장음표시 사용
121쪽
prior laest, s occisi dextram retulille ci pia tum optatae nuptiae essent. Nullo ij hoste inuento, castra esle vacua renunciarunt, curriculo in urbem reia gressi Reliqui nuncio laeti Romanos cissem velligi js consecuti, priui quam munitio a trorum esset persecta, commutata belli ratione a quibus obsessistierant eosdem obsidere coeperunt Cos salute desper Ha aa sanciendum 1 clus animum adiecit. quo ex scedere quoniam Numantinis libertas manebat incolumis, socias: atque amici vocabatur post tot iniuria Romani imperii gloria obscurari videbaro cum unius vrois virtuti c5cederet imperium orbis terrasti scedere necessario magis quam honesto sanciendo Tiberi j Gracciti gratia atq; auctoritas ob memoriam videlicet Semproni j patris mutrum imco tulisse creditu Romana castra secuti,fecte is ad misericordiam Nuinti tino ira animis,periculo procurando. Uerum Romae iis rebus nunciatis,cotinuo Mancino in urbem reuocato. AE milius Lepidus in collega locum substitutus est belli Dux, vindex iniuriae. Adversus eas molitiones missi et a Numantia Legati cum foederis tabulas,si minus senatui probassent iusti exercitum postulare vi dederent,nimirum scederis pacisq: specie ab exitio con seroaturnia Re in senatu agitata, cum neq; foederis ignominiam pati vellem,
d c a Pa Numantinos pctere tu icaren Mancinum dedi mandarunt, ubi Jati ius religione saris se exolui eius calamitate existimates ibericGra cho veniti dares,scederis auctori atque interpreti, quoniam cilicito impcrio 2 on aq: peccalle iudicobant sorori, Scipionis id fratiar dc uuctoritati clarum vulgo interpretabantur pro liui ad credendum peiora persuasione homi nes. Arque haec Romae.
'N I IIs P A NIA autem M. Lepidus nondum persychia iser tentia senatus Vaccaeo quasi superiore bello Numantanis opera rulissent,annonaq: iuuaseni bello aggressus,atq; corii agris igiae erro , desermati pasciuiam etiam obsi lione tentatuit. tametsi Ro a monitus erat ne Hispanos bello locesseret, sero agresti ingenio licitiinc hatid impune sepe tuisse irritatos Macini ignominia patribus curavi incussera animos Hispanis secerat,quo minus dubitaret bellum ultro illarusrenue dessendere Ergo ciuium virtuteRomane copis mulctate,atqj annone angustia in castis vigete noctu si ietio profectione denuriata,neq; more malitari coclamatis vasis reductar ex copiae rata trepigatione & Palentinorum gaeia,qui posicio die discessu hostium nuriato,veilagijs abcutium tergis j instabant, ut non minus sex millibus Romani ceci ierint, magna ex ea re Romani populi indignatione Cinnino Lepidus in Urbem reuocatus, con rinuo priuati habitu reus pollulatus,& iudicum semetiis rei male gestae dam ηοnatus cst Haec incomoga D Bruti virtus per idem tempus in Ulteriori His pania compensabat Calaecorum atque Lusitanorum motibus pacatis, atq: Lubricani qui in eo tractu saepe rebellaran ad deditionem compulsis,ea lege,ut periugis redditas,armis ipsi positis cuncti ad eum ex urbe prodirent Id
122쪽
edm esset factum i circumuentos ab exercitu perfidia verbis modδ castigata,
ultimi supplici j metu perfusos conseruauit mulctar tantum nomine pecunia imperata,armaq:& belli subsiclia,quibus ad perniciem abutebantur, sublata. D. Bruto ex his rebus Calaici nomen est sactum Atq. haec Mancini s Lepidi consulatu.Nam sequeti anno qui fuit ab Vrbe coclita sexcentes mus odia c a suusdecimus, Bruto imperium quidem prorogatum est: P.autem Furio Philoni Cos dessendi Mancini Numantinis atque Citerioris Hispantie agministrandae cura demadata est. Eam Consulis expeditione unde non maior glo1 ia quam commodum sperabatur, Metellum & 'ompeium opibus &auctoritate principes impedire conatos, rius audacia confideliaqj memorabili Legatos declaratos se in Hispanias qui iussit. Eo ubi ventu est castris ad Numantiam positis Mancinum nudato corpore reuinctisq; post tergum manibus,quod solenne erat Luce Romano hostibus deciendo, summo mane ad Numantiae portas constituunt. Verum inter hostes & amicos destitutus diem totum,nocte iubentibus auspiciis in castra relatus est qua, in te tali caeremonia cosueuerant Numantini v iolatae fidei religionem satis est iuri negabant Ducis deditione,& exercitu seruato, qui laederis simulatione euase rat. Constat in ea re Romanos magis utilitatem siccutos,quam honestatis &aequitatis leges. Quid praeterea rerum in Hispans Furius gesserit clam est. nisi quod sequenti anno ab Urbe condita sescentesimo nono secimo, Bru- 6 I sito in tertium annum imperio prorogato, Q Calpurnius Piso Constat, II ispaniae Citerioris prouincia designata male cum Numatinis pugnauit, cXercitus parte amissa, liquis in magnas angustias redactis cum komani Idispanorum conspectum non ferrent,& vi quadam abdita continuo si gam praecipitarent non secus ac visis canibus cerui plerique ex eo metu violatae fidei religiones captabant. Rc Hispani neque usu armorum eo tempore , neque virtute, neq; audacia cocedebant Romanis. Non enim uti antea rari disper
sq, vagis ii cursibus pugnare,sed longae militiae usu edocti erant Romanorum instituto signa sequi, aciem subl)di jsfirmcire, Ducum imperia ausire: disciplina militari qua rudi x ti cosueuerant, in artis perpetuae praecepta co-
Scipio Cos creΛttis menti in taspaniam Cap. IX.
E s aduersiae ex Hispania nunciatar magnam pro eo, ac par erat, solicitudinem iniecere Romano senatui populoq;.Ad extremum illud decurritur, P. Cornelius Scipio, cui ab excisa Carthagine Africani cognomen erat,segis venia concessa verantis Cosulatum ante aecennium repetere ex quo quis Consul fuisset, in Hispania Consul mit titur anno ab Vrbe condita se dicentesimo vigesimo. D. Biuio sic cres imos) a ', o o in Viteriorem Hispaniam iurios prorogatum imperium est. Scipionem ex nobilitate Romana & ijs qui a Regibus missi erant, quatuor millia iuuenes sunt secuti ac nis senatusconsulto vetitum suisse idem reliqui Patriti; feci sent cunctis auidissimὸ nomina dantibus . tanta crat cupiditas co Doce ariama suscipiendi. Ex his iuuenibus cohortem Scipio instituit quatia Philolaida
123쪽
dixi mutuae coniunctionis nomen validissimum rebus gerengis inter milites a mutua amicitia praesidium scilicet sanxit. Copia Hispanienses soluta disciplina militari otio luxtique torpentes atque temporum licentia enervatae salutari seueritate erant sanadae. Ergo Scipio M. Buteone legato in Italia
relicto sipplementi vehendi caussa ipse primo quoque tempore prosectus in
prouincia breui cassigatoiexercitu operaepretium serit.duo millia scortorum abiere. calonum, lixarum institorum non minor numerus neque m inus in libidinem & turpitudinem corruptus sic turpi atque tetri otioris sentina exhausta, militum erecta atq; recreata virtus,contempta ante coepit esse sor-
mi tabilis Vegetadis corporibus additum vi singuli milites triginta dierum Iosumentum septenos vallos muniendis castris, suis ipsi humeris portarent. Ea seueritate disciplinae mutandisque saepe castris vigor breui reὰijt in corpora 3 animos. nulla re magis licentia coercita, quam Imperatoris exemplo paren ii necessitatem omnes auersamur,facile exemplo iubetur. Itaque . primus scipio in opere versari,postremus abicedere.Multum contulit ad disciplinam instaurandam C.Mari; diligentia eius qui postea ab his initi s msummum Ducem euasit. Inter hare anni tempore in astatem extracto castra in Numantinos mota sunt,eorum agri longe lateque vostari Militem ex superiorum rerum memoria nondum terrore discus.,uniuersae pugnae obi cinollebat. Inde ercursiones in VI aros populabundus secit, Paletinorum s- acinibus pra sertim infensis propter acceptae nuper cladis Lepido Cos.mem iariam. Quo loco Rutili j Rufi temeritate praecipiti,in uniuersae pugnae necessitatem ferme deductus est, longius studio prouecti Palentinorum conatus comprimen ii qui locis omnibus se ostentantes molesti erant Ijs enim de industraa cedentibus in insidias inducebatur: cum ex tumulo Scipio periculo animaduers signa repente inferri iubet, equitatumqj bipartito inti liarum latebris circumuentis,atq: leui cum hoste praclio commitio, socios periculo, in quo3 te induebant,eripere. Ea in expeditione scipio euersa I siculli pers-
dia Caucia spectaculo commotus, voce praeconis de nunclauit vectigalium immunitatem si qui vellent rurbem eam instaurare, in eaque sortunarum di 3 ovita tomicilium constituere. Atque haec pera statem gesta sunt, qua praecipitante atque adeo in hyemeni inclinata, copiae incolumis Numantiam reductae positaque aὰ eam urbem castra un te tota hyeme variat manus praedς caussa dimissae vicinos agros depopulatae sunt In his manus una pr:edatium
flericiato proxima scipionis diligentia euasit. Erat pagus magna ex parte paude circum isa,qui pagus ho91e Henar vicinae paludis coniectura esle putatur.prope eum pagum loca pr. erupta erant S insidios tende iis apta in his Numantini occultati Romanos milites vagos & praedae maiori ea parte intentos ferme oppresserant, ni scipio nam non procul erant castra suorum periculo cognito continuoque sgno receptui dato,milites a praeda ad signa 4 oreuocasset mille que equitibus praemissis ipse cum copiarum robore secutus esset Numantini dum pari certamine res gesta est, magnum hostium numerum sustinuere: verum legionum signis appropinquatibus terga dederunt, magno miraculo Romanorum, qui a multo tempore Numantinos auersos
124쪽
non viderant. Atqi haec scipionis consulatu gesta sunt. quo tempore augurtha venit in castra Romanorum Masinisse nepos ex filio Manassabale, missus a Micipsa patruo cum deeem elephantis & valida equitum ae peditum manu cupiente non modo Romanos auxiliis iuuare,sed etiam Iugurthae caput periculis obiectare unde si i)s suis periculum imminere sagax & prudes considerabat. consilio euentus do uiti
rum anno ab Vrbe condita sexcentesimo vigesimo primo , Nu- 6mantia sun litus excisa est, Scipioni imperio prorogato. Is enim hyeme transacta atque leuibus praelijs suorum animis a metu quem conceperant confirmatis,Numantiae ohs dionem premere costituens, ex unis bina castra secit Alteris in bius maxamus eius uater praesectus est, in alteris ipse curabat. tametsi alia quadripartitum castrorum numerum sa-ciunt : ac ne de copiarum numero satis conueniunt, alijs sexaginta millia, alijs quadraginta astirmantibus. Numantini tot antea victorijs elati quamuis numero vincebantur qui plurimos octo millia sui se pugnatorum diro cunt, qui paucissimos quatuco sitis in aciem pro luctis no dubitabant uniuersi certaminis aleam subire pereundi aut perdendi proposito, ut obsidionis diuturnae scilicet incommoda vitarent Scipioni in consilio detrectandi
certaminis perstare animus erat,cum consideraret Ducis partes esse non magis augacia quam consilio,& arte,& patientia bellum prosigare. neq; committendum putabat,desperato hominum generi ciues & milites obiectare. Itaque urbem circumuallare costitui had coercendam obsessorum audaciam& impetum reprimendum: noua autem auxilia bellique subsidia isderatis ciuitatibus imperare, Circu lucta fossa noui generis agger erectus est decem pedes altitudinis,latituΘinis quinque ex trabibus terraque compactus, atque 36 turribus ex interuallo perpetui muri similitudine Durio tantum sumine in urbem patebat aditus sed crispositae in utraque ripa cohortes intercluderes, commeandi facultate prohibebant. Quam diligentiam nonnunquana ob seisi eludebant procul hostium conspectu subeuntes aquam occultoque natatu in partem alteram euadentes urinandi peritia: alij nauiculas vel remis incitantes,vel secundis a puppi ventis celeritate tela coniecta vitabant. atq. per hunc modum nonnihil commeatus in urbem inserebatur. Verum hoc qualecunque solamen noua giligentia impeditum est, binis utrinq; castellis extractis atque trabibus iuncto numine, unde claui praesongi atque acuminati extabant. Nec Numantini desistebant in vigilias excubiasque Roma o norum impetum facere,unde aliorum superuentu facile in urbem rei j ciet, tur Nam a caede de industria temperabant,ut citius consumpto a multitudine commeatu ad annonae supremam difficultatem redigerentur, atque dedi tionis necessitatem.Vnus Rherogenes Carauinus ab animi virtute opem inius dissicultatibus petedam iudicans um quatuor alijs noctu, qua parte Ro-G ι manorum
125쪽
manorum munitiones infria tiores erant, Ac minor custodia fghibebatur, scalis admotis atque vigilijs occisis in Areuaces euasit. ubi concilio principum gentisque conuocato, pro veteri amicitia & propinquitatis iure obtestatus peti it De Numantiam, quae eatenus gentis commune propugnaculum fuerat,di iniquitate fortunae arteque obsidentium magis quam vera virtute proxima exitio erat negligendo, hosti vindie ae studio inflammato iniuria rum memori diripiendam euertendam,excindensam relinquerent. Quin, inqui dum vires integri sunt. & Romanus tot cladibus castigatus certamehorret,& ad artes couersus nobilissimam riuitatem opprimere cogitat,iunctis viribus iugum seruitutis depelliti re communem patriς pellem de sini- robus exturbarist An expectatis dum contagionis vis vestram ciuitatem Opprimati Accensa sanam: proxima quae 3: vastante cunctis pereundum cogi tate. An Romanorum ambiriostem & rapacitatem ignoratis' quos nulla sa
pede causa vadistis auditiisque ex alijs proferensi imperi j cupiditate toritas Hispani e fortunis libertatique ins alari. At foederis fiducia retinet. quod
nisi multa exempla recenti memoria & ante oculos extarent Romanoriam perfidiae auaritis uerudelitatis: uciae nuper exitium, & nunc Numantinorum cum Mancino sce ius violatum,satis docere potuit nihil ei genti sanctu esse prae libidine dominandi Uidete ne priuatae tranquillitati communem salutem posthabentes modo,quam Numantiae pnesidio sitire ne ipsi quidem 1 oignoratis,uiraque prodidi se aliquando, utinam vanum vaticinium sit, sirustra quaamini. Agite dum opportunum est, turn res stilus: ad patriae salutem
procuran iam animos & cogitationem referte. arma viresque sociate io
stimq; securum utrisque copijs ά tergo sie a stote circumuentum aut opprimite aut fugate. in nostro periculo vniueis e gentis sortianas, libertatem, se , , lutcm verti putate. Huic orationi clim vim adclidisset lacry marum, es ad terram prouolutus sngulorum genua prens rei multorum seXerat animos incit tamen sententia non Ie Rom Dos irr laticios additumaue Numan
tinos quamprimum suis sinisus pellendos videri, ne si audi esset aliquando
in eorum conuentu eam legationem auditam. Quid Rhetogenes deinceps se 3 ocerit clam est. constat tamen Luci urbis iuuentutem, quae ad quartum ab urbe Numantia lapidem sita erat,ad serendam opem excitam scipionis diligentia compressam: & quadr)ngentis iuuenibus eius iussu dextras amputatas,ut caeteris δo umento essent Romanae scueritatis. mantini ergo auxiiijs desperatis & es diuturna obsidione fame fracti, necessario ad clesitio Dis consilium sexerunt animos. Misa ea cie causia ad Scipionem legatio Eius legationis princeps Alurus sichaeum conueniendi potestate in hunc
, modum allocutus sertur Qui sint Numantini ciues,qua fi te qua constantia, , , explicare longa oratione non attinet Nam de ipse longo usu expertus es, &, , miseros non Aecet suarum lati qum commemoratio illud Micam tibi glorio- η , , tum fore Numantinorum animos fregi saneque nobis ignominiosum pror- , , sus,quaso ita in fatis erat,a tanto Imperatore superari. Quod prauentis sor- , , tuna est,&obsidionis mala cogunt,victos nos ei se fatemur: modo poeniten- , , tentiam quam exitium malis. Neqj veniam petimus, tametsi nulli si melius benes
126쪽
beneficium collocaris se a supplicium moderatum. Quod si salutem negas,
, , neque pugnae copiam saris omnia prius experiri,ac ioccumbere, si resserar, , , nostris potius quam alienis dextris , quod virorum sortium supremum ossi- , , cium est certum habemus. Tu quid fama sit in presens y ad posteros locuimra etiam atque etiam considera. Ex hac oratione Scipio infractos gentis animos miratus, in tam afflicta sortuna ae penitus desperata signitatis memores atque constantiae: Legatis tauten nullam fore spem salutis, nullam pacis conditionem respondit nisi in deditione ad victoris arbitrium. Eo responso Numantini acti in furorem Legatis violatis in quibus quid culpcae erat ' sed, o serente multitu sine vera dixi sic sepe exitium attulit, spe salutis es pugnae abiecta quod reliquum erat,multa cella potus genus erat ex strumento)hausta ebri; in Romanorum munitiones irruunt,& vallo superaro obuios tali iuprosternunt, lonec summissis undique Romanorum auxili)s in urbem reiecti sunt secundum hunc conflictum, litorum qui ceciderunt corporibus sata mem dies aliquot tolerasse tradunt: seinde sugae spem tentatam haud meliori luccessu. Ati extremum rebus omnibus desperatis memorabili facinore se
suosq Omnes aut epoto veneno noxio, aut adacto ita 'iscera ferro pere erunt. Fuere qui ex prouocatione certarent, nihilo meliori conditione victo ris,quam victi pyra accensi, in quam qui cadebant. continuo iactabantur,cio sequebantur qui occiderant: ad hunc modum anno & tribus mensibus exactis ex quo Scipio venit in Hispaniam excisa Numatia est ciuibus ad unum nullo discrimine sevus vel artatis pertinaci obstinatione deletis. Appianus urbe capta vivos aliquot m victoris potestatem venisse scribit: sed aliorum auctorum opinio resistit Constat Numantiam ciuitim concordia stetisse; l beiactatam discordia:& victam victoriae palmam victori eripuiste aedificia, quae incedi j a citi ibus iniecti furorem euaserant, Scipionis iussu euersa sunt. Numantinorum agri finitimis populis clistributi His rebus persectis scipio, SHispaniae pace fundata Romam ad triumphum re iij t Numatini cogno
mento auctus clim D. Iunius Brutus paulo ante de Calamis deuictis ac dotas o mitis triumphum in urbem egillet alaici cognomine parto,uti paulo ante dictum est.
N C E P E R E tempora bello vacua, praecipua tranquillitate insignia: in is ique stio iecim legati varias Idispaniae partes pro
attribui a cuique portione gubernarunt diu. Nam Balearcs, qui piraticam eqdi centes vicina maria & littora inscitabat, a C cilii Metelli Consulis virtute domiti & ad tranquillitatem reuo ri cati sunt anno ab Urbe condita seescentesimo trigesimo primo. unde ei Ba- 63 1learici nomen scidium. Q o tempore Marius cum Viteriorem Hispaniam ex praetura gubernater,sublatis tu trocini λψ orum licentia ex superiori leporum perturbatione orta erat, itinera aperuit leges iudicis, atque paccm in prouinciam reuocauiti Ue post duodecim annos rebus de Duo in ea prouincia
127쪽
turbatis Calpurnius Piso primum aeinde sulpiciu, Galba eius culbi, is sitis,
qui res in Lusitania micrat prouincialium motus pacarunt. Pisonis nomine multi moneta: M passim percusae hoc tempore reperiuuar in Hispania. pace Pisonis & Galliae virtute reuocata,rurius decem Legatis prouincia cO- mendata est quo tempore Cimbi frum ex ora septentrionali sese in Romani imperi j prouincias rapi Ai,torrentis instar numerosa multitu lo essundus,& cursu victoriarum maximo, in Hispaniam delata: in Galliam avi. Italiam Romanorum &prouincialium virtute redire compulla est, anno ab Urbes s condita sexcentesimo quadragesimo quinto. Quo anno inseruilius Garpio Lusitanos,quo ex magistratu incertum, sed Lusitanos tamen prielio stipera- rauit:& tribus post annis eius item Caepionis consulatu Lusitani maiori redat di quam acceperant clade Romanos viti sunt. Fuit is annus ab Urbe condita ε 4 8 ieescentesmiis quadragesimus octauus, Marci Tulli i Ciceronis ortu, quam ulla alia re gesta insignior. Arpini natus est matre Heluia,patre equesti is Ordinis, &ex regio Volscorum sanguine. qui rem Romanam non minus in toga quam reliqui Principes reipublicae,ferro illusti arunt .Pol halterom bidias s o nium, anno ab Vrbe condita sevientesimo quinquagesimo, denuo Cimbri Teutonibus conlusi Celtiberorum virtute ex Hispania, in quam prouin clam irruperant, rursiis in Galliam reiecti sunt: & Lusis norum motus L. Corneli j Dolabellae virtute & diligentia comprcssi, cum eam prouinciam acis η ex proconsulatu gubernaret,anno ab Vrbe condita sexcentesimo quinquagesimo quinto Lusitanorum motus Celtiberorum bellum sequenti anno exceia ir. cuius comprimendi studio quoniam maiori mole coortum es , T. Didius Consili venit in Hispaniam Collata utrinque castila, liretae acies es pari utrinque spe pugnatum nec diue o successu, nam exaequata uti in Q clade pugnantes nox diremit.VertimConsulis arte continuo Romanorum,qui ceciderant corporibus tumulatis,postera luce Hispani perterriti, quasi multo plures ex ipsoru numero essent trucidati quam ex Romanis, victoria de Derata deditionem secerunt ijs conditionibus, quas victores Romani pra
scripsi sient: ex Areuatas eo praelio es totius belli prosi est 1 viginti millia de jociderunt ei mellini veteri urbe excisa cuius siducia quoniam locorum na tura muniti ssima erat, saepe rebellarant,in planiciem translati per vicosque distracti tun prohibiti in ursis formam coalescere oppida incent bux aut aliqua munitione si mare pra donum manus latrocinijs assueta per sdem sci)deris ad Cosuleii vocata cum siliis & uxoribus ad unum trucidata: una spes non esset ingenium mutaturam gentem alienis laboribus r loque viueretisuetam. Quod factum ita senatui Romano non probauit,ut triumphus nihilominus pro rebus gestis concessus fuerit. In eo bello QSert rius Tmlvi laus militum fuit, magnamque laudem peperit seruato ad Castulonem Romano praesidio, quod Castulonenses ad omnem recuperandae, libertatis occa ηο sonem intenti communicato cum Gγri senis Giennenses sui se quidam putant consilio noctia parabant trucidare, clim se Romani milites indulgentius poculis inuitassent hibernorum tempore , atque ex ea re opportuni iniuriae fure , iderentur. Nam Sertorius Castulunensium tumultu exci
128쪽
tatu, serasque ciuitatem se proripiens aucto suorum numero, quos suga scr-uarat,suorumq: caedem ultu curriculo ad Gyrisenos aduolans,vel lium a spe ctu delusos,quas milites cum Castulonensibus occisis mutarant, gratulatum procleuntes magno numero caecidit reliqui deditione ficta si ab corona venditi.Atque haec tum hoc anno, tum quatuor sequentibus in Hispania Giteriori gesta sunt:ex quanto tepore Diti ius eam prouinciam gubernavit. Nam in ulteriorem Hispaniam P. Licinius Crassus consulatum adeptus venit, ab Urbe condita anno sexcentesimo quinquagesimo septimor atque re in pro- ε s suincia bene gesta. sexto demum anno triumphauit. omnino ex Hispaniae ro praesectura eas copias parauit,quae M Crassum filium inter Romanos maffa me nobilitarunt, omanorum aliquando ditissimum. & Antonius Nebrissensis afirmat viam totius Hispaniae nobilissimam Salmantica Emeritamvsq. vulgo Argentea via nuncupaturba Crasso fuisse constratam,columiaa- Tu quas toto eo itinere Crassi inciso norat ne se vidiste testatur indicio haud probabili,cum eae columnae modo non inueniantur Viclise se fortase pura
uit,quod nusquam erat quod antiquari js sepe accidit. Quo tempore Crassus in Hispania fuit noui Celtiberorum motus pulvij Flacci opera ductuq; compositi sunt anno ab Vrbe codita serientesimo sexagesimo de Italia bellis ciui 6 6 olibus coeperat a luare, C. Mario, atque Cinna republica occupata nobilia o talem Romanam, quae syliae partes sequebatur proscribentibus In his M. Crasus patre & stati e cauis in ultimam Hispaniam aufugit, bi multae clientelae erant, & magna prouincialium studia tum paternis, vim suis meritis, qui patrem in Hispaniam suerat secutus clus ita: conspectu tamen hominum vitato nam fides plerianque ex fortuna pendet, & pleraeque ciuitates Hispaniae in Mari j potestate erant) in speculii se abdidit mari vicinum , in praedio viri principis, cui nomen erat V1bio Pacieco, arctissima beneuolentia coniuncti. Mistus seruus unus e paucis, qui eius fugam erant prosecuti, Pacie co lenunciauit quo loco res Crassi es nt: atque pro iure amicitiae, eius nomine postulauit, ne herum in eo clis crimine bcsereret. Is 3o tempus venisse gaudens amicitiae qualicunque osticio declarandae, quo res occultior esset ipse Crassi congressu abstinens, quod tempori dandum erat,
seruo mandat quotidie in vicina speluncae rupe commeatum deponere, quem cI urbe accepisset, vetito perscrutari quorsum id fieret, mortis de
nunciatione si mandata violaret, s exequeretur fideliter promissa liberta
late. Ea Giligentia atque cura Crassus seruatus, Mari; Cinnaeque morte de nunciata, ex latebris procliens facile multas in Hispania urbes quae propen sa in syllam voluntate erant, in partes attraxit. Malaca etiam a milite di repta, Crasso inuito, ut videri voluit & per totam vitam prae serui it : an annuente, ut militum voluntates redimeret aliena calamitate , ex Hispa-
o nia in Africam traiecit, ubi Syllae partes praecipue vigebant Polrospecus Crassi latebris illus ris praeter Heracleam & Arun3am hodie monitratur,
Timenae oppido vicinus, signis omnibus conuenientibus, qua Plutarchi lectione collisuntur. & paci ecorum familiam non minus nobilem quam amplam suille ea tempestate in Hispania veterum auctor Um moni
129쪽
menta sati declarant. Ad quam qui familiam nostra aetate opibus, gratia,& auctoritate in Carpetanis sacile principem reserunt, sola ex nomine ducta coniectura nituntur, nec repudianda semper, nec satis constanti. Recentiora procerum genera in vetera eiusdem nominis inlundere receptum:
quae magna esst historiae labes,veritatis iniuria.
X BELLIs eiiii libu, nouum in Hispania bellum natum est, i ci
quod a paruis initi js potentiam Romanam nouem annis exercuit, varia saepe fortuna exitu tandem Romanis prospero. Sertorius eius belli incitator extitit, natione quidem Italus, Obscuro loco Nars) oppitio prope Romam natus t caeterum virtutis specimen in Hispania dederat, ut est superius demonstiatum & Marii deinde ae Cinnae partes secutus in Italia, alterum in eo bello oculum amisit: a Sylla tandem cum rerum esset potitus Cinna & Mario deuictis, proscriptus cum multis ali j timortis discrimine adultius,& quoniam in ea rerum perturba tione id habiturum iudicabar, quod primus occupasset:vbi militum atque prouinciae studia erant, in Hispaniam vel it. lulio salinatori Pyrenaei an- , , gustias obsidendi cum legionis praesidio cosa cie mandata , aduersus Syllae conatos. Ipse in interiori prouincia magnos delectus habere , ct subsidia,n3ique comparare ad retinendam Hispaniae postissionem. Verum sertorii conatus G. Anni) aduentu & celeritate praeoccupati si int, Pyrenaei praesidio 3isiecto Salinatoris morte , quem a Gaio subornatus Calpurnius Lanarius persi lcm amicitiae proditorie sustulit. Sertorius suorum numero divirtute diffisus, veritusque acie contra Gai j copias dimicare, Carthagine traiecit in Africam: Vbi varia s aduersa saepe fortuna iaEtatus, Hispaniae vicinam Ebusum cepit cum suu peculiari ciuile, & piratarum ex Asia tem bis actutus, qui sorte mari vagabantur. Inde depulsus.&de Fortunatis cogitans fiant qui eo traiecisse scribant declinadae videlicet hostilis euitiar ne cessitate) a Lusitanis aduocatus est. Nam Romanorum imperio fessi eransi' recuperan sae libertatis cupiditate sagrabat. Oblatam sertorius occasionem hostes de totius Hispaniae possessione pellendi arbitratus continuo in Lusitaniam venit, non magis disciplina militari initi uetus, quam pacis artibus. ingeni j facilitate, comitate morum, atque vectigalibus modcrandis rouinciae uniuersae studia excitauit. Ad formam praeterea Romanae reipulicae senatu lecto ex Hispaniae proceribus, ijsdem magistratuum nominibus quibus Roma utebatur, Romanae maiestatis imaginem quandam repraesentabat his ad consilium adhibitis imperij sunma penes Sertorium erat. omilitare praesi lium ex iis legit qui Romani nominis essent quorum volui tibus magis fidebar propter communem originem.& quia sallere non poterant disiicili ad hostium gratiam aditu maxime fidos fore iu3icabat. Harum rerum fama non Viterioris modo Hispaniae imperium, sed etiam Citerio
130쪽
ris volutatem agiunxit, unum esse sertorium cunctis iudicantibus per quem Hispanorum potentia Romanorum gloriam obscv aret, fastum tyrannidemque Aeprimeret. quae ille studia ut diuturna essent, arte prouidebat, sapientiae proseltaribus ex Italia aduocatis, atque litterario gymnasio Oscae constituto, ad quod silij procerum mitti curabat cunctas nationes non m gis armis quam sapientiae stud ij sillustrari, dictitans neque sis este ea laude concedere Romanis, quos rebus caeteris exaequarent. Atque haec palam iactabantur : ex arcano datae fidei obsides comparabat nulla ossensione prouincialium. Ad has ar res accedebat religionis simulatio, qua una re vulgi Io animi maxime capiuntur,cerua candida Dianae dono uti iactabat ad aurem adhibita, unde a sueta erat cibum capere, quoties aut litterae essent allatae, aut de rebus magnis in senatu consultabatur, quasi nutu numinis arcanos euentus & consili j summum insusurraret Itaque sertorij monetae reperiuntur in Hispania cerua expresia altera ex parte. Eborae in Lusitania duo lapi Jes indicio hodieque sunt, multum in ea urbe Sertorium suille, civesque Eboracenses praecipuis & frequentibus benescijs ornasse. Ceminam Olcam in Hispania lui se, alteram in Ilergetibus,in Baeticae parte alteram, ex Plinio & Ptolemaeo constat. In utra erudiendam iuuentutem Hispanicam sei torius curauerit dubitatur: multis tamen eam laudem ad Citeriorem Oscamao ablegantibus, nobis locorum vicinitas persuadet in Bastetanis esse: ab utraque certe vetus appellatio conseruatur leui mutatione facta. Duxerat ex Astica cum primum in Lositaniam venit Romani nomini; duo millia essexcentos, atque huic numero septingentos Astos adiuraxerat: in Hispania vero pedires quatuor millia, septingenti equites accestere . cum his copi)s Cota primit m nauali praelio non procul Melaria, quae ad freti Luces sta est superato deinde ad Baetim Didio praetore profligato, atque duobus hostium millibus caes1s ex eius exercitu, imperi j auctoritatem vehementer sanxit: hostibus timorem incussit reputantibus Hispanie potentiam ductoris consilio, quo eatenus caruisset, adiutam magnas allaturam difficulso tales Romano nomini, cladesque priusquam ad officium penitus reuocari posset.
ARFs syllam mouit ut anno ab Urbe condita sexcentesi- c mo septuagesimo quarto, altero suo consulatu Q uetellum collegam cognomento pium ob patrem lacrymis ab exilio libera
tum , mitteret contra sertorium in Hispaniam: Huic adiunctus L. Domitius Praetor, quem Plutarchus Toranium vocat cognO-
o mento videlicet Domiti js semiliari, in ipso prouinciae aditu ad P3renaei montis radices ab Hirtuleio seriori j Duce victis fusisque copijs caesiis eth Quae res Manilium Galliae Narbonensis proconsulem iri Hispaniam attra diit haus meliori quam Domitius eventu: nisi quod acie ab Hirtuleio sua peratus Ilerdae munitione,in quam se contulit seruatus est. sane Metellus in Baetica