Compendiaria metaphysicae institutio quam in vsum auditorum philosophiae elucubratus est Paulus Mako e S.I

41쪽

mittenda est. Nec vero . quae contra disputare solent . multum habent ponderis. Aiunt x Sublata caussae e. g. Dei esticacitate, omnem rerum possibilitatem funditus tollir atque inde Colligunt. eam in sola caussae impotentia esse constitutam ; sicuti essentia hominis in anima et Corpore sita est. Cum hisce sublatis homo tollatur. Sed reponimus . in Casu illo possibilitatem . siquidem tollatur . non formaliter. ut dici solet, sed consequenter duntaxat tolli, quatenus scilicet nequit in Deo poni defectio vis effectricis , quamdiu res natura tua ad exsistendum aptae sunt, quemadmodum ante adnotauimus (Sch. praeci.) At. sublata anima et corpore homo formaliter tollitur. cum per ista

constituatur.

a) Rem esse possibilem idem plane sonare volunt . quod rem a Deo posse effetit atqui huius tota ratio una Dei potentia Continetur: igitur et illius. Verum posse rem a Deo emei plus omnino significat, quam esse eandem possibilem. tametsi alterum ex altero recte colligatur: illud enim et rei ad exsistendum habilitatem. et Dei ad procreandum em-cientiam ; hoc vero illam duntaxat, non item hane

denotat.s Si possibilitas rebus ipsis interna sanciatur .

dicunt eam fore et aeternam . et necessariam, et

immutabilem et videri autem nihil tale praeter unum Deum posse intelligi. Ita sane: internae possibilitati isthaec omnia conueniunt. at non re ipsa . quasi vero quidquam praeter Deum in natura rerum tale exsistat; sed logice solum , quatenus abomm aeternitate necessario possibile fuit, quidquid est possibile. Cons. Seth. s. 35. D At urgent responsionem. Nonne . inquiunt. ne logice quidem potest esse quidquam praeter Deum omnipotens . omniscium . tamenium 8 igitur neque potest esse aeternum. ueCessarium, immuta-hile et certe posteriora haec perinde diuina attributa sunt. ac illa priora. Verum discrimen in aperto est;si enim praeter Deum quidquam esset logice seu in statu possibilitatis omnipotens. omniscium .immensum, il-

Iud si produceretur produci autem posset, cum Pom

42쪽

DR ONTOL OGIA II natur esse possibile hoc ipso etiam physice esset

omnipotens. Omniscium . immensum, uti per sese alet; ae proinde Consequens esset posse praeter eum haberi aliud physice omnipotens . omniscium , immensum et at Cum res polubilis producitur, tametsi logice fuerit aeterna, neCostaria , immutae hilis . physice tamen habet exsistendi initium , est Contingons . at mutabilis. 5 Denique ex hac nostra sententia putant fore consequens . ut Deus ad res procreandas interna earum possibilitate opus habeat. Sed nonne Deus etiam ad ros cognoscendas opus habet Cognitionum suarum obiecto rit nec tamen propterea ulla in eum redundat imbecillitas. Nempe non eget his Deus tanquam Caussis molitiones rerum adiuuantibus: sed tanquam terminis. quibuscum operatio Dei esse.ctrix connectatur.

test exsistere, communi retis nomine continetur.

Coroli. Est ergo ens aliud actuale . siue exsistens: aliud potentiale . siue possibile. Seholion. Alii proprietatem Graeci . Latinique vocabuli sequentes vo o . . seu ens pro eo solum usurpant. quod exsistit. Verum idea omnium latissime pertinens profecto non est ex Uere, sed posse ex flerer quare si entis vocabulo maxime Comminnis notio designari debeat. ut sane debet, allata a nobis definitio magis consontanea esse videtur.

mento exsistit, ens rationis dicitur , ut sunt notae rerum essentiales , ab indiui duis abstractae ; genera videlicet, ac

se est , aut esse potest aliquid , ut sol,

43쪽

a 2 DE ONTOLOGIA Iuna. Privatimιm autem dicitur, quum inopia entis instar entis concipitur, ut ignorantia , immortalitas.

Neholion. Quidam privationem v ant absentiam rei de subiecto eiusdem Capaci . qualis est insipientia in homine. qui sapientiae utique capax est. Absentiam vero rei de subiecto , quod capax eiusdem non sit. adpellant negationem , ut cum lapidem inanimum dicimus. Alii haec habent omnino promiscua.

ovid Non, go. Nov-ens illud Vocamus, quod nee est , nec esse potest, ut triangulum

duobus angulis rectis praeditum ( re

Coroli Quemadmodum igitur ens est quidquid est possibile: sic quidquid est impossibile non ensest caq- .

De entis Essentia, Attributis , Moris , et Eoistentia.

s I. Tnsunt in ente quouis notae nonnubat Iae, quarum ope id ab aliis internoscatur, et ad peculiarem aliquam emtium classem conseratur ( Los Io . Ea-

. cao Plato ret tali opaea . seu non entia solebat adpellare omnia . quae a Perpetuitate . et Constantia abessent, quaeque orirentur , augerentur , mbnuerentur. occiderent, is Nihil Plato putat esse . - inquit Cicero . quod oriatur . et intereate id-- que solum esse. quod semper tale fit. qualem ideam adpellat ille nos speciemAL, I.Tusc.qu .Cap. Disitiata brum Coos

44쪽

DE ONTOLOGIA 23rum quaedam primae concipiuntur, a quibus ratio ceterarum pendet (Log. 22. o. ga. Primum itaque , quod in ente da Eisen, Concipitur , et Vnde Ceterorum , quae ei vel insunt, vel inesse possimi, ratio redis

ditur , esentia dicitur, quod scilicet per illud ens sit id , quod re ipsa est. Si plura sint in re , e quibus cetera profluant, ipsa vero per se inuicem non determinentur , ea omnia ad essentiam pertinent, et

idcirco essentialia vocantur is .

e. g. hominis essentiam ex vi sentiendi et ratio. cinandi . tanquam essentialibus confieri dicimus; neque enim ex vi sentiendi vis ratiotinandi. neque ex hac illa determinatur . seu necessario Cons quitur. Coroll. Qui ergo essentiam rei cuiuspiam per- speetani habet. rationem eorum . quao eidem inis sunt. vel inesse possunt. reddero valet. Seholion. Cartesiani essentias rerum omnium tonis stituerunt in unica tantum Proprietate, ex qua rem liquae promanare intelligerentur , ipsa vero e nul-Ia priore derivaretur. Sed perperam id quidem uniuerse e quanquam enim res quaedam sint fortasse ita limplices , ut earum euentia unica i(ὰb Si cui stomachum mouet harum vocum barbaries, audiat Quintilianum . idoneum , opinor , Latini sermonis iudicem. - Multa . inquit . ex Graeco - formata noua ac plurima a Sergio Flauio. quo-- rum dura quaedam admodum videntur . vim is et essentia, quae Cur tantopere amememur.

- non video . nisi quod iniqui iudices aduersus in nos sumus . ideoque paupertato sermonis la-- boramuSA. L. 8. e. 3. S. 33.

45쪽

i ad DE ONTOLOGIA

aliqua proprietate definiri possit; multas tamen satis compositas esse . pluribusque gaudere essentialibus nemo non videt. Hinc iidem essentiam corporis in sola materiae explicatione inscite pin

suerunt.

3 3. Quod primum in ente concipitur, id eius essentia est ( praec. : nihil autem possibilitate ( vltra quam cogitatione Progredi non datur prius in ente concipitur:

essentia ergo rei cuiusuis , quatenus ensest, eius possibilitate continetur.

Coroli. r. Quare Cum quodvis ens. quatenus ensest. possibile sit (so. cor. . palam est , eus unumquodque sua gaudere essentia. roli. s. Nullum adeo ens essentia sua priuari

potest , nisi possibilitate ipsa spolietur . quod fieri

nequit cas Cor. I.). - Scholion. Diligenter aduertat philosophus sese monem hic esse de rei essentia, quatenus ens est. Ei enim res in propria quadam entis specie Considerentur , in confesso est . diuersias in iis esse tias obtinere. Ita homo aliam habet essentiam ., quatenus ens est iam quatenus animal et aliam quatenus res Creata etc. Quanquam si recte loqui velimus . hae non sunt re vera diuersiae. sed una Potius , eademquo essentia modo pluribus, modo paucioribus notis determinantibus Comprehensia.

gd. Siquid est possibile , id reddi nequit impossibile(2 S. cor. I. : necessario igitur est possibile. Est autem possibilitas essentia entis , quatenus ens est ( 33. :entis ergo essentia est omnino necessaria.

e. g. Cum Circulus non possit exsistere . nisi Iinea tu se redeunte, et aequas ubique a centro di

46쪽

DE ONTOLOGIA

tantias obtinente conclusus. eius essentia vel matbum ejusmodi linea comprehensum. Necesse ergo est. vi quiuis circulus sit spatium id genus linea circumseptum. Coroll. Rerum igitur essentia aliter , atque est, esse non potest; est adeo immutabilis. Sic ne Deus quidem potest commutare essentiam circuli. hoe est . efficere . ut et circulus sit. Et tamen linea curua seipsam Complectente inclusus non sit.

33. Si rerum possibilitas aut coepisset aliquando esse , aut desineret, id, quod nunc possibile est , aut fuisset, aut futinrum esset impossibile : quod quoniam arusurdum est (IS. cor. I. ), rerum possibilitas , atque adeo essentia ( 33. aeterna

sit, oportet.

Seholion. Cum rerum essentias aeternas dicimus. minime contendimus res cum suis essentiis aut ex omni aeternitate fuisse. aut in omnem aeternitatem fore exsistentes. Hoc sensu rem accipi volumus et Deum infinita sua intelligentia rerum omnium essentias ex omni aeternitate comprehendisse . atque adeo si res, quae iam exsistunt. semper exstitissent, non aliter . atque nunc sunt, fuisse possibiles.

, 36. Nullius rei essentia potest augeri, vel minui, cum sit immutabilis (gd. cor.):

naturam proinde numeri aemulatur, Cui

nihil potest addi, demiue, quin continuo

numerus idem esse desinat. JZ. Cetera, quae enti praeter essentiam insunt, vel determinantur , proma- . ,' '-nantque necessario ex ipsa essentia, vel

47쪽

DE ONTOLOGIA aliunde et illa attritata, haec modi num

cupantura .

e. c. tres anguli sunt attributa trianguli; ater vero laterum Color eiusdem modus est. Coroll. Quaecunque igitur in ento insunt, ea vel ad esse talia . vel ad attributa. DI denique ad modos referuntur. Sehollam Saepe dissicile est mentialia ab attributis internoscere . quod sicut haec ex illis , ita illa ex his necessario manare videanturi sic in triangulo quemadmodum e tribus lateribus tres anguli . ita e tribus angulis totidem latera neCessario Consequuntur. Verum amborum notionem sedulo perluitranti patebit. non lineas ex angulis . sed hos ex illis ueterminari. illas proinde solas inessentialibus . hos in attributis trianguli habendos esse. Universe autem unaquaque in re attenta memditatio patefaciet. quid prius , quid posterius ;quid essentiale . quid attributum IIt.

38. Attributa ex essentia necessario profluunt ( praeo. : ratio ergo suffciens attributorum continetur in essentia (ao). Quare posita essentia , attributa quoque poni necesse est ( a g.

Coroli. Attributa igitur seiunei ab essentia non possunt. Sunt adeo necessaria (3 3 . immutabilia(cit. Cor. . aeterna cas).

gs. Quodlibet ens possibile est ( ar ):

nequit ergo ei inesse modus, qui pugnet cum eiusdem essentia (ad . Itaque ex essentia intelligitur, quinam modi enti inesse possint. Possibilitas igitur modorum ex essentia, tanquam e ratione lassiciente in

telligitur ca O .

48쪽

e. g. hominem posse eruditum reddi Ipsa eiusdem declarat essentia. Coroll. I Modorum itaque possibilitas est entis attributum (gr. 38. . ac proinde necessaria, immutabilis . aeterna s 38. Cor. . Coroll. g. Modi pugnantes Cum entis attribuistis . pugnant cum edentia ( cit. ): quare inesse en

iti nequeunt

o. Cum modi ex entis essentia non

deriventur (gZ , neque deriventur ex eius attributis (cit ; nihil autem praeter modos , attributa , et essentiam in ente deprehenditur ( cit. cor.): consequens igitur est , modos saltem remote ex alio ente dimanare.

I. Ratio itaque lassiciens, cur infiniin ente modi, in alio quopiam contineturca o. do. : exsistunt igitur duntaxat hypothetice , si nempe aliud quodpiam ens exsistat (ag . Enimuero Vnumquodqueens est hoc ens suapte essentia (ga , ab que adeo siue exsistat ens aliud, siue non exsistat. Videtis ergo modos posse enti et inesse, et non inesse , ac proinde esse stu-XoS , et mutabiles.

e. g. quoniam scientia geometriae ex hominis essentia nequaquam manat . sciungi ab eodem potest. holion. Sunt quaedam modorum cisαλo α. eum tibus libera voluntate praeditis propria . quae tametsi non ab externo quopiam ente, sed ex ipsa intima natura promanent, quia tamen non necessario. sed libere oriuntur. naturam modorum aemulantur:

talia sunt liberrima Dei decreta.

49쪽

ould Exsistentia Ee quotu plex pat DR ONTOLOGIAda Essentia entis una possibilitate absoluitur ( fg , ad hanc vero aliud non requiritur , quam ut omnis absit repugnantia (ad : euidens igitur est ad entis essentiam minime pertinere eius eXsistentiam. Quare Vi ens exsistere intelligatur. accedere praeterea essentiae debet quidam quasi status, quo id , quod tantum possibile erat, aptum sit ad agendum quidpiam, vel patiendUm. Status hic cym-ylementum possibilitatis, seu e sentia adpellatur.

Seholion Fateor praestitutam exsistentiae notionem perinde fere Confusam esse . atque vim ipsius verbi exsistendi . nec posse dilucide explicari. nisi iam antet rem exsistere . hoc est , in natura rerum quasi exstare concipiamus. Interea tamen eam adhibebimus . cum nonnulla in sequentibus adferat adlumenta.dg. Quod ita exsistit, ut ipsa eius essentia sit ratio suffciens , quare exsistat , a se excipere dicitur. Id Vero, Cuius exsistendi iussiciens ratio in eius essentia noequaquam includitur, ab alio ex it.

Sic Deus a se exsistit a non quod seipsum es fecerit , sed quod ipsa eiusdem ostentia totam ex sistendi rationem in sese contineat. Cetera omnia exsistunt ab alio. Seholion. Quaeri a quibusdam hoc loco solet.utrum essentia ab exsulentia . seu a CompIemento illo possibilitatis re vera. virum Cogitatione duumtaxat vostra distinguatur. Arbitror revera non

50쪽

distingui. idque dupliei ex capite. Imprimis enim

creata praecise rei cuiusdam essentia . iam res illa

exsistit; atqui non exsistit per quiddam ab essentia ipsa distinctum. cum praeter essentiam nihil aliud creatum fuisse supponamis. Deinde si exsiistentia abessentia reapse distincta sitipsit illa exsistentia vel eg- sistit per suam proprian essentiam . vel Per quiddam aliud e si pei suam essentiam , eo dem plane iure quaelibet alia res exsistet per suam essentiam . neque erit opus distincta aliqua exsistentia: si per aliud, de Ilio alio eadem redibit

quaestio. atque ita cogemur infinite progredi. Sunt nihilominus. quae Contra aciferri posse videantur. Aci) quidem si exsistentia rerum effectarum sit ipsa earum ossentia. Consequens erit, ut ea per essentiam . atque adeo inexsuperabili necessitate exsistant . quemadmodum exsistit Deus hoc ipso . quod per suam essentiam exsistat. Verum evanescet scrupulus , si diligentre animaduertatur aliud sonare per essentiam exsistere sic , ut tota exsistendi ratio in una essentia Contineatu . sicuti exsistit Deus e aliud exsistere per essentiam sic. ut forma quidem exsistendi sit ipsa essentia. ratio tamen tota exsistendi in eadem non includatur . sed etiam sita sit in ipsa causIae producentis emcientia. Nimirum Deus. quum sit ens a se . rationem exsistendi habet tantum formalem. in ipsa eius essentia sitam; at creatura . quae estens ab alio . praeter rationem exsistendi formalem in eius essentia positam . eget etiam ratione reli-stendi caussali. quae non in eius essentia . sed in incientia caussae producentis sita est. . a). At nonne de essentia dici ex vero potest, quod sit necessaria . aeterna . immutabilis 8 Nihil autem Conuenit horum in exsistentiam et igitur duo haec non modo nostra Cogitatione, sed re etiam vera distingui necesse est. Facilis hic quidem est eno datio. Nimirum si essentia. et exustentia. in eo, dem utraque statu vel possibilitatis. vel actualitatis sumatur, tunc enim vero quidquid de una assimatur. aut negatur. id ex vero etiam de altera

adfimari, negariue poterit; ita pro statu postibi-