장음표시 사용
41쪽
ci is , ita ut sit piimu principium illius moturi quo no Polaiit intus in re assignari prior qui caule t illum ; sic intelligunt tale principium, quod sit primum, S consequenter quod fit substantia , S este ipsius rei; nolia ergo impugnet . definitionem Aristotelis
quam non intelligit. Dico ieitur dari in natura principium motus recti , quia vere datur in naturis' in F β: verum aliquod principium , Sest ipsarς rum natura, a quo res naouentur ad pro-
prium locum, qui motus absolute,& per se est rectus,& per accides est curuus . . globus, cuius partes mouctur illo motu, circulari ter moueretur,& hanc vim necessariores habuerunt, ut globi ipsi eon seruare n. tur, de non dissuerent, dum non permittie haec vis partes diuelli ,& si casu diuellatur iterum colluunt ad situm totum, di hoc est naturam esse principiti motus, & quietis, neque istud prinei pium seponit in ordinationem, sed est datum, ut non sequatur
in ordinatio. & solum supponit possibilem
inordinationem. Vtrum autem in alijs globis, ex quibus componitur uniuersum lit principium mo. tus recti, ves in toto, vel in partibus, ut e seruetur totum, & conseruentur partes, ineonuenienti situ , di distantia ab aliis corporibus, & partes conseruentur indebita dispositione ad totum, probabiliter alibi iudieatum est. Vtrum autem a Deo extra talem proprium locum dicta corpora sine creata, & dum per talem vim ad propritim locum motu proprio se receperunt, imperum conceperint , quo impetu delata vitarius essent, sed ubi in proprio loco suerunt, acta sint in transiter sum circulariter a Deo, S hoc eodem impetu etiam nunc in gyrum ferantur, res est omnino gratis eonficia,
r a virum sit in centro uniuersi quod Aristoteles quidem non de monitrat, sed &optime sentit se non demonstrare : quaestio est utrum in illa sphaera recte collocentur. di ordinentur ista quatuor corpora, e qui bus experientia duee diximus, tanquam ex elemen: is constare. In hac ergo re dissi euitatem faeit ignis utrum de facio obtineat iupremum locum remotissimum a centro ; de alijs enim tribus seia con stat ex s ensu, de si ex grauitate tanquam ex se a disponente ordinantur haec corpora in ordine ad centrii , certum est terram data paritate molis grauissim esse inter haec quatuor.
Dices inter corpora, quae vocantur mi- - ε' xt aliqua sunt grauiora , quam terra da- g ra paritate moli S, ergo terra Inter quatuor haec elementa non est grauissima si enim bis materra inter quatuor elementa ellet graui si ra. fima, de omnia mixta sunt ex his elementis; ergo in tantum partieipant grauitatu, in quantum pari cipant cle terra. S eo magis grauias ut, quo magis dominatur terra:e
go maxima dice da est grauitas, ubi tota moles est pura terra , ta nihil est admixtum ex ali 1s leuioribus; cum propter quod unum quod unumquodque tale, est illud magi ς; ergo si propter admixtione terrae, res sunt graues, terra ipsa purissima erit grauissima; sed hoc videmus esse falsum; nam aurum argentum viuum,plumbum Se cettera, data paritate molis, sunt grauiora terra, ut norunt Omnes,' ergo terra non est primu graue, neque inter elementa est grauistima, sed erit illud, cuius participatione grauitae. ac proinde non est collocanda terra proxima centro huius globi. Respondeo, mna n me non disputare hic primo, utrum ea, quae U vocantur mixta sint composita ex his qua- 'tuor vocatis elementis I i ta Vt omnes qu a litates participent per horum corporum participationem, & illiu S qualitates magis ostendant, cuius maior substantiae portio v d mixtione concurrat, unde dicatur elementum praedominans, quod petere vide tur obiectio; neque suppono grauitate a
per se primo oriri ex forma terrae; si enim aliquia .
42쪽
Liber Primus, Textus Quartus. Σ
aliquis dicat oriri ex materia quod maior
sit portio entitatis materialis, vel ex de state, vel fixatione rei. de hoc nolo disputare, sed solum dico, quod non solum quilibet Philosophus pro nuneiat , sed cuiusq. sensus iudicat,inter illa quatuor corpora
quae vocantur elementa huius sphaerae grauissimum , & quod maxime ad medium
Respondeo tamen praeterea non solum mora u- esse Peripatetieum dictum, elementa de
quibus sensus iudicat, & sunt apud nos .isT non esse pura sed esse externis malis faedata, quare non possumus scire quantum pura terra ponderis habeat, utrum sit grauior etiam auro, data paritate molis, di virum ideo aurum grauissimum sit, quia maxime T.mma participat de pura , & vera fixa terra ; sed,
xime ena di absolute rationibus,& experientiis cer- tum terram fortasse omnium elemen
torum maxime esse infectam, & si non prius, certe aquis diluvii tota sere est fie-
data etiam dum profundὰ eruitur . utinam haberemus terram illam benedictam , puram, fixam, quam Philosoplu inquirunt , ut spiritu vivifico animent: medicinam-a. ἔ ,δ Componere possemu , , quae omnes depel-cta mau. teret morbos, & qua fortasse prisci illi Paria miai. triare hae ante diluuium tandiu vitam prO-
ducebant, dum hanc terram adhuc eruere poterant. Illa verae ii terra , illa pura, di ponderosissima , dc propterea omnia se Orpora penetrat,oc pervadit ubi si eo
ora appetunt . fixat, & perficit. sed hane hilosophi inqui rant. Obicies secun db; dum eruitur terra inisalva no uenitur aqua: ergo aqua sub terta de Iit s*D. Nr--quo altius effoditur melius aqua uenitur . obiectio leuis est, ac proinde re se pondeo. terram esse spongiosam, de cauer-
nolam non solum magnis; sed frequentius paruis cauernulis ; aqua ergose insinuat per illos meatus, & ubi terra, vel propter saxa, & glaream,quam ineludit,vel ex alio accidente, non potest fatiscere, ad exinplendam vacuitatem illam accurrit suo fluxu aqua, ut ipsa potius sit ibi,quam aer vepote aere grauior , & hoc est quod terra praesertim arenosa , & glareosa , exusteaquam, & ex sorbet . descendit enim aqua ad excludendum aerem. Quod vero supra aquam sit aer,naturae i. impetu satis constat experientia . Si enimale μή m corpus aere plenum tentes infra aquam no m. U.. demergere, videbis tanta vi sursum re-
pellere debri mentem, quanta est grauitas aquae, quae sit aequalis illi in mole , vi v. g. si sit globus vitreus plenus aere, magnitudine palmari, S tentet qliis deprimere infra aquam; sursum pellet globus ille tanta Vi,quata est vis,quae deorsum premit. spha ra aquea unius palmi demonstratur hoc geometrie E a Mathematieis;sed omitto. Remanet ergo dissicultas de igne virumst supra aerem , ex una enim parte expe- ἔζη serienti is habemus potius ignem reperiri in terrae medio , S in visceribus: videmus enim ignes . terra subinde erumpentes hoc enim ipso anno,quo haec scribo i 63 I.
in agro Neapolitano tantam strage, o vastitatem induxit Mons Vesuuius eructan- Eruinodo igneos torrentes; de qua re alibi die e- τ' -- . tur,ut rem testatam reliquat.praeterea tot aquae seruentes e terra scaturientes non nisi subterraneo igne seruent, ct iste sor- r ι --tasse est centralis ille ignis, naturae Ar. μ ε -- chaeos, qui ex centro ad externa transmittit subinde spiritus vegetabiles, & fouet Pinterna terrae viscera perfectam q. mistionem, & coniunctionem rerum lacit,quem ignem norunt solum veri Philosophi Ex altera vero parte ratio, & exPerientia etiam suadet ignem supra aerem collocandum, S ita non solum Arist. sed Antiquisesimi etiam Philosophi pronuntiarunt: vnde putabat Anaxagoras totam cauestem restionc Nenam esse igne ut testatur Arist.
ponendum igitur est corpora haec oris dinari grauitate, , leuitat , & quo leuio- - --.ra sunt requirere sibi locum superiorem Ma eo s. eo impetu.vid ieebam,quo est grauitas, seu
leuitas,data paritate molis, ut constat ex- perientia. suppono deinde nos experimen to cognoscere, hunc, quem nos vocamus igne, res attenuare,& leuiores sacere,imo
resoluere in spiritum subtilissimu prae alijs
corporibus nobis notis; quod enim nos dicimus, ignem res consumere , reuera nihil aliud est, quam eum,quem nos vocamus ignem, paulatim illam materiam attenua rosem A re, ut attenuata nolit esse infra corpus le- νὸ, uius se, sed supra ,&ideo auolet; duin , omasit. enim lignum incenditur, & consumitur, non statim tota illa materia est igni S,quando enim adhuc est carbo, in illo nondum
est forma ignis, si volnmus usitatis philosophorum verbis loqui,sed tantum est sorma ignis in parte illa , quae resoluitur. de resoluta au0lat; & quia paulatim disponitur illa materia, paulatim indoeitur lurcsorma seu retolutio.interim tamen costat,
43쪽
dum ignis agit , materiam illam attenuari, di quia attenuata, ε rare icta iam eli te usor data paritate molis et amquam sit aer, qui comimini appellatione venit no .mine aeris, ideo vult este supra aerem,tan inquam supra corpus grauius se in specie. Quamuis ergo non possit ut albitror η βω- quisquam sibi per Badere, ur certe hoc mi I hi nunc non persuadeo , dum resoluitur li- gnum aut alia similis materia vi iὐnis, ecι- rauum a tenuata materia avolat, hunc spiritum iura. transcenisere , dc penetrare omnem aeris
regionem; a nubibus enim, dc a media aeris reg one, quae frigidissima dicitur, densatur iterum ille spiritus , & iterum 1brtasse ad haec in seriora delabitur, tamen adhue eui- dens est illum spiritum, cum sit corpus IV t' ' magis tenue aere, eum postulare sibi lincum supra aerem; de quia sic attenuatur, dum dicitur heri lenis, ideo dicitur ignem
esse supra aerem natura sua; unde si mane is rei in illo statu . nec cogeretur 1n corpus magis densum, maneret supra aere is . virum autem dentur talla corpora, quae maneant perpetuo in Illo statu, aliunde . inquirendum est . Interim si nomine ignis intelligamus attenuatum illum spiritum ex vi vocati ignis productum, videmus illum esse supra aerem naturae imperio. Quod vero detur tale corpus, sic persua-iaudeo . Certum est eum, quem uos vocamus,emm D. ignem,aerem ipsu in attenuare , dc facere pra atram magis rarum ἰ quod probo et si calor vel te- . nii. isimus statim Inducit raritatem in aereisu minus calor, qui dicitur ignis, maximam
inducet. patet ante si dcu ex lensu,ta conia, at ue t unico illo istrumento, quo caloremanis m. aeris metimur per ampullam, cui longa fi . ammira stula vitrea adhaeret, cuius ex Premitas motuscor. . aquam mergitur de quo ii strumento alias torta illa dicam . cx illo instrumento vid mu, ad minima in acris calefacti Onena, quae prorsus nullo sensu percipi posset,statim a tamen aerem rare fieri, S consequentet leuiorem euadere et ergo multo maxime cum summus in ancitur calor, inducetur raritas. Ergo quo rarior fit, elian leuior, rusuperiorem. magis locum quaei mergo rari simus leuit sim uberit, de supremum quaeret locum , de sipei pc tuo stet in illa raritat , hunc locum sibi perpetuo vindicabit. Aerem vero in illa lumina raritate nos voca muS ignem, nec alium ego altero ibi ignem nisi aerem summe attenuatum . Quod autem aer , quo magis densatur, sat magiS grauis, probatur experientia; Si enim quasi uinat quod ego expertus sum Σ Γ' aliquam ex illis quibus utuntur ad lutum, pilis cori accis, quae aere vi adacto ilia uantur, oum libero solum aere plenae sunt aci exanimetur ad stateram illius pondus, deinde vi adacio aere impleantur ad summam duritiem , fient ponderos Orsis , α νοννa. crescit non solum sensibiliter illius pon- uis . dus, sed maximἡ sensibiliter , 5. hoc non nisi ex ibi dentato aere: ergo aer denius pondus aequirit . Quia autem aer non est corpus solidum, de durum, sed tenue , & suidum, di in quo partes libere disponuntur, uec ullam vim isis iniere durities, quo minus libere priar eram.
tione grauitati S mas , , vel minus remo- 1-is.
tuni a centio sortiatur locum, hinc fit, ut partes illae aetas quae perpetuo, de firmasiatione supiemam obtinent partem, illae
tenuis,linae , de te uisimae tentem dc bcant.
quae ergo leuit linis sunt perpetuo in supre-nia suus regione . aerem autem tenuissimum, ec leuissimum ego ignem appellor rgo in suprema aeris regione ignis est. Sic mire t lecto igni S vocabulo hanc consequentia in non ego in sero ex combinationea qualitatum, non ex naturae arcani S, non ex congruentia quaternari ji sed ex ipsa natura leuitatis, de prauitatis, de ex fluuiis sv da aeris lubstantia; ex quibus sequi dur, v c is semper partes puriores, S leuiores ad la in iis, qua periora terantur, de tenuissimae, dipum se blaum,
simae ad supremas di hunc ego ignem apis pello, qui datur in concavo lunae .
44쪽
Liber Primus. 2 extus sitiinitis.
EXplieata causa materiali harum imis
pressionum inuestigat Aristotel. ea lam etficientem,& primo determinat hanc esse;egium probat hoc triplieiter. Primo ex eo, quod fit continuus mundus ille inse
virtus derivetur; continuum autem dicit no continui
quomodo eontinua sunt, quorum extremum est ide; sed continua, quia nihil mediat inter haec corpora , &se immediatὶ tangunt per superiores aute Iationes, intelligit clium , quia no mouetura se, nec a propria form4,ex ipsiuSSutentiali io mate;
sed quali circumfertur ab alio , FLigitur virtus c lo. rum, di eorum influentiae possint in
elementa derivari, non debet es euum inter ipsa corpota, alioquin non possent trasni tere actionem, quia nihil agit in extremit, nili agendo per med um. Secunda ratio illis verbis continetur, unde motus principium omnibus inest &e. quae verba sic inte Iligo, & rationem sic formo: isti effectus Pleteorologici sunt effictus uniuersales elementorum; ergo non ex particulari ais qua causa, neque ex aliis quo singulari eiciente pollune prouenire; cum enim ubique gent: um fiant pluuis, niues, ve mi, turbines, &c. non poterunt illi effectus dependere nisi a causa uniuersali,
quae sit causa prima, di principalis horum effetarum; sed primum mouens,& primum
principium motus, boc est,unmersalis causa mutationum est Ceelum suo motu, pecquem astra subiade diuerso aspectu terras respiciunt: ergo causa effeIens harum passionum, S primum agens est C lum. Tertia ratio illis ponitur verbis; ad haec autem,S c, quae sic tormaturi ista passiones sunt perpetuae, sibique perpetuo succedui,
nam pluuiae, nives,&e. sibi statutis ic-poribus succedur. ergo debent depe de re ab aliqua causaperpetua, & quae suis teporibus recurrat ; sed solum Ceelum, eo quod circulariter moueatur, habet ista per petuitatem,& eius motus no habet finem , quia semper eli. 11 in fine , & in principio; ideo su- Per potest proce
pria loca mouetur motu rectos eum a
loca finito distent spatio,tandem fini
tur motus. ex quiano possunt move re, M si mota, nec druersos produce. re effectus, S no uos,nisi diuerso,& nouo modo applicenturifinito motu, co quod deuenerint Ed terminum, tinita erit alteratio,cum ergo Hi I di. sectus sibi succedant perpetuo, cur1 l. . duin erit ad ciaulam,quae moueatur, & applicetur ita ut non habeat finem sui motus: haec autem causa est Celum sua circu- Iatione, ergo Coelum essiciens halum Pa sionum est causa. Ex his ergo rationibus concludit,quare accidentium, hoc est eorum, quae accidunt circa iplum mundum elemetarem, de quo mundo hic disputatur,oportet putare igne& terram, quae suntaextrema elementa , &cognara his,quae sunt media,caulas, ut materia: ,hoc est, causam materialem elle haec, 8c cuIa nomen materiae, non erat sortasse
ad eb tritum, di vulgare, nec usitatum ab
rioribus lationibus, ut omnis ipsius virtus inde gubernetur. Unde enim motus principium omnibus inest, illam causam putandam primam, Ad haec autem hic quidem perpetuus est,& finem motus non habens loco, sed semper in fine: haec autem corpora omnia finitis distant locis abinuicem. Quare accidentium circa ipsum ignem, di terra, & cognata his, ut in materiae specie eorum , quae
sui, causas oportet putare t subiectu enim, & patiens appellamus hoc
modo: causa autem, ut unde motus Principium, eorum , quae semper mouentur, virtus causa ponenda .
45쪽
Aristotilis Sugiritis Meteorologreorum.
Antiquis, subdit: appellamus enim materia subiectin , & id quod recipit illas pastiones . illud autem quod edicit, & eli talis causa,vnde est principium motus sic enim perpetuo circumscribitur ab Aristotele exuli essiciens ponenda erit uirtus illo. rum corporum,quae semper mouentur, id- est Celorum.
DV m querit Aristoteles causas Meteois
rologicorum ellectuum, ponit celebrem illam Propositione, non dari vacuum inter C lum, S terram, & hoc, ut Coelum possit agere in haec inferiora. quae propositio nec ei sario supponit ad Omnem acti ne requiri contactum suppositi vel virtutis,itave nihil possit agere in id , quod diliat , nisia ἐendo per medium, vel in medio, producedo qualitatem eiusdem rationIS, atque producat in extremo , vel producencio aequi ualentem; & ut exemplum sumam in re notissima , dum ignis calefacit manu, necessario similem calorc producit in aere intermedio . atque est ille, qui producitur in manu ; & dum Sol calefacie terram, si non producit calorem in aere inter medio, certe producit lume n . quo lumine deinde in terra producit calorem. Quaestio igitur zy, vir eli,vcru in omni agente debeat neeestariosis. in medio produci aliqua qualitas eiusdem omnino rati mis, cu ea, quae producitur in palla,vel certe alia aequi uales aqua deinde producitur in pallis qualitas producta I ve. cu a dio te producitur tum: in medio, a quo deinde Inmine producitur calor in terra ..HEe quaestio in Philosophia locum non inuenisset, ni fi aliqui effectus proferrentur, qui de nouo fiunt, causa etiam procul posita,cuius effectus nullum vestigium in m dio apparet. Solent multi tales effectuae numerari, ut de Magnete , de suceino, de Basilisco oculorum obtutu interfieiente , de lupo raueddinem at pectu indueente, sed prae ipue a Modernis quaedam medicame toru n geuera afferuntur , quae nullo meis dio sanitatem inducunt. Non loquor hic de quaestione illa , quam solent aliqui agitare. virum agens princi- pale agat immediate per totam sphaeram a b. suae activitatis,& in Omni subiecto existeniate intra illam, an vero astu Principale agat solum in in dio. vel in aliqua parte medij; & deinde pars illa agat in equentem, S sic propagatur actio;hanc quae iii at mnem pluribus agitat illi qui in rebus physicis metaphysice potius quini Physice spe.
culantur.& ut rem exemplo pala in faciam, dum ignis calefacit,quaestio effet, an immediate in omnibus subiectis existentibus intra sphaera m activitatis illius ignis ille immediate propria actione producat ealore,& c tiam in mea manu ; an vero produeat calorem in aere, de seinde aer producat calorem in manu; timent enim aliqui si dicamus ignem propria actione immediate ab illo proueniente cale sacere manum quae distat ab illo, ne admittere cogamur
dari actionem in distans, S agens agere in id, quod diliata se, quod putatur incon
Non ego hoc sic existimo, & puto ages praesertini uni vocum agere immediate per totam sphaeram suae act uitatis ,& quod dicitur de actione in distans, quae s queretur
ex hoc, ista emi ineon uentes,si nihil produceretur in medio , di ut omitta probatio nes huius; rem ostendam exemplo . dum
percicam oblongam protrudo, di propello, non ego impello parte perticae , quam mλ nu tλnio, & iba parspellit aliam, S illa se quentem, sed immediatἡ totam perticam ν - raquauta est,um ea actione immediate a mea potentia proueniente, i inpello; neque hoc est agere in id, quod distat, dum continua tat actione, quae solum diuidetur ad diuisi nem subiecti, quae diuisio proprie, di phy'sice loquendo, est diuisio omnino materialis immediat E ago; alioquin si partem ego impello, & illa pulsa pellit sequetem, cum illa pars necessario sie diuisibilis, pars illa a me remotior erit mihi distans, dc tamen in illam agam ; solum igitur discutaendum Propono, virum, aliquod agens possit agere in id , quod distat, nihil agendo pςr
Immo vero neque rem mihi sumo in
praesentia cum illo , uua diceret verum quidem esse , quod experimento videtur , certum, agentia naturalia determinare si i., M. hi sphaeram suae activitatis, di saltem coris
poralia uniformiter difformiter agere, hoc est, minori semper essicacia, quo magis re ceditur ab agente, non tamen necessario agens agere , etiam in medio , sed constituto patib intra sphaeram aesiuitatis agentis,hoe est, in debita distan tia,agcns suum effectum in passum producere, lihil interim Q
46쪽
Liber Primus. Textus Quintus. 93
rim p. Oduccnco per medium, quam opunione afferunt multi, qui negant species, utentionales colorum. Hanc sententiam quamuis in exemplo allato putem salsam, tamen non immororis illa confutanda; dum enim determinat sphaeram activitatis cuiusque agentis, sor. rasse eludet omnia argumentorum teli et
propositio tamen Aristotelica hic, & ratio ab ipso adducta, vix quidquam probaret; sed quidquid fit de hoc, integrum hactenus
relinquo opinandi locum . S lum hic propono urium detur aliquod ages, quod agat ad quamcumque distantiam , ct ς que agat in quacunque distantia, nec determinet sibi sphaeram activitatis, quoties enim apparet determinatio sphaerae , ut maior iit actio proxime quam remote, siue sentia.
tur actio in medio, siue non, immo siue adsit, siue non ausit medium , sit nil ne extra
aleam, solum Ioeus hie pateat illis, qui nihil curant de dis aulia, S de me da . Ratio dubitandi oritur ex quibusdam, effectibus, qui proseruntur,& dic utur sympatici. Prianus lit illorum, qui medentur
vulneribus , non applicando remedium svmν ipsis vulneribus, sed panno, aut linteo san-
fri guine vulnerati insecto . Dicunt enim si sumatur vitta intincta sanguine vulneris recentis, O huic applicetur remedium vultius curatum iri ita quacunque ciliantia sit vitta illa a vulneratu, cui remedium applicatur etia si nihil vulneri applicetur. Hoc ego LeoE audiui a viris fide dignissimis, de
Pt incipibus, nec solium hoc contingere unguento ilio ij inpatico , de quo mihi multa
narrata fuerunt , tanquam experimcntaispo facta; sed praeterea indicatum milIlluit aliud medicamentum simplex satis, &vulgarei quo hoc idem praest a tur, nec pono hie medicamenti genus , quia cum non
sim expertus, fides nutat, tamen e ea
modo aiperguntra vittae sanguine insectae, eis . . . di arte adhibita, & Gla vittarum medie a
viis--- ζιOne lanatur vulnera etiam grauissima, si-De. valo. Ritur sanguis, etiam truncatis venis, exso- m. Ia linteolum curatione ,in quacunque distantia sit vulneratus; immo addunt vittas
illas diligentissit ne custodic das, ne Csti pateant iniuriis, dum interim vulneratus libere ine edit, levictitat, ut satis sucustodire vittas ipso non custodito. verum quidem est artem exigi in medendo ne vulnu&citius quam par est cIaudatur. Mihi hoc, ut dixi a nobilitano viro indicatum sui c. Via I. . qui se saepissime expertum dicebat Fic it simo semper eventu, S audio sati Hare; medicamentum autem est simplex, naturale , vulgare.
Secundum experimen tu esto illud, quod dictum mihi fuit a Principe viro: si sumatur stercus cuiustuque anima Iis, & certa quadam ratione milaeatur simplici quada re ,& accomodetur certo in loco, suturum dicebat, ut animal illud ubicunque tandem gentium sit, aluum purget usque ad animae deliquium inciusue , vel certὰ nunquaprorsus egerere possit seces qua diu volue
rit is, qui remedium adhibet. remoto re
medio a tali loco: animali, quocuque in loco sit, sistitur aluus, nee superstitionem suspiceris, Tertium experimentum sit dei sectis morsu illius animalculi, vulgo tarantula , quod in Apulia nascitur, dicunt enim inte- M με tactos veneno huius animalis, hoc etiam habere, quod eum certis quibusdam temporibus veneni vis illos exagitet initis mυ-dis , ubi animal, a quo ucti su nt, moritur, quocunque tandem in loco sint, & aa quacunque distat ram, veneni vim e xtingui; nec
amplius in posterum illo agitari. Quartum experimentum sit de horol gin stiri pati cis , quorum beneficio dicuntur duo constit uti in quacunque distantia se in uice alloqui.& shi mutuo sensus suos aperire posse, si hoc magnete fieri dicatur, dixi, quid sentiam in philosophia Masneti.
calibro cap. ro. oc probavit ut arbitror. euidenter magnete non posse fieri. Vetuquia audiui alios relatentes id fieri ungue . to sympati eo utriusque sanguine ad n lato, celli, ex corporis locis educto , ideo hic addidi istud. alia fore ille crunt e perimenta, sed ad me non peruenerunt, ab his tamen forte disti alii a non erunt i qu: p pQ quae fiant per tympatram, di antipatiam. Lico igitur primo in uniuersum me nodum recedere ab eo, quod tradidi de magnete libro a. can- q. g. ex hoc etiam ractiones scille et tympaticas a medio non absoluere, sed vere qualitatem per mediuproducere , seu dissipate , quae tamen non sentitur, nisi ubi ad corpus proportionatu
deuenirit, in quo te iam prodae , & qua alia ratione sympatiam, & antipatii fingit
non veritate minuenit; sed ad asylu ignorantiae . Vbi se tegunt vulgares philosophi, confugit Rem ibi aliquando coniolius explieo exemplo magnetis, quare dico me
47쪽
nulla Sactenus experimen tu vicisse . neq; a canum sata rem polle esse , cuna Glzuaa , Philosopho, i. eque ex Principe viro, in quo etiam hominis multis in rebus prodesse actio appareret sympati ea , quae a medio .videamus in cane autem est potior ratio, omnino absolueret. & cogeremur dicero, quia canis, quod fere lingulare illi est, non qualitatem per medium non di Elam, im- sudat in alia parte corporis, sed totum md illa ipsa , quae asseruntur, etiam si ad- dorem per linguam emittit, di ideo canes mittatur; per hoc ab aliquibus expl.catur, dum incalescunt hianti ore linguam exe Vim quod spiritus per medium deserantur, qui rut, quam ad uel tere poteris diffluere ma- ω ri. spiritus utriamque ex corporibus sympati- denti sudore, m. m ergo cansili gua abun- νη 'eis afficientes , illos hoc modo disponunt, det humore acri illo, di falso, & conseque S illos causant effectus.qui spiritus ad ma- ter abstersivo, restri diluo , contolidativo, ximam etiam deseruntur ;distatiam quam- immodi balsamico, non ist mirum vulne-uis in medio no sentiatur; quare manet as ribus lingendo prodesse. Adde, quod si vi- huc non sublatum hoc principium nulla , no vulnus abluatur. in vini tartaro, & salea lentia Physiea absoluere a medio, de hoc balsamicam inesse viin, qua vulnera sanan- etiam mihi persuadet hoc ipsum, quod na- tur, & ego mihi ipli hoc uno remedio partura adeo abhorret a Vacuo. Da illa vulnera, quae casu mihi insisto, dum Ad primum ergo experimentum dico aliquod opusculum molior, curare soleo, me nondum vidisse talem curationem, ut vino abluo, oc ab aqua contactu defendo, toto animo optarem, au 1ini tamen ex ali- ergo hactenus non vidi, quod conuincae, quibus necesse esse vulneris munditi enuo prodessi vulnerato remedium vittae appli- conseruare vino etiam, si opus sit, abluem eatum, narrata quidem suerunt multa, sed do. Hoc polito posset dici, no remedia vit fides sit penes auctores , ego cum mihi ipsitis applicata , sed naturam ipsam vulnus tellis ero senteutiam mutata,vel causanias sanare; nullus enim Medicus efficae ora actionis inquiram. ministrat remedia, quam natura ipsa; haec, Dices, serunt illi, si vitta illa sanguine in- non solum carnem confuit , 8e ossa resar- secia, S remedio aspersaeceu iniurijsex-cit; sed . & venas, S tendones restaurar. ponatur,xgros statini set ire dolore si custolmo Lio ego aliqnando contigisse Parmae diatur bene distri. Re Od. me hoe liberer in publico xenodochro, cum cuidam fm no admittere, nili alia ratione,qua testim mitiae apostema in maxilla contigisset. OS nio probetur. Videor enim mihi per Badere temporarium , eui musculus mandibularis meras esse nugas; na primo Oporterer qu, adnectitur, vi morbi separatum fuisse, &1 do aliquis vulneratur eusto ire diligenter natura to a, uiaud medicis mirum videbi- omnia illa, in quibus san suis excipitur, netur,aliud os sinule elaboratum, & substitu illis proculcatis aeger patia turrimino cauetum suilse,in quod idem Musculus tranSta- dum diligenter, ne I arguis in terram dictus 2 ergo natura, nullo efficaciori reme- si uasti tamen quantus effunditur conculis dio adl icci . solis suis viribus ossa resar- catur λ protritur ratio enim sympatiae est cire, & rettuere prest. Si hoc verum est propter sanguinem, non propter vittantiis , quod mihi narrauit ille ipse inedicus.lPom cui adhaeret, di tamen nemo superstitiosEpilius Taliaserrus cui hoe accidit contrais ista custodit, multo aute maxime sanguis illud, quod dicitur, naturam non produce ipse superstitiosissime custodiendus esset, re amplius partes spermaticas nato ani alio uin aeger maxime amiae retur; &pomalii ergo & vulnus sanare potest natura test contingere ex imaginatione locum, zzis aperte, & quisnam intona vulnera sanat sabuae ali uando factum . Posset tamenia e inquis ulceribus in visceribus medeturλ ni aliquis dicere . si tacto probetur hoc vulam, si sola natura Saris ergo erit in corpore medicationis genus prodesse ab illo m non pessita e ccinstituto vulnus ab externis dicamento, quo vittae consperguntur san- iniuriis defendere, di sordiuus purgare et sui ne vittarum ita assici, v ra fan/us ille
si enim vulnus mundum seruatur, natura spiritus communicet cum Lilo medicame- sua ad sanitatem cito deducitur. Imo P u. to; o. ideo singuis debet esse recenter intato ego precipuam causam cur lingua ca- vitta effusus non exsceatus, vel certe eum
num medica d eatur, esse, quia vulnera aspergitur, debet madefieri, ut spiritus eudum lingit, tergit, di a sordibus pursat,qui- medicamento communicet , di quia illud buq sublatis natura ipsa unitarena indu - medicamentum ita est balsamicum vi ta-eii; non negauerim tamen saliuam illam mea sit valde commune, di spiritus illius
48쪽
vere suteTisi per uniuersum aerem; hinc fit Ut per aerem ex communicatione similium partui spiritus illius medicameli tangant , ct curent vulnus, quo d explicabat ili e per vitalem consensum totius aeris,& ego explico per communicationem spirituum calcantis, quibus aerem refertur . Sed hoc modo non sequere tur cura ad quam cun que distantiam, Se melius succederet proxi- ε qua remote , quod & puto verillanum; non enim puto hanc curationem sequi ad quamcunque distantiam squaliter, sed videnda esset curatio, quam non vidi, & ex ocuIari obseruatione philosophanpum. In terim die o hoc posse saluari ex communicatione aeris, quia spiritus illius medicamenti imbibantur spiritibus sanguinis, &quia consimiles Sut in aere, stequentissime propagatur cura ad aegrum; hinc fit, ut qgerno patiatur ex effuso in vittis,& in terra Sagume, et iasi proteratur, & iniuriIs exponat, nisi, ex aspersione medicam uti supra
sanguinu, sanguis ille factus sit sy mpaticus;
ex quo constat medicamentum esse quasi ligamen, quo sanguines nectuntur, & hoc , quia per aera similes spiritus effundentur, quibus illa duo distantia ligantur. Ad secundum experimentum. pace lulius Principis viri non admitto ,ut verum; quamuis accusare debeam meam neglige. tiam, quod , eum potuerim id experiri in bruto, non sim expertus, tamen nec lab raui, ut experiret, quia non putaui verum, nee puto, nisi ostendatur. Posset tamen eo indem modo saluari per spiritus effulos per aera,& communione illorum spirituum. Ad tertium experimetum dico, si quem Tor ru' Tatantula momorderit, morbum cessarς Zinia. ςςsitan et veneno, ita ut non remaneat it corpore radix morbi, & quasi statu r go morbi ferat qualitatis; nam dum acci- ait symptoma.illud , ideo contingit, quia uenenatus humor paulatim generatur ab illa cadice veneno insecta . & v, p. uenerit ad tantam quantitatem, & collecta fuerit tanta copia, ut sufficere possit, tum aggreditur partes vitales, ct causat symptoma, donec naturalis vis, S caloe Cordis, di motus absumat, de vel immutet, vel per motum istum evaporare iaciat veneficam illam qualitatem ; sicuti autem natura pugnat cum Ilo iam eollecto veneno, di tandem vincit, unde est, ut tandem conquiescat aeger, ita pugnat etiam cum illa radiee, di vhi debiliorem reddi. derit , coati agit aliquando, ut Quertat,
quod nunc citius, nunc tardius contingit,& cx viribus naturae, & ex recta vivendi ratione, di ex vigore ipsius radicis. quod ii contingat aliquando superari morbi radicem tunc, cum Tarantula moritur, id ex accidete erit,quia, ut loquitur Philosophus Berta ambulante fulgurauit, ino quia illa fuerit causa huius effectus , omnino in hoc morbo idem cotingit, quod & in omni sebri praesertim intermittenti, contingere testantur Medici; calorem enim illum morbifieum in malo humore accensum, ex qua febris consurgit, calor vitalistanditi exagitat, donee penitus extinguat,& ideo febris cessat, quia tamen radIAre manet morbilica, quae iterum malum iliu m-mM humorem reproducit, ubi ad tantam deis ια un . uenerit quantitatem iterum accenditur,& febris renouatur, de quia ille malus humor, & ista aceensio diuersis fit temporibus pro diuersa humorii natura , hinc fiunt diuersae periodi febrium . ut alia sit quotidiana. alia tertiana, alia quartana. Ad quartum experimentum. horologia
illa sympatica pernego, & persisto indiciis de magnete, di de aliis idem est O indicium.
Vtrum Caelu agat in haec inferiora per insuetras quomodo .
SVpponit hie Aristoteles, C lum in hare
inseriora agere, tanquam certiisimum,
di ideo Meteorologicos effectus a Coelo vult depedere. Res eii perquam certi isima, quis enim Cflorum influentias negare posisit difficultas solitin est, utrum agat per is ivm lumen,& motu;an etiam per alias qualitates magis occultas; S utrum agat ad res uniuersales producendas , an etiam in singulares ei hctus , ta singulas hominum actiones moderetur, ut videntur supponere Altrologi ludiciari . nolo au te hic omnia prosequi,quae dici possent hae in re cum libros integros habeamus ab eruditissimis viris conscriptos ; nolo tamen Omnino omitteres aliquibus enim fortasse gratum
Primo igitur loeo,quamuis motus dica. li, tur causa caloris modo alibiexplicando,N. 3MI . detur
49쪽
. ia Aristis Oae luisse ora corpora.
34 Aristotclis Stagirite Metheorologicorum
detur inihi euidens C lum non agere per deant , ut in quolibet momento in esse. &motum in haec interiora . quasi ipse motus conseruari actio Cili requiratur . ita ut si aliquid producas; sed solu quia motus subis C lum quiesceret, vel abio eius subduce-
inde applicat diverso modo astra, ut ter- retur, suturum esset , Ut continuo omnia
ram aspiciant, & diuerso modo radios ad perirent, non ita ego sacile hoc assirma. terram dirigant. e terum ipse motus ut sic re; puto enim d solo Deo , di a prima caude se nihil producit probatur haec eoneIu- si illam res habere perpetuam , & eonti- sio, quia motus localis de se est sterilis, nec nuam dependentiam pro quolibet instanti, datur a natura ad producendum aliquid, licet etiam a Sole, & lumine ver E perpetuo sed solum,ut activa pamuis applicentur: er- dependeant haec inseriora. go neque motus localis Cili produetet in Dicendum secundo Cqlum agere per Iu- x a is
haec inferiora aliquid. men, & motum sed lumen solum calefaee- νπDices motus dicitur causa eatoris. Re re, & ea producere, quae ex calore possimi erm G, spondeo alibi hoc explicandum. interim a deriuari , motum vero solum applicaro rmotus certe no producit calorem in asipi- agens ad agendum illo, vel illo modo;ista, ' ciente mobile ; sed in eo, quod mouetur; vel illa effcacia. Haec etiam coelusio satis motus ergo Coeli, & stelIae , ut motus eli, constar ex supraductis, & videtur constare nullum producet calorem in terra, S ex supradictiS, di videtur constare experie- c.lis chomine procul posito, sed producet calo' tia; Obseruo lainen istum calorem produ- l. ἀ- .irem solum in eorpore eontiguo ipsi in Obi' ctum a lumine astrorum, prςsertim Solis,e li; producit enim eatorem , ut alibi expli' se calorem vivificum ,& effieacem ;& ideo cabitur,stieatione corporis solidi cum alio ille calor in his inferioribus productus ad solido, nee alia ratione motus producet ca ostendendam eius emcacia dicitur respon-lore; si ergo motus astroru produceret ca de re Coelo, & elementis stellarum. lorem. hoc faceret in uocato igne,& in ae. Dicendum tertio, in Coelo, N astris p re superiore potius quam in terra ἔ sed non nendam esse aliquam aliam virtutem acti- -i immoror, quia non puto Philosophos, qui uam, qua agant in haec inferiora, praeter sensibus prae utuntur ad philosophandum , lumen ; quam virtutem actinam iam eom.
non cognoscere motum Coelis ut motus mun/ter explicant nomine influentiae . Itia
est. noli pro dueere in haec inferiora calO hac conclusione eth controuersia inter Aurem ; vident enim motum deseruire solum ctores,dc huic aduersatur Auer. de alii apud ad applicandum agens ad agendum, di ad Commb.2.Cςli,cap. 3.quaest. 3. N picus Mishoe solum esse a natura . randi contra Alimi. qui putant esse asy- Seeundo.lumen potest non solum illumi tum ignorantiae recurrere ad Coeli infleenia nare,sed potest etiam calesaeere multi er tias ubi causa alicuius edictus siti obscura. so contendunt astra , de Celum non agere Est tamen communior inter Philosophos, io haee laseriora, nisi medio lumine; calefa ut ostendunt Conimbr. art. Σ. & probatur etendo , Ec pro diuersa calefactione, qu* primo, quia non omnium essectuum caulae . oritur ex diuerso lumine, diuersam habere qui enectus ex Celo dependere creduntur; acitonem; quae res multis videtur Valde reddi pollunt ex maiori, vel minori calore; dissicilis; multarum enim itellarum Vix lu- & miror sane aliquos statim putare ea mina percipimus, & actionem essicaciter sam esse occultam, ubi non pollunt ex ma. sentimus, te stella quidem differt a stellaia, tori, vel minori calore rationem reddere, in claritate,differt tamen secundu magis,dc & cuiuslibet medicamenti, purgationis, Seminus; nec hactenus obseruatu est produci alterius effectus causam reddenda putant per lume, nisi calore; putantur tamc obser ex tali gradu primarum qualitatum , quasi obi effectus a liellis adeo diuersi,vt nopos non esten atrae qualitates, nisi quae vocan- sint prouenire a maiori .vel minori calore. tur primae; sed hac de re di eam ad quarta Dicendum primo . Cψum agere in haec huius, ioterim seu ti hoc semper falsius inferiora corpora. Res est sere per se notas putaui, ita puto certum non omnes effe- nee unus quod sciam contradicit,ex muta ctus, qui ex Cςlo pendere creduntur, eau tione enim , ει aspectu syderum, adςop sari per totum calorem; nec enim solus eatenter videmur fieri mutationes in t rras lor Per simplicem diuersitatem gradualem ut nullus relinquatur dubitandi locus i dc Potest tantam rerum diuersitatem pr nullus est, qui non sentiat e Coelo haec inse- creare.
riora dependere; utram autem ita dςpsa' Hi ac probatur seeundo, quia non esset
50쪽
Liber Primus. Cextus Quintus. Is
in stellis essicacia ad tam varios essectus
producendos; nec enim est tanta diuersitas luminis inter sydera, uti varij creduntur, ex illis prodire effectus, nee est tanta diuerialitas luminis Martis, S Mercurij, aut lo-uis, & veneris, quam sunt varij effectus horum syderum; εἰ quamuis admittam lucem astrorum , & planetarum Inon esse proprie loquendo lucem Solis ; licet enim verum putem tantum ex Sole habere, Ut luceant; ab illo enim, via sente luminis, omne tu men derivatur; tamen non puto astra,h here rationem solum speculi, de Iucere, ut quo, sed ut quod, ta lumen Solis puto reddere luminosas stellas; sed ipsas illum in tas euadere deinde lucentes, unde ex poteria lucentes fiunt actu tales a Iumine Solis; Iumen tamen, quo lucent stellae, est lumen ipsarum ; quod quamuis videatur obscure dictum, & sere inuoluere implicantiam ἰsi tamen videantur, quae infra dicuntur decolor. bus ad text. 23 huius, & quae alibi de lumine, intelliges sortasse quid hic obseure
indicem; sicut enim colotes non sunt actu colores , nisi sit actu lumen illuminatis cor rora , quae dicuntur colorata , S tamen non sunt ipsum lumen illuminantis, ita lumen Martis, & lovis eii a Sole , & sine Sole non lucescerent, S tamen est Iumen Ipsorum, non SoliS rcflcxum.
Polito ergo etiam , quod lumen stellarum sit proprium uniuscuiusque , non potest tamen in singulis fingi di tersitas , quatenus lumen eli, nili gradu alis maioris, v lminoris intensionis , vel czrte non erit nisi
diu et sitas temperationis cum oraco, Vial bi explicabitur; sed ista diuersitas luminis non potest causare tamam diuersitatecstecta una, quantam videmus ex diuersis
astris, ergo non solum agunt per lumen, sed per aliquis aliud. T rium lunam , ut lunae solum illuminat, A prout diuerso modo temperatur cum opaco diuersos inducit colores, ergo lumea tiroru non potest ut lumen est aliud praestare, nisi illuminare, & fi lumen calefacit, hic effectus non est diuersus, ex diuersitate luminis, nisi quatenus magis, vel minus calefacit. & confirmatur, quia sicuti illumi. natio syderis, non habet effectum sensibilem prς sente lumine Solis, ita nec illius actio, & calefactio , quae ex illuminatione dependet . habebit ellectum sensibilem Iunc ,
sicut enim non adiungit MercuriuS, aut Mars illuminationi Solis, ullam omninoienabilem divcrsitatem, siue coniungatur eum illo. siue opponatur; ergo nec addit sensibilem effectum ex colunctione a lumine dependente, & tamen mirum est, quam vari j effectus producamur. qui ergo
exactε,& ex animo considerat, quae tamen
vix possimi negari; sentiet quam effieaciter, ex hoc, probetur istς insuetiq& actiones C lorum diuersae a lumine.
Quarto , videntur effectus omnino ex
astris, & Celo dependere etiam d si astrum ex quo dependet, eli infra hor Ontem, ut M. est fluxus , S refluxus maris, qui sit u Lu- ravi. na, etiam dum cst infra horizontem. fiunt diuersi, S mirabiles essectus in puncto, in quo Sol cum Luna, vel astris diuerso modo configuratur, etiam si tuc il la Mira nobis non luceant, ergo illi effectus non fiunt medio lumine, quia tunc hic non est lume& tamen hic sunt effectus . Quinto, si velimus admittere, quod tamen vix potest negari, quod profitentur is obseruasse Astrologi, notati aliqua puncta in Celo, qui maximam habent efficaciam,
ut est punctum horoscopi, di pactum, quod
dicitur pars fortunae, di cuipides domorum ista puncta censemur hab re maximam efficaciam, & vix potest contingere ι,
ve aliquid non cocedatur ex iliis plurimis, quae de his punctis di euntur ab Altrologis;
quavis enim non omnia ad inittam, no posisunt tamen omnia negari; eonii incitur
enim sere ex experientia aliquid, saltu concedendum: sed in istis punctis nullum est astrum, crgo ex istis punctis uultum est immen , & tamen ex istis est actio; ergo Cc luna agit, Sc non per lumen.Verum quidem est actionem horum punctorum, praecipue tunc esse, quando ad illa puncta perti latui, seu per directionem peruenire tinguntur Planetae, unde tunc ex illis punctis crit lumen ; tamen nec tanta diuersitas potest prouenire praecise ex diuersa directione radi j lucis, quae vix sensibilem iaciet diuersitatem ex directione praecise illius puncti.& etiam ex illo puncto eensemur dependere effectus. Sexto, tam est exigua efficacia luminis, puta Martis, aut Mercuri j, ut vix effectus tam insignes, qui tamen non possunt dene. gari illis astris , possint attribui lumini, ab exiguo enim lumine no creditur liud P ς hia a stari, nisi caleficere . sed solum calefacit MME. sensibiliter immo, ut ego arbitror, absolu- ω, in sit
te si si in conuenienti intentione. S pro νωδυν maiori intensione magis calefac;t; at velo lumen Martis est adeo exigua , ut nec mura