Pomp. Gaurici Neapolitani De sculptura liber. Ludo. Demontiosii De veterum sculptura, caelatura, gemmarum scalptura, & pictura libri duo. Abrahami Gorlaei Antverpiani Dactyliotheca

161쪽

D E A. I 'colorar e,quae prima artis incunabula mentiat. Qui deinde sequuti sint cinnabari pinxerunt & Ephesio minio, quod derelictum est,quia curatio magni operis erat Nquia nimis acre,ut ait Plinius Ideoque transiere ad ru- bricam ωs Opidem. Spargebantur autem intuSpineae, in quibus praecipua laus erat. Sed & pluribus etiam coloribus seorsum 'ositis monochromata pinguntur quo genere pictura pinguntur etiam nunc folia lusoria variis coloribus, idque membranis fenestratis. Nihil enim interest sive unus, sive plure colores adhibeantur , modo sint distincti,&itari. Nam hoc picturae genu inter monochromata censendum esse, lini verba Ostenduntque unica xj. lib. XXXV. Pingunt inquit & vestes ina gypto inter pauca mirabili genere Cadida vela post, quam attrivere illinentes, non coloribus, sed colorem krbentibus enedicamentis Hoc cum fecere, non apparet in velis, sed in cortinam pigmenti ferventis mersa post momentum extrahuntur picta. Miriumque,cum sit lunus inaeqrtina colos,ex illo alius, atque alius fit in veste, accipientis medicamenti qualitate mutatuS. Hoc cum Plinius inter picturie genera recenseat, certu est admon Ochromata referendum, cum exigulis coloribus constet ad bicolorem enim ac tricolorem non possunt.

Iis etiam coloribus pingunt occidentales Indi, cujusmodi liber unus extat in bibliotheca Vaticana Pictura bia color effecit umbrarum adjectione,Vt coIpora intumescere viderentur &'uqsi solidescere. Hujus nusquam memini Plinium mentionem facere a monochromate enim transit ad picturam numeris omnibus absolui Cum tamen nostris temporibus multa sint hujus opegis exempla,in quibus nullo adjecto lumine, nihil ad

162쪽

13 LUD. DE MONTIos IV sgraphicen praeter umbram accedit,& habet tam pictura venustatem. Hoc fere genere pictores vultus primum ita charta imitantur, quo deinde exemplo tu accurate perficiunt. Ticolorem hanc picturam eod co quod admon Ochromata referri non postit,cum huic praeter Olorem extensum in tabula,accc dat Vmbra, color altu Sasubjecto. Sed nec ad tricolore picturaret rri potest, quia

in hac ut dicemus, lumen ab umbra tono diicernitur. Quocirca tertiam speciem necesse fuit coniti lucre, in diam intcrmonocivomata,&picturam ilicolore Tandem, inquit Plinius,se ars ipsa distinxit,& in venit lumen atque ni braS,dtiferentia colorum alterna vice sese excitante Tricolorem hic picturam ostendit. Est enim hic color extensius in tabula instar subiecti, medius inter umbramin lumen, sensiim ad virumque porreuus Hectria corpus plenum,& solidum faciunt. Sed in sociandiscoloribus adhibenda est cura circa tranu uS colorum, Ut molliter coeant indiscretis commissuris. Huc pertineti lud nobile certamen inter Apellem ProtCgcnem Valde celebratum. Tam et sit pauci admodum intelligant de quo inter nobiles illos artifices certatum metit . Quod certam e sic a Plinio describitur, Ut illis tem poribu VULgatissimum Scitum .est inquit, inter Protogenem, e tum de Apelle loquitur quod accidit. ille Rhodi vivebat. Quo cum Apelles ad navigasset,avidus cognoscen diopera ejus fama tantum sibi cogniti, continuo isticinam peti j t. Aberat ipse, sed tabulam magnitudinis in machina aptatam pictura anus una custodicbat Haec Protogenem foris esse respondit,interiogavitque a quo quaesitum diceret. Ab hoc,inquit Apelles, abreptoque penicillo lineam ex colore d it summae tenuitatis peri tabu-

163쪽

D E di I et Itabulam. Reverso Protogeni quae gesta erant anus iris dicavit Ferunt artificem protinus contemplatum subinsitatem dixi illa Apellem vehi e non enim cadere in alium tam absolutum opus. Ipsum tunc alio colore tenuiorem lineam in ipsa illa duxisse, pracepisseque abeuntem si rediisset ille, ostenderet, adjiceretque hunc eme quem quaereretratque uae venit. Revertitur enim Apelles, ted vinci erubescens tertio colore lineas secuit, nitarulum relinquens subtilitati locum At protogenes vitichum se confessius, inportum devolavit, hospitem quaerens Placuitque iic eam tabulam posteris tradi, omnia quidem sed artificum p cipuo miraculo Addit Plini-uS Consumptam eam constat priore incendio domus Caesaris, in Palatio avide ante nobi spectatam , spatio si ore amplitudine nihil aliud continentem,quam lineas visum et fugientes inter egi egia multoTum Opera inani sim dem, Meo ipso allicientem , Omnique poenobiliorem Rccte Plinius si audita tantum retulis et Sed cum addat,antequam incendio consumpta esset abula, eam se avide contemplais'spatiosiore amplituit ne nihil aliud continentem quam lineas vi Ium cIFu- ierare ,pace tanti viri dixerim, si totus Argus fuisset, si otus Lynceus, lineas videte no potuisset quae nusquam trant.' Vir in caeterjs diligentisssimus hallucinatus est 'ulgi praejudicio. Cum enim fama esset de lineis inci, titutam disputationem inter nobiles illos artifices, . . pus adhuc exstaret in ea tabula, eas videre visus est ilioqui se parum perspicacem crediturus. Sed qui de ineis initum fuisse certamen a claris illis artificibus dia i eran id aliorsum intelligebant, atque isti acceperint.

t Lertum est enim, in pictura colorata nullum Isse

164쪽

I 2 LUD. DE MONTI Os IV sprorsus linearum usum. Imo vitio dari, si lineae appareant. Extremae enim linea qua parte Vmbra desii nit,ei prorsus ad liment,&cum ea confunduntur. Quae vero intus sparguntur, ne ipsae quidem ab Vmbra separantur. Sed nec qua lumen pictura recipit lineas ullas cernere est. Qu9d si ad graphicem spectemus,ne hic quMem video cur hetic subtilitas ivi earum tantopere commendetur in pictore cum artificum uoicio pictura linearis eo nomine nunquam laudetur sea id tantum specletur, an graphice rerum est gies sint adumbratae. Nec interest renuioribus lineis an crassioribus. Imo de industria linea- naenia craivoribus primum lineis adumbrantur Vidi enim multa autographa peritissimorum arti licum, qui hoc foeticissimo saeculo floruertini, Michaelis Angeli Bona roti Raphaelis urbinatis, Salviati, Pol dori, Parmensis, Titiani, alior unique nobilium artificum , sed iacminem animadverti affecta me unquam subtilitatem illam linearum. Itaque videndum est quod huju cete oris certaminis subjectum fuerit, quod tantum arti specime, ut eo viso, manu tat Iantu cognita subito dignoscerentur. Sed lectorem picturae quadan tenus peritu plo, aut qui salte doceri velit. Huic ego rem test paulis exponam. Primum nosse operae pretium est in pictura absoluta colores singulos tribus differentiiStanquam gradibus distingui Luce umbra,&splendoie. Sine luce nihil omnino cemi potest Haec quaqua versius solidum opacum feriat,Vmbram in parte oppossita circam scribit. Inter lucem&umbram splendor spectatur, in lumine color dilutus est,in umbra saturatus, in splendore coloris species cernitur in majori luce non discernitur, ne item in umbra intensia , sed opus est lumine moderato. Indi ita

165쪽

D A. 33 In luce enim Intenti Tima color omnis candidus apparet. Quocirca in transfiguratione Christi Omnia appa iebant spectanti bris Apostolis candida, propter lucis intentionem. COhtra si lux remissior sit, ne tunc quidem discernitur colos. Qia' fit ut ad ignis,aut lunae Pendorem Iubeus eOlo fulvus videatur , viridis ceruleus. Si vero umbra intensior sit,omnia nigra videbuntur: adeo nisi moderato lumine specllas discerni nequit. Haec Plinius Optime exposuit in illo cap. v. lib. XI xvaandem inquit

se ars ipsa di Itinxit,&invenit lumen atque umbras, differentia colorum alterna vice sese excitante Deinde adjectus est splendor alius hic quam lumen, quem quia inter hoc, ωymbramsmet, appellaVerunt Ioniam com mi 11ura Uvero colorum transiitus, harmoge haec Plinius Cleonides autor est, ton Em quatuor significare, Pthongum, intervallum, locum vocis,in ejusdem tenO- m. Et hodie etiam Musici indifferenter pro his quatuor surpant. QuPquo modo accipiamuS, recte Veteres splendorem appelluerunt tonum est enim splendor in pictura idem quod pthongus in Musica . 'ue- admodum in musica prodi ima vocum solida inter vesta

per tonos progrediuntur, sic per hCs etiam tonos coloru species. Praeterea Vr in Musica locus vocis dicitur tonus.

sic in pictura ubi coloris species refulget toreu dicemus. Denique etiam tenorem utrobique recne appellabimus ubi mox inter acutum,&grave sustinetur bicolor pariter inter lucemin umbram subsistet. Caeter uin Musca tonus a tono semitonio distinguitur in pictura colora colore harmoge . Semitoni est transitusin commimura color . Harmoge igitur in pictura instar semi- tonu dest. Adde, quemadmodum tonus in musica inar-

166쪽

134 LUD. DPMONTI Os IV squales parte dividi non potest, sic nec Olotas splendorem ab extremis aequali inter statio distare sed umbram aliquanto latita Sexcurrete instar emitoni majolis vi in corpore sphaerico Optica ratione demonstrari solat. Hae cum Plinia. Optime novisset miror eum non intellexi in se, qua de re nitit Crium fuisset certamen te nobiles illos artarices,tametsi tabulam vidistet. Nam in lineis exprimendis certasse fusum Odtendimus . cum c -Plinius

olica penicilli optis fui fle. Atqui penicilli usus ullus est

in graphice . Desectione igitur ince contende lunt hoc est descist ira Miransii tu colorum de commissura illa quam Plinius Harmogen appellat Enim Vero digna re Sest in qua pictor excellere ludeat, non in lineae ductu, quam ii quis paulo subtiliore pingere studeatie Apellcs. quidem ipse semel dividere possit. in harmoge Vero, ut colorum i cartis&artificis splendor e Licet. Vt enim Musiic meum lat. abimus, qui recte modulabitur di stinctis intervallis, sic pictor qui colora gradus pulchre distinxerit,& transius eorum vita Verit, Ile quod summum eli in arte as quutus erit. Cum igitur Apelles abrepto penicillo ex arti siue specimine a ProtCgene agnosci vellet, non figuram expressit; sed harmogen in colo-Ien Ola Vit. Protogene Sartem agnovit, sed artificis negligentiam notavit alio subinde colore inlel jecto transitum qui duriusculus erat mollienS: Emulatio arti laenocinara est erubescen Senim Apelles Vinci,commissil-ram ipsam secuit alio mei jecto colore,adeo tenui Vlii hil supra. Ita de systemate picturae' divide ndo certarunt summi artifices Digna certe cara in quam toto pectore incumberent. Plinius igitur in his parum exercitatus,

cuna tabulatu aVide contemplaretur, videre visus est li

167쪽

Fa tantum agnoscit,mon Ochroma in Varium. Illis Onochroma est, cum Vnus tantum color labia lae induci-

tur, Vmbra tamen, quisui locis sparguntur. Quo pictura genere claruit hoc saeculo in Italia Polydorus, cujus exuat multa praeclara opera RCmae,foecundi admodum ingeni j partus. Vidit liam nainiaturam ejusdem

generi S tam accurate perfectam, si mansiuia colorum

nihil desiiderari possiet. Idcirco hoc picturce genus ad ri-

colorem picturam retuli. Bicolorem enim picturam di- Σ1,cui ad colorem extensum in tabula nihil fraeter m-biam accederet. Vnicolorem Vero, in qua colores singu i puri seorsum pora tantur. Itaque cum tria sint nobis pic ira genera, Vim color, bicolor, tricolor. Plinius detri- colore tantum agit , cujus duae sunt illi specie S, 1 OnOchroma,& Varium, cui nbmen non tribuit. Idem Plini-u nobis autor est, veteres quatuor coloribus dumtaxat pinxisse ex albis melino ex silaceis Attico, e rubris si- nopide Oatica ex nigris atramento. Sed si laceus isse cujusmodi fuerit nemo satis eΣplicavit. Illi lander purpureum,&tatelli Vltim' interpre Patur. Sed tamen eutrum hoc loco significari potest cum ex quatuor illis coloribus quibus veteres illa nobilia 'Opera factitarunt,

Vnum oporteat esse caerulgum Certum enim est in pictura minimum pu&ellic hi quatuor coloribus albo, nigro, rubro, & ceruleo. QUO Imra mixtura caeteri omnes componuntur ex albo nigro cineraceu S, e rubro& nigro fulvus ex Iubo & caeruleo Viridis ex

168쪽

r 6 LUD. DE MONTI Ora I shoc& rubro, luteus: ex albo ceruleo caesius in in his rutius ali is numeri. Hujus ecanditatis causa est, quod quod excaanior illis primigenijs biniquam longissime disten Album scilicet a nigro, rubrum aceruleo. QUO sit ut intermedios omnes sua facultas comprehendat, nec extra cadere posmi colos unus Novimus quidem exstile fieri colore luteum,&purpureum sed cum Atticis adjectione colorem ceruleum semper significat: cujus penuria facillio utebantur, maxime ad rectoria Opera. Quomodo aute fieret, d Ccet Vitruvita Scap. xiiij. lib. vi . Tectores inquit cum volunt sile Atticum imitari, viola aridam conjicientes in linteum,&inde manibus exprimenteSIecipiunt in Ortariam aquam ex vi OhS coloratam,&ex ea, eretriam infundenteS, Meam terentes, ciliciunt silis Attici colorem. Sed, inquit Philander, Plinius lib. xxxiij. cap. vlt. non fili S, sed caerulei eam fraudem refert. I Ccus Plini quem citat sic habet Carulei lynceri experimentum in carbone vi flagret Fraus yiola ui ladecocta in aqua, succoque per linteum cxpres Io in cre triam. Sed Vitruvius docete nesse faudem silis attici. . Itaque silis attici camilci eadem ratio. Sed sit limus est, caeruleum arena,Vtriusque color est idem. Porro cum hiduoautores dicant idem,&alter alterum expiscet, Philander eo lanquam par gladiatorum invicem committiti Nec interim animadvertit, hac interpretatione caeruleum extra picturae clementis. Sed homini par una in pictura versiato tametsi alias erudito,fas fuit haec ignorare, nisi pollicitus e Tet ex professis se de coloribus scriptus u. Caeterum Plinius qua est diligentia, cum decoloribtis sermonem instituit, pretia corum,Vt tunc erant,pOIreris uadere volvit. Sed numeri corrupti sunt notarum similitudine.

169쪽

curn vocatur, pretium in libras xxij legendum putat. Budarus egistimat, 'binum genu non cxprimitur se- stellium num tam intelligendum esse. Itaque hic sestertios XXxij legendum putat. Ego vero existim Oeriribus nolis denarij, primam denarium nutasum significare, ut alias saepe quamquam interdum linea transversa decumina scinderet. Sed de his fusicis cum de notis iumerorum scriberemus, que aliquando laciori impertiemus cum irreau a sum condita sint a nobis. Hunc igitur lo-

cum Plini ita legemus cum distinctione numi, pretium inli x. xxij hoc est sine contractione pretium in libras denari j duo viginti. Esdem capite, ex caerela sit quod lomentum Vocatu 1: Perficitur lavando,terendove,& hoc est caerulio candidius. Pretium ejus xxiii. cerulai xviij. Notarina psius etiam hic ita restituendus est. dena- xij xiij. cerulei denari octo. Quod item sequitur, NE per accelsit&Nestorianum,ab aurore appellatum. Fit&2Ε-gyptum levissima parte pretium ejus X l. in lib. lcgOd nari l. in lib. paulo post. Non pridem apportari di India cum est coeptum, cujus pretium xxij in libras lego denari septem in libras. Ita legendum esse ex Plinio osten. do cum ainopidi pretium statuat in libra denarios t e decim expre1GO genere num cap. Vj. lib. XXXV. Si enim sinopis rubricae genu tredecim denariis aestimabatur, quomodo sit: caeruleu non pluribus fere sestertiis vendereriar praeterea solet Plinius si denariorum numerus rotundetur,per denario pretium eXprimere, potius qua per sestertios. ut in eo loco quem proxu ne adscripsi desinopide agitur in proximo exemplo denarios octo po-

170쪽

tius dixisset, quam xxxij sestertios . Adde cum caerulei

pretium xxiij. in)jbras aestimarit, quotmodo uno tantia. sestertio pretium abfuerit a sex denariis, cum summa rotundata non est Maon enim id lent pretia reta: m conliiiiii ita precisie, ut num sesterti j ratio habeatur in majus cula summa. Est allud inquit genus O menti quidam tritum vocant, illinis assibus aestimatum P ic quoque non satis mendate lcgitur quinis astibuS, pro quinque denariis Sed hec v t jam pollicitus sum, latius alias explicabuntur. Mu2d vero sequitur eodem loco, poest lugna indici pretium Ostedit. P alio in pictura ad iocisaras, hoc est umbras ab lumine dividendas. Haec etiam lecti Opa va adjectione quantum Arata est a pristia' Haec enim, ab lumine, non sit in tautoris, sed cujusdam qui nesciebat quid 'stet umbra ab lumine dividere. Itaque putavit au-1Orcm incisuram hic posivisse pro tono proinde addidit de suo ab lumine Linfelicitamen succestu nam hac additionc luminis huic loco tenebraso studit. TOnu S ut dixi, umbram dividit ab lumine : scissura aliud est os ait is onus. Non enim dividit umbram ab lumine sed umbra. ipsam. hoc est proprie scindere, illud dividere. Sit exempli gratia figura oris exprimenda duce itur primum linea, qua labium superius ab inferiore dividat deinde ab eminentio te parte labiorum incipiendo, ad interiorem partem Vmbra intendetur,ut utriusque labi intensior umbra destinast in lineam illam quae dividit labium superius ab inferiore,& Vmbram ab Vmbra, no Vmbram a lumine,vr falso existimavit it e, sit dii placet, paraphrastes Plini j Pio coloribus etiam veteres interdum res coloratas surparunt: ut in opere vermiculato, cujus primum usus fuit in pavimeritis lithostratis His primus

famam