Memoria Heusdii

101쪽

imini veteram discipulorum acripsimius, quibus equo

ad luctus acerbitatem, nec vero ad radicunt altitudinemlleclara lidain, quas amor ill in multorum mentibus

egerat, efficacius quidquam Iutoferri potuisse opinor.

milia insuper a multis eiradii anxieis imis discipulis exhildis sinu insularis amori. Minionis. No lana ex o emoridianis ei nuntii iii 'riis a min, laeti in primi tuomina uni die a viris clari a serino, in sepi. a. iras se a. a. inflauianis i id. ιν-- rim unoen νοοσι. a. minino Mor i. E. Vinico in d-- . Stud.

102쪽

Ex hoc discipuloruin amore Imusdius certissime iucundissimeque aliorum perspiciebat de Institutione sua

judicium imo poterat eodem , et singulari et corvinuo, illuc adduci, ut hoc judicium ipse verum esse cred ret , in primis si omnimis caritatis documentis vim addere institutionis sua latissime palaniem. Illa enim non contineluitur iis, qui in literis antiquis vitae tabe naculum collocare decreverant. Hi primo quidem loco praeceptori curae erant, qualesque ipsius e schola prodierint, omim de variis literarum partibus Marant commentationes, momenio quidem diversae, sed eam, ni filior, testantes veterum literarum tractandariunmtionem, quam supra indicare studui, id est, Eum philosophia coniunctam. Quod si quis in optimas illius generis Commentationes juveniles Ic sterii, qui praeceptori nostro in cathedra Gnectina successu, -

haidstae e p. 32 s. araten in or de antiquarum mera m doctrinaeum philosophia ostingenda passim et I H. eho te in or de vitando in Iesu Christi historia nifrpretanda docetima, nobili, ad rem Christianam promovendam , hodierna Theolomae munere P. H.

Denique complures summa eum voluptate ignoti scriptoris de quo tamen e ieerum vis dupli a Geuis ii in tu in in iis laudantis emisom in se. ML stic in is i . 5s, p. 466.ytemni de Mitinio riusque institutione senientiam, in libro dis ,-- - .

103쪽

serendum esse censeat si Heli a Pinda risum is moquidem non tantum ipsi assentiri, sed etiam statuere sciat, Heusdianae in antiquitate explicanda rationis vim in eodem cerni meimi M. Ad integram autem illius in aestimationem minime praetereundum enseo, in praestantissimis Gymnasiorum nostrorum Doctoritas eos ei fuisse ei etiam nunc esse mutati discipulos, quorum disciplinae ubertate perspicue pateat, quale quantum- ad ipsos rite erudiendos pristinae institutionis momentum fuerit. Verum institutio illa in plurium profecto quam in literatorum, qui dicuntur, animis milem relinquebat sanequam aeuios. Quae illum in scholis disserentem audiebamus, haec revi crebris

Sermon bug Surpahantur, ac prorsus fiebat illud,

quod in pistolis de natituιions Superior praeci rus Senex evenire ait, ubi auditoribus paulo e quisitiora traduntur alii vehementer probare, subdubitare alii, non uno modo intelligere omnes, quidam in

extrema ducere, hos revocare prudentiores, nec lambliaribus tantum seruansiliu liae juvenili cum νεργει edisseri, sed in sodalitiis etiam literariis usta disputati ne , responsionibus ad positas quaestiones, variique generis scriptionibus explorari. Quibus omnibus quid ad promovendam αυτ hinon muliorumque animos praeclaro

veri indagandi ardore arcte jungendos aptius esse potest ΤSic eusdiana disciplii a liberam mentis a tali nnem etiam extra scholas suscitabat amicitiaeque concili

uix erat generosissimae quam quidem utramque plurimi iudiciens suadebat sero umoribus, ut istiusmodi

104쪽

a dignos praestarent sodalitiis, quae egregi Drunt juvenum studiis Orebant. Et, quandoquidem erus scholae frequentes erant cujusvis doctrinae studiosis, lini dia ei, ri nullum alium, hunc certe metum indo e inelaint, ut non somniantes ad suam a ederent doctrinam , aut, ubi accesserant, ad meliora sensim expergiscerentur. Quod cave ne exiguum putes. Nam liberamentis agitatio, qua vis ingenii stabiliatur ipsumque maturi judicii particeps sat in iis procul dubio est bonas institutionis Academicae momentis , quae per totam

vitam eximie prosunt. Verum erant, qui plures ex e dem disciplitia fructus caperent, qui ita, Heusdio duce, in antiquitatem et historiam induceremur, ut suo dein exemplo probarem, quanta iramine per eas praeparationis ubertas, quantopere hac, ori diligenter uisi in sua quique doctrina quum accurate et philosopha rati ne talenda tum utilissimo adhibenda ei uadenda iuvem

tur. QuaeruIllurne Iiomina Ex nullo sortas 3 eruditorum genere plura quam x theologorum ordine afferri possent, quorum quod multi ea hodie pro concione verba iaciunt undo salubrem philosophiae et religionis conspirationem speres, quae nec eum ratione pugnante penetrant in animos eosque ad verum consectandum flectunt, causas intelligo esse varias in his autem quotiescumque a peritissimis judicibus Heusdianae item stitutionis momentum memorari audis , Oties, ea ere tans, quae lectoribus inpra enarravi, non habeo quod opponam. Sed quidni evidentius loquor, missoque, minum asserendorum scrupulo, in viam cunctos duco rei interm pleniusque laudicandae 7 Anno 1823 istius et RoIaardatus ad theologiam historicam in Leidenai et Triueetina Academia tradendam vocati, munus

105쪽

stitit orationibus auspicabantur, iiii blis uuin probabant Hevsdii discipuli, tum spem faelabant sore, ut alia a qui in patris adlino obinna ierat rations suas cole, rent traderesim intalogiae paries. Dicebat enim ille de progreo se vinia humani in do crium Lirio

γε Ch Hatianori anima ertendi, huius vero argumentum erat de hominum gentiumque -ietat in

Chri-- -κ iuretis Lirim, ohoervanda. Eam au--n spm quatenu, eventus confimiari si equidem definiit , ii licuius heres ipsis tuis duumxilis riderer; ac maerere, in manibus Mint, qua rem dirimant,

tam disputatio nos ali alii iii Ilic ditae, quam varia Ips Drum,

exteris etiam haud ignota, scripta. Id tamen silenti promere nec possem nec vota, utrum suo in carissimi eapitis desiderio ea so eripiatione erigi testatum esse,qiuod sua. item disquisitiones valui sint iunx ad peculiarem illam storiae colenda rationem, quam Hensdius in patria nostra

suscitavisset, propagandam, tum ait nil nisnu Π ipfilla his lGricarum gravitatem in ecclesiae quoque et rei Christianae

historia patefaciendam. Sie semina, a magistio sparsa, per discipulos ira lata alio inni. At --hi luis --iumne per discipulos Vix credo. uuipiam enim Hemdiunt

audiverat Clarissisis, inelyti theologi Leidensis filius prae, sistitissim q. cui eodenti sero tempor historiam octo siae Christianae in cademia Groningana docindi provincia mandata sui . Hic tamen, teste patre, eusinianam historia tractanda rationem, quam et aliunde eis, ptiis, ab ordito suo acceperat, apto sane narratore, minime neglexit philosophiamque eum critica condunctam

106쪽

sssuis et disquisitionibus et wholis historicis dilige irier adhibuit. Qui vero e Clarissi schola prodiit et magistro, immaturina te patriae erepto , dum siti t. ossi edo

mentem explorasse et recte perspexisse neget yrissem, at opus esset, alios citare egregio viros , qui sive crebris

amicorum sentionibus adjuti, sive Heuinii dictata meditando, in praecepistis amatri de genti in alM hinnani iniis historia opini ines reo inmiti ruit indeque in m a ipsorum vires plenius exserendas profecerunt sic enim dicendum, et procul hiIae arcenda est inepta imitati oliis cogitatio; sed , prout imitatio in praeclarum ingenium non cadit, ita studiauit undique suscipiendi, quod insitas facultates acuat, excolat, perfurit, inpostoli Harimum quodque odit m xime Aiquo haec brevi iniargumento monente, quibus plura contiouo et aliunde

rem Heuadii scriptis οὐ Urmatam. Quod autem omnium

nibus: Mun ex maturioris aetatis eripiis sermone dijudicare ii lius, qui vix Academiam reliquit, vereor ut probandum videatur rae nititur ea opitu disputatione ejusdem theologio do aligionε

Christiani ad coniunctionis et foetetatis Atti dia tenda fit Iiri νm v da, cum aPt3ssima tum esicae simu , in primisque Ioco ibi explicito

Junxit necessitudo. 2 Vid. Henadius, vim adumbrans Meotimo diaeiplinae in Bomo. -

107쪽

omnino, I Iae a hono praeceptore essiciuntur longe praeclarissimum es , ut non doctiores quam meliores

informet discipulos, ut tales ex eius schola inlii prodeant, quales, rite progredientes, ingenii animiquo sanitate suo quique loco rem publicam firment , ne hic

quidem Heusdium irritam operam posuisse credibile videatur. Nam operam quidem Illum eamque u 'la via posuisse supra vidimus, e ponere haud dissiculter potui se dein perspicuum erit, reum contemplantibus eo enitentem, quo alios ducere conabatur. veminitamen in re adeo gravi, cujus integra et plenissima aestimatio non e laetis tantum, sed praecipue e factorum principiis pendet, assirmando nolim levitatis accusari. Etsi haud tenuis, me judice, defensio parata in complum Mnme esset, quos minio et verbis et literis lassos esse scio, se novae vitae Initium, omnino τλεν Θ, ipsi a cepium referre. Haec institutionis Academime vis esse

ultimi potest, ubi talis liga est, qualem eam esse et oportet et omnes boni ardentissime cupiunt, totius h

minis dico τροφὴ καὶ παιδείαν. Sed lampus est narrationem alio deducere, quo major exsistat ne dii notitia. Daquo hunc de ipso Doctora locum una concludam, qua mihi dicta perpendenti iumentem venit, animadversione. Quemadmodum non id egi, ut persectum doctorem lectoribus proponerem, ita de He dio ne sic statuere videar, eum neque ad quidquam eorum, quae docendo plurimum promorit, ullius contemtionibus albuium fuisse , neque ullos reperisse eodem , eiualia interdum via, tendentes populares. Fieri potest, ut, si qui superiolis omnia accurate legerint, hanc non requiri putent animadversionem. Sed sinant, quReso, me ridentius eloqui, quae sentio. Nam illa opinionis

108쪽

perverauate nemusi, eri amo, vehementius, viam liniimuinio, duplicerem. Unus omni in maxime studiuinphilosophia socraticae et Platonicae iuventuti commemdavit et provexit hoc niuatrum, sontibus nitens, api que 13llilitum, maximi ad eam rite excolendam judi- calvit momenti. Aditum ad Platonem quis nostratium

pluribus suavit PQuis plures huic philosopho eo devinxit amore, is, quo veri certe studium haud desideres Quis,

de scriptis dicam, exemploet institutione emaeius ostendit, hinc incinaximis etiam et praeclarissimis posterioris aevi progressibus , fructus capi posse egregiosa Attamen, quum ante hos sedecim annos reuaero scriberet, se

Melotannim veniente, miratum esse rue achi --, adire ipsum adolescentem Platonis legendi studio-simi trunc autem in Academiis nostris et Athenaeis non

tantum Iecliones haheri Platonicas, frequentes discentium numero, sed jungere etiam sua sponte Juvenes sodalitia,

in quibus Platonem legant secum invicem et interpretentur: haec igitur ille scribens, ea addidii, unde Θ-teat, ipsum sibi auctorem horum via Mn esse ne solum nec prinium. Nam et condiscipulos suos memoravit eici studium inquit philosophiae Socraticae, studium Platonis et Ciceronis, studium in primis historiae philosophicae, qui hoc exmtaret unus repertus est y tenrichius. Hic vero nomio vim item habuit ad summum luerarum iuventuti tradundarum consilium emacius commerulandimi. Qua de se quid Lennepio rideretur

quale inque ille Iocul Heugdio tribueret, muli virtuti lar audiverunt alte is Athenaei Amstelodamensis Saecularii Epist. σου, a. p. i.

109쪽

i laminem immanissinio veri is uomino, ex quo juvetis Balamis miseni estitis inclitini, magis hae, in Miris cadentiis ac Lyceis apud literarum

doctores vulgo sententia invaluit, profitentibus hanc passim admirabilis viri discipulis , esse studia literarum

ad virtutem dirigenda omnia, quod ut fiat, hos potissimum adolescentiae commenda os eis linos, qu rum maxime lepor alliciat, mimias apiat, veritas -- tineat vii s doulnis um Graeca scripta vel o Grameo lante terivata praesertim hund ut horum etiam praecipuam in scholis habendam esse rationem quam sententiam profitentibus es cum laude tuentibus, ut

dixi, ac las mite achianae discipulis compluribus, unus tamen praeter caeteros eximio de muniri mento expressam scriptis prodidit, scholis retulit, institutionis

N tu Omprobavit, quem virum omni laude dignissumum, Athenaei nostri quondam alumnum, crassi et

Writent, ii discipulum, quominus pluribus hic la dem, riuati s ms animus impelliti, praesentis modestia atque pudor velanti omnes, quem designem, intelligunt. Suum igitur ducem, suos comites eusdius in doeendo habuit. Quod retic r tam . neptum esset, quam negare, eum ex aequalium scriptis ad disciplinas

suas recte tradendas profecisse. In ipsa illa Huinanitatis historia, quam primus in patria visu tradidit, cujusquo et ulinrisioni per omnem disiudit disciplinam suam

et Miminum aliis item disciplinis momentum patefecit, nol defuerunt, qui eum investigantem in am ducerent. Atque hoc et ommune eum excellantissimo quoque domoro

110쪽

suit, ut plurimimi, non 'mnia, si xx mi Oh ei, multorum ei scientis et sapientia seis mendum rarii mido eo quidem modo πιμι - iiiii, g mod

plurimum prodesse plurimis, prodesset doctrina, edp rite Socratica illa, a Vnustraru elatena Frmie dδρ' rassa, in titutio'st. in

. . .

Parati huc accedore. Et, ni me omnia salturii, MAprior contemplatione duVRbimu in Posteriore, Mya

Dum relatum, eodem in loco adspicere voluot. Sitioqperdulce Verum, si vel per uno digestam nobis con-

quidem a doctore nisi parram i oculis ' exiissemus. Ami annum 1827 Heu div pauca edidi scripta, estgusthreriora et V aliqim ipsius 'me uni Pp 'xivi' ' iij ut', m ' ' Mi 'bipho 'hi 'mer. mps sita, aut alia, ut non vehementer optaretur, ne in d cendo et opinionibus per discipulorum praecipue commentationes diVulgandis acquies ret. Sunt autem hi lihelli senere diversi, numero tres. dam stratio de