장음표시 사용
191쪽
1 4 Mensi Romana mcubus, & aquis dulcibus, unde Martialis libro ij. Epigram. 84. Non omnis Iaudem pretiumq. aurata meretur: Sed cui solus erit concha Lucrina cibus.
Numeratur hic piscis inter nobiliores, suauis est enim, depraesertim tempore hyemis, in quo tempore magis venatur. Aurata mediae aetatis carnem habet candidam neque
duram, neque mollem,& boni succi, praesertim vero si pelagica sit. Praeparatur ad c :bum varijs modis, Platina si pinguis elixandam docet, si sicca e contra, mihi auteri contrarium asserendum esse videtur. Piscis qui 1 Romanis vulgariter linguata appellatur, lingulaca a Varrone & Plauto,graecὰ BGAtto, siue buglotta dicitur, latine vero solea, scilicet a pedis solo, nam cum Plinio lib. II. cum hoc similitudinem habet. Marinus est piscis iste, atque latus, & semper inter nobiliores an numeratus suit. Gal. 3. de aliment. facult. cap. 3o. Solea,inquit, mollior est, cibo suavior, ac in totum praestantior, quam passer , Carnem etenim habet duriusculam: quare diffficile corrumpitur, boni est succi, atque nullius sere excrementi. Martiat. lib. I 4. 6 o. facit mentionem soleae lanatae 1 carnis scilicet albedine qua soleae pollent. Soleas, inquit Apicius lib. 2. cap. 4. compone in patinam , adij ceoleum, liquamen, & vinum dum coquitur,teres piper, ligusticum, origanum s icabis, suffundes ova cruda, ut in unum redigatur corpus, semper soleas refundes, lento igne coque, cum duxerit, piper asperges, ct inferes. Nostris temporibus ut plurimi im frixa in sartagine comeditur,addito sale S pipere, atque suauis est. Laccia in multis Italiae locis chieppa appellatur graece iri sis, latine vero alosa dicitur, est piscis marinus .atque in eodem mari capta insuauis, cum vero in principio veris Tiberim petit, vel alia magna flumina breui dierum spatio pinguescit, & suauissima euadit, adeo ut inter nobiliores pisces propter eius suauitatem annumeraretur, nisi eiust caro
192쪽
Mensa Tismana . Iryram spinulis abundaret, quae comedentibus deinde molestae sunt: unde alosae in conuiuijs non dantur, sed plebi
relinquuntur cum Ausonio in Mosella :Stridentesquefocis ob nia plebis alosas. Nam alias fluuialis altasa tenuior est, gustui placet, nec dis ficilem habet concoctionem , & moderate ipsam edentibus lac Cum generat satis bonum. Is quibus placent alosae, ne earumdem suauitate priuentur, conantur primo spinularum fastidium ab ijsdem remouere, quod agunt easdem in aceto macerando per aliquod tempus, antequam decoquantum, 1 quo aceto spinulae mollescunt, & sic comedentibus deinde non obstant. Comeduntur passim in aqua elixae, modico aceto, & sale iniectis, aliquibus vero placent magis si assentur in craticula, aceto,& sale cum oleo easdem irrorando sceniculi ramuIo vel salutae. Romani appellant caponem piscem graech dictum , latine vero cucta jum , ex eo quia piscis iste sonum quemdam edit ut auis cuculus. Semper in mari reperitur ibidemq; venatur, carnem habet albam duram, & siccam, Diabilem tamen,quare non insalubris, & ex Hippoc.in lib. de internis assect. laudatur in morbis 1 pituita proficiscen tibus. Conserunt cuculi ad sanitatem si elixi in aqua edan tur paulultim olei di aceti super addendo, praesertim vero si magni sint ita coquuntur, si vero parui libentius ii sartagine, ct postea arancis succus additur.
i. De planis piscibus, Rhombo , Raia sue Amilla. Caput XXX XL
EX piscibus planis alij quidem spinosi sunt, alij vero
cartilaginosi ; spinosi exempli gratia sunt rhombus, solea, passer: cartalaginei vero ratae sunt, squalinae, torpedo. De rLombo autem praecipue agendo, nam hic ex in
193쪽
i 6 Afensa Roman s.ctino inter planos pisces principatum obtinet. Est rhombus marinus piscis, atque Adriaticum mare quoque natans ex Iuuenale Sat. 4. his verbis alloquente: Incidit Adriatici patium admirabile rhombi. Dicitur autem rhombus ex graeca voce ρ βις, quae figuram quadrilateram significat, cuius latera omnia sunt ae-
qualia , anguli vero obliqui, quemadmodum piscis iste . quoque est. De figura rhombus multa quidem fabulantur
Poetae, unde Ovid. I. Amor. l. - auid torto concita rhombo
Nempe quia hac figura olim utebantur maleficae mulieres ad deducendam lunam, tortis filis consecta. Et Ma tialis lib. 9.βuae nune thessalico lunam deducere rhombo. Propertius deinde lib. 2. Descitini metico forti sub carmine rhombi. Sed animaduertendum est, quod rhombus figura inseruiebat maleficis mulieribus, atque ad maleficia patranda, non autem rhombus piscis, cum alias piscis rhombus in- ter nobiliores recenseatur ex Auctoribus, & pr sertim
Martiat. Nolo mihi ponas rhombiam, mullumq; bilibrem. Sunt enim carnes rhombi succulentae, suaves, atque salubres, licet apud Cardan . censura non careant, cum ostiara issumi Mum, atque stagnorum rhombi ament, sicuti etiam soleae & passeres. Alij pisces plani cartilaginei sunt, dicebamus, nempe
ratae, siquatinae,torpedo: de raijs autem praecipue agendo,cm Aristot. de Galeno Oinnes ratarum species ad duo genera reducuntur ,& vel aspera cute teguntur , appellan tur orate, quae vero laeui, saeuiarie: & ex his amplius , quae dorsum notis quibusdam depictum habent, stellares ratae, S li Romanis Araillae vocantur : hisque generibus amne
est quod squalina dicitur ob cutis squalorem,hoc est aspe
194쪽
Mens Romanavi. r Tritatem, a Romanis vero squadro di mare appellatur, &haec Cardan . recenset lib. 3. de sanit. tuenda cap. Quibus omnibus pro nunc etiam omissis,omnia cartilagineorum genera piscium, subiungit ibidem Card. coenotis maris locis victitant, insuauia sunt, duriora, concoctu dissici. liora, in si nique sectore prsdita atque improbi admodum succi existunt, ideoque non solum nostris, sed antiquis et lain temporibus vilia habita sunt. Quare plebeis homini. bus, & multum se exercentibus derelinquenda sunt, vel in totum a mensis abdicanda.
De Scombrosiue Maccharello, Fragotia i , no, Sarda. Caput X LII.
SCombrus , siue scomber nam utroque modo latin εappellari licet) Romae maccharet ius dicitur,est piscis
notissimus, arenosa littora atque imos maris scopulosita. titare solitus . Est etiam piscis marinus, atque gregalis, neque semper in eodem loco existens ex Aristot. 8. de hi. stor. animal. cap. 12. Pisces enim, inquit Aristot. alij ex ponto aut in pontum tranant, ali; per hyemem ex alto in littora teporis gratia veniunt : contra aestate exl:ttore in altum, vitantes aestum discedunt , semperque qui imbecilliores sunt prius utra uis ratione discedunt, ut scombri antequam thynni. Tempore hyemis Romae atq; Venetijs maxime pinguescit scomber Cardano reserente lib. 3. de sanit. tuenda cap. set. Ideoque inter delicatiores pisces connumeratur boni etenim est succi, subiungens ibidem Cardan. Concoctu facilis ,&e ventriculo facile descendit, cuius sententiae suit etiam Diphilus, veluti refert Aldrouandus lib. a. cap. s3. Hicetius autem e contra scombrum multum nutrire, nec secise excerni in dic uit;
Mibi autem neutrius probatur sententia ,hait AHr a Z dus,
195쪽
178Mensa Romam ἀdus, namque , salubrioribus piscibus plurimum degenerat, crassi enim alimenti est, viscosioris,concoctu dissicilis, atque excrementosus: quare nisi iuuenibus robustis conuenit, in quam sententiam corriuat etiam Alexand. Trall. qui de Epilepsia agendo, huic morbo ait, aduersantur ce- tacet pisces,scombrus, pelamides, & alii similes. Athengus etiam atque Mnesitheus, scombros, inquiunt, thynnides, atque huiusmodi gregales pisces alios,suaves quidem esse, aiunt,utpote pingues,sed quia graues,& ventriculo in obedientes sunt, sale inueterandos esse, veluti & idem Columella ait lib. 9. cap. II. his verbis alloquens: Itaque praeberi conuenit salibus exesam chalcidem , scombri, charin charique elacatae venterculos: &ne persiingula omnia enumerem, falsamentorum omnium purgamenta, quae cetariorum ossicinis euerrutitur. olim ex scombris habebatur garum quoddam, rem quidem origine spurcam do-eet ibidem Aldrouand. atque foedam, veruntamen tunc pretiosam , & in luxu habitam i, unde Poeta Martiat. lib.
Nobile nunc silio luxuriosa garum. Expirant adhuescombri de sanguine primo
Accipe secosum munera chara garum.
Proponebatur etiam fragolinus, rubellio etiam latinε appellatus,graece vero erythrinus ', qui piscis marinus est, & potius littoralis, quam pelagius, carniuorus etiam cum Cardano & gregalis, Se tam cancellis, & minutis crustatis pascitur. Olim fragolinus non valde celebrabatur, hodie vero ab omnibus ubique locorum nobilissimus censetur ;est enim cum Xenocrate sapore iucundo, copiosumque praebet alimentum. Et Ron deletius, mediam, inquit, eius substantiam glutinosi humoris expertem, si quis consideret, & degustet, is muraenis, & buglosso, alijsque permultis, qui di apud veteres fuerunt, & apud nos sunt nunc in magno pretio praeseret , nam que dura carne, ut cucu-
196쪽
Menset Roman s. I 'Iui, draco, neque molli aut diffluente, ut aphya, neque te. naci, glutinosoque succo, ut anguilla, sed auratae, alijsque mediae substantiae piscibus similis ideoq; bonuim succum
generare, satis alere, non difficilὰ concoqui, aluum non , ciere, quia mediocriter sicca est carne, inueniet. Et Iouius veluti recenset Aldrouandus, frago linos ex his, qui assanis tur, piscibus, longe lapidissimos esse, testatur, stomachoq; minime molestos, utpote qui rationabiliter febricitant bus concedantur , nam nullam viscosi humoris exuperantiam habent, Se hyeme praesertim sapidissimi sunt, si cum aceto, aut arancii succo,& aromatibus conspersi e .
Sarda tertio loco sequitur, quod nomen Graecis aeque ac Latinis usitatum est, at non unum, sed diuersos pisces significans, ad saliendum aptos , veluti Galen. docet g. de alim. cap. penuit. Romae autem sarda marini piscis species est, apud vulgares homines valde etiam usitati, parauus enim est,carneq; constans,neq; admodum lenta,neq; friabili, atque recens assa comedi solet, siue frixa.
T Hunni siue thynni appellati, pisces sunt pelagici, &
nonnunquam flumina subeunt; gaudent enim te. pore ex Cardano lib. 3. de sanit. tuenda, &saepe apud sabulum conspiciuntur. Appellantur vero hi pisces varijs nominibus, & prout in varijs aetatibus reperiuntur nam paruus ex his cordyla dicitur, adultus pelamis, post ann pthynnusia Maximi pisces sunt thynni, praesertim velinis Hispania, ut refert Strabo, de glaude maxime gaudent, a quo cibo deinde pinguescunt ; unde a nonnullis marini sues appellantur. Ulysies Aldrou ndus lib. 3. de tvvnnis
197쪽
iso Mensa Romana . agendo sic loquitur; Iam vero si sanitatis ratio habenda
est,ialsamenta potius,qu1m recentis piscis quamlibet ea tem praeseremus; nam licet suaves quidem in cibo sint, utpote pingues, graues tamen sunt, & dissiciles concoctu, ut alia quoque gregaria non squamatorum piscium genera ; ideoque maxime saliri,inquit Mnesitheus, possunt, &inter salsamenta optima sunt. Quae eadem confirmat X nocrates apud Oribasium, cum thynni, inquit,stomacho inepti sunt, mali succi, flatulenti, scabri,dissiciles ad excernendum. Sed quid opus est alijs, audiamus Gal. de thyn-n sal loquentetu: Ex piscibus, qui celacei generis habentur, ut thynni, crasso tenaciq; succo sunt, pelamides vero mallis ad mediocritatem accedunt. Et alias, ex genere piscium dura carne praeditorum sunt etiam balenae, delphini AE phocae, ad quas proxime magni thynni accedunt, quanquam non teque ac praedicti in cibo sunt iucundi, insuauesent in hi sunt,& praesertim recentes, nam salsi
evadunt meliores. Thynnorum autem caro, qui&aeta
te & corporis mole sunt minores, non perinde dura est, eoq; hi facilius etiam concoquuntur, & ijs adhuc magis pelamides, quae laudatissimis salsamentis non cedunt. Quantum vero ad apparatum attinet recentis thynni, praestat, inquit Mnesitheus, si assetur, propterea quod eorum pingue sic liquetur. Platina recentem thynnum condiri docet pipere, cinnamomo, coriandro tritis, & alijs similibus. Salvianus vero, frusta, docet, recentis thynni contrito coriandro&sale prius consperia, & verubus assata, continuata q; cum assantur, aceti & olei inspersione, eruculi umbella irrorata, sapidissima esse testatur ,& ita hodiernis temporibus praecipuet recentes thynni dec
Thynnorum camnes, si fallantur, fiunt tarantellum, ut dicitur, atque tonnina: tarantellum efficitur ex partibus thynni pinguioribus, tonnina autem vulgo appellata ex partibus macri s , & hae partes salitae ad hoc ut suaviores,
198쪽
Mensa Romana . 18 rnee non saniores reddantur, octo, vel decem horis maemrari debent in aqua,ut salsedinem deponant,deinde effusa aqua elixantur, & oleo atque aceto condiuntur.
De Tinoa, Dicis, Barbo, Anguilla,
Lampetra ,sue Musela o . - . Caput XLIV.
I Ouius nullo in pretio apud Antiquos tincam fuisses
existimat, ideoq; de ea nulla etiam mentio apud eosdem facta reperitur , cui sententiae astipulantur Ausonius, nec non Salvianus , Ausonius enim, tincas vulgi solatia appellari, inquit, nem pe quia hi pisces plebei sunt, & p tius vulgares homines tincis vescuntur, quam nobiles i. Constat etiam, ait Cardan . hos pistes coenosis locis, l&Lmosis spon te prouenire, putrescentisque limi sordibus lubentius, quam carne vesci: & hinc est,quod saepissime luis tum redolent, nec gustu, nec alimenti, aut succi bonitate probantur, nec solum aegre concoquuntur tincae, sed pra- iii etiam succrsunt, & facilis corruptionis, nimiaque glutinositate, alimenti concoctionem, tum etiam distributionem impediunt. Neq; obstat quod Poeta quidam de tinca contrarium amrmet his versibus: ii
Tinca vocor, quare I maculosum respice tergus. l. .
Coctaque poIi truttam gloria prima feror. t i Nam paradoxum hoc est, atq; poetica licentia prolatum, veritati non adhaerens, nemo enim tam parui ingenij esse Potest, qui tincam truttae maxime postponendam esse
Sequitur nunc Lucius, qui a lucendo dicitur , propterea quod noctu maxime lucet piscis ile. Iouius de luciis loquendo, Lucij, inquit, inter obsonia plebeia recensen tur, ita vi nunquam nisi in summa marinorum penuri , sicut
199쪽
sicut aliquando accidit, piscatione tempestatibus sublata
in mensam veniant, &id etiam ad honestandum potius patinam, quam ad conuiuas eo edulio conciliandos. Non
solii ni vero hodiernis temporibus, sed olim quoque luctum ignobilem fuisse docet Ausonius his versibus concinenM , - ἡ ' '
FErtiei βηnosis olido nidore popinis . . . Albertus lucios , truttas,&thymallos pinguiores & samores autumat; ideoque Alexand. Petronius, ex omnibus, inquit, aquae dulcis piscibus,quia carnis exuccae est luctus, minus insalubris esse putatur, Romae tamen insuauis est. Sunt autem luci; meliores mense Iuli j,alicubi etiam mense Octobris, peiores vero cum semina sua spargunt. Variis modis ad escam pr parantur,aetatis nempe prouectioris, exenterati elixantur, & cum oleo, & aceto , situe aran-cij succo comedi solent: parui vero assantur, vi passim id Barbustertio loco, piscis est non marinus, sed fluviatilis ; dicitur autem barbus, quoniam ex utroque eiusdem labro, cirri quidam cutacei dependent ad barbae umilitudinem, & hoc nomine ubique locorum appellatur. Camdan. vilem piscem esse, ait, & de eo adagium refert , quod meque frigidus, neque calidus, neque elixus, neq; affatus sit bonus, sicuti etiam Platina, connumerandum non esse, ait, inter bonos pisces,quovis etiam modo praeparetur, licet Aldrouand. aliter teneat, cum in saxosiis, & puris numinibus capiantur : hi etenim bene sapiunt, inquit, teneri
sunt, concoctu faciles, boniq; succi, & candida atq; molὶi substantia praediti,sed quae plurimis spinis firmata sit. Quomodocumque autem sese res habeat, circa salubritate; barbi, certum est quod ova eiusdem venenata qualitate
praedita sunt, & prassertim mense Maij cum salium flori
Praeterea de anguilla etiam agendum est, quae ita appeb
200쪽
latur quonum anguis speciem repraesentat. Olim a nouit Ia inter delicatissimos cibos habebatur; unde veluti refert Vlysses Aldrouand. Anaxandrides apud Athenarum deri. dens AEgyptios, qui anguillam tanquam rem lacram ado rabant ; Maximum, inquit,esse numen anguillam putatis, obsonium vero nos multo lautissimum. Menander inteppaucas sumptuosius mi conuiuij , quae talento sere consta. ret,cupedias & anguillas enumerat. Et Phileterus miseros dicebat diuites, qui parce viverent, & non gustarent an guillas. Archestratus item , anguillam dicebat tanquam reginam voluptatis obtinere principatum. Et Epicurceus quidam cicadistes,apposita mensae anguilla, adest, inquit, coenarum Helena. Denique Sibaritae hominum luxuriosissimi, i si qui anguillam piscarentur, aut venderent, imis
munitatem decreuerunt Athenaeo teste, nempe quia sua
ues sunt anguinae, & praecipue quae in Timavo capi utitur, optimae,& pei pingues sunt. Ali; palmam tribuuntasnguit Iis Vulsiniensis lacus. Midquid autem de suauitate an guillarum sit, circa salubritatem Hicesius caeteris piscibus succi bonitate praecellere scripsit, stomachoq; admodum
gratas esse, contra communem Medicorum sententiam,
qui anguillas insalubres esse communiter affirmant, &praesertim ventriculo, cum lento & pituitoso succo abundent. Sed quid opus est alijs, ad probandam anguillarum insalubritatem, satis est scire cum Aristotele, quod neque
ex ouo, neque ex coitu generantur. Ergo ex putrefactio. ne concludendum est; quanquam anguillae marinae non
adeo insalubres sint, ut aqvuum dulcium. Et harum quoque insalubres minus quae in aquis tenuioribus, & ει-gidis nascuntur, quam illae quae in aquis crassioribus & calidioribus. Caput & extrema cauda anguillis, antequam 3
coquantur, abscindi selet, nempe quia aliquid veneni in ijsdem partibus adsit, nonnulli putarunt. Quidam alii ex
eadem ratione venam illam longam eximunt, quae nioricans per dorsum ierturis: Ideoque veteres betae inuolu