장음표시 사용
161쪽
erassa, & ad caseum faciendu accomodata. Tertia oleosi, di pingui, qua sane non itidem animantia omnia praelant, nam camelinu, asininumque serosit humoris plus habent, plus casei ouillum, plus pinguedinis bubulam. Audiamus etiam Dioscoride de las te perbelle loquentem libro 2. cap. 7s. Lac generatim omne boni succi est, corpus alit, ventrem mollit, stomachum de intestina inflatione vexat: vernum tamen aquatius aestiuo, & quod e viridi pascuo est, aluum magis emollit. Probatur candidum S aequali crassitudine, quodque ungui instillat unia
conglobatur. Aluum minus tentat caprinum , quoniam-ν caprae astringenti pabulo magna ex parte vescuntur,que
cu , lenti sto, frondibus oleaginis & therebinto, quam ob
causam stomacho etiam evadit accommodatum. Oulliuautem crassum est, dulce ac pingue, sed non usque adeo stomacho utile, at bubulum, asininum ,&.equinum alua magis soluunt ipsamq; turbant: quibus autem locis scammonium, veratrum, mercurialis & clematis sunt pro pabulo, lac omne ventrem stomachumque subuertit, quale investinis montibus a nobis obseruatum est. Siquidelm caprae veratri albi solia,cum primum erupunt, depascen tes&ipsae evomunt,&lac quoq; reddunt euertendistoma hi vim habens, atque nauseosum.
Et haec sunt quae ex varijs Autoribus de lacte tibi reserenda habui Lector amantissime,ex quibus praecipue col,lige, quod lac, ut Medici omnes libris tradidei ut, & praesertim Gai libro i. de cibis boni & mali succi cap. 3. succi
habetur probatissimi. Cornel. Celsus lib. 2. cap. 2O. Lac, inquit, calefacit & stomacho aptum. Eiustiem sententiae, quod calefaciat suit etiam Isaac, nempe quia dulce est,& itae tam Conciliator atque Florida Corona affirmant. Alij e contra lac frigidum esse aseruerunt. Ego autem neque frigidum , neque calidum esse assirmarem, v rum potius temperatam, quoniam dulsi a temperata sunt ex Galano lib. de simpl. Med. facultat. vel melius lac ca
162쪽
Agensia Romanai. 1idum in ventriculo calido est, in ventriculo frigido , DL nidum. At lac calidum est cum seri parum in se continet,
Disti dum vero e contra cum sero abundat. Secundo lac matris, pueris magis conuenit, quam alterius ex Galeno lib. I. de sanit. tuenda. Ac sanguine , ibidem subiungens, dum adhuc in utero gestamur, ali nos constat, ex sanguine vero lac gignitur, exiguam in mamillis mutationem adeptum , quare ij qui matris lacte pueri aluntur, iam
non solum consueto, verum etiam maxime proprio utuntur alimento, quod idem & Plin. lib. a 8. cap. 9. superius a fleruit. Unde D. August. distinct. s. Praua consuetudo, asserebat, in coniugatorsi moribus irrepsit, ut filios, quos
gignunt, nutrire mulieres contemnant, eosq; ad nutriendum alijs mulieribus tradant, quod videlicet ex sola caris nis incontinentia videtur fuisse inuentum , quia dum tacontinere nolunt,despiciunt lactare quos glanunt. Cor. net. Tacitus reserente Tiraquello lib. de Nobilit. cap. 2 o. Iaudat in hac re mores Germanorum, quod sua quemque mater uberibus alit, nec ancillis, nec nutricibus de Iegant. Et in lib. de claris Oratoribus loquens de antiquis Romanis; Iampridem, inquit, suus cuiq; filius, ex casta parente natus non in cella emptae nutricis, sed gremio, ac sinu matris educabatur. Plutarchus quoque in eo libro, quem de educandis liberis conscripsit, sic loquitur : Oportet ut matres filios educent, eisque ubera porrigant: quoniam maiori cum charitate, maiorique diligentia nutrient, ut quae natos ex intimo, S ut dici solet ex unguibus ament: Nutrices vero suppossititiam quandam & aduentitiam beneuolentiam habent, utpote mercedis gratia diligentes.
His similia ex D. Chrisostomo, Columella, Gellio E alijs infinita ibidem recenset Tiraquellus, qubus omnibus etiam suppositis. Lac sanum e corpore sano fluere solet, unde Ga l. lib. r. de cibis boni & mali succi cap 3. Neque enim, inquit, lac
bonum succum praestabit unquam, cum totum corpus vi-
163쪽
tiosos humores habuerit , proptereaque lac ex animantiabus, quae boni sint habitus, ad bonos humores gignendos probatissimum erit. Alenti partum non corrumpitur lac si ex eodem viro conceperit rursus mulier, inquit Plin.lib.
Ad lactis generatione faciunt praecipue alimenta, propterea quod si animalia nutriantur probis alimentis, atque boni succi, probum quoque boniq; succi lac generant, sicuti e contra. Unde Aldrouandus lib. I. de Quadrupedib. agendo de lacte asinae: Optimum, inquit, lac erit, si asina sana sit, bene nutrita, iuuenis&non longe a partu. Nutriri debet optimo foeno, auena, hordeo, herbis, sed maxime his quae affectui prosunt. Ubi mulgenda est asina, fiat in loco vicino cubiculo, ne lac ab aere alteretur, & ne frigescat, mulgeatur in vas duplex, hoc est contineatur scyphus in alio vase pleno aquae calidae. Et Gal. s. Meth. I 2. Porro, ait, hoc tibi de lactis usu pro maximo praecepto sit, ut ijs, quibus eo est opus, omnino id adstante animali statim mulctum bibant, etiam melle iniecto, si cui cogi in ventriculo solet, quod si ipsum descendere ad aluum citius capis, etiam sale. Nos hodierno tempore, ne lac in ventricu- Io coaguletur , sacchari portionem intra lac iiiij cere solemus, nempe unciam saccharitat puluerisati, plus, minus,
Circa cognitionem lactis, quae sinὸ cunctis lacte fruentibus necessaria est Gal. lib. I. de sanitate tuenda, & 3. dualim. facult. cap. I sic loquitur: Lac, quod optimum est, id gustanti, olfacientique planὰ suave, intuenti candidum, aequabile, ac liquidi, crassiq; medium apparebit; quod vitiosum est e diuerso, aut crassum, & caseosum, aut liqui dum,& sero sum ac lucidum, tum consistentia ipsa,.coloreque inqq uabile videbitur; idem gustantibus amarorem, aut falsedinem, aut qualitatem propriam extraneam eX-hibebit et tale vero nec olfacienti suave erit atque lactis
probi, improbique haec sunt indicia, quibus etiam Plinius
164쪽
superilis addit, quod lac bonum in ungue haeret, & non nulla alia si recte memini. Trall. etiam lib. I. cap. I s . In ternoscitur autem lac, inquit, colore, subitantia, & odo re, ut & albissimum sit, & nihil habeat liuidum , aut foeti
dum, substantia vero, ut nihil admodu tenue, ac crassum, aut castosum contineat ; nam tale conuulsiones potissimum generare solet,& ner uos obstruere.
Post lactis potionem nim ij labores vitandi sunt, inquit Paul. libro I. cap. 87. Lente laborare satius est , vigiles conquiescere, sic enim quam primum per aluum descendit, praeterea qui lac potare voluerit, ab alijs abstinere se cibis debet, docet idem Paul. ibidem, donec concoctum fuerit, & inserius descenderit. Sed de lacte sumpto ut medicamentum & purgans haec intelligenda sunt sententia
Plin. lib. 7. cap. 7. refert Fabiu Senatorem Praetorem, qui in lactis haustu uno pilo strangulatus fuit. Quare ma-Xima cum cautione lac potandum est. Et obiter atq; po stremo liceat etiam hic in mediumradducere quae Plin. recenset lib. i I. cap. 4 I. Asinae lac,inquiens, conserre aliquid candori in mulierum cute putatur ; ideoq; Poppea Domitij Neronis coniux quingentas per omnia secum a etas asinas trahebat, balnearum etiam solio, totum corpus illo lacte macerabat, extendi quoq; cutem credens.
Et haec de lacte satis dicta sint. l
NO Nunum sed plura suntla hicinia, praecipuε vero
hic Romae in usu habentur caseus, butyru, caput lactis, recocta: Incipientes autem 1 caseo hic graece m rc dicitur, hoc est a coeundo, vel ut inquit Varro, ex lacte coacto, ex lacte namque coagulato fit caseus, haedino in primis, vitulinoue coagulo. Castorum genera varia sunt Τ Σ ex
165쪽
ex Plin.lib. I I .cap.42.ubi sic loquitur: Laus caseo Romvbi om 1iu gentist bona cominus iudicatur prouincijs Nemausiensi praecipua Lesurre Gabaliciq; pagis. Sed breuis ac mulleo tantum commendatio. Duobus alpes generibus pabula sua approbant. Dalmaticae Docleatem mit tunt, Ceutronicae Vatusicum . Numerosior Apenistro. Cebanum hic e Liguria mittit, oulu maxime lactis: Aesi natem ex Umbria: mixtoq; Hetruriae, atq; Liguriae confinio, Lunensem magnitudine conspicuum : quippe & id singula milia pondo premitur. Proximii autem Urbi Veiastinum,eumq; e Caeditio campo laudatissimum. Et caprarum gregibus sua laus est. Agrigenti maxima, eam auoenia te gratiam fumo, qualis in ipsa urbe conficitur, cunctis praeferendus. Nam galliarum sapor vim medicamenti ob. tinet. Trans maria vero Bithynus sere in gloria est. Inesse pabulis salem, etiam ubi non detur, ita maxime intelligi.tur, omni m salem caseo senescete : quales redire in musteum saporem , aceto ct thymo maceratos, certum est.
Tradunt Zoroastrem in desertis caseo vixisse annis viginti, ita temperato ut vetustatem non sentiret. Circa disse
rentias casei Martialis in Xenijs laudat caseum Lunae v bis Ethruriae his verbis: Casus Ethruscae signatus imagine Lunae, Praestabit pueris prandia mille tuis. Idem Martialis laudat etiam caseos Vestinis ex Italiae populis venientes, ita concinens: Sisne fruge voles ientacula intimerestrii, Haec tibi Vestino de grege massa venit. - Sicuti etiam alijs versibus Martiat. laudat caseos Trebulae oppidi in agro Reatino existentis: . ir
ebula nos genuit: commendat gratia d plex, Sitie leui. mma ,siue domamur aqua. Sumuntur etiam differentiae casei exanimalibus , nempe inquit Aristol. 4. de hist. animal. cap. 2 o. Fit caseus ex ijs, quae inter urbana, dentium ordine carcnt superiore ; eo-
166쪽
Mensa Romana . r 'rum autem quae utrinque dentata sunt lac coire non potest, sicut nec pingue,& tenue, dulceq; est. Commodum vero ad conficiendum reponendumq; caseum praecipue ouillum, caprinumque est: mox bubulum . Caleus ouillus minus terreus est,ideoque facilioris concoctGnis, atq; praestantioris alimenti, quim vaccinus. Caprinus postre mo ambobus deterior est.. Caseus ait Cardan . in pro emio lib. de sanit tuen. Acris est ob coagulum, & terreus exemptabutyrosa parte, alia
etiam habet incommoda, ut satis scite dixerit Philologus non esse bonum nisi fabris lignarijs ad tabulas iungendas
Verum ex altera parte idem Cardan. lib. 3. de sanit. tuen. cap. I 2. Caseus, ait, quarta pars est simplex lactis, nam &post butyrum. & ante recoctam extrahitur. Temperamenti est humidi qui recens est, ac fit idi in secundi initio si salitus non sit, aluum sistit, ventriculo utilis non pa rum & corpus impinguat, & dissiculter concoquitur. Caseus robustum quid habet, docet etiam Hippocr. a. dea Diaeta, multum alit, aestuosus est. Robustum quid habet, quia proa imum generationi est. Multum alit quoniam carnosae reliquiae sunt lactis. Aestuosus est quia pinguis.
Ad hoc autem ut idem caseus melius concoquatur , uiollis esse debet, ex eodem Cardano, pinguis, leuis, suauis g distis, odore iucundus, quique facile etiam frangatur; non salitus esse debet, non acidus, non vetustus, neq; corrup tus. In pauca etiam quantitate vescendum est caseo,unde Schola Salernitana concinens:
Caseus en fanus, quem dat auara manus.
E lacte fit etiam butyrum, inquit Plin. lib. 28. cap. 9.Barbararum gentium laudatissimu cibus & qui diuites 1 plebe discernat. Plurimum E bubulo & inde nomen: pinguissimum ex ovibus. Fit & ex caprino, sed hyeme calefacto lacte, aestate expresso tantum, crebro iactatu in longis vasis, angusto soramine spiritum accipientibus sub ipso ore, alias praeligato. Butyrum pars lactis calidior est sententiaκ
167쪽
tentia mea, nam spuma lactis est, pauci alimenti est etiam, licet ut medicamentum pluribus conferat, veluti Plinius etiam recenset loco superius allato. i. Inter species butyri Plinius loco dicto recenset oxygalam, additur paulum aquae, inquiens,ut acescat. Quod est maxime coactum in summo fluitat, id excmptum add: tortile, Oxygalam appellant, reliqua decoquunt in ollis, ibi quod supernatat butyrum est , oleosum natura. Galenus autem referente Cardano, ibidem videtur velle, quod Oxystala haud butyri species sit, sed casti, nempe casei species illa , quam recoctam recentiores appellant, his verbis alloquens lib. de aliment. cap. II. Oxygala etiamsi in biliosissimo ventriculo, ac calidissimo sit, nunquam in nidorem transibit, est autem frigida & crassi succi, dissici lis coci onis, & ex qua humor crudus generari soleat, calidissimis ventriculis utilissim a ,srigidioribus aduersissima, lapidique generando in calidis renibus apta, eadem stupefacere dentes frigidiore natura solet. Quare oxygala apud Galenum & Graecos illud est, quod recocta nunc appellatur, cuius naturam atque temperamentum ex Galeno iam audivistis. Inter lacticinia recensebatur etiam caput lactis, quod ex butyro& spuma compositum est alimentum, melius tamen alit quam butyrum, gustu suauius est,atque meli ris ali menti, licet copiose sumptum ventriculum relaSer, appetitum deijciat. . sev di
168쪽
ne Melle, Saccharo, Sale, Pipere, Croco, Miso, Cinnamomo, ω Cumino.
Condimenta lactis, atque operum Iactariorum sunt
praecipue, mel, saccham, sal, piper, crocus, anisum, cuminum, cinnamomum, de quibus in praesenti capito mihi etiam agere propono ; & circa mel primum, Aristaeu Archadita Regem apum, & mellis usum inuenisse, atque hominibus tradidisse, refert Iustinus libro 13. Alibi vero nempe libro . Mellis colligendi usum resere inuenissea Gargorem Curetum Regem. Mel autem μέλι graece aP-pellatur, a suauitate scilicet,& dulcedine, quam insecon. tinet. Vnde Cicero lib. I. de Diui refert,Ρlatoni in cunia paruulo domitenti, apes in labellis consedisse , ex quibus praedictum fuit, singulari illum suauitate orationis fore M.
Plin. lib. D. cap. Iq. Mel, inquit, vernum Anthinum di citur, aestiuum vero ιιεψον, hoc est ab hora anni dicerem, nempe tempore caniculari, quod tempus horam anni
antiqui vocabant. Cum autem mel per se fluit Accetoi dicitur, ex eodem Plinio ibidem. Siculis sylvestre appellatur Ericaeum, ab Erica frutice,quam & gistrum vocant; Et postremo mel purum, atque integrum , quodque nec acescere coepit, nec viIum passum fuit vitium Acratono appellatur per eundem Plinium; a quo etiam omnium optime mellis natura describitur libro II . naturai. histor. cap. I a. his verbis alloquente. Venit hoc ex aere,& maxi-mh syderum exortu, praecipuςque ipso Sirio explende)cente fit, nec omnino prius Uergiliarum exortu subluc
nis temporibus. Itaque cum prima aurora solia arborum
.melle roscida inueniuntur: ac si qui matutino sub dio suere, unctas liquore vςstes, capillumq; concretum sen-
169쪽
hs: Mensa Romana tiunt. Sive ille est coeli sudor, siue quaedam syderum saliua, siue purgantis se aeris succus: utinam que esset,& purus, & liquidus, ac suae naturae qualis defluit primo: nunc vero e tanta cadens altitudine, multumq; dum venit sordescens, &obuio terrae halitu insectus, praeterea e fronde ac pabulis potus, Sin uterculos congestus apum s oro enim vomunto veluti etiam Aristot. docet lib. s. de histor.
animal. cap. 22. ad haec succo florum corruptus, Ralueis maceratus, totiesq; mutatus, magnam tamen coelestisn turae voluptatem affert.
His similia recenset etiam Gal. lib. 3. de aliment. facult. cap. 39. his verbis' Omnis alimentoru materia hactenus duobus generibus est comprehensa, quorum alterum quidem ipsorum a plantis, alterum vero ab animalibus sumebatur; ab utroq; vero ipsorum mel est secretum , oriatur enim in plantarum selijs, est autem neque succus earum, neque fructus,neque pars, sed eiusdem est cum rore
feneris; non tamen assidue nec copiose, ut ille prouenit; lemini aliquando cum aestate super arborum, ac fruticu, herbarumq; solia mel quam plurimum fuisset repertum , agricolas velut ludentes cecinisse, Iuppiter melle pluit. Peritis quidem naturae interpretibus videbatur halitus e
terra,& aquis a Solis calore sublatus, ac deinde exacta tenuatus, ac coactus a frigore sequiitae noctis concretus coaluisse, apud nos vero raro id accidit: in monte autem Libano quotannis persepe, itaque coria super terram ex tendentes, & arbores excutientes, quod ab eis des ait oxcipiunt, ct ollas, ac fictiIta melle implent vocantq, id mel
roscidum ,, & aereum e proinde constat materiam, ex quam et generatur esse rori congenerem: est autem id mel tenuiorum partium : ideoq; in calidis corporibus prompte in bilem vertitur, frigidis vero accommodatissimum. Meler o ex his Gal. etiam colligitur, Vel aereum est vel non aereum, & ex apibus praestitum .illud tenuiorum est par
tium , hoc vero crassiorum, illud calidius, atque melioris succi,
170쪽
Men a Roman a y y succi, hoc vero non adeo calidum,& succi non adeo pro.
Sumuntur autem differentiae mellis praecipuε ex natura locorum , unde Plin. in eodem libro ibi optimus sem. perest, cap. 13. subiungit, ubi optimorum doliolis florum conditur. Attica regionis hic &Siculς, Hymetto,& Hyb la ab locis, mox Calydna Insula. De Attico primum melle Ouid. sic concinit: Adbee de uis optima mella fauis. Et Marcus Varro lib. 3. de re Rustica de Siculo melle sieetiam loquitur: Propter hoc Siculum mel fert palmam, quod ibi thymum bonum &stequens est. Sicuti etiam de Humetto Monte Attico Stat.lib.6. Theb. strident,inquit,&Hymettica mella. Hybla mons Siciliae est, in quo optuma mella pariter colliguntur; unde Martialis lib. II .Epi.
Meta tabes Oblaa tibi, vel Hymettia nasci. Caludna praeterea una est Cucladum, mellis itidem probi feracissima; ideoq; Ouid. lib. 8.
i Dextra Lebnthus erat, foecundaque melle calydna. . Alia etiam loca sunt, in quibus optima mella reperiuntur. Horatius enim in fortunatis Insulis recenset copiam optimi mellis esse, sic concinens:
Melia caua manant, ex ilice montibus altis.
Val. Flaccus lib. 6. laudat mella Torini Populi Indiae cum inquit: ii j ibi Mellis honor Torinis. HEt sic prout in varijs locis colligitur meI, bonum, melius, vel optimum erit. Sorbetur enim optimu ex eodem Plin. ibidem & min i me fronde infectum, e quercus, filiae, harundinum folijs. ΦSumit etiam differentias bonitatis mel ratione temporum durationis ipsius; Unde idem Plin. Est autem initio mel cui aqua) dilutum, S primis diebus seruet ut musta, seque purgat: vicesimo die crassescit, mox obducitur te . . V nul