장음표시 사용
31쪽
is Aristotclis Stagiritae Meteorologicorum
stotele desumptum est, quia in Physica , in
Fin dam. qua tit illa quae Ilio nou habemus certum ' argumentum , & rationem assirmandi pluVra conuenire ad componendum unam, nisi
partes .illae per separationem appμςpnt diue i num igitur in cεlo numquam visa fit at pa separatio formae a materia ipsius, non, pqssumus assirmare duas esse ibi partes: cur enim in animali afferimus duo ense compsurentia animal , animam scilicet,
de corpus i nisi quia videmus co reus modo esse coniunct lyr cum anima, modo ει ι paratum ab eadem ae Cur asserimus ligna
qui a Wid us illam materiam modo esseo
sub forma ligni; modo sub sorma ignis, ex
quo possumus certo assirmare ibi esse duo, quor*M unum remanet se diuersis formis sibi succedentibus , & alterum , quod sub iinde re dit, di ad amus; cum igi Lur non
tationes istas , de i l astris i sed propter dinstantiam Mn posse 'otari; sicut enim si ab
λ quis esset in Sole, aut Luna, dc terram μι- aspiceret no posset, Vt arbitror, certo e
-uam gnoscere mutati et nes, quae reuera in terra
pus simplex , nec compositum ex materiat - . ta forma, talleretur, ex Inlit initate sentus, quo non assequitur mutationes, quae iu-
serunt c9mpositionem ista etiam possunt: esse in coelo, & astris mutationes, quam riuis .nqn percipiamus illas & ita cεlum erit russossu . compUlit aὲ ς ma erigi& forma.Re qndeo Iulino, ex hoc inferri nos in hi irebus huqllam habere demoqstratione , quae
directe probet, n ec simplicitalc, nec siqn . politionem eqli. Respondeo tamen secun do, pr parte negante compositionem sta
re commune ii lud dictum: assirmanti incubit onusa robandi. qui ergo vult assirmare in ceti' plures esse partes lubilantiales simul componentes cetii corpus , debet hoc
rationib9s comprobate, ut ablol ute allirmet rem sic se liabere , qui auxem negat νsatis illi est, si ostendat non adesse rationes, quae piittes innuant, ubi enim deficit ratio
ponendi plura, ibi est su*ςiens probatio simplicitatis. Philo bpho igitur Physicosa. tis eit,quod in e io, cie alicis no obseruetur
mutationes, nec totales, nec partiales,nec
ullus oculatus testis possit adduci, ut pru. lenter affirmet non esse pax I eompo.
Alia sententia nihilominsis assirmat op tum esse compositum ex materia,& forma,
quam sententiam tenent multi ex recen
tioribus Molina, Conimbricenses, Oarςη, Hurta do, ex antiquioribus I). Thomas vers. 6 d. Aegid us, Ochamus , di ali, pallan apud Dcuctores , et iij, ampIe 2
trir φx moderniis omnes , qui pu ni ex no uis Phq nomenis, ex cometis, & nouis stel- lis, emetri aculis solis , Saliis obseruarii ni clia mustaticines, quas si reue afferrent κomnino victoriam reportare it .i sed non omnes in esto istas obseruaue mutatione ,
neque ex his sume enter sibi videntur-- structi ad affirmandas substantiales es
illas imitationes: uim reliqui, qui hauς tenuere sentem la, in eo potius sunt post is ut ostendant, ii ante adhuc celli orruptis bilitate , quod a na turalibus causis dissolu non possit, neque ex toto , yequet ex Pari dic posse. , & debrre tam ea adhuc celumelle ς' positum ex in teria, di serma ν :Suadent sibi hoc , quod aliμ Qmnia n s--- , ta corpora composita sine ςx materias α. eam ei
tam , di .alix corpora videtatur Me ibium, intercedere discrimen , quod illa sint corruptibilia a causis naturalibus, si non secudum totum, saltem secundum partes ψ cin ilum vero tit incorruptibile, vel quia nullueti ageos muriale pratens alterare cslum , Immis vel quia illa forma coeli propter suam perseet Ionem , di simplicitatem materiae ilIi 'adhaeret independenter a dispositionibus, ex quo sequi tyx inseparabilit/s . uterum cum in coelo lie quantitas, &iquidem eiusdem Nilonis cum quantitate inferiorum sergo ibi et nun est materia, quae est principium quantat iis, de illi eoaeua. Praeterea in cεlo sunt aeeidentia substantijs cominpositis similia; densitas, raritas.lumen A caergo est etiam materia horum receptrua, io egio est diversitas, & conuem en tia quo rum alterum sumitur a tetra, alterum: a forma , ergo in coeloen materia , dc format Vides igitur ex sundamentis harum
sententiarum rem po trias agi conlecturaS, qua demonstrationibus , nec pro ulla pa ute euidentes adesse rationes , quod bene σε etiam notauit Soarez Dil put. Mathem. ISeet. I Oinumer. 7. dum allerit neutram ex his sementi spolie eui ueter probari; imb
illi ipsi , qui liaceo ocul ubstantialem in cito
32쪽
coelo compositionem obseruare se putanerat': dubitabunt . num istae , quae apud nos fiunt
α. mutationes, si bstantiales siner sertassGα-,, is enim putabunt omnia saluari per loealem .s mutationem, quod partes separentur , &coniungantur; si ergo istae, quae omnium consens vel potius lenis mutationes censentur, per solam rarefactionem, ερ condes sationem putant posse saluari, &omnino per motum localem,cur mutationem subis stantialem in coelo gratis inducunt,solum, ve Aristoteli contradicant, dc se nouos,auctores faciant pVe igitur quid sentiam hae in re saltem dubitando proferam,di eo videri mihi prois habilius coelum non esse eorpus omnino simplex, sed habere in se diuersitatem partium , quae ad inuicem possin t separari; probatur hoc primo, quia de facto in cplo
deprehenduntur mutationes, quae necessario videntur inferre, quod in eadem ecesi parte fiat variatio in partibus componen tibus, siue fiat per motum localem, siue permutationem substantialem, amittendo unam formam , dc acquirendo aliam τhoc tamen certum est illam eandem par tem componi ex partibus inter se diuersis; uia. Pyt*ς hoc eT generatione cometarum, qui ut dicetur suo loco fiunt in reg on coelenoin -υ M .ex productione nouarum stellarum, qliae Minnosu in coelo de nouo apparuerunt, de iubinae νη - disparuerunt. ut dicetur suo locor ex nam eulis Solis, quae subinde Solis iaciem tur bant subinde manescunt i ex his omnibus, di auis insea eopiosius pertractandis ap paret in cεlo partes esse quasdam crassi res, alias tenuiores, te istas ab inuicem si Parari, & consequentet ex istis componiz fo coelum non est eo us simplex, quod si partes erassas, materiales, tenues , ista males dixeris. cstumiam componitur ex materia, Ac forma.
Quod si dicas eoelum quintam esse sub sus M stantiam cum Peripateticis, non ideo ne. Nos - cesse est esse substantiam simplicem; satis
3 erit statuere nullam esse ex rilis quatuor, nec compositam ex illis; sicut enim terra
non dicitur una ex tribus alijs subitantiis; sed dieitur quarta quaedam substantia diuersa ab illis tribus, At tamen cu illis Cen. setur habere eandem materiam , 8e esse Mpositam, ita coelum poterit diei quin ta subsantia, etiam si habeat materiam communem cum illis quatuor, vel sit com posita, di recte dicetur uniuersum contra re ex quiaque substantijs, ex quata Orcle.
mentis, quae sphqram componant elementarem , & ex substantia coelum compO
Dices hie obiter contra Aristotelemia, quomodo dieitur uniuersum constare ex qninque substantiis ex quatuor vocatis elementis, S ex substantia e lesti idem o, Iubenim est, ac si quis diceret globum terre. I ων .stre constare ex grano quodam arenae, Seex reliqua massa terr7, maiorem enim habet rationem granum arenae ad globum terrae, qua tota sphqra elemeneris ad sph ram uniuersi. quid igitur es dicere uniuersum componi ex quatuor elementis, S ex Coelo cum elementa non habeat ad Cce
Ium sensibilem proportionem Respondeo nobis, qui sumus misto terrae globo , At quibus iste globus quamuis paruus ratione uniuersi. magnum tamen aperie ad disputandum compum , non inepte inter corpora uniuersum componentia connu
merari dum Philosophus numerat corpOra , de quibus est disputandum ab homine philosopho, de quorum propri tates, de effectas per causas inquirit, quam de Cc lo, ideo inter corpora uniuersum componentia merito principaliter numerantur
Praeterea ex uniuersali inductione hane eonclusionem videmur fatis habere firmam: Quidquid patitur propter materiam patitur; & quidquid in se aliquid recipiedebet habere materiam . per quam illud recipiat, sed Ccidum patitur, & reeipit in
se aliqua , ut motum localem, Iumen- , rarefactionem saltem. 8c condensationem,
ergo habet in se aliquam materiam neque repugnabit Aristoteles, qui in Coelo materiam agnoscit saltem ad ubi.
QVAESTlo II. Vtrum Caelum disserat ab
HS C est altera quaestionis pars di substantia Ccisi posito enim quod
Coelum substantia sit composita restat indagandum virum componatur ex vocatis elementis an ex aliqua alio.
Aristotelica sententia iam obtinuit quam infra etiam textu octatio supponit Philosophus, Coelum omnino ex alia substantia cli. uersa a quatuor vocatis elementis eonsta- .re, unde totum spatium a terra ad ultimum
33쪽
steIIarum non esse plenum vnieci, & simplici eorpore sed diuersa ei uersum sibi locum
a e... Aliorum tamen Philosophorum fuit sen-
texoti. tentia Coelum esse ex elementis composi-
moti . tum ut reserunt Con imbricenses Primo Coeli Cap. 2. Pitagoras enim & Heraclitus
voluerunt Coelum esse igneae naturae. Em pedocles putauit esse compositum ex aere, di igni, sed solidatum quasi in Christat-him . Thales ne locus ullus deesset vacuus errore Coelum ex terra formauit fortassea
propter istam soliditatem. Plato voluit
non ex unico elemento , sed ex omnibus componi, verum ex delitiis elementorum esse eompositum ut loquitur Procius. qu re non esset noua opinio si quis nunc dice-- ret Coelum ex substantia Mementari esse compactum, de re ipsa ostenderet verissimum, quod hic Aristoteles dixit non semel atque iterum easdem opiniones reuerti sed infinities hoc est multoties. Hinc Molina meus, qui in Philosophia docuerat, ut ipse testatur de opere sex dierum disp. I. Coelum non eonstare ex mate
ria horum inferiorum, dicit se iam mutause opinionem, di cum iam Patres , de scripturas suo momento expendisset putar
Coelum esse samim ex substantia aquae , dc hoc quia scripturae, & Patres sie videnturra arist, . decernere imo S. Ambros in Exa mero ost a. vehementer, & grauissime inuehitur i
eos, qui volunt Cettum esse quintam quan- dam substantiam . Be contendit hoc es: dogma perniciosum inuentum ad astruendam mundi aeternitatem. Vide autem longum, & eruditum Patrum Catalogum apud Martio engum in glossa magnato. . pag. 369. quorum aliqui putant Coelum eL se naturae igneae alij aqueae ita Clemens recognitionum lib. I. Tertuli. lib. de Trinit. cap. 8. Cyrili. Hieronym. Cathec.3. Aug. lib. quaestionum veteris testamen. Hieronymus in epistola ad Oceanum glossa ordiunaria in illud fiat firmamentum, Theodo-
retus quaeit. 3I. in gen. Ecumen. Σ. Pet.
caμ. 4. Genad. in Cati Lippo. & alij. non tamen quia Coelum ex aqua laetum dicunt ideo in chrystallum solidatas illas aquas,detongelatas putarunt, ut Philosophus illo, caelis via Audi Basil. Hom. r. in Exam. desubsantia si Catisatisfaciunt illa nobu, qua ab Isara sunt Oustaribus verbia idoneum de natura Coeo nisu sensum aperuit diam dieit,
unuem naturam nonsolidam neque re ama deon tuendam Coeli naturam feeit, imo idem Basilius no minus Philosophus, quam S. Hom. I. dicit illam opinnioem, quod Cς-li facti sint ex aqua solidata quasi in C bris allum esse puerilem : si vim, inquit,p-rili simplis sim prefecto mentis taus de cor. poribus Coelestibus opiniones habere . ead Msere verba Diui Basilii ex Graeco latinitate donauit, ut sepe facit S. Ambrosius in suo
exam. lib. I . cap. 6. de quatitatibus dii
fiantia Coeli satis ea ponere, qua in I iascriptu reperimus , qua medioembων tatusermonibus qualitatem natura Emisiss
fumumsabilem eius naturam evum dextin m. hanc etiam Basilii sententiam Da mala . approbat lib. 2. de fid. Ort d. cap.6. butus natura, inqui Dium minus, tenuem dicit esse velutinumum ex diuina doctaιscriptura, ex quo vident omnes antiquissimam fuisse de Coeli tenuitate sententiam. Vel igitur rem ex rationibus definire volumus vel ex authorum plaeito grauitu. morum si rationum momentis duceris sa teor nullam esse efficacem rationem, qaae euidenter statuat . cuius substantiae sit sic tum rationes enim quas affert Ariistoteles amotu , quod nimirum Coelum moueatur m motu diuerso ab his inferioribus, ex quo, cum natura sit principium motus, vide urinferendum in C; Io esse diuersam naturam mihi non demonstrat, uam primo videtur supponi motum Coeli esse illi naturalem sde prouenire t principio intrinseeo, S tamen latente ipso etiam Aristotele ab illorum natura efficienter non prouenit, sed ab assistente intelligentia neque motus ille exigitur a natura Coeli; si eium exigeretur non deesset illi principium effectiuum it Ilus , imo nec ita aeeipitur motus circula ris in C lo ut eius natura magis inclinet ad illum motum , quam incIinet aer, vel
ignis, quod ex eo constat quia nullum sequitur inde illi comodum, itando in communi Philosophia;motus autem non quaeriatur ne e naturaliter excipietur il subiecto nisi ad habendu terminum illius, de quae ad Musi a
terminum consequuntur, de natura dum m συνη
est prine ipium motus siue activum, sue passivum, est Blum principium motus, ut per motum habeat quietem, de maneat sub termino motus, vel sub termino per motu aquisitostroc autem non accidit in Creto ex doctrina Philosophi ergo ea ciuerso motu Coeli, fic elementorum non possumus inferre diuersam naturam, quia natura C linoa
34쪽
Liber Primas, Tenus Quartus. 39
non est prine tum illius motus nec actiis uu nec passius unde motus ex eo ni philosophia est potius quodammodo praeter
naturam impressus a prinei ici extrinseco ut esse in igne eum aere . Neque ex eo, quod ille motus Coeli non habeant contrarium conficitur Coelum in sua substantia non habere contrarium, dg consequenter differre substantialiter ab his inseriori bus eandem enim vim obtinet i m. pugnatio posito, quod ille motus no prou. niat a natura Coeli, neque ut arbitror Aristoteles his. & similibus rationibus putauit se naturam Coeli demostrasse quidquid adulando dicant aliqui interpretes non ne ab iecth sensit ipse de demonstratione , ut has
rationes demonstrationes putauerit mo in
destius loquitur dum dicit se tentando aliquid dicere
Posito ergo, quod res in dubio positast si solum rationum ductum sequamur fialiorum caleulis in sententiam ire volumus esto ex una parte sint Peripatetici ex altera sene Sancti Patres. de Scripturae neque dumas. ωm Sata 1 Patre1 nominamus aliquis sibi per- - δεμ suadeat nos simplices quosdam homuncu--Mt M los recensere , qui pia commentatione, α fimplici rerum sacrarum contemplatione affectum potius, 3c voluntatem non intellectum eumulare doctrinis sategerint. dorictissimos, de sapientissimos viros nomino, qui vitae suae tabernaculum in omni humanarum disciplinarum genere collocarunt summa ingenia , & apices sapientiae nomino. qualis enim Philosophus fuit S. Basilius quale ingenium Augustinus quantae sapiε-tiae Athanasius, uterque Cyrillus, Naaian- Eenus, Chrisostomus. Ambrosius, Hiero. nymus sunt ingeniorum portenta , sapientiae monstra, etiam humanae isti non simplices, & pii . - Sed praecipuus est Ioeus e seriptura, 2.
,-ώ.2. Peu. 3. Latet enim m. inquit, Me montem in Cael. quod Caelum erat prim , ct terra is aqua , rem Urio. εω ρον aquam conseriem Dei verbo. de quo loco fateor primo non esse ita clarum , ut non patiatur diuersaS expositiones etiam E νεώ - ex Philosopho. Si enim esset ita clarus loeus rem faceret de fide. Duo igitur sunt. quae difficultatem iaciunt in expositione huius loel . Primum est, participium illud et Iiens; nam in Graeco est participium singulare tamininum, S consequenter no potest referri ad Coelum; ergo Petrus non
dicit Coelum esse consistens de aqua posito , quod nomine Coeli verum Cretum intelligeremus, quod enim Aristote Ies eo
tradicat assirmans Cplum factu non esse ex aqua, non debemus verbum Scripturae detorquere ad alium senium: neque eoim Aristot. est interpres Scripturae, nee Scripturam ad mentem Aristotelis trahere debemus , ut grauisti ine indignabundus monet S. Ambrosius. Si ergo normae Cςli Cς-lum ipsum non aerem inteIligamus, non habemus ex Petro C lum ex aqua eonsio aere , cum consisteas reseratur ad terram,
potius quam ad Cettum, ac si diceret ta- Iice tI D, e latre a di aequa, e con I aequa fismaraudi naparati 'i Uax enim formata non resertur ad Cstum, die endum enim isset fremati numero multitudinis, auisa malo in masculino, adde tamen ad soluea da , siue infirmanda clicta, quod notant HEbrairates esse Haebraismii, In quo idio
male adiectιutura cum ultimo substan oaptatur, etiam si ad Omnes praecedente
reseratur, quarὸ ex idiomate Ebreo, de plirasi propria posse diei Diuum Perrum ad utrumque reserre . Secunda diffleuitas eli, quod etiam si participium reseratur ad
utrumque, terra non videtur segmata ex
aqua, cum in pyincipio creaveri t Deus colum, Be terram, sed ad summum omnis, Beneundata , ει consequeter locus illa non videtur eoaeludore,quia i m dieitCςlum,
quam terra ex aqua formata, cum autem
cons et terram non factam ex aqua, si constsequenter debeamus ad alium senium re currer e, etiam erit de selo. ide stas inihilominus locul addita expolitionci Patrum. de C inolicorum Theologorum satia el- ficaciter probat Cettum esse ex eadem n
Sic igitur rem tota ego statuo inibi emi- muscipiendam ex Seriptura, ct Patrum con senis. Initio Deus tres ma eris reauit, Terram, Cettum , S Aquam nom ut aut e I. . li .cum communi Patrum L mPyreuma intelligo; hoc igitur uniuersum ex Nim illa creatione constitit ex tribus cprporibus, ex Cilo empyreo, tanquam ex vastis continente, di ex duobus corporibus I alistero fixo nomine terrae, altero volatili, de spiritoso , quod nomine aqv continςtur. quod praesertim suadet, quia nusqWam mentio est de creatione aeris, aut Ignis, nec mirum fixum hoc minimum pecupasse locum, cum hee illius natura sit se in Metu Componere , ut volatile liberE expanditur
ex his duobus corporibus omnia deinde sint coagminiat a
35쪽
Insequesiti ergo, partem illam volatilem in uniuersi in tres veluti diuisit Deus partes II h μ' partem enim supremam,' de perfectissimam
' eduxit supremum locum , pars s Culen tiori θ: erassior ad inferiora se recepit,me dia medium oecupauit locum ; pura, de tenuis pars est illa, que aquarum nomine
censetur, quae supra Clios sunt , de ita sensisse dicuntur omnes illi Patres, quos det Rio noster citat in Genes. longo illo Catalogo, qui FP. Oecumenici Coneihj,quodammodo vim habere videntur, qui ve. ras aquas supra Cllum esse, non metaph Ticas crediderunt: quamuis enim mali putet Caluinus Catholicotu hoc esse dogma, eras aquas supra Cglos esse; multi enim Catholici contrarium sentiunt fine nota ἐtamen re vera multorum Patrum statas est veras ibi esse aquas. Sunt ergo aquae supra Cglos, quia reue
ea est ibi substantia verissima, it persectissima eiu sem rationis cum nostra aqua; dum enim in Empyreo, tanquam in vase includeretur tota substantia aque, de terrae, seu
quae terrae, & aquae nomine recensetur.Spiritus Domini, qui serebatur super aquas I seu aquis incubabat suo calore uiuifico sublimauit partem harum aquarum, qaπsublimata vasi quodam Odo,hoc eit E npy- Teo adhaesit, pars impurior, de crassi te versus centrum se praecipitauit, Ae haec nostr aqua est,quae terrae superficie circum aestiuit, nec dictere ista nostra aqua ab illa s prema, nisi ut im urum a puriori.
--.M Totu iliu i corpus, quod diuisit aquas
. cri.' qui a perscctu ab imperfecto, purum. i. - . impuro scriptura Foeat firmamentum,stu ut ex Textu Hebreo ad litteram habe.tur ἰ expansivitem; quod enim dicitur, fiae firmamentum in medio aquarum ad litteram ei fiat expansio; quod vero hoe firmamentu ri, ec expansio, seu locus, in quo sidera ordinata sunt ex aqua illa sit iactus quae mediam sortita naturam medium oecupabat loca primo habetur ex textu ipso, in quo vox ipsa Samai, que vertitur si mamentum est derivata ab aqua, ae si diceret fiat aquatilis in medio a auarum, deinde est ille locus Diui Petri ex communi sensu Patrum, quos supra citaui, totum
igitur illud spatium, quod inter aquas superiores, & inferiores rem1nfit interiectu nomine firmamenti comprehenditur, nec
enim soli1m intelligitur nomine firmamenti octaua sphqra, in qua stellae fixae sunt, quia aomen firmamenti non ianuit esse corpus solidum, de firmum, quale censetur
illud, etiam modernis, in quo sunt stelis fi- --yxae; ex vi enim vocis, idem est, ac si di eae
fiat expansio, seu loeus expansus interulas j .
duas aquas puras , de impuras, in quo se. inde ordinentur sydera. id errantia,& non errantia, & ex vi eiusdem vocis magnitu do huius regionis exprimitur solum, hoc est, fiat locus expansuet, de magnus inter aquas superiores, te inferiores, tu quo ta
quam in eapo instrui possie stellaru acies, de quia deinde quarta die in isto eoden firmamento solem. & Lunam inter isth θ-dera ordinantur, non potest intelligi octa-uasphqra nomine huius expansionis. Totum igitur istud spatium inter n stras aquas. & aquas superiores est eiusdε rationis, bc naturae, nisi quatenus quo magis ascenditur, purius etiam est. Se magis ias naturam aquarum superiorsi accedeas, quo magis descenditur ad naturam ipsorum inferiorum vergit, de hine fortas causam habebis cur Luna tantam valeat tu Lu a humidis,quia cum later astra citissi nater-ris sit magis etiam ad naturam Aquarum, quae apad nos sunt accedit, Ac illis domin
tur ; vides etiam cur aeream regionem
Cgli nomine appellent in Scripturis, quia reuera est ei utilem rationis tota haec su stantiacglestis.
NVmerat hie Aristoteles quatuor eor
P ra. quae tamen fere semper ita nominae,ut non absolute elemenea: sed vo- eari .a bseeata elementa dicatur , quasi vero non ex bo si propria sententia tali nomine sint meen senda, sed ex communi appellatione hoe sibi sin dicent, ut voeentur elementa, breuiter igitur exatume nus, an 6c qaomodo hae e q a a tuor corpora element ponantur. Elementum ex Aristotele s. Meth. cap. 3. dicitur, ex quo eomponitur aliquid in 'existente, indivisibili speeie in aliam spe
ciem, ut vocis alicuius ea dieuntur proinprie elementa, ex quibus componitur vox,& in que ultimum diuiditur illa vox , ita ut ille partes non possint amplias liuidi in
alias voces, debent ergo inexistere elemeta composito, quia ita componunt, Ut re maneant in illo, si enim non remaneant, iam non sunt elementa; debent esse indiu
sibili specie, quia elementa, in quae diuidistura
36쪽
Liber Primus. gemus Qua tus. M
tvr, & resoluitur compositum, noci debent
esse indivisibilia simpliciter si compositum elh esui sibile, sed debent esse indiuisibilia
' spccie , ita ut non possint diuidi in rartes' specie diuersas. ut si aliquid componatur. ex aqua, & tetra , 5: diuid tur in aqua' ici terram tanquam i a partes componet ar ι . aqua potest d iuidi , quia est eorpus quantum , sed non in partes specie diueris . Sieuti ergo vocis a simius element .sent syllabae , ita corporum elementa sitne illa corpora , in quae mista a seu composta diuiduntur , siue deinde hac elementa plura sint, siue pauci ira. Haee est doctri expressa Aristot. ibit otide fere vel bis pos, ta , qui pergit deinde enumerare alias spe
etes minus proprias elemetoru,seu alias ac o ceptiones secundarias huius vocis elemeti.
Ex hac Aristotelis doctrina colligie Soa-
acceptionem elementi convcnire materis .ci formae si mater a lit ratio Physica,pro ut, Iumitur materia non sit ratio qu dam .meibaphysica, te miis te alias, di a soluth pars formalis, S pars Materialis sibi nomen elemetui sindicabunt, reliqua vero qualuari rasgὸI3,corpar non tam propriea. .. secundum Aisotelem erunt elamenta ,
- - quam Oantiquotum Opiolane , qui rem , --- ex ictius non considerantes, putabant Om - , ni a componi tanquam ex vitimo compO-inentibus ex quatuor vulgatis corporibus non eonfiderautes haee ipsa quatuor componi ex ree materiali, & formali inex
stente, unde Aristoteles ferὸ semper non absoluid , ut dieebam , .Ld vocata elementa nominat . quare eum neque hoc hic statuat Aristoteles , & passim in hoc opere, ut videbimus appellet ineata elementa quo si non absolute sed ex aliorum placito; ideo neque ego hie multus ero, aIias fortasi
copiosius pertractabo. Iro alateriira quod saeie adi hune locum est haec quatuor corpora es vetet veluti ele-- menta huius labet rae elementaris; ita ut tintus mundus, qui est eirca terram. &to-
tia oh. ens iste globus insta Lunam,ex his eonstet
νῶ εἰ- corporibu , tanquam ex pari bus princi i
paliter,& totaliter componentibus. hoc videtur mihi latis per se clarum , di hoe soluhic assero; si enim considerentur corpora, magiΕ valuerealia, e quae hoc totum aliquat conue menti magnitudine pollini dici int grare, videntur esse ista quatuor. corpora os RImirum aer, aqua, terra, di ignis,& ilistia
non istum est doctrina Peripatetica, de qua non multum aliqui laborant; immo si Deo placet male audit apud illos hoc nomen Peripatetici, & hoc ipso, quod dicitur esse dictum Aristotelis, rcdditur illis suspeeta veritas;sed est communis sere omnium hominum senius. Quamuis enim in hoc valuerso lint innumera, & diuersissima rerum eorpora, ut tot metalla, tot lapides,ligna ἐ nimalia, &c. nihilominos maxima somnium corpora , di maxime uniuersalia,
ε illa, ex quibus si non nobilitate, certe magnitudine videtur posse diei componitate sphqra sublunaris, sunt illa quatuor reliqua enim videntur esse potius addit menta horum, & ista tota massa primario ex istis quatuor conflari coxporibus cer-lurn est.
, Hoc ut arbitror n litis in dubium reuocabie, nisi sorte Getililaeus, qui ut ipse puta- ς δε---uat, exper mento siuisitus dicit,si sumaturitara, di lepa terit ut lapides suturum, Ut in iste vi lapidum moles, quam terrae; iam.m.
enim raro iste philosophatus est in suis regionibus , ini quibus tota extςrna terraesumificies lapidosa est, Ecglareosa; at si ad nostras desecndisset planitie sF errariae, &-.alsas similas regiones diuertisset, ubi ne unus qtudom apparet lapis, S quo prosundius eruitur terra , eo minus lapides eis diuntur , si profunda maris strutatus esset, vidisset limosa omnia, Mn saxea ; si ad infuma terrae viscera .iesiqndisset, depreMn
disset maximam omnino huiuste globi partem terream esse non lapidosam ἰ virus aenim lapidosa sit in unis uisceribus, & magnetica, Vel ipsum Gilbertum consulat de maἶno magnete tellure , di videat quae a me dicta sunt in Philosophia magnetica. Interim 1llud disto, cuius dicti ex oculis fidem quaero, hanc uniuersi sublunaris minlem praecipui ex his quatuor corporibus
componi, de eoalescere ; ita ut possit dici istas esse partes, & elemeta, quoad molem νcomponentia uniuersam elementare voreatum; plantae enim de animalia, licet nobilitate praestent, mole tamen vix sensibilem partem eontinent similiter metalla , di metalliea, lapides,& alia vocata mixta minimum illius sunt; quare videtur nulli hoc experientiis , &sensatis inductio inibus
consonum hae molem ex his quatuor eorporibus eoalescere , ac proinde hac quatuor esse elementa , ex quibus hoc uniue sum componitur, neque hoc alientunsorincasse est a mente Aristot. qui insta textu 1,
37쪽
ii instot δε Stagiritae Meteorologisorum
voeit c lum primum elementum Eorp ru Ti. certe non putat Coelum componere Memeta substantialiter mixta , & esse principium
inexistens, ex quo fiet ne res; intell git ergo esse illud , ex quo inexistente componitur
uniuersum; ergo etiam dum haee quatuor elemeta voeat sensus est, quod ex istis,tania quam ex partibus inexstentibus componitu sphaera mementaris.
Neque potest esse dissicultas ulla in hoc,
D-m n nisi de igne, quod tota eius magnitudo ta- ΜΦ τ ε-- ta non videatur, ut possit in partem praeci- puam uniuersi eomputari; neque enim nos sensus ducit eo, ubi tantam ignis molem inueniamus: verum de hoe patebit ex sequentibus , & quid nomine ignis intelliga-
Interim vides, quod semper quantum fieri poterit prosequar, me, ut statuam ista
quatuor corpora esse huius mundi subluc s- is naris elementa, hoc est, ex quibus primones . uvii inexisten tibiis fit uniuersum . sicuti vox. α Mes πνου ratio elementi exigit. non recurrere ad p .. t. eombinari mes possibiles qualitatum, non ad morum 1 medio, vel ad medium, non ad aliam subtili commentatione excogitatam rationem; sed ad sensum, ve decet in re Physica, appellare, de ad experientias prouocare, quibus e robata re ipsa, iam rationes excogitare quisque potest, & e gruentias , quibus hoc sopienter iactum ostendatur , quidquid ergo sit in prssentia de istis corporibus ἱ utrum ista quatuor
corpora sint elementa omnium rerum quae sunt in sublunatibus, & omnia, quae dicun
tur mixta, componantur ex aqua, aere s
terra, δέ igne ἰ certe non debet negari ista quatuor corpora esse elementa, ex quibus hoc uniuersum sublunare e5ponitur principaliter . praeci E, de simpliciter quoad magnitudinem.
Vtrum elementis mouea r motu recto. N an dentur pri-mAm motus recti in
naIura . Non ibisset huie quaestioni locus , ne
enim ut videri potui auctor alicuius nominas de hoc unquam dubitauit; sed G lilatus in suis dialogis de Sistema Coperia. cano,. quas, dum Me scribo tandem euulgauit, loeum illi fecit, quem si eopellare deberem iisdem loquendi formulis . quibus i pie in alios libere iniuriosus est', sentiret quam stomaeum moueat iactabis da non solum sui elatio, sed aliorum deis περ ιεπι. spectio; audet enim iste homo grauissio 'Imos Auctores, quorum vel nomen suspicit . . litteratorum chorus, ita damnare, vidi .eta eorum vocet ineptias, fatuitates , stoliditates, pueriles nugas, deliramenta,quod vel illorum nomine erubescat, quod dedignetur illos impugnare, com puerile1 nu gas proferant: clamnae ut impostores , qui lkieme S, volentes, falsiis pronuntiatis aecia :piant simpbeiores; sed nate omitto remis ago rationibus , non iniurijs. Primo igitur laeostiat hoc ipse& alium , siquis ignorat,motum non esse a natura in -- ..tentum per se, sed propter terminum, nee quenquam moueri, ut moueatur; ledri ζ per motum terminum acquirat, tenin omittam definitionem Aristotelis motum esse actum entis in potentia, pro ut in potentia, hoc est, actum , per quem res con -- stituitur formaliter in potentia proxima- μω -- ad terminum sicuti per illum actum . tan in p. - ιι quam per formam denominatur de nominatione potentiali aetnaliter, seu in aetaeo morio, quod potest esse in actu potentia; calefactibile enim , quae est denominatio η quadam potentialis, seu per modum p tenue, dicitur subiectuma ealefactionO . est enim actu , Se proximὶ calefactibile, ducalefit, S tale e stituitur.& denominatura e .ilenetione; ergo ealefactio. 5 idem die de omni motu , est ille actus, quo eoini tuitur in potentia ad calorem proxim ἔergo cum eonstituat rem in potentia nonis est datus motus,ut quieseat res in illo m tu, nec est motus, ut sit motus; sed ut permotum sit terminus; potentia enim nouis est , ut maneat res in potentia; sed vefiat actus. Uerum omittamus definitionem Aristotelis, & de re dieamus eum homine non Aristotelico: Motus est tendentia ad terminum, & est via , seu aequisitio term nl ergo dum natura causat motum, causae ipsum terminum per motum;est enim m intus ipsemet terminus, qui aequiritur, da . , aequiritur, di hoc est, quod dicut esse motum terminum infieri r non ergo percipit quid sit motus, qui putat si natura causat motum debere persistere semper in motu, eo quod seper maneat natura; causat enim
motum, quia temnina vult, aequirit enim terminum ut habeat,Tota
38쪽
Tota dissieultas , & aequivocatio orta , pleta potens causare illum motum, & a est, quia non intellexit definitionem natu- quirere illum terminum, si actu non harae . di quia naturam in operatione consire beat, neque terra, ut sit principium motus 'stere, & ritam actione audiuit, non sensite debet esse extra suum locum,sicuti ego ha- in operatione elle duo, productionem ope- beo potentiam videndi etiam cum actu norationis, di operat lonem ipsam ; productio video,& hec proprie est cuiusque rei na- autem est motiis.& operatio est termions, tura, nimirum prineipium illud, quo p
di natura vult illum terminum.
His suppositis rem sapientissimὸ expli.
eauit Aristoteles , dum dixit naturam esse
prineipium motus & quietis, & sensus est, naturam esse principium illius acquisiti nis . qua aliqua res sib3 i tum terminum sacquirit, quem natura sua postulae , quod tes se conseruare in statu, & Ioeo sibi debito , ει sibi reproducere suas proprietate
si auferantur;quara,quanuis terra nunquafuturaestet extra tuum locum, debuit tamen habere vim coseruandi se in loco eon. uenienti,per quam vim, si remoueretur ab illo, ad eundem via breuissima rediret.hoc nimirum ipsa natura, & ipsum ese rei cauin est motu per linea recta,& hoc principium
sat illam aequisitionem rei, in qua acquisii tae conquiescite nomine enim quietis in-i telligit perseuerantiam Bb illo termino. Dum enim aliquis acquirit ali quam rem non acquirit, ut acquirat , sed aequirit, vehabeat,& illa perse uerantia sub illo termiuno, S eonseruatise illius causatur a natura , di sie natura est principium quietis , hoc est colatuationis sormae aequisitae per
huius motus,natura terrς vocamus;est ea-
de ergo semper natura , siue ad istum locutendat. siue se in illo eonseruet, nee natura consistit in eausatione huius motus.
Impugnat secundo, motum rectum n a
turalem, quia, quod est a natura,est perpemum, sicuti natura est perpetua , quod si
Motus non est perpetuus erit violentus. λ cuti enim violentum non est perpetuum,
motum , neque intelligit definitionem nais ita non perpetuum est violentum .Respcim. - turae , qui naturam putat dici duplex prin- deo illam propositionem , nullum violencipiu,motus stiliceti ci quietis; sicut enim tum est perpetuum, non sic comi erit quasi eiusdem virtutis est rem producere . de eo. omne, quod non est perpetuum sit violen .servare . de qui conseruat causat eadem, tum ι sic docent Summulistae in ipsis ianuis causatione, qua causauit, dum produxiit Lotieae, alioquin quod ego actu videaeset ita natura dum causat motum, eausat pro- violen tum, quia non perpetuo video, nec ductionem formae.' dum causat quietem, motus ille, qui est fi natura, debet esse permeausat conseruationem eiusdem formae, & petuus, hoe est , semper durans in taea quavis haec Philosopbis possint videri τul- tus; si enim intelligatur motum esse ac iis garia;tame quia iste auctor videtur no per- sitionem sermae; natura non mouet ad te cipere, ideo non fit erunt omittenda. minum, quem non possit acquirere I neque Ex multiplici ergo capite videtur hie ne- enim natura sertur in impossibile; si Ggogare mot um rectum esse a natura; & me natura tendit ad terminum aliquem debee ea die menta non moueri naturaliter isto posse peruenire ad illum terminum, quo motu recto. Primo quia si iste motus eau. habito cessabit motus, praesentibus enim saretur a oatura cautaretur semper&per habitibus Cessat motus , cum gitur motus 3 M a nase eum sere persit eadem natura, & natura qui est a natura. sit ad terminum aequi. sis nodicatur principium motus; at non causa- bilem, di consequender qui tandem acquis tur semper. & solum per accidens, quando ratur, aequisito cessabit; ergo motus, qui res est extra suum locum non impedita, de est a natura non est perpetuo durans. &fires omnes essent in suo naturali stare, & hoe est verum in omni motu, qui acti ianulla esset inordinati O,nunquam eau sare. proueniat a natura quar4 non ille bimplitur; ergo iste motus non est a natura. Hac cius, quem sibi auctor opponit, aequivocat; nullantiadhibeo censura, ut iaceret iste a in ipsemet auctor , dum enim Aristoteles .etor, qui simile obiectione, pueritia, inep- & alii Philosophi dixerunt motum a natu-ttici stoliditate voeitaret. sed respondeo, ra esse perpetuum, id istum in isto sensu in- naturam dici principsum motus non prin- tellexerunt; quod eum natura sit constanscipians motum; est enim principium mo- di semper eadem, semper producit istam tus etiam dum non principiat, nee dicitur terminum, si non habet, & si habet, eo natura per hoc quod actueauset; sed quod seruat, quae conteruatio est quaedam compossit eausaret Iussicit enim visit vis cm tinuata producti. . - . . Impu
39쪽
Impugnae tertio quia si daretur a natura imitu , rectiis maxime e siet motus deorsum i grauitate , & sursum a leuitate , ted etiam grauitas causat motum sursum i e go non est ille motus deorsum a natura grauitatis; minorem probat,se; si terra eL sit perserata per centrum . & aliquis lapidem deiceret, iste lapis descendens, dum peruen trer ad centruvi terrae non quiesce. ret ibi, sed τlternis proueheretur recede do a centro tantundem quantum deseemcit . iste secundus motus cum sit 1 centr ex Arithotele erit ascensus,& non causatur u leuitate, neque enim lapis descendendo acquirit leuitatem, sed causatur a granitate , qua descendit usque ad centrum, ergo grauitas causat motum sursum . Respodeo auctorem meministe aebere illum motum non eio a grauitate, sed ab impetu concepto per motum deorsum,& naturalem, qui impetus est quid loge diuersum, de cui grauitas ipsa contradicit quanta potest vehementia, & tandem totum impetum illum profligat, non igitur grauitas causat m tum sursum; Sed impetus conceptus ex descensu, qui impetus dum a grauitate deinstruitur, tandein testat,& deo cessat ascen
sus,sicuti cu prol cio lapitae sursum, ille motus sursu cur ob causatur a grauitate , sed ab impetu, qui in eo est eiusdem rationis cum illo, qui causatur a deleensu ; quod
autem dicit inuru, ve prorsus tantiandem prouehatur ultra centrum quantu a. cenistrum descendit: hoe puto mantistia sal sum;nunquam enim conquiesceret in centro , quod tamen etiam ipse supponit futurum, ne motas rectus sit perpetuus , immo quod dicit etiam alibi de pendulis, quod aequalea habeant undationes, accurata iis alibi examinandum erit. Impugnat quarto, non dari a nainra motum rectum, quia si daretur tale principium, per quod corpora sublunaria distinguerentur, esset, quia alia corpora rentur ad centrum, alia a centro, alia eirinea centrum; sed hoc non potest diei, 2 nisi supponatur terra essetne entro, quod alii lapponunt falso, inquit, cum Sol sit in centro uniuersi, non terra;ergo non debet iuponi principium istius motus ad dititii. guenda corpora. Respondeo Aristotelem, non intendere per hoc demostrare terram esse in centroumuersi ἰ nouit enim optime Aristoteles hanc. argumentat Ouzm non esse demonii rationem, qui enim in posterioribus Anauticis tam accuruam tracta. tionem instituit de eonditionibus requisitis in praemiisis demonstrationum videbat optime illas conuitiones non eonueni re propositionibus huius discursus: cogno- 'seebat ergo optimὰ Arillo teles, qui de in Mathemati eis prima suae sapient ae tyrocinia collocauerat, &in Physieis erat satis versatus, se non demonstrare per hoc te ram esse in centro uniuersi. Sed sumebat hoc ex communi hominum sensu , sciebat tamen alios multos id negare; supsit enim Galilaeus hoc ex alijs antiquis. inod si aliqua interpretes liberalius putarunt omnia Philosephi dicta esse demonstrationes non sumunt hoc ex Philosopho , qui modestius de se loquitur, ut videmus in his . Posito ergo quod terra esset in centro procedit distinet o eorporum. Si tamen hoc etiam non esset, adhuc virum est aliqua tendere ad centrum huius globi Mementaris, alia qua recta ab illo recedere, dum aliqua ncca edunt, nec recedunt per se ad centrum huius sphaerae Elementaris, sed alio motu cientur. 6c quia hoc habent ex natura sua; ergo per principia horu diuersoru motuueo nitituuntur diuersa corpora naturalia debet lane ipse auctor probare, quod vi detur asseueranter asserere , Solem esse iacentro uniuersi, vel melius teprobare,quae probat non vero atamere, ut certum, ex motu diuerso in ordine ad centrum huius spherae Mementaris non haberi diuersam
Impugnat quin th, quia reuera motus grauium, S leuium, dum ascendunt, vel descendunt. non est motus rectus, sed circularis, S hoc propter motum terrae diur num, de annuum; dum enim graue desten dit,si inul eirculariter circumrapitur a m tu terrae , S ita ex dupli et illo motu coclinsurgit motus circularis cluiccndentis, vesascendentis. Relpondeo primo gratis omnino i immo salso supponi terram moueri; aliud enim est non afferri rationes emcaciter probantes terram quiescere in cenistro uniuersi,& ssilui omnes,que afferuntur,& ostendere omnia saluari supposito motu teris diurno,& annuo: aliud postiuὶ probaee terram moueri. primum dixere multu secundum nullus, quod viderim hactenus emeaciter. nec creditur polle fieri. Aod struendum, ergo dari motum rectu, quem nobis videmur euidenter sentire non ellet supponendus motus terrae I sed emeaeiter probandus, alioquin non erat probatum non dari motum rectum inii petendta pi ordicipium
40쪽
eipium, & supponendo terram moueri, quod non est probatum .
Respondeo secundo , absistute probari
Eri an non esse motum rectum, ecia illa facta su- perpositione motus terrae, non vero pro-
bara esse eircularem , verum quidem est, 9m . quod graue descendens velocius semper ,
& veloeius descendit; rotaretur vero uni sormi motu admotum terrae. Sed neque est per se notum, nec sufficienter proba.tur illos duos motus conssare motum circularem. quare si contendit demonstra. re in natura dari solum motum circul rem aliae erant demost rationes afferendae. Globin Mia Miror sane hunc hominem, qui agnouitio, motu descesus rei grauis ex turri, facta suptatis, a P si ione motus terre, non esse motum reisna m. ctum non agnouisse deinde in motu globi ' hombardae, si bombarda erigetetur prorissus perpendiculariter , non futurum motum rectum, quod tamen ipse dicit, nimirum futurum rectum , sed per lineam
trant aerialem ; est enim euidenter saltum evidelia Mathematica , quod debebat aduertere, dum enim globus vi ignis a sendo bombardae ad os peruenie, bombarda sic erecta supponitur moueri motu diurno, de idem est . ac si illa bombarda tantum produceretur quantum ascendit globus, di esset veluti turris;ergo,dum globus mouetur parallelus una laterum ille incitus non est rectus , ut in globo descendente , ita di in alaendente ; lta enim mouebitur globus per bombardam, ii fingamus productam usque ad summum ascensus, aseendendo, S descendedo parallelus lateribus, ac mouetur lapis ascendens, & descendens paralleIus turri ; erso nunquam erit motus rectus transuersalis, sed curuus; patet hoc in lineas spirali, liue enim punctum incipies motum sit in cetro , a quo uniformiter recedat , dum uniformiter sertur in gyruma, sue sit in eircumferent a, & uniformiter aceedat ad cctru dis umBrmiter sertur in*yrum , semper describitur eodem modo spira;ergo etiam in easu nostro delatibitur
Quod autem,dum ascendit globus, semper lento magis gradu sursum feratur, moistus autem diurnus semper sit unitoraris , hoe ostendit non esse spiram regularem, ,ι - s sed B: similiter dum descendit graue i
principio lentius,& lentius mouetur, ergo eodem modo resultabit motus curuus ex
descensu deformi, & ex ascensu, & salsum erit motii bombardae esse rectum. Qua deis
inde curultate curvetur facta illa suppositione est probandum . Respondeo deni que tertio, motum illum rei grauis, quae descendit esse per se motum rectum,& per
accides euruu; illi enim Iapidi descendenti peraccidens,in,quod globus terrae globus, S sph ra elemetaris eirculariter motu diurno moueatur; ita enim Seode modo mouebitur , siue terra quiesca , siue rotet Ur.
Cis ergo in e5sideruione motus naturalis attendatur, quod est per se, non potest negari a natura esle motum rectum. Manet igitur commune dictum: ea,q uae ab omnibus grauia, & leuia hactenus lunt vocata , per se moueri a natura sua motu recto ,& natura m esse princ pium per se
motus recti , neque hanc lantentiam labe iactaret terrae vertigo, aut inter sydera connumeratio; diim enim dicuntur grauia, et leuia moueri ad centrum uniueri I, vel a centro, verum est id dici, quia aliunde putatur, terram esse in centro uniuersidem Ostratum. Si tamen alius notia hypotest fingat Solem in centro unita erit, ut cor incentro animalis fons caloris , ia lucis, ut inde comodius ad omnes partes virtus d riuetur,sicuti hoc non proba Uit euidenter. μ. ita non improbabit terra est ancetro, sed
quidquid sit de hoc: dico euides esse grauia
S lauta per se moueri ad centrum huius elobi, vel a centro. hunc enirni motum per inde faciunt ista, siue terra stet, siue uoluaturi est enim iste motu& institutus a natura. ut partes recte ordinentur, c disponatur.
inter se in isto globo, & sphqra elementa ei, & est motus ordinatiuus partium in o dine ad totum incilla sphqra elementari: &quia linea breuissima, quantum est ex se, suos peragunt eursus; ideo dico per sem ueri per lineam rectam ; immo in P. iloso- In σωσι phia Magnetica recte cum Gilberto sup- - posui hoc principium in omnibus nobisi si enim a Luna separaretur pars Lunae, S a love pars Iouis; puto probabilitet suturum tve illa pars ad stium globum reuertatur linea breuissima, hoc est , motu per se
recto, quamuis ex accidente,quia illa eorpora rotantur, resultet motus curuus. Isto autem motu dixerunt hactem S omisnes Philosoplii moueri res naturalitur, qvia mouet ut a principio interno. Mam se. ste autem aequiliocat auctor de principio . interno , quia non intellexit in definitione naturae particulam illam: primum. intelligitur ea im principium internum , quod