De metallicis libri tres

111쪽

res molliores atterendas tuntur. De saxis igitur&mar motibus haec satis

ob perspicuitatem aut splendorem, visui grati sunt, ideo anulos aureos exornant .monilia . In praeci a tem habentur, tum ob substantiae nobilitatem, tum quia rarae sume inueniuntur Perspicuae aliae sola claritate ob-k- , ut crystallus , Adamas , Aliae colorum quoque pulchritudine, ut Smaragdus,Carbunculus opacae solo splendore,&colorum pulchritudine Gignuntur intra alios lapides , aut veluti nodi ,& tuberculi. aut scissuris eorum adhaerentes tanquam uerrucae, ideo non ampla mole Rep riuntur ut plurimum in fluminibusIndiae atque Aethyopiae inter harenas a montibus deuolutar: quasi calore torridae r gionis egeant ad sui concretionem . Incipiamus autem a perspicuis, quae inmium colorum reperiutur excepto nigro

Rrystalius ideo dicitus,quia videatur glacies putatu'.

est vere glacies ex vehementisigore in apidem ue sus quam sententiam superius reprobauimus, magis autem nunc patebit. Loca enim ubi nascuntur Crystalli, Adamas , his affines non in Septentrione sunt, sed in India,Arabia, calidioribus regionibus Sudines negat nisi ad meridiem spectantibus locis nasci , quod certum est. Ostendit autem figura , quae in omnibus sexangula est. Nam glacies figuram conseruat me continentis corporis , uel rotundam, aut fortuitam, qualis est in gutta , cum in grandinem congelatur. At angulos a facie congelari videmus alumen Rocchae, calcanthum, salnitrum, Saccarum candum cum p0st coctionem separatur humor a crassitudine terrestri. Idem ergo a cidere

112쪽

eidere crystallis putandum est. Sed illud admiratione dia

num videatur, cur sexangula figura perpetuo oriatur, num uam aliter. Ab una enim veluti radice multi egred1untur sexi lateri in cuspidem desinentes flectuntur autem latera prope mucronem angulis rectilineis adeo exactis Vt ab artifice imitarh vix possimi Corporibus vero mammatis Iguram certam ascriberems videtur rationi consentaneum ad virtutem enim organicam pertinet certam figur1 emcere, ideo solis animatis inem anima alicuius gradia agente Patet autem figuram determinatam organici esse non limal iis , quia ouaelibet pars pyramidis non est pyramis: similiaria igitur corpora per se non habent determinatam figuram:

Qironiam vero omne corpus figuratum esse oportet, partic lae humidorum cum per se fuerint, rotundae fiunt, ut aquae guttulae, aut a continente figurantur 2siccae autem,qua contigerit discindi, talem figuram seruant. Eae igitur in diis

seritone ordinatam habent diu sionem, ordinatam tetam fi guram retinere neees est , quae variam, vaciari etiam 'ram Diuisio autem solidorum sorporum ali mand fit ordinata, ut quae in crustas soluuntur, ex qui Scoaugmentata sulit Aliqu do in varias fortuito ut cum frangitur malulao-lapm. Potest vero diuisio fieri in coagulatione, dum humida adhuc sunt corpora Si enim in coagulatione partes in diuersa tendant, diuisionem fieri nece1se est. pro Luisione figaras determinatas perinde ac in extacatione soli palustris scindi cur enim in multas rimas unde figurae diue

cicontingunt. Simila quid contingere puta tam est in crystalli coagulatione . Succus; enim lapidescens cum totum soactum moleat oei in quo est, in coagulatione discedentibus in diuersa partibus terrenisi ad latera saXi continentis attractis, agglutinatisque figuram quoque faciet in concretis lapillis quae aptaenatae sit spacium replere. Si igitur non uniformiter, sed vario modo diui nes contingant etiam varietate figurarum implabitur pactum G autem uniformiter quod ob puritatem in aequalitatem succi con-

tingit ,

113쪽

tingit ,necesse estiniani genus Murae oriri in omnibus , qu asta nata sit jacium implere . Tres autem sunt huiusliod1 apud Arist. 3. L6 6o riangularis . adrangularis. He

Nasonat. NonEt Triangularis qui medium non habet , ad quod tanquam ad centrum 4 Iuliquaque*qualiter constringantur partev: Nec quadranguὲx, quia 4 perfectae, oriensitantun ex duabus lineis se inuicem secantibus ad angulos

rectos. Quamuis autem qua tuor quadranguli in num veluti centrum coeant,relinquuntur tamen quatuor anguli a centro remotissimi in omni autem cψagulatimae partes Vndique in idem coeuntes quam martim acceder ad circu-

gum exoptant. Relinquitur igitur , ut sita Hexagona fiat, sela enim perfecta est,quia fit extriplici diuisione superficiei

ad angulos acutos , sex triangulis in unum Veluti centrum coeuntibus Vt omnes anguli externi maiores sint recto ad circuli natur*m prope accedunt. Inspicere quoq- licet ita glacie angulos acutos , cum aquae saperspicies a ncreuerit: nam lineae quaedam conlpiciuntur nunquam ad angulo&rectos, sed acutos concurrentes , ut ex huiuimodi positione Linearum trianguli videantur incoari hi autem Hexagonam constituunt triplici diuisione secundum lineas Parallellas. Si autem huiusmodi superficiei diuisio in profundum tendat, corpora constitiaret sexilatera, ut patet Flectuntur autem in Cryitallo iuxta cuspidem latera, deficiente materia , quae cum purior quoque sit , magis constringitur,4 clarior arparet. Crassior enim turbulentior, plenior ad radicem concrestit, ideo plerunq. in ea parte non pellucidi sunt Crystalli Idem contingit in Adaicate, steris'. gemmis trans lucidis. Contingit quoqt e lapia L. Sci:ibuidam ignobilioribu S. Vt Harmariti, Gyr 1b: arcetcrea salibus quibus cari &saccharo cando. OiI: nia enim itare sinitem habent concretionem, ted ob materia iro: puri ratem i, perturbationem figurae minus distinguunἱur. Hoc n odo se habere putandumetit, quem Plinius Pangonium vocat, hic non longior digito, ne crysitatius videatur numero plurium angulorum ca

uetur.

114쪽

.erti . Et diti a quibusdam scribuntur sturni nubiis Allera, dio Ihra Misisti contiantes lateribus duone Cim , e fauorum modo foraininulanti, nec pellucidi & crystalli modo in miseaerone ii desinentes Coeiam enim aliouando plures crystalli in unum lapidem multos nauaones, Sc latera ostendetatem, ut apud nos prope inla S deperiuntur in qUodam tor rente qui ex monte Magno si uita, in Verruca enim Inonte iacrystallas, adeo si a iijs Vt saepe homine sane pendentes, eam XῖTahant, quanuis 4 ic abi a campis aratro inuen;ri tradant, fluminibus enim ecmontiba deuoluitur . Oriensin hanc mittit, ed Indicem talia prisfertur. Nascitur in Aila,item in Cypro, Ged laudata in Europae alpium iusis Cubit&lem ali-ctibi effossam esse tradunt, in Lustiaenia terquam diponderis . ai Pisiis reperiuntur, raro dicitatem crassi thi dinem excedunt, plerianque aceruatis paruis & frequentibus in unum lapide in crystallis infestari solendi urimi viiijs, scabro, serrugine , maculosa nube, Occulta aliquando vomica , praeduro fragilique centro, sale appellato. Est ali, quibus ruit a rubigo a ijs capillamentum nae simile. Quae sine vitio purae lympidaeq.1unt , nec spumei coloris , hunc Cryl allum montanum vocant,& aquam marinam Inter crystallos esse videtur Iris appellata apud Pliniunt. E&di inquit in quadam nsula Rubri maris , caetera sui parte crystallum , ideo quidam radicem Crystalli esse dixerunt Sex- angulum essest crystallum consitat , vocatur ris, quia Obie fctus Solis radijs colores arcus c lenis eiacu aturin prDXim parietes Umbrosos, quod ex repercussu nt m angulas mucrone. Id pulcherrime iaciunt exigui cryltalli qui in Pisano reperiunt λ. Gemmarisconcinnant adimilitudinem Ada mantis, Sanulis inaudunt appellantes Berillum cum tamen alia sit Berillus , ut suo loco patebit. Aliam Iridem trisdit Plinius cerae similem, praediutam, in Persita, quae rei m

115쪽

ta, tusaq. ad Ichneumonum morsus remedio est. Similis ea αspectu , sed non eiusdem effectus , quae Vocatur Zeros alba, nigraqueinacula in transuersum distinguente crystallum , crystallini calyces expetebamur pro frigido potu, nam loris impatiens est. Hodie vitri genere lympidissimo imitantur, crystallum vocantes. Fit ex lapidibus crystallinis 4usis in vitrum clarissimum . Non autem per se funditur crystallus nisi adiungantur quae fusionem praestent , ut nitrum alia quaedam Pila crystallina quidam medici utuntur aduersis solis radij apposita ad inurenda corpora Albertus eius puluerem cuminetae assumptum ubertatem lactis face mestatur

eius dinitia inenarrabilis estismul, ignium victrix natura, nunquam incalascens Ideo in maximo pr*cio diu non nisi regibus cognitus: Crystallo similis obscurior, ut Gemmarii inquiunt ac si in aqua lympidissima profundis tei visus incidat. Traditur non nisi in Metallis reperiri, principue auri. Plinius sex genera recenset Indicus non in au et nascens, sed quadam crystalli cognatione siquidem colore transi id non ditari, Haterum sexangulo lat

uore turbinatus in mucronem aliquando duabus partibus ac si duo turbines iungantur, magnitudine ero etiam nuclei Auellanae . At ponte utrinque turbinatos orbri non puto sed artificio confingi Arabicus es similis ,

minor tantum, similiter Mnascens,caeterum pallore gentis, Min auro non nisi excellantissimo natalis. Vtriq. incudibus depraelaenduntur, ita reipuentes ictum ut ferrui dissultet: incudesque etiam ipse dissiliant Vnum ex iis Cenchro vocant,ouod est milii magnitudine Aherum Macedonicum

116쪽

escacissimum ultimo Siderites ferrei splendoris, pondete ante caeteros, sed natura dissimilis nam Sc ictibus frangitur, Malio Adamante perforari potest, quod di Cyprio euenite

degeneres, nominis tantum authoritatem habent Puto

Cyprium inter Pyritas esse angulosum Adamantis similit dine Sideritim autem in ferri Metallis simili modo any-losum, sed utrunque negletum inter Gemmas. Ex hoc genere videtur csse Androdamas argenteo nitore vi Adamas quadrata,& semper tessellis similis magnis : putantq. nomen impositum ab eo quod impetus hominum , iracundia, met. An Argyrodamas idem sit auctores non explicant-Hodie duo genera Adamantis habent, Vnum appellant de Arcenoua, praestantiorem alterum de Arce veteri Addunt factitium ex Saphiroi mina igne dealbata, nam praecinteris praeduraesta Illud admirandum tradunt de Adama ternaturam ferri, ignis conetemptricem , hircino ru sanguine , nec nisi recenti,4 calido maceratam . quoque multis ictibus egere, eximias incude es malleos poscere rumpi in tenues crustas expeti fragmenta a scalptoribun ferroq. includi, ijs nullam duriciem non ex facilicauari T statur Serapio solui etiam plumbo. Disiade praeterea cum magnete, ut iuXta positus ferrum non patiatur abstrahi, aut s admotus Magnes appraehenderit, rapiat, atque auferatὐ-Venena irrita facit, lymphationes abigit , metu cie an expellit a mete i sc omnia gestatione eis reptae putatur.

INtercandidas,& translucentes numerantur, quae a stella nomen habuerunt ut Asteria, quae principatum habet proprietate naturae, quod inclusam lucem pupillaemodo c6tinet ac transfundit in inclinatione velut intus ambula tem Eadem opposita soli radios reflecitit, Unde nomen o.

Dissicilis ad elandum: Indicae praefertur in Carmanian ta Astiis crystallo proxima, cui intus a centro stella lucet

sulgore

117쪽

seris, opposita, fulgorem rapiat ac regerat in Indiam, scaenses inRallenes littoribu, sed optimam in Carimaniae: Cerauniam vocati quae se deteriora pestimam lucernarum lumini similemn Lycimiceni hanc vocat Eustachias De Ce--rauniaminius inquα , intercandidas ibi gorem iiderum ra--piens albam eii Zenotemissetetur , ted habere intus stel- lam concuriantem Aliae tamen sunt Ceraimiae nigr*ωru-

bentes , de quibus alibi dicendum Astroites in agicis a Zoroastre miris Iaudibus decantata . At haec non inter Gem--S, puleherrime de cribitur a diligentissimo Michael a Mercato Aurobolos oculis piscium similis , radiat candido ut ibi omnes hos apides hodie vocant oculum iesi , quia pupillae modo radiant ut felis , modo clarius inodo obscu,rius: in omnibus enim inspicitur lux veluti stella aut sol,aut luna obambulans in deest natione Constant uici figura orbiculari Ab his distat Beli oculus vulgo Bellochio inter

Acates, non enam tranti et . . .

Calenites quasi lanaris a Galeno Aphroselinon quasi lario me spuma vocatur. Dioscorides sic appellatum seribus, quia nisu inuenitur plenus Luna crescente . Nascitur i Arabia candidus translucidus , ponderis exigui: huius sic beni comitialibus dant in potu eum gestant mulieres ad uitanda pericula. 1detur&a ribus ari licatus frugiferas reddere Apud Plinium Selenites ex candido traflucet mella igore imaginem Lunae continens, redditq. eam indies sngulos crescentis minuentis'. numero: nasciq. putatur in Arabia Ex varia hac hisbuia merito haesitatum fuit hi hocilapide. Nam ex Plinij historia videtur conuenire cum Aiatvio: cui tententiae astipulatur Eustathius, qui Selenite; ad

Asterium & Lychnitim Recetiores putant intelligi lapidem, larem de quo diximus inrer Gust genera, quia spe

118쪽

HEmodo imaginem lunae reddat. Melius Albertus ex quorundam sententia tradit nasci in quodam genere Testaceo in India, frequentius inueniri in Perside es& in Arabia.Cum

enim inter Gemmas ponatur tum apud Dioscoridem, tum apud Plinium. Quid si dicamus selenitem esie Margariatas , quas vulgo Perias vocamus o De his enim solis inter gemmas exploratum est plenas reperiri luna crescente, ut Dioscorides tradit, testatur id Gar Zias Medicus Lusitanus in India: cuius haec sunt verba. Certum est Margaritas post plenilunium captas cum tempore minui decrescere, quae Vero ante plenilunium capiuntur, huic vitio haudquaquam sunt obnoxiae. Qu*d autem scribit Dioscorides inueniri noctu, contingit, non quia Lunae lumae receptum emittat, ut interpretatur Plinius , sed quia conchae eam ferentes noctu pandunt se ut rore fruantur , quo conceptus fieri putatur,&augmentum Margaritarum . Nam si tempestiue satientur, grandescere Margaritas , si fulguret, comprimi conchas, ac pro ieiunij moco minui. Si vero tonuerit, pauida , aca pente compressas escere , quae vocant Physemata, speciem inani inflatam s ne corpore, It PliniuSinquit. Caeterae conrditiones Selenitis manifestae sunt:Nam Margaritae candidae, pellucidae, leues inter caeteras Gemmas Vires quoque in medicina consentiunt ut enim Diosc0rides Epilepticis propinat,sic Arabes ad roborandum cor exhibent: nam cum temperamentum earum constituatur Digidum siccum,prauas humiditates exsiccare possunt, sanguinem cordis clarificare conferre cardiacae, tremoricordis, Symplomatis melancholicis ex humorum prauitate ortis: a ijsdem autern Epilepita nascitur Margaritas serunt ut Plinius refert, concha non multum ab Ostreis disterentes, quas indicus maxime Occeamn mittit. In n0stro etiam Mari reperiri solitas scribit conchis, quas Myas appellant circa Bosphorum Thracium, Min Armenia, quae Pinna vocatur Testatur Arubertus in mari Brittanic0 inueniri in ostreis, dum enim esitaret, decem Margaritas in Mesensisse. Eiunioribus melio

119쪽

res gignuntur, senecta fiaueicunt,&r gi Storpescunt in ad- qua molles sunt, exenim e protinus durescunt. Porro oriri

quidamputant in media carne grandinis modo ali ubique adeo ut vita sint etiam in extremis marginibus veluti e concha exeuntes Scribit Americus Vesputius , se in una ostreola centum triginta Margaritas reperisse , monetque imperfectas esse, nisi maturae sint,in sponte decidami ex ostreis, Paulus Venetusteitatur in Lipangri Indiae Orientalis reperiri lilargaritagrotundas&crassas rubet coloris, quae albas pasci &viribus longe praecellant. Pondus Semunciae repertum fuisse scribit Plinius paucae vero singulos scrupulos

excessere Gargias oriri maximas ad Promontorium Coma- im, quae aciebant centena grana tritici, quarum prςcium aurei mille , quingenti. multo maiores se vidisse ex Insula Burneo quamuis minoris eleg*nti , quae pendebant centum sexaginta grana tritici Laudantur candido , magnae, laues, Graves. In his autem adeo discrepant , Vt raro duae reperiantur similes: unde niones Romanis dicti quaquam sitnt,qui non omnes Margaritas niones appellent,sed tantum magnas Constant multiplici cute, adeo ut callum cor

Poris videatur 4 aperitis purgar,possint Indici pecula-mam lapidum squamas assismiant candore& perspicuitate, qui prAruntur. Sunt qui Mar uas liquore dissetuunt, ut expilari,is aruis unam magnam constituant. DisAluietarum est succisacidis fertur enim Claopatra aceto dissol-1uisibinontem Vnionem , quem appensiim auriculaegest bat,& Antonio propinaG, ut Magnificetia vinceret Comendant quoque ad Margaritas tabefaciendas succum lia monum, Omphacium accerbissimum , duceum cucuminis agrestis Sed an resarciantur in lapidem perspicuum,qui pristinam venustatem retineat,incertum est. Cum eae quae cras res sunt perserari leant ad mulierurn ornamenta, medi' et seliguntium perfidiratarinam se, &tunt Esise itur Ganrurνriton ad praedictos mor-

CAP.

120쪽

Μ Emphites S apud Dioscoridem numeratur inter

Gemmas , a Plinio traditur Gemmantis naturae: reperiri in Aegypto circa emphim calculorum magnitudine , pinguem, versicolorem, ut Dioscorides inquit. Η die pingui aspectu est Gemma, qtae in Germania a Lar nomen accepit, a quibusdam Huia appellata rubedo inest Iardo similis, quae materiam distinguit modo nigram modo cineream. Vidi calculum nucis magnitudine, Alexandria Aegypti allatum, cui ex una parte albedo sublucens inerat, specie lardi, sub eo pallebat magis translucidus veluti a dum vetus distinguente linea ab altera parte desinebat in is onychem non translucidum. Huic insignem facultatem triabuit Dioscorides: nam illitus, ut Plinius addit, ex aceto stiseporem infert sine periculo, ut quae urenda sunt, aut1ecanda,

non sentiant cruciatum .

V Irentis autem coloris praeciosissimus est Smaragdus, quo nullus iucundior est eius enim viriditas fialgens omnia virentia superat implet oculos ut nunquam satiet, atque interim oculorum aciem recreat, siquando ob diu nam aliorum inspectionem debilitata aut obscurior reddita fuerit Ideo Geminaristibenter hunc scalpunt, quia oculorum refectione dulci lassitudinem mulcent. Eius praeterea viriditas non minuitur ex longinquo, nec sola, nec Vmbra, nec lucernis: vini enim sempe admittit obtranslucidam facilitatem pro sui crassitudine quod vel in aquis ipsis tran- lucidis minus fit. Ob hanc coloris nobilitatem vetitum fuit insculpi: quanquam Scythicorum Aegyptiorumq. tanta odoricies est ut nequeant vulnerari. Eius genera vlira duodecima Plinio recensentur, sed Scyticis summa authoritas, O nullis