De metallicis libri tres

81쪽

SAndaracha ex Dioscoride reperitur in eis lena etallis,

ubi auri pigmentum, scilicet in aurarijs,4 ar entariis ut Plinius testatur. Probatur rufia 4 sa turatior, friabili , ωpura: adcinnabarim colore accedens dore sulphitris cuius eadem vis istio ut in auri pigmento Hodie raro reperitur sola, sed plerumque admista cum auripigmeario squamoso, quale tertium genus positum est a Plinio Substantia enima ubeas fiorida, Sandarachar intermista est cum aureo colore auri pigmenti: alia vero est Sandaracha factitia is apud Pliniumexcerussa cocta, quae Sandyx a Pl0scψride Vocatur, de qua alibi dicitur. Aliud quoqhe est apudΘrabes Sandarax scilicet gummi Iuniperi, quam Vernicem Vulgo appellant, Diostorides. Sandaracham tanque an mitioren, auripigmento exhibet intus ad purulentos, & fumum eius demtaudat haustum ad veterem tussim . Avicenna in cur Icteri propinat Arsenicum Meolaus Alaxandritius in Athanasia maiori recipit auri pigmentum An venena castigata multa, Alexiteria redduntur, ut Viperinae carnes in Theria se quidam gestant sacculum ex auripigmento, Vel Ars nido supra cordisregionem in peste , ad arcendam vim tabi Mam a corde extrahit enim vjrus frauos Vapores ,

BItumen Graece Asphattos, unde Asphaltites lacus in Iudea cognominatus, quia Bitumen fert inter tritolia Asphalinte, quia Bitumenred let: substantia est ignis

miliari mavi sulphur enuior, leuior. Ideo naturae Vi uentium ininus aduersa orirent enam plantae quaedam, Vt

Fraxinin iuxta sentem igneum Bituaticis teste Plinio: fu - dum

82쪽

dunt etiam albores quaedam Bitumen ut apud nos Betulla & Populus: in india quae campnoraria reddunt. At Iul- pharis halitus omnibus viventibias perniciosus eii , maxime

autem auripigmenti. Pecunare in Zitamine accendi aqua, extingui tantium terra, ut Plinius tradit de Mattha etiam oleo, ut testatur D Olcor1des in Thracio lapide e terunt quoque extingui ulphure, visco,aceto.QUOd non paruam adta- rationem asteri Ardent enim continue utra loca, Vt mons

Aethna in Sicilia, mons Clai mera in PhaIeiide 4 Lillamia complura loca , quae imbribus flammam emierunt maiorem:& quod magis mirandum in Licia inontes Epheu i igne tacti flagrant , adeo ut lapides quoque riuorum dc harenae in is ipsis aquis ardeant, aliturq ignis illes avijs. Fontes quoque ignei visi sunt: nam in agro Mutinenla sens est Bitaminis liquidi aquae supernatantis, qui statis quibusdam tem poribus egit igneus Mirum igitur ignem hunc cum aqua

gaudere, cum caeteri omnes ab aqua extinguantuD: Adhuc magis mirandum , quae reliquos ignes nutriunt, hunc eXtinguere , Vt oleum , sulphur, palea , fimum, Ut docet eYperientia. An quod auidistimet ignem rapit, ab aqua irritatur magis , Quam vincatur ripatet id in oleo, quod in Sartagine adeo feruet, ut combustioni proximum sit. Si enim aquam instilles accenditur quod si ardenti oleo aut pici, aquam superfundas fiammam augebis antiperistasim enim tacit, ut in calce. At si addantur quae familiaria sunt, siue combustibilia, ut oleum sulphur , paleae siue incombustibilia, ut

terra, fimum, facile coniunguntur siccitate enim conueniunt cum igne sua frigiditate extinguunt , priusquam ab igne illo accendantur quod enim tenurus est citius commutatur. Bituminum genera complura nam alibi limus, ut in Iudeae lacu alibi terra, ut in Syria circa Sidonem , quae terra Ampelitis dicta est quoddam liquidum veluti oleum, aliud molle aliud durum, aliud etiam in lapidem addensatum est. Sed suae in lapidem transierunt, inter lapides explicabuntur, ut de Ampeliti inter terras. Reliqua gener I tum

83쪽

vim liquid tum sicca Hic perquiremus . Liquidum igitur. quod olai instar fluit, traditur in Agragantino Siciliae so

tibus innatare, quo ad lucernarunt lumina vice olei, n-tur,unde oleum Siculum quidam appellant,ut testatur Dioscorides adstabiem iumentorum laudat Plinius. Simile ui in Italia ha bemus in agro Mutinensi, quod petroleum vocatur quoniam e petris ii illat , odore validissimo colore rui se , aut candicante. Haec uetustate loetione incrasiantur.

In Germanico mari tradunt Rufim , ciuiuum 4 mellei coloris inueniri. Inter liqvida reponit Dioscorides Naph-ttam esse enimBabilonijBituminis liquamen ψlore candidum, inueturi& nigrum, cui uis adeo ignium rapax, ut X*atio piratinus flamima iiij ud transi iat, ob id procul abeses ab omni usu testatur Plinius . Possidonius existimauit Naphtham candidam sulphur esse liquidum ignium rapacissiluam nigram uero liquidum bitumen olei vice. Qui autem ueluti bimus est in Iudex daculispernatans, Bitumen Iudaicu Vicatur, Mod c ceterii ante ponit Dioscorides:

siligit autein quod purpura modo splendet , mn rosiamq.eshac ualidum odorem vibrat nigrum autem serdidum uitiosim esse adulterari Pice . igni etiam in Babilone Zacintho,&Sidone,quod pice adusteratum est , leuius esse tradit Plin uis. Aliud genus in A llonio Epiri, quod Pisias- Phalthum uocatur, quia redolet picem Bitumini missam: uolui fluidinis impetu ex montibus Ceraunijs in littore cogi in kiebas testatur I ioscorides. Sed onania haec Pis. Esphatthimi appelJaritradit Plinius ex arsumento Picis

Bituminis Galenus omnia nomine Bituminis vocat esse exi s , quae in aqua Marina proueniunt , in alia quapiamq- non est marinae dissimiliti , ut in Apollonio Epiri per ὰla id genus loca multae aquis spolire nascentibu innatare ceu spumam: molle quidem asse dum innatat, postea vero resiccatum Pice sicca durius effici. In Comayne urbe simoista stagnum esse tradit Plinius emittens limum Ma inalta vocam fiagrantem: eum quid attingit solidi adhaere

84쪽

LIBER PRIMUS.

re praeterea tactum sequi fugientes: sic defendisse muros oppugnante Lucullo fiagrabat enim miles armis suis. Ethautem proprie Malilhacementi genus tenacissimnm,&duriciem lapidis antecedens , quod fieri solebat ex calce recenti vino extincta, mox tufa cum adipe scillo Q ficu , dup icilinamento, ut quod malthatur, oleo perungatur ante Bitumem autem id, quod haeret, lapidescit, ementi lae usurpatum est,quo muri Babylonis constructi traduntur,vnde malitia appellata est Bitumen, quod in lacu ludeaen scitur, adeo sequax lentum traditur , Ut auelli nequeat, praeter quam filo, quod menstruum mulieris infecerit. ditur alicubi Bitumen addensatum, quam picem fossile is

vocat Theopompus fodi. in Pannonia ceram fossilem. Hodie Venetijs venditur Bitumen pro Iudaico, pici adeo μmile, ut vix disicerni queat , nigerrimi coloris, sed splendidi, pice durius, maior igne egens ad sui molimcationem r& odore validius: Sus itio est Pissasphalium esse ager turenim magna copia ex Valona, quae Apollonia Epiri ceni

tur. Vtuntur cum pice ad naves picandas. Atili etiam aiunt, ex Dalmatia In Germania coquunt Bitumen liquidum donec spissetur & siccum fiat, quo Bituminis ludaici lo- eo utuntur. vires Iudaici consimilium eXliccandi, & caluficiendi in secundo ordine,ut Galenus tradit. Glutivat vulnera recentia, languinolenta, cuius gratia Emplasti umbarbarum exco conficitur Exhibetur intra ad dolores laterum χοαendicis, ad grum mos sanguinis dissoluendos, ad alia multa , apud Dioscoridem iiii asphalium autem mistas habet facultates Picis, Bituminis, ut Dioscorides testatur Plinius Pisiasphalium arte mistum praedicat rem dium ad scabiem pecorum , aut si foetu mammas aes sit. Petro ei autem caliditas vehementior eit, tenuium par tium: Dioscorides laud it Naphtham a d isoluendas oculorum s. fluirones, Mabsurgendas eorundem albogines Arabes pollere testantur adfatus dis bidendos, praec pue Vesicae, morbos stigmos membrorum, propinari 'a r a principia Dj0jtjgod by

85쪽

cipue eius quod candidum est ad tussim antiquam, Asthmas vesteae flatus, dolores stigidos articulorum datur scrupulus unus utque ad duos.sed ne partes exurant,dilui ex aqua, aut ivirulo debet. Nigrum Ascarides interficit, cum lana impolitum. Quae de Naphtha scribuntur, nostro Petroleo

conueniunt.

pro mistura, qua condiri cadauera solebant, ne insepulchris putrescerent . Constabat autem communior ex pice , Ritumine, unde Pissa sphalthos dicta est. Nobilior autem ex Mirrha Aloe atque alijs aromatis. Huiusmodi igitur misturae cum sanie cadaueris tempore exsiccatae in m dicinis assumptae ab Arabibus, iamiam vocantibus. Rep ritur hic liquor concretus iuxta Ossa modo niger odore Bit minis,modo subflauus pro ingredientium mistura Effodiunt integra cadauera harenis condita in Africa, linteis inuoluta quorum caro ob vim misturae concreta est Laudant in potu&extrinsecus ad varias corporis affectiones frigidas, ad dolorem capitis antiquum, paralysim vertiginem, Epi-Ieptiam,singultum, Cardiacam, tus1im, sed praecipua dos in sanguine sistendo, contolidandis membris confradiis Ideo datur praecipitatis eae altos quae facula as in Bitumine νest. Ex substantia autem cadaueris allinitatem contraxit, cum partibus corporis humani. Sunt qui pro Bitumine Iudaico accipiant non ab re, illis enim maior copia est Bituminis, quam picis, Ut cum pice adulterare, dispendium sit. At in eum usum non caro cadaueris, ted quod in cauitatibus concretum est, conuenit.

CAP.

86쪽

Xtant Moenera Bituminis Odorata ut an ora, Am- . bra Si enim CankLaae M e sica eit, Vt quidam pu- tant, profecto cum Bitumine conuenit, praecipue cum a tri et

phtha est enim Enium rapacissima , at non liqvicta, sed gummi modo coagulata colore candido,adeo exhalabilis,ut secile ac sponte in alitum dispereat, nisi diligenter loco frigido asseruetur. Affertur ex India Orientali Arabes tra dilute lachrimam arboris Indiae idem confitiarant, qui hodie e Lusitania ad illa loca nauigarunt. Nuper de ea scriptis mandauit Garzias ab Horto pro Regis Indiae medicus testatur hic vidisse arboais tabulas Camforam resudati res. Idcirco de ea nos inter lachrimas arborum diximus Sed quoniam duplex Camforae genus traditur, num praeciosius, quam Camforam de Burneo vocant ex loco Indiae, minutis granulis, aut bolis drachmam non excedentibus r. Alterum de Chinna vilius , orbiculis , seu panibus coactum pondere quatuor Unciarum aut amplius , quod genus solum affertur ad nos Camfora chinensis sorte ex aliquo Bitumi ne extracta est artificio sublimationi , Ut ferunt Arabes , artificii enim indicat figura Oabiculorum, sed exqua materiae conficiant, incertnm est Burnensas autem omni artificio caret, comperta est ex arboribus reludare nec absumituc in exhalationem spontinam ut Chinenfis . Solere etiam adulterari admiscendo paucam Burnensem,cum multa Chinensi ut eius augeantur praecia: longe igitur disierimurnen sis achinenti Nec iniuria forte Averroes inquit, CamQ-rae genus esse, quod nascitur in maris tantibus , aquis inta tans , quae Ambra dicitur ex genere accini

Mbra vulgo nomen commune est ad omne succinum. Privatim autem apud Arabes medicamelum est od - ratissiimum,

87쪽

rativirum, a recentioribus Graecis Ambar, ae Latinis Ain harum vocatur, vulgo Ambracane& Ambragriscia Hermolatis Barbarus primus Succinum Orientale vocavit, scaturiens, ex mustis locis Bituminis, Iulphuris modo vel ribus incompertum Forte autem non erraret , qui diceret apud Plinium esse Ammatitem inter gemmas odoratas,quq

, ta h lim colore idore imitatur in Arabia Aegypto circa Pisas inuenta, ubique lapidosi reginita frequentata:

' O tm Myrrhites gemmae minimae facie, colore Myrrhae, Odor unguenti,4 attrita etiam Nardi ha Myrsinites, quae col rem habet Melleum, odorem vero Myrti Antacates, quaecum uritur, Myrrham redolet Baptes mollis odore excellit: Zanthenes a Democrito scripta Electri colore, quae trita vino Palmeo,&Croco lentescit cerae modo odore magnae sumitatis oritur in Media omnia haec cilia ex genere Succini odorati esse videntur Ambarum scribit Serapio, oriri in mari instar fungorum, quod postea una cum lapillis, quibus adhaeret, expellitur ad littus. At Avicenna , os lus ex fontibus in mari effluere testantur Lusitani ferunt in toto maritimo tractu Aethyopiae reperiri etiam ingenti in gnitudine fluitans transferri ad littora ventis quibusdam flantibus in magna copia existimari ab ignaris Picem, aut Bitumen , sed variscoloris pro natuta terrarum complecti lapillos, conchilia in alia huiusmodi Esse praeterea pisces

scribunt ex genere Cetaceo, AZelas appellant, Ambariauido , quod postquam deuorauerint, stupidos reddi ex quorum ventre ambarum extrahi: quod adhuc fabulosum ne sitan verum, incompertum est. EiuStres notantur dictrentiae, Selachiticum ex Letiam insula Indiae, ruisum pingueta , ouod caeteris praefertur Alterum e Sechra loco maritimo Arabiae Felicis jub albidum colore ovi Struthiocameli, qua-Iert plurimum est,quod fertur ad nos varium enim est ma culis nigricantibus . Tertium omnium deterrimum, quod nigricat, quale aiunt esse, quod pisces deuorauerunt. Huius quoque duplex faciunt discrimen unum in ventre repe-

88쪽

riri , deterius alterum iuxta spinam dorsa magis probatuin quia syni erum. Adulterari tradunt quodam genere faetitio , quod constat ex ligno Aloes, Styrace, ladano restauras, addito Mosco aut alia ratione, a Benwo,cera alba , lioeno Fraxini putreracto , musco arborum addito osco aut Ubello. Sed ii aus depraehenditur, quia facile mollescis aqua, aut manibus cerae modo lent cit . Optimum vero censetur, quod a sordibus est maxime repurgatum, quod plurimum ad candorem accedit , ein rei ciliceteoloris, aut quod ex ven is nunc cinereis, nunc candicantibus constat, laus, quodque acu perforatum multi in oleacei liquoris resudat. Nigrum improbatur praeterea candiflidrimum , quoniam Gypso adulteratum esse existimatur. Avicenna calidum statuit in secundo ordine, iccum in primo . Conferre cerebro cordi , sensus vegetiore reddere, utile senibus, natura frigidioribus dari ad Syncopem , Eri ad Epilepticos 4 uncationes uteri. Sed de ijs , quae sulphuri, ac Bitumini amnia sunt , haec fatis. Nam reliqua genera Succi-Hi, & Gagatis ad lapides magis pertinent . De lapidibus autem illiquabilibus , quae sola relinquuneur inter follia a , deincepS dicamuS.

89쪽

ANDRE CAESALPINo

V M lapides duritie distent a caeteris soli1- bilibus, sunt enim fossilia plurima,aut puluere colorati,aut lapides, extasi entia geniti, ut inquit Aristoteles durities autem per coagulationem habeatur , necesse est lapidum generationem coagulatione fieri. Cum autem coagulentur , laquea, communia aquae, terr e atque alia quidem eductione humidi, alia vero eiusdem condensatione. Illiquabilium Omnium is materiam magis siccam esse Aristoteles rac Theophrastus tradiderunt. Sed Albertus Magnus excipit lapides perspicuo ovi crystallum , Berillum , Adamantem, Carbunculum huiusmodi Vult enim eorum materiam aqueam esse ' , non tamen implicem sed admistam terreo tenui, a quo Vehementer passa est, densataque Signum autem ostendens aqueam esse materiam, inquit , perspicuitas est , terrae enim opacitas tribuitur Aristotelis quoque authoritas citatur de crγstallo Dj0jtjgod by

90쪽

crystalta loquentis . fieri ex aqua remoto vn mersali er calido Addit S in montibus Pyreneis aqua inpluuiam X vh tute loci densari in lapidem. Ex his igitur Oncludit non unam esse on inium lapidum materiam sed metus quidem qui opaci sunt terram esse hirmore quodari iseoso glutina

linquerelinconglutrnatam Ednim vero qui peripi i sunt, aquam a sicco vehementer passan: nam alios ut non constarent in lapidis duritiem . Adbertum secuti sunt plerique eQuidam tamen ex recentioribus addit succum lapidescentem tamquam tertitam materiam, ex qua Corallium fit , alij multi lapides, non perspicui. Quemadinodum autem materiam lapidum isti aut in ore diuerrum censuerimi, lic' agentia diuersa. Qui enim ex luto fiunt , per asiaci nectem a calido di sicco tantum coagulari putatunt, Vt lateres. Qui autem materia constant aquea a trigore vehementi, ut Crystallum: Quae sententia videtur a Plinio iuxisse scribit enim Crystallum: gela vehementi0re concretum esse non enimalisi i repet iri inquit , quam ubi maximae hybernae niues ria gent. Glaciemque esse certum ei inde nomen Graeci d dere. Qtii succum lapidescentem introducit, hunc quoque a frigore coagulari tradit , Iedimul alia quoque coagulare, ut idem agentis materiae vicem prae silet, Impugnat praemterea Aristotelem negans siccam: eXhalationem jgnitam materiam esse lapidum , quia partes non Ohae rent, aut imbecilliter absque humoris benencio . Deio de plurimi lapides in aere gignerentur, ubi huiusmodi exhilati incenditur in L. Ometas, stellas cadentes , quod repugnat sensui. In incend ijs autem subterraneis cinereS pCtiu Seu mi aut solos pumices inter lapides,ut patet in Puteolano. Haec iὶ praecipua quibus Arithotelis sententiam refellit. Sedit veritas summi Philolophi patena , animaduertere portet: Aquam terram materiana esse omnium istorta, sed agente caliditate quae militonem periait , S frigiditate, quae mistum condentat Caliditas enim necessaria est admisitionem,

a quia