, nec ullum h0rum inter ea, quae in dubium revocaverat, recensere p0tuerit, ac denique omnia haec Sub eodem attributo c0ncipi possint: Sequitur omnia haec Vera esSe et ad eius naturam pertinere. tque adeo ubi dixerat cogito, omnes hi cogitandi modi intelligebantur, nempe dubitarct intelliger e, assi 'mare,

Λpprime autem hic notandum venit, quod magnum usum insequentibus, ubi de di Stinctione menti a corpore getur, habebit nempe l. Hos cogitandi mod0s Iare ac distincte sine reli quis, de quibus adlluc dubitatur, intelligi. 2. Eorum clarum et distinetum quem habemus conceptum, obscurum at gue consuSum reddi, si iis aliqua, de quibus adhuc dubitamus, adscribere vel

III. Liberatio ab omnibus dubiis. Ut denique de iis, quae in dubium revocaverat, certu redde

retur omneque dubium tolleret, pergit inquirere in naturam enti persectissimi, et an tale existat. Nam ubi en persectissimum existere deprehendet, cuius M omnia producuntur et con Ser antur, cuiuSque naturae repugnat, ut Sit deceptor tum illa ratio dubitandi tolletur, quam ex eo, quod Suam cauSam ignora bat, habuit. Sciet enim facultatem veri a salso dignos endi a Deo summe bono et verae ipsi non suisse datam, ut deciperetur. Λdeoque mathematicae Veritates, Seu omnia, quae ipsi evidenti S- Sima esse identur, minime suSpecta eSSe poterunt. Progreditur deinde ut caeteras causas dubitandi tollat, inquiritque undenam sat, quod aliquando erremus. Quod ubi invenit ex eo oriri, quod libera nostra voluntate utamur ad assentiendum etiam iis, quae tantum consuSepercepimus, Statim concludere potuit, Se in po- Sterum ab errore cavere OSSe, modo non nisi clare et distincte

perceptis SSenSum praebeat quod unusquisque a Seriacile in

78쪽

petrare potest, quoniam potestatem habet c0hibendae voluntatis, ac proinde efficiendi, ut intra limites intellectus contineatur. Verum quia in prima aetate multa hausimus praeiudicia, a quibus non laeti liberamur, pergit porro, ut ab iis liberemur, et nihil nisi quod clare et distincte percipimus amplectamur, simplices

omnes notione et ideas, ex quibus omne D0Strae cogitationes componuntur, enumerare, eaSMe Singulatim examinare, ut

quicquid in unaquaque clarum, quid obscurum est, animadvertere possit. Sic enim facile clarum ab obscuro distinguere poterit, clarasque ac diStinctas cogitationes efformare adeoque facile realem distinctionem inter animam et corpus invenire; et quid in iis, quae a sensibus hausimus clarum, quid obscurum sit et denique in quo somnium a vigiliis disserat. Quo laeto neque de suis vigiliis dubitare, neque a sensibus salii amplius potuit ac sic se ab omnibus dubitationibus supra recensitis liberarit. Verum antequam hic finem laciam, iis satisfaciendum videtur,

qui Sic argumentantur: , Quum Deum existere nobi per se n0n inn0tescat, de nulla re videmur poSse unquam SSe certi, nec Deum existere unquam nobis innotescere poterit. Nam ex incertis

praemissis omnia enim incerta esse diximus, quam diu nostram originem ignoramus nihil certi concludi potest. Nane dissicultatem ut amoveat Cartesius , respondet hoc pacto , , Ex eo, quod nondum sciamus, an sorte originis noStrae auctor no tales crea erit, ut sallamur, etiam in iis, quae nobis vel evidentissima apparent, dubitare nequaquam posSumus de iis, quae clare et distincte per se Vel per ratiocinationem, quamdiu nempe ad illam attendimus, intelligimus sed tantum de iis,

quae antehac demonStravimus Vera eSSe, quorum mem0ria poteStrecurrere, quum non ampliu attendimus ad rationes, ex quibus ea deduximus, quarumque adeo sumus obliti. Quapropter quamui Deum existere non per Se Sed tantum per aliud in notescere p0SSit, poterimus tamen ad certam Dei existentiae cognitionem pervenire, dummodo ad omnes ex quibus illam conelia dimus praemissa accuratiSSime attendamus.

' Vide artes princi p. philos pari. I. artic. 13. Eiusdem meditat de prima philos. V. fine, et respons ad Secund obieci num. 3.

79쪽

Vetuin quoniam haec responsio quibuSdam non satisfacit, aliam dabo. Vidimus in praecedentibus, ubi de nostrae existentiae certitudine atque evidentia loquebamur, nos illam ex eo conclusisse, quod, quocumque mentis aciem convertebamus, nullam dubitandi rationem offendebamus, quae eo ipso nos de nostra eri Stentia non convinceret, Sive ubi ad n0Stram propriam naturam attendebamus, Sive ubi nostrae naturae auctorem callidum de ceptorem singebamus, Sive denique aliam quamcumque extra OS dubitandi rationem accersebamus, quod circa nullam aliam rem hucusque contingere deprehendimuS. Nam quamvis ad naturam ex gr. trianguli attendentes cogimur concludere, eius tres angulos esse aequale duobus rectis, n0 tamen idem p0SSumu concludere ex eo, quod sorte a naturae n0Strae auctore decipiamur; quemadmodum ex hoc ipso nostram existentiam certiSSime colli gebamuS. Quapropter non, qu0gumque mentis aciem conVerti mus, cogimur concludere, trianguli re angulo esSe aequales

duobus rectis Sed contra causam dubitandi invenimus, quia nempe nullam talem Dei deam habemus, quae nos ita assiciat, ut nobis impossibile sit cogitare, Deum esSe deceptorem. Nam aeque facile est ei, qui veram Dei ideam non habet, quam nos non habere iam Supponimus, cogitare suum auct0rem SSe deceptorem, quam non SSe deceptorem quemadmodum illi, qui nu Iam habet trianguli ideam, aeque facile est cogitare, eius tres angul0 aequale eSSe, quam non esse aequales du0bus rectis. Quare concedimus, nos de nulla re praeter noStram exiStentiam, quamvis ad illius demonstrationem probe attendamuS, 0SSe SSe Solute certos, quam diu nullum Dei clarum et distinctum conceptum habemus, qui nos amrmare laciat Deum SSe Summe Veracem, Sicut idea, quam trianguli habemus, nos cogit concludere, eius tres angulo esse aequales duobus rectis Sed negamus, nos ideo in nulliu rei cognitionem pervenire p0SSe. Nam, ut ex omnibus iamiam dictis patet, cardo totius rei in hoc Sol ve satur, nempe ut talem Dei conceptum efformare p0SSimus, qui nos ita disponat, ut nobi non aeque facile Sit cogitare, eum eSSe, quam n0n SSe deceptorem Sed qui nos cogat assimare, eum esse summe veracem. Ubi enim talem deam flarmaverimus,

illa de mathematicis veritatibus dubitandi ratio tolletur Nam