De metallicis libri tres

101쪽

perficitur: idcirco non rit , sed emplasticum est astringit chstruit: ad sanguini, eruptiones imposit Um conuenit citius me enim postquam madcfactum est , coit m lapidem; ideo

- potuiti angulati. Quod Vero stionem non est eXpertum, uet rcussorium est ex mycrato impositum . Vstum minus templastiuum est , at Valentius exsiccat, tenuiorum est pam lium, ut Galeno aestatur . Lapis qui coquitur, non sis milis esse debet alabastritae , ut Plinius tradit aut marmo. so. In Syria durissimos ad id eligunt, coquunt rimo b talo ut celerius Vrantur. Sed omnium optimes m e lapide speculari . Foditurri e perra, Vt n Cypro summa tellure , . Tympheticum est,quo ut author est Theophrastus procu olia infectores vestium utebantur Hodie sodiuntur Gypsi 4apides in Italiamultis locis diuersoruin colorum,qui tamen sin igne omnes in candorem vertuntur . Sed apis Alabastritae similis foditur in agro Volaterrano pulcherrimus aspectu.

Ex eo i conificiunt ad Tornum vascula & varias imagines, Aiabastrum vocant. Candidum enim est, ac maculosuΠ o, deuoremque suscipit cum splendore videreturque inter no-Jbilia marmora esse , si duricies adesset eius rasura, ac cae

teris agmentis modico igne conficiunt Gypsum . Lapis autem se mularis crystalli modo translucidus est , scissilis in tenuis imas cruitas olim in Hispania tantum , sed postea 4n Cypro, Cappadoci ci Sicilia, Afriea,4 in agro Bononiens Italiae inuentus; alicubi niger. Hunclapi m nostri inter altimina recensent, Ocantq alumen Scaliolum, quasi sciuile , cum tamen sapor aluminis nullus adsit. In ignes

cilein puluerent candidissimLm vertitur quo mulieres tuntur ad faciem dealbandarn contrahendam cutem: instar aluminis Putant quidam Selenitem esse lyter gemmas, de quo loco proprio dicemus. Nam pecularis tener est,&in

Gypsum facite excoquitur 'epcritur pe implexus saxo marmorose, aliquando laterculis distinctus, aliquando seY- angula figura instar Crystalli ut videatur quoddam eius rudimentum.

102쪽

Non inutile fuerit4 lapides recensere , ex quibus cotes

nunt: nam medici aliquai do jjs Utuntur Aliae aqzariae dicuntur, quia ad aciem acuendam egent aqua V N Xia 4 Armenia aliae oleares, ut Creticae. Laconicae. Quaedam aquain oleo indigent, ut Ciliciae quaedam hominis saliua sed mollitumae, ut Flamminitanae ex Hispania 1-teriore Dioscorides de Naxia tantum agit, cuiu ramen, tum ferro attritum Alopecias pilis expiet mammas prohibet intumescere lienem extenuat cum aceto potum, χ mitialibus prodest. Hodie in Italia habemus Uia generaeotium tum aquaticarum tum olearium. Hae nigrae sunt, &perpolite a barbiton Ioribus quaelitae ad Cultri aciem leuia gandam. Ille nempe aquaticae eglapide consitant harenOL , sed molli in aequali , colore cinereo e ijs rotas versa tiles constituunt, Vt ex earum motu circulari aqua cadente ferrum ait Eratur: alilaea praecipue oleagei oblo Rettasuri , plana constant,ut placidiori molienigentin potius quam atteratur ferri acies. Alia praeterea sunt, genera cotjum ad aurum, argentum explorandi . attritione eorum super lapidem de quibus inter marmora dicendum est. b P. X

Ex omni genere lapidum comminutorum gignuntur harenae aquis deuotentibus atterentibusque . Nam Petrς in sua sede aut sirccarae', aut concussae in terremotu,aut euersione quacunq; scinduntur . 5 adiutem discissa AEquarum vi torrentibus deuoluuntur, ac pruinum attriti Sanguri rotunda fiunt, deinde paulatim abrasa in harenam , sabulum . Glaream conuertimetur. Diuitur aurem harens. eum in partes minutissmas comminuta fuerint: Cuius tria genera Plinio Fossilia , fluviatilis. 4 ex ore maris. Dit

103쪽

ferunt etiam ex quo lapide fiant. Aliouae enim molliores pinguioresque fiunt ut ex Saxo Calaario Gypso ,4 reliquis

amollioribus aliquae asperς aridaeque , Vt X marmore , Silice SaXo harenario.& ceteris durioribus, Reperitur la- Tena caibunculata , qu nigri coloris ea. Quaedam id ibila iant , quibas ad xiisl coniectionem utuntur , candidet,ex Nitice S alijs eius dein naturae lapidibus asperioribus , tenuioribusque utuntur ad marmora secanda ,α ad Gemmas illandas Medici utuntur marittima es candida , quam I is, scorides littoralem vocat ad sicc4ndani Hydropem, toti corpori aggerata excepto capite Sabulum crastitie ab harena diiseri vocant urena Sabulum ninasculum quod durum est , ideminam vero mollem Glarea calci lis adhuc crassioribus cinistat, petuntur ad purganda aquas percolatione in Cisternis.

ssunt vi nitorem assumere nix gluas , columnas, d reliquaopera magna, Contingunt autem haec , Ob materiae puritatem, aequaliter, di exacte concretam. Durities enim insignis optim incincretionem

aequalitatem materiae Perfectionem quoque coctionis in eorum generatione ostendia coloeuau vivacitas cuiuscunq; generis non enim conivrguat colores synceri nisi coistione.

Quos evina arxi essicere nequit commistione solus calore fucit Gione Exhalario jgitur sicca ignita puluere coloratos eisicit ex itidem vero pulveributa solutis lapides similico ompr*rium, H Ciritabar 3. eres, auicio orieras , quae in eodem marmore sepe reperitur, exivi xionis varictate osten jt, aut qu simul a laenderit, & rerum it it quae posteriuba duoru si agmentatrio ris apjdis ferruminet; quomodo ophitis genera coagmen ii videntis: veluti Pauctis distincti

104쪽

Quemadmodum enim glareae ,&harenίς diuerL acneris admista calce ferruminantur in lapidem unum , sic pierunq. varia marmorum stagnaenia noua cui Palatione adueniente veluti calce in unam continuum Iann mi oeunt maculis diauertis: quod in marmoribus magis contingit quam in saxis ob exhalationis tenuitatem ad intima permeantem,ω qua- Iiter congelatam. Si vero lapillos alterius generis ac molliores appraehenderit,lapis redditur veluti scabiosus,ut multa eorum sunt, quae Vulgo Granita vocantnr Heraq. autem vetustate adeo indurantur, ut scalpi nequeant nam instar Silicis dissiliunt quod vetustae columnae Porphiritis ostendunt. Qui enim tentarunt ex ijs noua opera praecidere diitacultate victi destiterunt. Quod omnibus lapidibus commune est. Cum enim initio Inolles sint, e subterraneis eruti, aeri expositi assidue siccantur, ut tandem in terram disso, uantur, quod quibusdam cito fit, quibusdam in Iongissimis auis. Marmorum genera, colores ut inquit Plinius, non facile esset enumerare in tanta multitudine, cum Iocus unus quisque suum habeat. Nos tamen breuiter ex numero linrum colligemus.

A P. XII. Notissimum est candidum,quale traditur Parium in P

ro insulae sum Pario etiam candidius est Lunense, quod hodie Carraries vocatur ex Oppido Aetruriae in agro Lunensi at nitore incitur a Pario,vt videre est Pisis in templo diui Ioannis Baptistae, exeo enim constitutum est Pulpi tum varijs figuris insculptum nitore eximio . Candoris ex mi scribitur Lygdinum ex Arabia aduehi solitum,sed postea in Tauro repertum magnitudine qua ances, cratera non excedat Coralitico candor inest Ebori proYimus,4 similitudo quaedam Candidus sed varius est Alabastrites, qui de onyx cognominatus est ob similitudinem Gemmae,cuius color unguem humanum refert. Dictus est autem alabastrites

a loco Aegypti circa Thebas, ubi nascitur . Sed circa Dam M scum

105쪽

scis Syriae canduli est. probatissimus in Carmania Probatur mellei coloris in vertice maculos, io tranlucidi damnatur color corneus, at Eandidas D quod incit simile viatro. Excavabatin, M astriteSad Vasa unguentaria, quoniam incorrnptum unguentu conseruare dicitur.Alabastrum pro vase unguentario accipitur apud Hermolaum no solum

eκ Alabastrite lapide sed i vitro Idemque etiam exustus emplastris conuenit sunt hodie qui crudum cerato imp nant refrigeratorio, appellant unguentum de Alabastro, ad capitis dolores Dioscorides, Galenus cremato utuntur Pice aut resina exceptus duritias discutit. Stomachi dolores cum cerato leuat, gingiuascomprimite quidam eum bibendum dant stomachicis . Ostendunt ex Alabastrite duas in gentes columnas Romae in templo sanctae Agnetis atq alijs

locis maculosas. Ali Alabastrum esse genus limpidi ma moris albi , quod villii est peruium: ed hi onychem signia

ficant, quod vulgo Calcedonium vocamus inter Gemmas nyme dum, ut loco proprio dicetur Nam apud antiquos Alabastri tes etiam Onyx dicebatur, ut apud Dioscoridem, Galenum reperitur forte pr0pter similitudinem cum Gemma ab Ungue cognominata . Plinius onychem inter marmora aliutat esse inquit ab onyche inter Gemmas . Qui uater marmora in Arabiae montibus primo inuentus est ,-steain Germania ex eo fiebant vasa potoria, sedes lectorum,s Sellae, Amphorae, irceD: inuentae sunt colum-nce, quae pro miraculo positae sunt. Si igitur hic Alabastrites est maius erit miraculum ingentes ColumnaS reperiri .Quod praeterea Vri Alabastri rem in Medicamentis tradunt antiqui , significatur non esse Calcedomum: hoc enim in igne non caematur , cum G ijs sit, qui attrita scintillas edunt , funduntur Virod in Volaterrano foditur Alabastri nomine, sicillime quidem uritur, nec ingenti mola reperitur, materia pulcherrima candida, & varia in aliqua ex parte translucidae ut Onyx: fragilitate tamen recedit a natura marmorum ideorepositum estinter genera Gypsi Hoc igitur pro Iab

106쪽

AIabastrite lapide uti non fuerit absta diam Candida igitur

licet Pisis in templo Episcopali Nam ex eo statua He culis, quam Pisani ex Numidia transtulerunt, Vice columnaepofita est sub marmoreo suggesto De Numici ico Plinius qui Marcus Lepidus Cousul Primus insumtim in ex Numidico marmore in domo posuit magna repraeheutione, hoc primum inuecit Numidici marm sinueniri Vettigium non in columnis tantum, crustisue, sed in massa , vilissimo liaminum usu Sunt qui Numidicum tradunt colore dauo , ex quo multae colummae Visuntur Romae Nigra ero traduntur Alabandicum terrae suae nomine, quanquam Miletinascens ad purpuram magis declinante aspexu liquatur igni; ac funditur ad usum 'itri. Taenarium e 1 nte eiusde nominis, luculleum atrum . Obsidianus quoque lapis, quem primo i nuenit obsidius nigerrimi coloris, aliquando &translucidi crailiore Vitari atque in speculis parietum protinagine umbras reddente: unde quarcior obfidiani Et phanti in templ concordiae positi. Hocile foditur Serauitiae δε Carrariae, in Aetruria quoddam adeo atrunt, Vt iam perpolitum est peculi modo synceras imagines redeceat.Hui ul-r ossi visitur Pisis ad postes sempli Episcopalis . aetant&d uincta venis candidis, aureis, hoc soditur Serauitiae. Dilae Columnae atri coloris intercursantibus raris venis albismiaper. litae sunt in Campo sancito Pisano ad monumenturias, Quod Gregorius X III Pont.MaX fratri posuit. Vocant hoc genus marmoris Paragone , quia eo instar Basan his I pidis , tuntur ad eYaminandum aurum, argentum. Quondam ad hunc usum fiebant coticulae ex lapide Lydio, nec inuenieban Ur niti in fumin Tmolo Lydiae, postea vero pasiim Chrj litem vocabant ab auro explorando Medicissi

107쪽

sanitem hic lapis nihil ex se remittit , sed rapit signunt ex

auro, argento, Aere, si ad eum frictaatur, unde examen fit. Hodie nigro genere marmoris utuntur alio subviridi , quod vocant Verdelluri . Ferre vero coloris mari hordurissimum Basaites appellatur in Aethyopia , quo utuntur pro incude . Ex Hispania affertur lapis niger durissimus , ius puluere utuntur ad vulnera glutinanda , appellant lapidem de Buga.

Exalbo nigro maculis frequentibus constant genera Ophitis , dicta a similitune macularum serpentum. Eius multa esse genera tradit Dioscorides, quae tamen ad tres differentias reducit. Vnum ponderosum , migmmo: alterum cinere colore punctis distinctum tertium lineis

quibusdam candidis Plinius ad duas reducit , candidum quod molle est ν&n ricans durum Ex Ophite albo vasa etiam Cadosiaciunt. Meminit tamen postea cineret, quem Τ hriam appestat a colore cineris, praecipue laudatum a quibusdam contra serpentes licet omnes alligati ad serpe tium ictus prosint teste Dioscoride ad capitis dolores init1neas habent candicantes Phreneticis, Iethargicis auxistiari putantur. Ex Ophite nigro hodie visatur parua columna inter alias , quae sustinent suggestum in templo Diui Io Baptistae Pisis vulgo vocant Viperam Aegypti,constat punctis nigris tu livido corpore. Quatuor aliae in eodem loco eiusdem magnitudinis ex Ophite cinereo, vocant Granitum, Syriae: Insant puncta nigra in corpore candicante, Vndec lor cinereus. Quod lineis constat candidis in nigro, foditur Serauitiae cum alijs multis mistis: Inter quae reponenda via dentur Augustum, Tiberium in principatu eorum imp ratorum in Aegypto repertae: differunt ab Ophite maculis diuerse modo dispositis Augustum undatim crispum in vertices: Tiberium jarsim conuoluta canicie. Neq. ex Ophis

108쪽

te columnae niti paruae admodum reperiuntur. Ex Serauiatiensi conficiunt paruos globos ut manibus contreetentur in febre ardente. Hoc modo Ophitem Lethargicis: Phreneticis opitulari putandum est, marmoris frigiditate capiti, &praecordijs communicata, arcere pestilentiam in qua apparent exanthemata, Terpentium virus Galenus Ophitem propinat cum vino ad lapidem frangendum habere enim vim abstergendi&confringendi ut vitrum Albis i&nigris explicatis reliquos colores persequamur.

Viride est Lacedemonium praeciosissimi generis iunctis hilarius. Hoc hodie vulgo Serpentinum vocant ex Alberto, qui secundam speciem Ophitis viridem tradit maculis candidis Insunt enim in viriditate maculae paruae& frequentes clariores similitudine Ophitis. Huius non reperiuntur nisi parua fragmenta, e quibus pauimentum X- ornatum est Pisis in templo Episcopali,& pariet opere Musaico alibi quoque incrustationes ex eo habentur. Hoc alij

Laconsum vocant. Alierum genus est Varia macularum ,

compositione: cuiusmodi sunt duae cruste quadratae amplit dine cubitali ad monumentum Gregorianumin campo Sancto Pisano: hilari viriditate splendentes, duae columnae adlacellum sancti Rainerisin templo. Ex hoc genere est Thyites, cuius mentionem facit Dioscorides in Aethyopia gigni colore subviridi similitudine Iaspidis cum tamen dii 1-

tui succum lacteum reddit vehementer mordet, tenebras quae pupillis obuersantur, expurgat Galenus inquit: valentem habere facultatem exterendi cicatrices oculoruuia recentes, inguena,si non inueteratus fuerit auferre Her

mulaus cpidem mortariorum intelligi apud Plinium qu niam ΓΕ a mortarium significat , unde Thyites,4 ab Hippocrate cone, idest cotis, quia cotes ex eo fierent. An hu iutino: suerint Cotes virides, quibus utuntur ad aurum

109쪽

examinandum , quod Verdellum appellari diximus . Reperiuntur in suminibus quibusdam huiusmodi lapides virides qui succum lacteum remittunt. Virtutem autem eYterendi oculorum cicatrices, ex participatione viridis aeris ha-

heri putandum est , unded color viridis

C A P. VI TVbet Porphirites in Aegypto , quod vulgo Porfidum

Vocatur: cuius duae extant columnae prae caeteri cXi

miae magnitudinis ante fores Sancti Io Baptistae Florentiae Ex eo candidis interuenientibus punctis, Leucosticlos vocatur . Foditur quoddam genus Serauitiae 4n monte Pisano , non punctis , sed maculis vario modo agglomeratiS, Vt videre licet Pisis eius crustas inaede sanciti Ioannis quod minus maculosum est, vocant Porfidum Liguriae: alterum magis varium ex monre Pisano Porphirite Aegyptio praecaeteris utuntur pictores ad leviganda pigmenta is medici ad fragmenta Gemmarum cote atterenda, durissimus enim Iapis est ut attritione nihil exseremittat. Ad Porphiritem reducendus est & qui colore constat violaceo, cuiusmodi est in Campo Sancto Pisano ad monumentum Gregorianum. Fodituri Serauitiae , ut videre licet in Sacello Incoronatae

Templi Episcopalis , sed ubique albo interstinctus. Subrubet Syenites circa Syenem Thebaidis , vel talislegunt apud

Pimium Stigmites , nam punctis nigris interstinctum est: vulgo Granitum rubrum , antea Pyrrhopoecilon Vocabant , quali futuo colore variarum. Trabes ex eo fecere Reges quodam certamine,Obeliscos vocantes Solis numini sacros. Radiorum Eius argumentum in effigie est. Quidam extant adhuc Romae characteribus Aegyptijs inscripti, in quorum numero est maxinaus ille obeliscus e circo Maximo erutus, ad Aedem Lateranensem erectus, alter in Vaticano, qui maxima cla admiratione exdatere templi Sancti Petri translatus est in Plateam Sixto V.regnante: cumlonge intrabilius fuerit

110쪽

fuerit tantam molem mari Romam deuectam esse: de iis diligentissime agit Mici laete Mercatus . Rubet & Thebaicus aureis guttis distincitus, ex quo Coticulae fiebant ad collirita terenda , vulgo Broccatellum vocant, ob similitudinem te de ex auro,&1erico contextae, quod Broccatum V

catur. Ex hoc lapide eXtant Pilis paruae columnis istinentes suggestum intemplo Episcopaliri in altero S. Ioannis. Sangit Aeae etiam maculae reperiuntur in candido Lunensi, ut Florentiae videre licet in templo lanctae Reparatae . Am VII. -δFLauo colore marmora sediuntur Serauetia speci e meulis, aut Terebynthinae, ut videre est Pisis in Iacellis Temoli Episcopalis . Huius coloris apud antiquos reperio Alabastritem prae caetriis laudatum. Translucet Dengites Japis apud Plinium lapidum Spectatarium modo , nae arpellatio Repertum esse in Cappaedocia duritie marmoriS , candidum, aranslucidum, etiam qua parte uiuae inciderant venae . Hoc construccam esse aedem Fortunae, in qua etiam foribus opertis thterdiu Varitas diurna erat. 2Xtat

Romae in aede S. Mariae in Porticu e Phengite columna dimidiatae colore fauo , quae parietis rimam obsiti uen eXternam lucem auri fulgore intromittit: Sed multa sunt marmora quae secata in tenues crustas translucent . Caerulei coloris lapides non inter marmora recensentur Ged inter GemmaS, ideo in eum locum disterantur. Selegeriunt autem Medici quaedam genera marmorum ad mortaria, ioteS, partὶm. quae nihil remitterent , ut Basanites hodic Porphir rem seligunt: partim quae succum utilem redderent, ut Tia ce ad medicame a ocularia. Ex eodem aurem lapide, quod iubsternitur excavatum mortarium parant, iot m qua atteruntur colliria, figmenta,& margaritae , ac gemanarum fragmenta, Vtin leuorem redigantur. Non enim in his conuenit Aeneu mortarium neque ferreus pila lux, uibus ad